ئەمشەویش چوارچێوەی هەماهەنگی کاندیدی سەرۆکوەزیرانی یەکلایی نەکردەوە

بەرپرسێکی بەرگری ئەمریکا دەڵێت: سوپای وڵاتەكەی لە عێراق ناکشێتەوە، هێزەکانی ئەمریکا بە هەماهەنگی لەگەڵ حکومەتی عێراق و ئەندامانی هاوپەیمانی دژە داعش جێگیر دەبن. لێدوانی ئەو بەرپرسە، كە قسەی بۆ كەناڵی "الحدث" كردووە، دوای ئەو هەواڵانە دێت کە باس لە کشانەوەی هێزەکانی ئەمەریکا لە هەندێک لە سەربازگەو بارەگا سەربازییەکانی ناوچەکانی ژێر دەسەڵاتی حکومەتی عێراق دەکەن. ئەو بەرپرسە ئەمریكییە ئاماژەی بەوەشکردووە: وڵاتەکەی پابەندە بە پەیوەندییەکانی لەگەڵ هاوبەشە عێراقییەکان، لە چوارچێوەی هاوکاری بەردەوام لەسەر ئاستی ئەمنی و سەربازی. جەختیشكردووە: لەسەر داوای حکومەتی عێراق هێزەکانمان لە عێراق دەهێڵینەوەو، هێزەکانی ئەمریکا بە هەماهەنگی و راوێژ لەگەڵ حکومەتی عێراق و ئەندامانی دیکەی هاوپەیمانی دژە داعش بڵاوەپێدەکەن. ئەو بەرپرسە ئاماژەی بەوەدا کە دووبارە بڵاوکردنەوەی هێزەکان لەسەر بنەمای هەڵسەنگاندنی بارودۆخی سەر زەوی و پێویستیەکانی جێگیرکردن و هەڵسەنگاندنی مەترسی دەبێت. هەروەها ڕوون بوو کە ئەمریکییەکان نەیانویستووە هیچ ئاماژەیەک بدەن کە واز لە بەرژەوەندییە گرنگەکانی ئەمریکا دەهێنن، هەروەها شەڕی داعش وەک ئامانجێکی گرنگ بۆ ئەمریکییەکان دەمێنێتەوە. هەروەها دروستکردنی هاوبەشی لەگەڵ حکومەتی عێراق و هێزەکانی سەر بە حکومەتی عێراق گرنگییەکی سەرەکیی هەیە بۆ ئەمریکییەکان، کە دەیانەوێت لە مانگ و ساڵانی داهاتوودا بەردەوام بن لە کارکردن لەسەر ئەم هاوبەشییە. ئەمریکا بە گرنگترین هاوبەشی سەربازیی هێزە عێراقییەکان دادەنرێت و پەیوەندیی مەشق و ڕاهێنان و چەکداریی نێوان بەغدا و واشنتۆن گەورەترین پەیوەندی دوو قۆڵییە بە بەراورد بە پەیوەندییە سەربازی و ئەمنییەکانی نێوان بەغدا و هەر حکومەتێکی دیکە. ژمارەی ئەو سەربازە ئەمریکییانەی کە لە سەرانسەری عێراق بەرەو هەرێمى کوردستان (باکوور) دەچن، وەک یەک نابێت. ئەمریکییەکان هەمیشە ڕایانگەیاندووە کە دوو هەزار سەربازی ئەمریکییان لە عێراق هەیە، بەڵام ژمارەی ئەو سەربازانەی بەرەو هەولێر دەچن دوو هەزار سەرباز نابێت، و پێدەچێت لەوەش کەمتر بێت. چەندین پێشنیار لەسەر مێزی نێوان حکومەتی عێراق و ئیدارەی ئەمریکا بۆ مانەوەی بەشێک لە هێزەکانی ئەمریکا لە ناوچەکانی نزیک لە سوریا، کە دەتوانرێت لە ئۆپەراسیۆنەکانی دژی داعشدا بەکاربهێنرێن. بەڵام پێناچێت ئەم پێشنیازانە لەلای هیچ لایەک کێشیان پەیدا کردبێت، یەکەمیان لەبەرئەوەی پێویستیەکی دەستبەجێیان بۆ ناکات، دووەمیش لەبەرئەوەی ئەمریکییەکان پلانیان هەیە لەکوردستانی عێراق و باکوری ڕۆژهەڵاتی سوریا و ئەلتەنفەوە لەدژی داعش ئۆپەراسیۆن بکەن. بۆیە پێویست ناکات لە ئێستادا پێشنیازەکە بە جددی وەربگیرێت، بەتایبەتی کە پلانەکە پێشتر بوونی هەیە، جێبەجێ دەکرێت، و لەلایەن هەردوو لایەنەوە لەبەرچاو دەگیرێت کاتێک کۆبوونەوەی تەکنیکی لەسەر ئەو بابەتە ئەنجام دەدەن.

قاسم ئەعرەجی، راوێژکاری ئاسایشی نیشتمانی عێراق ئاشکرایدەكات: راوێژکارێتیيەكەیان پێشنیازی دواخستنی دەنگدانی یاسای هێزەكانی حەشدی شەعبی کرد بۆ دوای هەڵبژاردنەکانی داهاتووی پەرلەمانی عێراق. ئەعرەجی، لە چاوپێکەوتنێکی تەلەفزیۆنیدا وتی: داوامان کرد یاساکە دوابخرێت بۆ دوای هەڵبژاردن و هۆكارەكەیم لێ مەپرسن. ئاماژەی بەوەشکرد: رەنگە یاساکە پێش ئەوەی بچێتە دەنگدان، پێویستی بە خستنەڕووی بێت لە ناوخۆ و دەرەوە. ئەو بەرپرسە عێراقییە جەختی لەوە شکردەوە: حکومەت رێگە بە هیچ لایەنێک نادات، دۆست بێت یان نا، بیرۆکەی هەڵوەشاندنەوەی حەشدی شەعبی پێشنیاز بکات، راشیگەیاند: حەشد نوێنەرایەتی بەشێکی بنەڕەتی دەزگای ئاسایشی عێراق دەکات. دوای چڕبوونەوەی هەڕەشە و هۆشدارییەکانی ئەمەریکا، سەرەڕای دابەشبوونیان بەسەر دوو ئاراستە، دواجار لایەن شیعەکانی عێراق، لە کۆتاییەکانی مانگی ڕابردوو، بڕیاریاندا پرۆژە یاسای پەیکەربەندی حەشدی شەعبی لە سەرۆکایەتیی پەرلەمانی عێراق وەربگرنەوە و دەنگدان و تێپەڕاندنی پرۆژە بخەنە خولی داهاتووی پەرلەمان. لەمبارەوە عارف حەمامی، پەرلەمانتاری حزبی دەعوەی ئیسلامی بە ماڵپەڕی کوردستان24ـی ڕاگەیاند، هۆکاری کشاندنەوەی پڕۆژە یاسای حەشدی شەعبی تەنیا بەهۆی نەگونجانی کاتە و پەیوەندیی بە هیچ هەڵوێست و گوشارێکەوە نییە. حەمامی گوتیشی: کاتی پێشکەشکردنی پرۆژە یاسای حەشدی شەعبی لە کۆتایی خولی پێنجەمی پەرلەمان بوو، بۆیە پرۆژەکە بە ڕەزامەندی هەموو لایەنەکان کشاندراوەتەوە و تاوەکوو دەستبەکاربوونی خولی نوێی پەرلەمانی عێراق ناخرێتەوە کارنامەی کۆبوونەوەی پەرلەمان. پێشتر لە 23ـی تەممووزی ئەمساڵدا، وەزارەتی دەرەوەی ئەمەریکا لە ڕاگەیەندراوێکدا ئاشکرای کرد، مارکۆ ڕوبیۆ، وەزیری دەرەوە لەسەر کەمکردنەوەی کاریگەرییەکانی هەژموونی ئێران لەسەر عێراق بە تەلەفۆن قسەی لەگەڵ محەممەد شیاع سوودانی، سەرۆک وەزیرانی عێراق کردووە. ڕوبیۆ نیگەرانی وڵاتەکەی لە بارەی تێپەڕاندنی پرۆژە یاسای حەشدی شەعبی بە سوودانی ڕاگەیاندووە و هۆشداری پێداوە، تێپەڕاندنی پرۆژە یاسای حەشدی شەعبی لە پەرلەمان، دەبێتە مایەی زیادبوونی هەژموونی ئێران و گرووپە چەکدارەکان لەسەر سەروەریی عێراق، هەربۆیە ئەمەریکا قبووڵی ناکات

سەرۆک کۆماری تورکیا دەڵێت کەس ناتوانێت کورد و تورک لە یەکدی جیابکاتەوە، هەروەک چۆن ئێسک و گۆشت لە یەکدی جیاناکرێنەوە، هاوکات  هۆشداری دەداتە یەپەگە و دەڵێت، هەر کەسێک هەوڵی تێکدانی ئەم پرۆسەیە بدات، باجەکەی دەدات.  ڕەجەب تەیب ئەردۆغان، سەرۆک کۆماری تورکیا دوای سەردانەکەی بۆ چین، لە ڕێگەی گەڕانەوەی بۆ تورکیا لە نێو فڕۆکە لێدوانی بۆ ڕۆژنامەنووساندا و گوتی: هەر کەسێک هەوڵی تێکدانی پرۆسەی ئاشتی بدات، دەبێت خۆی بۆ باجەکەشی ئامادە بکات، گوتیشی "کورد برای ئێمەیە، لە هەر کوێیەکدا بژین، کەس ناتوانێت لە یەکترمان جیا بکاتەوە". سەبارەت بە پەیوەندیی لەگەڵ کورد، ئەردۆغان ئاماژەیدا، کورد برای ئێمەیە، گرنگ نییە لە کوێدا دەژین، کەس ناتوانێت لە یەکتر جیامان بکاتەوە، وەک چۆن گۆشت لە ئێسک جیا ناکرێتەوە، ئێمە خاوەنی مۆڕاڵین و کەس ناتوانێت بۆسە بۆ تێکدانی ئەم برایەتییەمان دابنێتەوە، هەربۆیە ئەگەر بە وردی و عەقڵییەتیكی ژیرانە مامەڵە بکەین، هەموو کێشەیەک چارە دەبێت، بەڵام بەبێ بوونی ئیرادەیەکی باش، تەنانەت سادەترین کێشەش دەگاتە بنبەست. ئەردۆغان جەختی کردەوە، کە کۆمیسیۆنی پشتیوانیی نیشتمانی و برایەتی و دیموکراسی کە لە پەرلەمانی تورکیا پێکهێنراوە، بە بەرفراوانیەوە بەردەوامە لە کارەکانی، بۆیە بڕوام وایە، دواجار کێشەیەکی 40 ساڵە لە تورکیا کۆتایی پێدێت. گوتیشی: لە بارەی پرۆسەی ئاشتی و داهاتووی تورکیا، باشتر وایە گوێ بە دەنگۆکان نەدرێت، بەڵکو سەرنج بخرێتە سەر ئەو لێدوانە جددیانەی دەوڵەت دەیدات، ئێمە بە ڕوونی هەم نەخشە ڕێگاکەمان و هەم ئامانجمان دیاری کردووە؛ ئێستاش ئەو خەرجی و سەرچاوانەی بۆ بەرەنگاربوونەوەی تیرۆر تەرخان دەکران، لە بواری گەشەپێدان و بەرهەمهێنان و وەبەرهێنان و دامەزراندن بەکار دەهێنرێن.  سەرۆککۆماری تورکیا گوتی: "هەر کەسێک هەوڵی تێکدانی ئەم پرۆسەیە بدات، باجەکەی دەدات. کورد لە هەر کوێیەک بژین، برای ئێمەن. هیچ کەسێک ناتوانێت ئێمە لە یەکدی جیابکاتەوە. هیچ کەسێک ناتوانێت بۆسە بۆ برایەتیی هەمیشەیی ئێمە دابنێت. چۆن گۆشت لە ئێسک جیا نابێتەوە، ئاواش ئەم برایەتییەی ئێمە لە یەکدی جیا نابێتەوە." سەبارەت بە کارەکانی ئەو لیژنەیەی لە پەرلەمانی تورکیا بۆ پرۆسەی چارەسەری پێکهێنراوە گوتی: "بە تەلەفۆن قسەم لەگەڵ سەرۆکی پەرلەمان کرد، بە شێوەیەکی دڵسۆزانە ئەم گەڕانەمان گەیاندووەتە خاڵێکی دیاریکراو. ئەوان پرۆسەی داهاتووش بە هەمان سووربوونەوە بەڕێوەدەبەن. باوەڕم وایە لە کۆتاییدا تورکیا کێشەیەکی 40 ساڵە لەناودەبات و وەکو یەک و یەکگرتوو هەنگاو بەرەو داهاتوو دەنێت." سەرۆککۆماری تورکیا گوتیشی: "ئەو سەرچاوانەی بۆ بەرەنگاربوونەوەی تیرۆر تەرخانکراون، لەمەودوا بۆ گەشەپێدان، بەرهەمهێنان، وەبەرهێنان و هەلی کار خەرج دەکرێن. براوەی تورکیای بێ تیرۆر هەموو تورکیایە، براوەی ناوچەی بێ تیرۆریش هەموو گەلانی برای ناوچەکەمان دەبن."

سەرۆکی ئەنجومەنی وەزیران ڕایدەگەیەنێت هەوڵی دۆزینەوەی چارەسەری دەستوری و یاسایی گونجاوی داوە، بۆ پرسی شایستە داراییەکان و کەمکردنەوەی بارگرانی لەسەر هاوڵاتیانى هەرێم. ئەمڕۆ سێشەممە، سەرۆکی ئەنجومەنی وەزیران بەڕێز محەمەد شەیاع سودانی، پێشوازی کرد لە سەرۆکی کۆمەڵەی دادگەری کوردستان عەلی باپیر. لە میانی دیدارەکەدا هەردوولا پێداچوونەوەیان بە دۆسییەکانی نێوان حکومەتی فیدراڵی و حکومەتی هەرێمی کوردستانی عێراق کرد، لەوانە ڕێککەوتنەکانی پەیوەست بە شایستە داراییەکان و ڕەنگدانەوەی پابەندبوون بە جێبەجێکردنیان لەسەر هاوڵاتیانی هەرێم، جگە لە تاوتوێ کردنی پێشهاتە ناوچەیی و نێودەوڵەتییەکان. ئاماژەی بەوەدا کە حکومەت لەسەر بنەمای بەرپرسیارێتی خۆی بەرامبەر بە هاووڵاتیانی لە سەرتاسەری عێراق، هەوڵی دۆزینەوەی چارەسەری دەستوری و یاسایی گونجاوی داوە، بۆ پرسی شایستە داراییەکان و کەمکردنەوەی بارگرانی لەسەر هاوڵاتیان لە هەرێم و جەختیشی لەوە کردەوە کە نابێت ڕێگە بدرێت ناکۆکییەکان ببنە بارگرانی بەسەر هاووڵاتیانەوە، چ لە هەرێم بێت یان لە پارێزگاکانی تر. لەلای خۆیەوە عەلی باپیر سوپاس و پێزانینی خۆی بۆ ڕۆڵی سەرۆکی ئەنجومەنی وەزیران دەربڕی، لە دەستەبەرکردنی مافەکانی هاووڵاتیانی هەرێمی کوردستان عێراق و پابەندبوونی بە پاراستنی سەقامگیری و خۆشگوزەرانی لە سەرتاسەری وڵات.

سەرۆکى هەرێمى کوردستان و به‌ڕێوه‌به‌رى گشتيى كاروبارى عێراق و ئێران له‌ وه‌زاره‌تى ده‌ره‌وه‌ى توركيا دۆخى ئه‌منيى ناوچه‌كه‌ و دوايين پێشهاته‌كانى سووريا و ڕۆژهه‌ڵاتى ناوه‌ڕاست و كاريگه‌رى و لێكه‌وته‌كانى تاوتوێ دەکەن. بەپێى ڕاگەیەندراوێکى ڕۆژنامەوانى، به‌يانيى ئه‌مڕۆ سێشه‌ممه 2025/9/2 نێچيرڤان بارزانى، سه‌رۆكى هه‌رێمى كوردستان، پێشوازيى له‌ باڵيۆز عه‌لى ڕزا گوينه‌ى، به‌ڕێوه‌به‌رى گشتيى كاروبارى عێراق و ئێران له‌ وه‌زاره‌تى ده‌ره‌وه‌ى توركيا و شاندێكى ياوه‌رى كرد. له‌ ديدارێكدا په‌يوه‌ندييه‌كانى توركيا له‌گه‌ڵ عێراق و هه‌رێمى كوردستان، دۆخى ناوخۆى عێراق و هه‌رێمى كوردستان، په‌يوه‌ندييه‌كانى هه‌ولێر ـ به‌غدا و هه‌ڵبژاردنه‌كانى داهاتووى عێراقيان تاوتوێ كرد. هه‌ردوولا ستايشى ئاستى په‌يوه‌ندييه‌كانى نێوانيان كرد و جه‌ختيان له‌ بره‌ودان به‌ فراوانكردنى هاريكاريى هاوبه‌شيان له‌ بواره‌ جياكاندا، كرده‌وه‌. دۆخى ئه‌منيى ناوچه‌كه‌ و دوايين پێشهاته‌كانى سووريا و ڕۆژهه‌ڵاتى ناوه‌ڕاست و كاريگه‌رى و لێكه‌وته‌كانى، له‌گه‌ڵ چه‌ند پرسێكى جێى بايه‌خى هاوبه‌ش، ته‌وه‌رێكى ديكه‌ى ديداره‌كه‌ بوو كه‌ به‌ڕێز كونسوڵى گشتيى توركيا له‌ هه‌ولێر، ئاماده‌ى بوو.

ڕۆژنامەی الشرق الاوسط لەژمارەى ئەمڕۆیدا بڵاویکردەوە سەرچاوەکان لە دیمەشق ڕایانگەیاند، دانوستانەکانی نێوان هێزەکانی سوریای دیموکرات و حکومەتی سوریا لەسەر ئاستی سەرکردایەتی دووەم دەستپێدەکاتەوە، سەرەڕای پەرەسەندنی لێدوانەکانی بەرپرسانی کورد کە پابەندبوونیان بە لامەرکەزی دووپات دەکەنەوە. پارتی یەکێتی دیموکراتی (پەیەدە) جەختدەكاتەوە: رێگاکەیان دیالۆگ و دانوستانە لەگەڵ دیمەشق و چارەسەرێکی سیاسی دادپەروەرانەیە، ئەوەش بەگوێرەی بەیاننامەیەک کە لە رۆژی جیهانی ئاشتیدا بڵاویكردووەتەوە. ئەو لێدوانانە لە کاتێکدایە، چاوەڕوانی دەستپێکردنەوەی دانوستانەکانی نێوان هێزەکانی سوریای دیموکرات و حکومەت دەکرێت لە دیمەشق لەسەر ئاستی بازنەی دووەمی سەرکردایەتی، سەرەڕای هەڵكشانی لێدوانی بەرپرسانی کورد کە پابەندبونی خۆیان بە نا ناوەندێتی دووپات کردەووتەوەو، دیمەشقیان بە کشانەوە لە رێککەوتنی ١٠ی ئازار تۆمەتبار كردووە. ساڵح موسلیم، ئەندامی سەرۆکایەتی پارتی یەکێتی دیموکراتی (پەیەدە) دوێنێ ڕایگەیاند، ئیدارەی خۆسەری گەڕانەوە بۆ ناوەندگەرایی لە سوریا قبوڵ ناکات و داوای چارەسەری دادپەروەرانەی نێودەوڵەتی بۆ پرسی کورد دەکات. ئاماژەی بەوەشکردووە، "ئەگەر دیمەشق لامەرکەزی ڕەت بکاتەوە، ئێمە داوای سەربەخۆیی دەکەین". لەلایەکی دیکەوە، سەرچاوەکان لە دیمەشق جەخیتان كردووەتەوە، دانوستانەکانی نێوان حكومەتی سوریاو هێزەکانی سوریای دیموکرات بەرەو باسکردنی پرسە زۆر گرنگەکان هەنگاو دەنێت. بەگوێرەی زانیارییە دزەپێكراوەكان، ئیلهام ئەحمەد لە دیمەشقەو گفتوگۆ لەسەر دەستپێکردنەوەی دانوستانەکان دەكرێت کە ماوەی دوو مانگە وەستاون، ئەوەش دووەمین سەردانی ئەو بەرپرسە کوردەیە لە ماوەی کەمتر لە دوو هەفتەدا بۆ پایتەخت.  سەرچاوەکان لە دیمەشق باسیان لە فشاری ئەمریکا و فەرەنسا کردووە بۆ دەستپێکردنەوەی دانوستانەکان، هەرچەندە کۆبونەوەکانی ئەو بەرپرسە کوردە لە دیمەشق هیچ پێشکەوتنێکی بەدەست نەهێناوە، بەڵام هەردوولادا خواستیان خۆیان دووپاتکردووەتەوە بۆ گرنگی بەردەوامبونی دانوستانەکان، لەپێناو گەیشتن بە چارەسەرێکی سیاسی، دوور لە فشاری دەرەکی ناوچەیی و نێودەوڵەتی. هەڵوێستەکانی کورد لە لێدوانەکانی ڕەجەب تەیب ئەردۆغان سەرۆک کۆماری تورکیادا لە کۆبوونەوەی لوتکەی شەنگەهای لە چین دووپاتی کردەوە کە تورکیا دژی هەر هەوڵێک دەبێت بۆ هەڕەشەکردن لە یەکڕیزی سوریا، هەروەها پشتیوانیکردن لە پێشکەوتن و یەکڕیزی سیاسی سوریا "لە بەرژەوەندی هەموو ناوچەکەماندایە". لە پەراوێزی لوتکەکەدا ئەردۆغان باسی لە هێرشەکانی ئیسرائیل و پەرەپێدانی سوریا و پاراستنی یەکێتی سیاسی لەگەڵ ڤلادیمێر پوتین سەرۆکی ڕووسیا کردووە، بەپێی ڕاگەیەندراوی سەرۆکایەتی تورکیا.

دوای ساڵانێک لەڕاگرتنی هەناردەی نەوت، ئەمڕۆ سوریا دەستپێکردنەوەی هەناردەی نەوتی ڕاگەیاندەوەو بەیاننامەیەکی ڕۆژنامەوانی وەزارەتی وزەی سوریاش ده‌ڵێت:"بارەکە بە 600 هەزار بەرمیل نەوتی قورس مەزەندە دەکرێت"، ڕاشیده‌گه‌یه‌نێت، "لەبەندەری ته‌رتوس لەباکوری ڕۆژئاوای وڵاتەوە بەکەشتی تانکەری (نیسوس کریستیانا) بۆ کۆمپانیای (پی سێرڤ ئینێرجی) نێردراوە". به‌گوێره‌ى ڕاگه‌یه‌نراوه‌كه‌ى وه‌زاره‌تى وزه‌ى سوریا، "ئەم هەنگاوە دەبێتە هۆی بەهێزبونی سوریا لەبازاڕەکانی نەوتی دەرەوە". ئاماژەی بەوەشکردوە، هەنگاوێکی گرنگە بۆ بوژاندنەوەی کەرتی نەوت‌و فراوانکردنی هاوکاری لەگەڵ کۆمپانیا نێودەوڵەتییەکان. دەستپێکردنەوەی هەناردەی نەوتی سوریا دوای زیاتر لە 10 ساڵ لەوێرانکارییەکانی بەهۆی شەڕەوە دوای ئەوەدێت، ئەمریکا کۆتایی بەباری نائاسایی بۆ سوریا هێناو سزاکانی لابرد. لەمانگی تەمموزی ڕابردودا، دۆناڵد ترەمپ سەرۆکی ئەمریکا سزای دەیان ساڵەی سەر سوریای هەڵگرت کە لەساڵانی 2004و 2011  سزاکان توندترکرایەوە، هاوکات یەکێتیی ئەوروپا لەمانگی ئایاردا سزا ئابورییەکانی سەر دیمەشق کە مابوو هەڵیگرت. پێش دەستپێکردنی شەڕ لەسوریا لەساڵی 2011 سوریا ڕۆژانە سەدان هەزار بەرمیل نەوتی بەرهەمدەهێنا. هەناردەی نەوتی خاو لەسوریاوە لەساڵی 2002دا گەیشتە لوتکەو نزیکەی 380 هەزار بەرمیل لەڕۆژێکدا بوو، بەڵام بەرهەمهێنان دابەزیی‌و نزیکەی وەستان بوەوە، بەهۆی شەڕو ئاڵۆزیە بەردەوامەکانی ئەو وڵاتە.

محەممەد باقڕ قالیباف، سەرۆکی پەرلەمانی ئێران، ڕایگەیاند، سێ وڵاتە ئەورووپییەکە، فەرەنسا، ئەڵمانیا و بەریتانیا، مافی کاراکردنەوەی میکانیزمی سەپاندنەوەی سزاکانیان نییە. سێشەممە، 2ـی ئەیلوول 2025،  سەرۆکی پەرلەمانی ئێران، لە وتاری دەستپێکی کۆبوونەوەی پەرلەماندا گوتی: بڕیاری سێ وڵاتە ئەورووپییەکە بۆ کاراکردنەوەی میکانیزمی سەپاندنەوەی سزاکان، هەندێک نیگەرانیی بۆ هاووڵاتیان و بازاڕی وڵات دروست کردووە، بەڵام ئەوە ئاشکرایە کە  ئەو سێ وڵاتە، بەهۆی پابەند نەبوونیان بە بەڵێنەکانیان لە ڕێککەوتنی ئەتۆمی، مافی چالاککردنی میکانیزمی بڕگەی 37ـی ڕێککەوتنی ئەتۆمییان نییە و لەبەر ئەم هۆیەش، بە شێوەیەکی نایاسایی پرۆسەی گەڕاندنەوەی بڕیارنامەکانیان دەست پێ کردووە، لەسەر ئەم بنەمایەش پێویستە ئێران هەنگاوێکی گونجاو بۆ ڕێگریی لەم کارە نایاساییەی لایەنە ئەوروپییەکان بنێت، تاوەکو ناچاریان بکات لە بڕیارەکەیان پاشگەز ببنەوە. ڕاگەیاندنی بڕیاری یەکگرتوو بەرانبەر سەپاندنەوەی سزاکان قالیباف، ڕایگەیاند "هەڵوێستی ڕوون و دیاریکراوی کۆماری ئیسلامیی ئێران لەبارەی کاراکردنەوەی میکانیزمی سزاکان، بەم زووانە ڕادەگەیەنرێت و جێبەجێ دەکرێت." سەرۆکی پەرلەمانی ئێران گوتی: ئەوەی ئەمڕۆ زۆر گرنگە، ڕوونکردنەوەی ئەم خاڵەیە کە بە پێچەوانەی ئەو هەوڵە زۆرانەی دوژمن دەیاندات، بڕیارنامەی کاراکردنەوەی سزاکانی نەتەوە یەکگرتووەکان، کاریگەرییەکی ئەوتۆیان لەسەر ئابووریی ئێران نابێت.  قالیباف، هەروا گوتی: سزا ئابوورییەکانی نەتەوە یەکگرتووەکان، تەنیا پەیوەندییان بە چالاکییە ئەتۆمییەکانی ئێرانەوە هەیە. پێشتر ئەمەریکا زۆر سزای ئابووری بەسەر ئێراندا سەپاندووە،  بەڵام کاریگەریی ئەوتۆیان لەسەر ئابووریی ئێمە نەبووە. بە واتایەکی تر، ئەو بڕیارەی سێ وڵاتە ئەورووپییەکە، هیچ سزایەکی ئابووریی نوێ بۆ سەر ئێران زیاد ناکات. سەرۆکی پەرلەمانی ئێران ڕاشیگەیاند "سەرباریی سزا ئابوورییەکانی ئەمەریکا، بەڵام هێشتا نەیتوانیوە ڕێگریی لە فرۆشتنی نەوتی ئێران بکات و بازرگانی دەرەوەی ئێمە سەرەڕای ئاستەنگ و کێشەکان، بە شێوەیەکی گونجاو بەردەوامە. ئەمەش لە کاتێکدایە کە سزاکانی نەتەوە یەکگرتووەکان بە بەراورد بە سزا تاکلایەنەکانی ئەمەریکا، گەورە نین و چاودێریی و کۆنترۆڵی ورد ناکرێت." قالیباف گوتیشی: ڕەنگە هەندێک کەس و لایەن، سەپاندنەوەی سزاکان بە بەشێک لە ژێرخانی یاسایی نێودەوڵەتی بۆ پشتیوانیی سزاکانی ئەمەریکا بزانن و بانگەشەی ئەوە بکەن ئەم ژێرخانە یاساییە دەبێتە هۆی ئەوەی سزاکانی ئەمەریکا کاریگەرتر لە جاران جێبەجێ بکرێن؛ بەڵام دەبێت ئەوە ڕوون بکرێتەوە کە لە ڕووی یاساییەوە، سزا ئابوورییەکانی ئەورووپا هێندە کاریگەر نین و هەناردەکردنی نەوتی ئێران ناگرنەوە. پاراستنی یەکڕیزیی نیشتمانی و زیادکردنی توانای سەربازیی ئێران  سەرۆکی پەرلەمانی ئێران گوتیشی: ئەوەی بۆ ڕێگریی لە هێرشی دوژمن گرنگە، پاراستنی یەکڕیزیی نیشتمانی و زیادکردنی توانای سەربازیی ئێرانە. توانای بەرگریی ئێمە لە دۆخێکی باشدایە، لەبەر ئەوەش پاراستنی یەکڕیزی نیشتمانی لە بەرانبەر دوژمن و دروستکردنی کەشێکی دەروونیی ئارام بۆ خەڵک، لەلایەن هەموو بەرپرسان و چالاکوانانی سیاسی و کۆمەڵایەتی و فەرهەنگییەوە بایەخێکی زۆری هەیە و لەم بوارەشدا ڕوونکردنەوەی ڕادەی کاریگەریی ڕاستەقینەی سەپاندنەوەی سزاکان، یەکجار گرنگە. قالیباف لە کۆتایی قسەکانیدا گوتی: لەم چوارچێوەیەدا، پێویستە هەموو بەرپرسانی وڵات، بە تایبەتی ئەنجوومەنی باڵای ئاسایشی نیشتمانی، وەزارەتە جیاوازەکانی حکوومەت، شیکەرەوە و شارەزایانی بواری نێودەوڵەتی و ئابووری، بە وردی و شارەزایانە، ئەوە بۆ خەڵک ڕوون بکەنەوە کە سەپاندنەوەی سزاکان، کاریگەریی ئەوتۆی نابێت؛ بەم جۆرە دەتوانین ڕێگریی لە هەوڵەکانی دوژمن بۆ شڵەژانی باری دەروونی دروستکردنی نائارامیی لە کۆمەڵگەدا بکەین و بارودۆخەکە بە سوودی خۆمان کۆنترۆڵ بکەین.

ئیسرائیل لە ٧ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٣ەوە شەڕێکی سیستماتیکی دژ بە ڕۆژنامەنووسان لە غەززە بەڕێوە دەبات لە چوارچێوەی ئەو کۆمەڵکوژییەی کە سوپای  ئەنجامی دەدات. تا ئێستا ٢٤٧ ڕۆژنامەنووس کوژراون. دەسەڵاتدارانی ئیسرائیل هەوڵدەدەن گەمارۆی میدیایی بسەپێنن و کۆمەڵکوژییە بەردەوامەکانی ناوچەی فەلەستینی لێدراو تەمومژاوی بکەن. زیاتر لە 250 دەزگای ڕاگەیاندن لە زیاتر لە 70 وڵاتەوە، ڕۆژی دووشەممە لاپەڕەی یەکەم و ماڵپەڕەکانیان ڕەشکردەوە و پەخشەکانیان پچڕاند بۆ ناڕەزایەتی دەربڕین بەرامبەر بە کوشتنی ڕۆژنامەنووسان لە کەرتی غەززە. پەیامنێرانی بێسنوور کە ئەو ناڕەزایەتییەیان ڕێکخستووە، ڕایگەیاندووە کە سوپای ئیسرائیل لە ماوەی کەمتر لە دوو ساڵدا ٢٥٠ ڕۆژنامەنووسی لە کەرتی غەززە کوشتووە. سوپای ئیسرائیل ڕاستەوخۆ پەیامنێرانی ئەلجەزیرەیان کردوەت ئامانج. یازدە پەیامنێر و کامێرامان لە کەرتی غەززە لە هێرشە ئاسمانییە ڕاستەوخۆکانی ئیسرائیلدا کوژران، لەکاتێکدا بەردەوام بوون لە ئەنجامدانی ئەرکە ڕۆژنامەوانییەکانیان سەرەڕای جینۆساید و برسێتی و ئاوارەبوون. هەندێکی دیکەش بەهۆی تەقەی ڕاستەوخۆی ئیسرائیلەوە بە سەختی بریندار بوون. ئەو ڕۆژنامەنوسانەى کەناڵی جەزیرە لە نێو ڕۆژنامەنووساندا بریتین لە: ئەنەس ئەلشەریف، محەمەد قریقە، محەمەد نوفال، ئیبراهیم ئەلزاهر، حوسام شەبات، ئەحمەد ئەللوح، ئیسماعیل ئەلغول، ڕامی ئەلریفی، مستەفا توریا، حەمزە ئەلدەهدوح، و سامر ئەبودەقە. لە هەڵمەتەکانی سوپای ئیسرائیل، وایل ئەلدەهدوح، بەرپرسی نووسینگەی غەززەی ئەلجەزیرە، ئیسماعیل ئەبو عومەر، ڕۆژنامەنووس، ئەحمەد مەتار فۆتۆگرافەر و فادی ئەلواحیدی کامێرامان بریندار بوون. بەگوێرەی کەمپینێکی نێودەوڵەتی کە ڕۆژی دووشەممە دەستیپێکردووە، "بەم ڕێژەیە لە کوشتنی ڕۆژنامەنووسان لەلایەن سوپای ئیسرائیلەوە، بەم نزیکانە کەس نامێنێت کە ڕووماڵی هەواڵەکانی غەززە بکات و ئاگادارمان بکاتەوە لەوەی لەوێ ڕوودەدات،ئەمە تەنها شەڕێک نییە دژی غەززە، شەڕێکە دژی ڕۆژنامەگەری". ئەنەس شەریف ئێوارەی 10ی ئابی 2017، دوای هێرشێکی ئاسمانی ئیسرائیل کە خێمەیەکی ڕۆژنامەنووسانی لە نزیک نەخۆشخانەی شیفا لە شاری غەززە کردە ئامانج، کوژرا. لە وەسیەتنامەکەیدا باسی لەوە کردووە کە هەموو شتێکی لە توانای خۆیدا کردووە بۆ ئەوەی ڕاستییەکان بڵێت. سامر ئەبودەقە، فۆتۆگرافەرو ڕۆژنامەنووس و مۆنتاژکاری ڤیدیۆ لە کەناڵی جەزیرە، کە لە ساڵی ٢٠٠٤ پەیوەندی بە کەناڵی جەزیرەوە کرد، لە ١٥ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٣ لە کاتی ڕووماڵکردنی بۆردومانێکی ئیسرائیلدا شەهید بوو کە قوتابخانەی فەرهانە لە خان یونس کرایە ئامانج. دوابەدوای کوژرانی پێنج ڕۆژنامەنووس لە هێرشەکەی هەفتەی ڕابردوودا، عیال زەمیر، سەرۆکی ئەرکانی ئیسرائیل، پەشیمانی خۆی دەربڕی بەرامبەر بەو زیانە گیانیانەی خەڵکی سڤیل. سوپای ئیسرائیل بەردەوام بانگەشەی ئەوە دەکات کە هێرشەکانی تەنها بزووتنەوەی حەماسی فەلەستینی و گروپە چەکدارەکانی دیکە دەکاتە ئامانج و هەوڵدەدات زیان بە خەڵکی مەدەنی نەگەیەنێت.

لە چەند هەفتەی ڕابردوودا، تورکیا سێ ڕێوشوێنی کردەیی گرتەبەر بۆ ئەگەری ڕووبەڕووبوونەوە لەگەڵ ئیسرائیل، هەروەک لە ڕاپۆرتێکی هەواڵگری تورکیا هۆشداریی داوە. ئەم ڕێوشوێنانە بریتین لە پەرەپێدانی سیستەمی بەرگری ئاسمانی، بەهێزکردنی بەرەی ناوخۆ و دروستکردنی پەناگەی پێشکەوتوو بۆ پاراستن لە هەڕەشە ئەتۆمییەکان. ڕەجەب تەیب ئەردۆغان، سەرۆک کۆماری تورکیا ڕایگەیاند، سوپای تورکیا سیستەمی " Steel Dome "ی وەرگرتووە، کە لە 47 ئۆتۆمبێلی بەرگری ئاسمانی پێکهاتووە و بەهای نزیکەی نیو ملیار دۆلارە. لە میانی مەراسیمی گەیاندنی سیستمەکەدا، کە لە بارەگای کۆمپانیای تورکی ئاسێلسان لە ئەنقەرە بەڕێوەچوو، ئەردۆغان جەختی لەوە کردەوە کە ئەو ململانێ گەرمانەی لە ساڵانی ڕابردوودا لە دەوروبەری تورکیا ڕوویانداوە ، گرنگیی سیستەمی بەرگری ئاسمانی و ڕاداریان نیشانداوە. ئەم پڕۆژەیە حەوت ساڵ لەمەوبەر دەستیپێکردووە و لەلایەن کۆمپانیای ئەسەلسانەوە پەرەی پێدراوە، دەبێتە هۆی بەرزکردنەوەی سیستەمی بەرگری ئاسمانی تورکیا. سیستەمی بەرگری ئاسمانی فرە چین لەخۆدەگرێت کە لەڕێگەی تۆڕی یەکگرتووی سیستەمەکانی وەک سیستەمی ئاگادارکردنەوەی پێشوەختە و کۆنترۆڵکردنی کۆرکوت و سیستەمی بەرگری ئاسمانی مەودای مامناوەندی هیسار و سیستەمی بەرگری ئاسمانی سابر و سیستەمی جەنگی ئەلیکترۆنی پێشکەوتوو دروستکراوە، بەپێی ماڵپەڕی بەرگری تورکیا ساونماتەر و ماڵپەڕی بەرهەمهێنەرەکە. کاتی هەستیار کەمتر لە مانگێک دوای بڵاوبوونەوەی ڕاپۆرتێکی ئەکادیمیای هەواڵگری تورکیا، کە لێکۆڵینەوەی لە شەڕی ١٢ ڕۆژەی نێوان ئیسرائیل و ئێران کرد و پێشنیاری ڕێوشوێنی بەپەلەی کرد بۆ ئامادەکاری بۆ هەر ڕووبەڕووبوونەوەیەکی سەربازی ئەگەری لەگەڵ تەلئەبیب. لە نێو ئەو ڕاسپاردانەدا پێویستی دروستکردنی سیستەمێکی بەرگری ئاسمانی فرە چین بوو. هەرچەندە پڕۆژەی "قوبە ئاسنین" لە ساڵی ٢٠١٨ دەستی بە پەرەپێدانی کردووە، بەڵام ڕاگەیاندنی لەم کاتەدا پەیامێکی ڕوونە بۆ تەلئەبیب کە حکومەتی تورکیا و هێزە چەکدارەکان لە هەڵە و لاوازییەکانی هەردوولا فێربوون و کاردەکەن بۆ چارەسەرکردنی هەر کەموکوڕییەک و بەهێزکردنی لایەنە ئەرێنییەکان. هەروەها سیستەمی هێرشبەریش بە شێوەیەکی بەرچاو لە پلانەکانی تورکیادا دیارە. ڕۆکێتسان مووشەکی هایپەرسۆنیکی تایفون بلۆکی ٤ی درێژی ١٠ مەتر و ٧٢٠٠ کیلۆگرامی ڕاگەیاند، کە موراد ئاکینجی بەڕێوەبەری جێبەجێکاری کۆمپانیاکە بە ڕێگرییەکی سەرەکی لە شەڕدا وەسفی کرد. پەناگە ئەتۆمییەکان یەکێک لە ڕاسپاردە سەرەکییەکانی ڕاپۆرتی ئەکادیمیای هەواڵگری، کە لە ئێستادا حکومەتی تورکیا وەریدەگێڕێتە سەر هەنگاوی کردەیی، ڕاسپاردەی دروستکردنی پەناگەی پێشکەوتوو و بەباشی تەیار بۆ شەڕە نوێیەکان و پاراستن بوو لە هەڕەشە ئەتۆمییەکان. لە میانی کۆبوونەوەی حکومەتی تورکیا هەفتەی ڕابردوو، حکومەت بڕیاریدا کۆمپانیای تۆکی کە کۆمپانیایەکی دەوڵەتییە و سەر بە وەزارەتی ژینگە و گەشەپێدانی شارەکانە، ڕاسپێرێت بۆ دروستکردنی ئەو پەناگانە. تۆکی ئەزموونێکی سەرکەوتووی هەیە لە جێبەجێکردنی بینا بەرگەگرەکانی بوومەلەرزە، کوالیتی خۆی نیشان دەدات لە کاتی ئەو بوومەلەرزانەی لە چەند ساڵی ڕابردوودا وڵاتەکەی گرتەوە، دیارترینیان بوومەلەرزە بەناوبانگەکەی بوو کە لە ساڵی ٢٠٢٣دا ویلایەتەکانی باشووری گرتەوە. ئەم پەناگانە لە ٨١ ویلایەتدا بە قۆناغ دروست دەکرێن و لە شارە گەورەکانەوە دەست پێدەکات و دواتر فراوانتر دەبن بۆ ویلایەتی دیکە. هەروەها ئەگەری بەکارهێنانی وێستگەکانی میترۆ و نۆژەنکردنەوەی پەناگە کۆنەکان لەخۆدەگرن. بەهێزکردنی بەرەی ناوخۆ ئۆپەراسیۆنەکانی دامەزراندنی ئیسرائیل لە ناوخۆی ئێران و چۆن ئەم ئۆپەراسیۆنانە ئاسانکارییان بۆ ئەرکەکانی کرد بۆ لەناوبردنی ئامانجە گرنگەکان و چاودێریکردن و تیرۆرکردنی کەسایەتییە سەرەکییەکانی ئێران، تەرکیزێکی سەرەکی کردەوەکانی حکومەتی تورکیا بوو. لە مانگی تەمموزی ساڵی ڕابردوودا حکومەت سەرکەوتوو بوو لە چەکداماڵینی پارتی کرێکارانی کوردستان (پەکەکە) لەسەر بانگهێشتی عەبدوڵا ئۆجەلان ڕێبەری پارتی کرێکارانی کوردستان و بەو هۆیەوە یەکێک لە کێشە درێژخایەنەکانی ناو دەوڵەتی تورکیا چارەسەر بوو. لە گەڕانەوە بۆ ڕاپۆرتی هەواڵگری، کە جەختی لەسەر گرنگی بەهێزی بەرەی ناوخۆ و هەر هۆکارێک کردەوە کە کاریگەری لەسەر ئاسایشی ناوخۆ هەبێت، ڕەجەب تەیب ئەردۆغان، سەرۆککۆماری تورکیا لە میانی وتارێکیدا بۆ ساڵیادی دامەزراندنی پارتی داد و گەشەپێدان لە ئەنقەرەی پایتەخت، جەختی لەوە کردەوە کە حکومەت ڕێگە نادات دەرفەتی مێژوویی "تورکیایەکی دوور لە تیرۆر" بە فیڕۆ بچێت، و بۆ ئەوەی بە تەواوی ئەو دەرفەتە نەهێڵێت هەڕەشەی "تیرۆریستی" و هەر ئەگەرێکی سەرهەڵدانی. بە لەبەرچاوگرتنی ئەو مەترسییەی کە بزووتنەوەی فەتحوڵڵا گولەن لەسەر ئەنقەرە دروستی کردووە، کە حکومەت تۆمەتباری دەکات بە ڕێکخستنی کودەتا شکستخواردووەکەی ساڵی ٢٠١٦، لێکۆڵینەوەکان بووە هۆی دەستگیرکردنی ئیمین ئۆنەر، خاوەنی کۆمپانیای ئاسانی پیشەسازی بەرگری و گورکان ئۆکوموش، بەڕێوەبەری گشتی ئەو کۆمپانیایە، بە تۆمەتی سیخوڕی سەربازی و پەیوەستبوون بە بزووتنەوەی قەدەغەکراوی گولەن. بەگوێرەی بەیاننامەیەکی داواکاری گشتیی ئەستەنبوڵ، کە ئاژانسی ئانادۆڵو بڵاویکردۆتەوە، لێکۆڵینەوەکان لە دۆسیەی "سیخوڕی سەربازی" کە بەشێوەیەکی گشتی ناسراوە، دەرکەوتووە کە خاوەن و بەڕێوەبەری گشتی گروپەکە بە تۆمەتی "ئەندامبوون لە ڕێکخراوێکی تیرۆریستی چەکدار" و "سیخوڕی سەربازی" دەستگیرکراون، بە لەبەرچاوگرتنی گرنگی بواری کارکردنی گومانلێکراوان. هەروەها لە ڕاگەیەندراوەکەدا هاتووە، سندوقی بیمەی پارەی پاشەکەوتکراو بیمەی 10 کۆمپانیای کردووە کە لە ژێر دەستی گروپی ئاسان کاردەکەن. تورکیا هەوڵ دەدات ئامادەیی جیهانی خۆی بەهێز بکات و خۆی وەک یاریزانێکی سەرەکی لە هەر گۆڕانکارییەک لە گۆڕەپانی نێودەوڵەتی و لە هاوسەنگی هێزدا جێگیر بکات. ئەمەش بە بەرزکردنەوەی توانا سەربازییەکانی و پەرەپێدانی پیشەسازییە بەرگرییەکانی و پاراستنی ئامادەیییەکی چالاکانەی دیپلۆماسی لەسەر گۆڕەپانی نێودەوڵەتی و کارکردنی بەردەوام بۆ زیادکردنی توانا ئابوورییەکانی بەدەست دێت. بەرهەمی ناوخۆیی 1.3 تریلیۆن دۆلاری تێپەڕاندووە، ئامانجیشی داناوە بۆ ئەوەی بچێتە لیستی 10 ئابوورییە سەرەکییەکانی جیهانەوە.

رۆژنامەی "الشرق الاوسط": سیپان حەمۆ، فەرماندە هێزەکانی سوریای دیموکرات (هەسەدە)، پێشنیازی پێکهێنانی ئەنجومەنێکی سەربازی هاوبەشی لەگەڵ حکومەتی راگوزەر سوریا دەكات وەك هەنگاوی یەکەم بۆ بونیادنانەوەی سوپایەکی نیشتمانی نوێ، کە هەموو سورییەکان لە باوەش بگرێت و لەسەر بنەمای پڕۆژەیەکی گشتگیری دیموکراسی.  حەمۆ رایگەیاندووە: تێكەڵاوبون لە سوپای سوریادا ناكرێت بە شێوەیەکی نەریتی یان ناوەندگەرایی ئەنجام بدرێت، بەڵکو دەبێت لە رێگەی پرۆسەیەکەوە بێت کە لەسەر بنەمای دیموکراسی و نا ناوەندی و ئازادی ژنان بێت. ئاماژەی بەوەشداوە، هێزەکانی سوریای دیموكرات چوونە ناو سەپای سوریا رەتناكاتەوە، بەڵكو دەیەوێت لەسەر بنەمایەكی سیاسی و روون بێت و زامنی مافی تەواوی سورییەكان بكات. ئەو سەرکردە سەربازییە باسی لەوەشكردووە: هەسەدە خاوەنی ئەزمونێكی گەورەی سەربازی و سیاسیە كە لە ماوەی ساڵانی شەڕی داعشدا بەدەستهێناوە، ئەوەش وایکردووە ببێتە یاریزانێکی سەرەکی کە دەتوانرێت پشتی پێ ببەسترێت لە بونیادنانەوەی سوپای نیشتمانی، وتوشەیەتی: ئەو هێزانە توانای خۆیان لە بەڕێوەبردنی شەڕە ستراتیژییەکان و پاراستنی ناوچەیەكی بەرفراوانی سوریا سەلماندووە.

هاوسەرۆکی گشتیی دەم پارتی تولای حاتەم ئۆغۆللاری لە گردبوونەوەی ١ـی ئەیلول، ڕۆژی جیهانیی ئاشتی، وتی: ئاشتی لە تورکیا، دەرفەتێکی مێژووییە. بوێر و جددیی بن و هەنگاوبنێن. هەر لەو وتارەیدا ئەوەشدەخاتەڕوو ئەم پرۆسەیە بۆ ئێمە دەرفەتێکی مێژووییە بۆ ئاشتی لە تورکیا و ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست، پێویست ناکات بترسن، دوودڵ بن، یان تەنها دوای بەرژەوەندییەکانی  لایەنەکانتان بکەون، بۆیە جارێکی تر دەڵێین، بوێر بن، ڕاستگۆ بن و هەنگاو بنێن. گردبوونەوەی ١ـی ئەیلول لە ئیستەنبوڵ بە بەشداریی هەزاران کەس بەڕێوەچوو. گردبوونەوەکە بە پێشەنگایەتی هێزەکانی ڕەنج و ئاشتی و دیموکراسیی ئیستەنبوڵ لە گۆڕەپانی ڕیتم لە کادکۆی ئیستەنبوڵ بە درووشمی "دیموکراسی و ئاشتی لە بەرانبەر شەڕ و داگیرکارییدا، سەردەکەون"، ئەنجامدرا. چەندین نوێنەری پارتی سیاسی و ڕێکخراوی کۆمەڵگەی مەدەنی و ڕێکخراوەکانی ژنان و پارێزەرانی مافەکانی مرۆڤ و ڕێکخراوەکانی گەنجان و سەندیکاکان و کەسانی تر بەشداربوون. درووشمی 'ژن، ژیان، ئازادی' لە گۆڕەپانەکەدا دەنگی دایەوە گۆڕەپانەکە بە جۆشێکی مەزنەوە پڕبوو لە جەماوەر، درووشمی "نا بۆ شەڕ، ئاشتی لە ئێستەدا" بەرزکرایەوە و پێداگریی لەسەر ئاشتی نیشاندرا. پۆستەری گەورەی ڕێبەر ئاپۆ هەڵگیرا و وێنەی ساکینە جانسز و جیهان بیلگین و چەندین ژن کە لە تێکۆشانی ئازادیدا شەهیدبوون، بەرزکرایەوە. ژنان بە جلوبەرگی نەتەوەییەوە بەشداریی گردبوونەوەکەیان کرد، درووشمی "ژن، ژیان، ئازادی" لە سەرانسەری کادکۆ دەنگی دایەوە. جۆشوخرۆش و هەڵپەڕکێی ژنان و گەنجان تەواوی گۆڕەپانەکەی گرتەوە.   گردبوونەوەکە بە خولەکێک ڕێزگرتن دەستی پێ کرد، ڕاگەیاندراوی هاوبەشی هێزەکانی ڕەنج و ئاشتی و دیموکراسی بە زمانی کوردی لەلایەن زەینەب یەڵدرم و بە زمانی تورکی لەلایەن نەبیل ساریکایا خوێنرایەوە. 'تاکە ڕێگە تێکۆشانە' زەینەب یڵدرم ئاماژەی بەوەدا کە ناکۆکی و شەڕ دەبنە هۆی هەژاری، چەوسانەوە و کۆچبەری، وتیشی ئەوان دژی هەموو ئەمانە دەجەنگن بۆ ئەوەی هەمووان بە شێوەیەکی یەکسان و دیموکراسی بژین.  زەینەب یڵدرم ئاماژەی بۆ ئەوەشکرد: "نوێترین نموونەی وێرانییەک کە بەهۆی شەڕەوە دروست دەبێت لە فەلەستین ڕوودەدات، جینۆساید لەبەرچاوی جیهان بە ئاشکرا ئەنجام دەدرێت، دامەزراوە نێونەتەوەییەکان هەڵوێستێکی کاریگەر بۆ ڕێگریکردن لە کۆمەڵکوژی نیشان نادەن، هەروەها لە دراوسێی ئێمە کە سووریایە، حکومەتی کاتی لە هێرش و هەوڵەکانی کۆمەڵکوژی دژی درووز و عەلەوییەکان خۆی دەدزێتەوە، تاکە ڕێگە بۆ ڕاگرتنی کۆمەڵکوژییەکان لە ناوچەکەمان، تێکۆشانی گەلانە بۆ جیهانێکی یەکسان، دادپەروەر و ئاشتییانە." بوێر و ڕاستگۆ بن، هەنگاو بنێن هاوسەرۆکی گشتی دەم پارتی تولای حاتەم ئۆغۆللاری ڕایگەیاند: "یەکێک لە گرنگترین بابەتەکان کە دەبێت کۆمیسیۆن چارەسەری بکات، کۆبوونەوەی دەستبەجێیە لەگەڵ بەڕێز عەبدوڵا ئۆجالان، پێویستە بەپەلە ژینگەیەک دروست بکرێت کە بەڕێز ئۆجالان بتوانێت بە ئازادی خەبات بکات و بژی، وە بتوانێت لەگەڵ کۆمەڵگە کۆبێتەوە، ئێمە هەموو هەوڵ و خەباتی خۆمان لەم بارەیەوە درێژە پێدەدەین، نەک تەنها کۆمیسیۆن، بەڵکو حکومەت، دەوڵەت و ئۆپۆزیسیۆنیش دەبێت زۆر باش لەمە تێبگەن و جێبەجێی بکەن. ئەم پرۆسەیە بۆ ئێمە دەرفەتێکی مێژووییە بۆ ئاشتی لە تورکیا و ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست، پێویست ناکات بترسن، دوودڵ بن، یان تەنها دوای بەرژەوەندییەکانی  لایەنەکانتان بکەون، بۆیە جارێکی تر دەڵێین، بوێر بن، ڕاستگۆ بن و هەنگاو بنێن. "دانانی قەیوم قبوڵ ناکەین" شاندی ئێمە پێنجشەممەی ڕابردوو لەگەڵ بەڕێز ئۆجالان کۆبووەوە، سڵاو و خۆشەویستی بەڕێز ئۆجالان لێرەوە بە ئێوە ڕادەگەیەنم. ئێمە دانانی قەیوم قبوڵ ناکەین، گەورەترین ئەرکی ئێمە ئەوەیە کە دیموکراسی لەم وڵاتەدا بنیاد بنێین، دەزانین کە ئاشتی بێ دیموکراسی نابێت، و دیموکراسی بێ ئاشتی نابێت، وەرن جارێکی تر بەڵێن بدەین بە هەموو ئەو کەسانەی کە قوربانییان داوە و بە هەموو دایکان، کە ئێمە ئاشتی پێکەوە، شان بە شانی یەکتر دروست بکەین." 'دەمانەوێت هەموو قەدەغەکردن و ئازارێک کۆتایی بێت' دوای ئەم قسانە، ئەندامی دەستپێشخەری دایکانی ئاشتی بەدیعە گۆکیوز ئاماژەی بەوەدا، دایکان شەڕیان ناوێت و وتی: "ساڵانێکە شەڕ هەیە، بەڵام هیچ لایەنێک لەم شەڕەدا سەرنەکەوتووە، ئەمڕۆ ڕۆژی ئاشتییە. نامانەوێت منداڵەکانمان بمرن، ئاشتییەکی شکۆمەندمان دەوێت، وەک دایکانی ئاشتی تا کۆتا دڵۆپی خوێنمان چاوەڕێی ئاشتی دەبین، دەمەوێت ئەمە دووپات بکەمەوە: زمانی ئێمە قەدەغەیە، زمانی خۆمان دەوێت".

بەبۆنەى ڕۆژی جیهانی ئاشتی (یەکى ئەیلول) عەبدوڵا ئۆجەلان ڕایگەیاند بانگەوازی ئێمە بۆ ئاشتی و چارەسەری دیموکراسی، هەنگاوێکی سیاسی ئاسایی نییە؛ هەنگاوێکی ستراتیژی و وەرچەرخانێکی مێژووییە. ئەوەش دەخاتەڕوو بەم بانگەوازە دەرگاکانی سەردەمێکی نوێ، سەردەمێک کە تێیدا شەڕ و کاولکاری بە ژیانێکی ئارام و دیموکراسی دەگۆڕدرێن، چ لە تورکیە و چ لە سەرانسەری ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا کراوەن. لە پەیامێکدا کە لە زیندانی ئیمراڵیەوە بڵاویکردووەتەوە، عەبدوڵڵا ئۆجەلان بانگەواز بۆ چارەسەری ئاشتی و دیموکراتیانە دەکات و بە "هەنگاوێکی ستراتیژی و خاڵێکی وەرچەرخانی مێژوویی" ناودەبات. ئۆجەلان جەخت لەوە دەکاتەوە کە ئەم بانگەوازە تەنیا هیوا نییە، بەڵکو دەبێت بە هەنگاوی جددی و پراکتیکی بونیاد بنرێت بۆ کۆتاییهێنان بە شەڕ و پێکدادانەکان. عەبدوڵڵا ئۆجەلان، ڕێبەری زیندانیکراوی پارتی کرێکارانی کوردستان (پەکەکە)، پەیامێکی نوێی بڵاوکردەوە کە تێیدا داوای چارەسەری ئاشتی و دیموکراسی بۆ کێشەکان دەکات. لە پەیامەکەیدا کە ناونیشانی "بۆ ئەوانەی بۆ ئاشتی و دیموکراسی تێدەکۆشن..."، ئۆجەلان ڕایگەیاندووە کە بانگەوازی چارەسەری ئاشتی و دیموکراتیانە، "هەنگاوێکی ستراتیژی و خاڵێکی وەرچەرخانی مێژووییە نەک تەنیا لە تورکیا، بەڵکو لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستیشدا بە گشتی، کە دەرگای قۆناغێکی نوێی ژیانی دیموکراتیانەی لەسەر بنەمای ئاشتی بەدوای شەڕ و کاولکارییەکاندا دەکاتەوە." ئۆجەلان ئاماژەی بەوەداوە کە ئەمە تەنیا "خواستێک نییە"، بەڵکو "حەقیقەتێکە کە دەبێت بە توانای بەهێز و هەنگاوی کردەیی جدی بونیاد بنرێت." ئەو ڕوونیکردەوە کە ئاشتی ڕاستەقینە تەنیا بە بێدەنگبوونی چەکەکان کۆتایی نایەت، بەڵکو "ئاشتی ڕاستەقینە تەنیا کاتێک مومکینە کە ئازادی، دیموکراسی و دادپەروەری کۆمەڵایەتی لە هەموو بوارەکانی ژیاندا بەرجەستە ببن." بە بڕوای ئۆجەلان، "ئەم گۆڕانکارییە کۆمەڵایەتییە تەنیا مافێک نییە بۆ گەلەکەمان، بەڵکو ئەرکێکی سەرەکیشە لە قۆناغی نوێی ئێستاماندا." لە بەشێکی دیکەی پەیامەکەیدا، عەبدوڵڵا ئۆجەلان جەختی لەوە کردەوە کە "بە تێکۆشانی گەلەکەمان، بەهاکانی ئاشتی، دیموکراسی و ئازادی بە دڵنیاییەوە ڕەگ دادەکوتن و لە ژیانی کۆمەڵایەتیدا جێگەی خۆیان دەدۆزنەوە." وتیشی، "ئیتر ئەم وڵاتە دەبێتە نیشتمانی ئەوانەی کە ماف و ئەرکی خۆیان دەبینن لە برەودان بە ژیانی ئاشتیانە و دیموکراتیانە." لە کۆتایی پەیامەکەیدا، بە بۆنەی یەکی ئەیلوولەوە (ڕۆژی جیهانیی ئاشتی)، ئۆجەلان بانگەوازی گەلانی کرد بۆ ئەوەی "ئەم ئەرکە مێژووییە لە ئەستۆ بگرن و زیاتر لە جاران هەڵمەتی ئاشتی و ئازادی گەشە پێبدەن." ئەو پەیامەکەی بەم وشانە کۆتایی پێهێنا: "بەو بڕوایەوە کە هەمووان جددیەتی ئەم قۆناغە تێدەگەن و بە ڕۆحی ئاشتی و یەکسانی کار دەکەن، سڵاو و خۆشەویستی بێ پایانم ئاراستەی هەمووتان دەکەم."   پەیامی ڕێبەر ئاپۆ بەم شێوەیەیە:  ئاماژەی بەوەشکردووە، “بۆ ئەوانەی خەبات بۆ ئاشتی و دیموکراسی دەکەن... بانگەوازی ئێمە بۆ ئاشتی و چارەسەری دیموکراسی، هەنگاوێکی سیاسی ئاسایی نییە؛ هەنگاوێکی ستراتیژی و وەرچەرخانێکی مێژووییە. بەم بانگەوازە دەرگاکانی سەردەمێکی نوێ، سەردەمێک کە تێیدا شەڕ و کاولکاری بە ژیانێکی ئارام و دیموکراسی دەگۆڕدرێن، چ لە تورکیە و چ لە سەرانسەری ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا کراوەن. ئەمە تەنیا ئاواتێک نییە؛ واقیعێکی کۆنکرێتییە کە دەبێت بە ئەگەری بەهێز و هەنگاوی پراکتیکی جددی بنیات بنرێت. چونکە ئاشتی ڕاستەقینە تەنها بێدەنگکردنی چەک یان وەستاندنی ململانێ نییە. ئاشتی ڕاستەقینە تەنها لە ڕێگەی بەرجەستەکردنی ئازادی و دیموکراسی و دادپەروەری کۆمەڵایەتی لە هەموو بوارەکانی ژیاندا مومکین دەبێت. ئەم گۆڕانکارییە کۆمەڵایەتییە تەنیا مافێک نییە بۆ گەلەکەمان؛ هەروەها ئەرکێکی بنەڕەتی سەردەمی نوێی پێشەوەیە. بێ گومان لە ڕێگەی خەباتی گەلەکەمانەوە بەهاکانی ئاشتی و دیموکراسی و ئازادی ڕەگ داکوتێت و ڕەنگدانەوەی خۆیان لە ژیانی کۆمەڵایەتیدا دەدۆزنەوە. لەمەودوا ئەم وڵاتە دەبێتە ماڵی ئەو کەسانەی کە ئاشتی و ژیانێکی دیموکراسی هەم وەک مافی خۆیان و هەم بە ئەرکی خۆیان دەزانن. بەبۆنەی یەکی ئەیلوولەوە داوا لە گەلەکەمان دەکەم ئەم ئەرکە مێژووییە لە باوەش بگرێت و ڕێپێوانی ئاشتی و ئازادی زیاتر فراوانتر بکات. بە خۆشەویستی و ڕێزی بێکۆتایی خۆم سڵاو لە هەمووتان دەکەم، باوەڕم وایە هەمووان لە جددیەتی ئەم قۆناغە تێدەگەن و خۆیان دەپشکنن و بەپێی ڕۆحی ئاشتی مامەڵە دەکەن. عەبدوڵڵا ئۆجەلان "دوورگەی ئیمرالی."  

ناوەندی ڕاگەیاندن و چاپەمەنى هێزەکانی پاراستنی گەل (هەپەگە) بڵاویکردەوە، چالاکییە هێرشبەرییەکانی سوپای تورکیا کە ناوچەکانی پاراستنی میدیا دەکاتە ئامانج و ڕۆژانە بەردەوامە. هەپەگە لە بەیاننامەکەیدا ئەم زانیاریانەی لە بارەی چالاکییەکانی هێرشی سوپای داگیرکەری تورکیا دژی هێزەکانی گەریلا لە ناوچەکانی پاراستنی مێدیا لە نێوان ٨ بۆ ٣١ی ئابدا بڵاوکردەوە: لە ٨ی ئابدا ناوچەی بەرخۆدانی سێرێ مێتینەی ناوچەی مێتین ٤ جار بە چەکی قورس بۆردومان کرا. — لە ٩ی ئابدا دەستێوەردانێکی تەکنیکی لە دژی داگیرکەران ئەنجامدرا کە دەیانویست شوێنێکی نوێ لە ناوچەی بەرخۆدانی سێرێ مێتینەی ناوچەی مێتینە داگیربکەن و بە چەکی قورس تونێلەکانیان بۆردومان کرد. — ڕۆژی ١١ی ئاب، ناوچەی دێشتە کافیا لە ناوچەی گارێ پێنج جار بە چەکی قورس بۆردومان کرا. — ڕۆژانی 18 و 19ی ئاب، ناوچەی بەرخۆدانی گیرێ بەهار لە ناوچەی شەحید دەلیلی ڕۆژئاوای زاپ سێ جار بە چەکی قورس بۆردومان کرا. — لە نێوان 8 بۆ 31ی ئابدا، لە زاپ، مێتینە، خاکورکێ، گارێ و قەندیل بە فڕۆکەی بێفڕۆکەوان و فڕۆکەی بێفڕۆکەوانی چەکدار چالاکی سیخوڕیی چڕ ئەنجامدرا”.

بنیامین ناتانیاهۆ، سەرۆکوەزیرانی ئیسرائیل ڕایگەیاند، دوێنێ هێزەکانی ئیسرائیل هێرشی کردە سەر ئەبو عوبێدە وتەبێژی بزووتنەوەی حەماس، بەوتەی ئەو، "چاوەڕوانی ئەنجامەکان دەکەین. تێبینی دەکەم کە ڕاگەیاندنی حەماس کەمێک دواکەوتووە - وادیارە کەسیان نییە باسی بکات، چونکە وتەبێژەکەیان مرد". دوای چوار جار هەوڵی تیرۆرکردنی شکستخواردوو، سەرچاوەیەکی فەلەستینی بانگەشەی ئەوە دەکات کە ئەبوعوبەیدە وتەبێژی سەربازی كەتیبەكانی قەسام باڵى سه‌ربازیى حه‌ماس لەهێرشەکەى دوینێ شەودا گیانى لەدەستداوە، ئیسرائیلیش ئاماژەی هەیە کە کوژراوە، بەڵام لەم قۆناغەدا هیچ پشتڕاستکردنەوەیەکی کۆتایی نییە، ناتانیاهۆش وەک گاڵتەپێکردنێک دەڵێت: "بۆچی ڕاگەیاندنەکە دواکەوتووە؟ ڕەنگە کەسیان نەمابێت. هاوکات کەناڵی ١٤ى ئیسرائیل لەهەواڵێکى بەپەلەدا دەڵێت لەسەرچاوە دەزگا ئەمنییەکانەوە دوا پشتڕاستکردنەوە ئەوەیە کە ئەبو عوبێدە کوژراوە. شەوى ڕابردوو هێزەکانی سوپاى ئیسرائیل لەڕێگەى چەند فرۆکەو هێرشى ئاسمانیەوە هەوڵیداوە ئەبو عوبەیدە وتەبێژی حەماس لەناوببات. وتەبێژی ئیسرائیل بە ئاماژەدان بە هێرشەکە وتی: ماوەیەکی کەم پێش ئێستا هێزەکانمانبە ڕێبەرایەتی بەڕێوەبەرایەتیی هەواڵگری، بە بەکارهێنانی فڕۆکەی هێزی ئاسمانی هێرشیان کردە سەر بینایەک کە پێدەچێت شوێنى مانەوەى بەرپرسێکى باڵاى حەماس بوبێت لە باکوری کەرتی غەززە.  کەناڵی حەوتى ئیسرائیل لەزارى چەند بەرپرسێکەوە ئەوەى ئاشکراکردوە ئەگەرێکى زۆرهەیە لەو هێرشەدا ئەبوعوبەیدە، وتەبێژی کەتیبەکانی عیزەدین قەسام (باڵى سەربازى حەماس) کوژرابێت یاخود بەسەختى برینداربوبێت. بەگوێرەی زانیارییەکان لە غەززە، لە هێرشەکەدا کە بۆ سەر باڵەخانەی ئەلبەسو ئەنجامدراوە، 8 کەس کوژراون. بەگوێرەی ئەو سەرچاوە فەلەستینییەی کە بۆ تۆڕی قەتەری قسەی کردووە، لە شوقەیەک لە غەززە هێرش کراوەتە سەر ئەبو عوبەیدە و بنەماڵەکەی و سەرکردەکانی باڵی سەربازی حەماس پشتڕاستیان کردووەتەوە کەئەو کوژراوە. لەلایەکى دیکەوە، بنیامین نەتانیاهۆ لەسەر داگیرکردنی شاری غەززە دەڵێت ئێمە بڕیارەکەمان دەرکرد و سوپا جێبەجێی دەکات.