رێکخراوی پزیشکانی بێسنوور، ئیسرائیل بەوە تۆمەتبار دەکات کە رێگری لە گەیشتنی پێداویستییە سەرەتاییەکان بۆ غەززە دەکات و دەڵێت، هیچ شوێنێکی غەززە بۆ فەلەستینییەکان سەلامەت نییە. رۆژی چوارشەممە، 16ـی نیسانی 2025، ئاماندە بازێڕۆڵ، رێکخەری فریاگوزاریی رێکخراوی پزیشکانی بێسنوور رایگەیاند، "غەززە کراوەتە گۆڕستانێکی بەکۆمەڵی فەلەستینییەکان و ئەوانەی بەهانایانەوە دێن." بەگوتەی نەتەوە یەکگرتووەکان، پێداویستییە پزیشکییەکان، ئاو، سووتەمەنی و پێداویستییە سەرەتاییەکانی دیکە لە غەززە بەرەو نەمان دەچن. رێکخەری فریاگوزاریی پزیشکانی بێسنوور دەشڵێت، "ئێمە شایەتحاڵی وێرانکاری و راگواستنی زۆرەملێی هەموو دانیشتووانی غەززەین." بازێڕۆڵ ئاماژە بەوە دەکات، "بەهۆی نەبوونی هیچ شوێنێکی سەقامگیر بۆ فەلەستینییەکان و ئەوانەی یارمەتییان دەدەن، هاوکارییە مرۆییەکان رووبەڕووی ناسەقامگیری دەبنەوە و پێداویستییەکان بەرەو نەمان دەڕۆن." لەوکاتەوەی جەنگی غەززە دەستیپێکردووە، ئیسرائیل زیاتر لە 51 هەزار کەسی لەو کەرتە کوشتووە و نزیکەی یەک لەسەر سێیان منداڵن. لەوکەتەوەشی کە ئاگربەستی غەززە لە 18ـی مانگی رابردووەوە شکاوە، زیاتر لە هەزار و 500 کەس لە غەززە کوژراون. بەگوتەی نەتەوە یەکگرتووەکان، لە دەستپێکی جەنگی غەززەوە، لانیکەم 409 کارمەندی رێکخراوە مرۆییەکان لە غەززە کوژراون کە زۆربەیان ئەندامی رێکخراوی ئاژانسی نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ کاروباری پەنابەرانی فەلەستینین. 14ـی ئەم مانگە، بزووتنەوەی حەماس رایگەیاند، پێشنیازێکی نوێی لەلایەن ئیسرائیلەوە بۆ راگەیاندنی ئاگربەست بەدەست گەیشتووە. بەگوتەی بەرپرسێکی حەماس، ئیسرائیل لە بەرامبەر ئاگربەستێکی 45 رۆژەدا داوای ئازادکردنی 10 بارمتەی زیندووی کردووە. 14ـی نیسانی 2025، تاهیر نونو، راوێژکاری مەکتەبی سیاسی بزووتنەوەی حەماس رایگەیاند: "ئامادەین لە بەرامبەر رێککەوتنێکی جیدیی ئاڵوگۆڕی دیلەکان، کۆتاییهێنان بە جەنگی غەززە و کشانەوەی هێزەکانی ئیسرائیل لە کەرتی غەززە، هەموو دیلەکانی ئیسرائیل ئازاد بکەین." هەریەکە لە میسر و قەتەر لەگەڵ بزووتنەوەی حەماس لە گفتوگۆدان بۆ ئەوەی رێگەچارەیەک بۆ گەیشتن بە ئاگربەست بدۆزنەوە. ئەو بەرپرسەی حەماس ئیسرائیلی بەوە تۆمەتبار کرد کە رێگری دەکات لەوەی هیچ پێشکەوتنێک بە ئاراستەی ئاگربەستەکە هەبێت و گوتی: "بابەتەکە ژمارەی دەستگیرکراوەکان نییە، بەڵکو ئەوەیە کە داگیرکار پاشگەز دەبێتەوە لە پابەندییەکانی و رێگری لە جێبەجێکردنی رێککەوتنێکی تایبەت بە ئاگربەست دەکات". قۆناخی یەکەمی ئاگربەستەکە کە لە 19ـی کانوونی دووەمی دەستیپێکرد و دوو مانگ بەردەوام بوو.
وەزیری دەرەوەی ئێران دەڵێت، پرسی پیتاندنی یۆرانیۆمی وڵاتەکەی "جێگەی گفتوگۆ نییە" و بەردەوام دەبن لەسەری. ئەم لێدوانەش دوای ئەوە هات دوێنێ نێردەی تایبەتی ئەمریکا بۆ رۆژهەڵاتی نێوەڕاست داوای راگرتن و لەنێوبردنی کرد. رۆژی چوارشەممە، 16ـی نیسانی 2025، عەباس عێراقچی، وەزیری دەرەوەی ئێران لە تاران بە رۆژنامەڤانانی گوت، پڕۆگرامی "پیتاندنی یۆرانیۆمی ئێران پرسێکی راستەقینە و قبووڵکراوە. ئامادەین بۆ وەڵامدانەوەی نیگەرانییەکان"؛ بەڵام "پرسی پیتاندنی یۆرانیۆم جێگەی گفتوگۆ نییە". ئەو گوتانەی وەزیری دەرەوەی ئێران دوای ئەوە هاتن، دوێنێ سێشەممە نووسینگەی نێردەی ئەمریکا بۆ کاروباری رۆژهەڵاتی نێوەڕاست لە ئێکس راگەیێندراوێکی ستیڤ ویتکۆف، نێردەی ئەمریکای بۆ رۆژهەڵاتی نێوەڕاست بڵاوکردەوە و تێیدا گوتی: "هەر رێککەوتنێک لەگەڵ ئێران دەبێت مەرجەکانی ترەمپ (دۆناڵد ترەمپ، سەرۆکی ئەمریکا)ـی تێدابێت". نێردەی تایبەتی ترەمپ بۆ رۆژهەڵاتی نێوەڕاست دەشڵێت: "هەر رێککەوتنێک واژۆبکرێت، دەبێت چوارچێوەیەک بۆ ئاشتی، سەقامگیری و خۆشگوزەرانی لە رۆژهەڵاتی نێوەڕاست دابنێت". ستیڤ ویتکۆف ئاماژەی بەوەش کرد: "پێویستە ئێران پیتاندنی یۆرانیۆم و پڕۆگرامی دروستکردنی چەک رابگرێت و نەیانهێڵێت"؛ جەختی لەوەش کردەوە کە "زۆر گرنگە بۆ جیهان رێککەوتنێکی بەهێز و دادپەروەرانە بکەین کە درێژمەودا بێت". کارۆلین لیڤێت، گوتەبێژی کۆشکی سپیش لە کۆنفرانسێکی رۆژنامەڤانیدا رایگەیاند، دۆناڵد ترەمپ، سەرۆکی ئەمریکا و هەیسەم بن تاریق، سوڵتانی سەڵتەنەتی عومان بە تەلەفۆن قسەیان کردووە. گوتەبێژی کۆشکی سپی گوتیشی: "سەرۆک روونیکردەوە کە دانوستاندن و گفتوگۆی لەگەڵ ئێران دەوێت، بەڵام جەختی لەوەش کردەوە کە هەرگیز نابێت ئێران بتوانێت چەکی ئەتۆمی هەبێت". شەممە شاندی ئێران بە سەرۆکایەتی عەباس عێراقچی، وەزیری دەرەوە و شاندی ئەمریکا بە سەرۆکایەتیی ستیڤ ویتکۆف، نێردەی تایبەتی ئەمریکا بۆ کاروباری رۆژهەڵاتی نێوەڕاست لەبارەی بەرنامە ئەتۆمییەکەی ئێران لە مەسقەتی پایتەختی عومان کۆبوونەوە. لە پەیوەندییە تەلەفۆنیەکەدا ترەمپ و هەیسەم بن تاریق کۆبوونەوەکەی شەممەیان بە "ئەرێنی" ناوبرد.
سەرۆکی پێشوی ئەمەریکا، رەخنە لە ئیدارەی نوێی وڵاتەکە دەگرێت و دەڵێت: لەماوەی 100 رۆژدا زیان و ماڵوێرانییەکی زۆری لە جیهاندا دروستکردوە. جۆ بایدن، سەرۆکی پێشوی ئەمەریکا لەیەکەمین وتاریدا دوای وازهێنانی لە پۆستەکەی بە توندی رەخنەی لە ئیدارەی نوێی ئەمەریکا گرت و هۆشداریشیدا لە فراوانبونی دوبەرەکی لەناو وڵاتەکەدا. بایدن وتی: پێشتر هیچ کاتێک دابەشبونێکی لەم شێوەیەمان نەبینیوە، پەرەسەندنی بۆشایی نێوان لایەنگرانی ترەمپ و دیموکراتەکان کاریگەری زۆری لەسەر ئەمەریکا دەبێت. ئاماژەی بەوەکرد، ئیدارەی ترەمپ لەماوەی کەمتر لە 100 رۆژدا ماڵوێرانی و کارەساتی گەورەی لە تەواوی جیهان خوڵقاندوە. دەشڵێت: دەرکردنی حەوت هەزار فەرمانبەری حکومەت بوەتەهۆی پەککەوتنی ماڵپەڕە فەرمییەکانی حکومەت. بایدن لە مانگی تەمموزی ساڵی ڕابردودا لە کێبڕکێی سەرۆکایەتی کشایەوە، دوای ئەوەی لە دیبەیتێکی تەلەفزیۆنیدا ئاستێکی خراپی پێشکەش کرد، ئەمەش نیگەرانییەکانی ناو پارتەکەی لەبارەی تەمەن و توانای دەروونییەوە دروستکرد.
ئاژانسی هەواڵی "رۆیتەرز" لە راپۆرتێكدا، لەزاری بەرپرسانی ئەمریكاوە ئاشكرایدەكات، سوپای ئەمریكا خۆی ئامادە دەكات بۆ كەمكردنەوەی ژمارەی سەربازەكانی لەسوریا. دوو بەرپرسی ئەمریکی بە رۆیتەرزیان وتووە، بڕیارە سوپای ئەمریکا لە ماوەی چەند هەفتەو مانگەكانی داهاتوودا بوونی خۆی لە سوریا پتەوبكات و رێكبخاتەوە، ئەوەش هەنگاوێکە کە دەتوانێت ژمارەی سەربازەکانی لە سوریا بۆ نیوە کەم بکاتەوە. سوپای ئەمریکا نزیکەی دوو هەزار سەربازی لە ژمارەیەک لە بنکەدا هەیە لە سوریا، کە زۆربەیان لە باکوری رۆژهەڵاتن. سەربازەکان لەگەڵ هێزە ناوخۆییەکان کاردەکەن بۆ رێگریکردن لە سەرهەڵدانەوەی دەوڵەتی ئیسلامی، کە لە ساڵی ٢٠١٤دا دەستیان بەسەر ناوچەیەکی فراوانی عێراق و سوریادا گرت بەڵام دواتر تێكشكێندران. یەکێک لەو بەرپرسانە کە نەیویستووە ناوی ئاشکرا بکرێت، ئاماژەی بەوەداوە رەنگە پرۆسەكە ژمارەی سەربازەکان لە سوریا بۆ نزیکەی هەزار سەرباز کەم دەکاتەوە. بەرپرسێکی دیکەی ئەمریکی، جەختی لە پلانی کەمکردنەوەی ژمارەکانی سەربازەكان كردووەتەوە، بەڵام رایگەیاندووە، هیچ دڵنیاییەک لەسەر كەمكردنەوەی ئەو ژمارەیە نییەو گومانی هەیە لە کەمكردنەوەی ئەو قەبارەیە لە هێزەكان، لە کاتێکدا ئیدارەی سەرۆک دۆناڵد ترەمپ دانوستان لەگەڵ ئێران دەكات و هێز بۆ ناوچەکە رەوانە دەکات. هێزەکانی سوریای دیموکرات بە سەرۆکایەتی کورد بە پاڵپشتی ئەمریکا، مانگی رابردوو رێککەوتنێکیان لەگەڵ دیمەشق واژۆکرد سەبارەت بە یەکخستنی دامەزراوەكانی حوکمڕانی و هێزە ئەمنییەکان لەگەڵ حکومەتی سوريا. بەشێک لە بەرپرسانی کۆشکی سپی دەیانەوێت هەڵوێستێکی توندتر دژی سوریا بگرنەبەر، ئاماژەیان بە پەیوەندییەکانی پێشوی سەرکردایەتی نوێی سوریا لەگەڵ رێكخراوی قاعیدەو وەک هۆکارێک دەبینن بۆ ئەوەی پەیوەندییەکانیان لە کەمترین ئاستدا بهێڵنەوە.
ستیڤ ویتکۆف، نێردەی تایبەتی سەرۆکى ئەمریکا لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست، ئاشکرایکرد، لە دانوستانەکانی واشنتن و تاران لە عومان، تەنها یەک بژاردەمان خستووەتە بەردەم تاران، ئەویش دەستبەرداربوونێتی لە بەرنامە ئەتۆمییەکەی. ویتکۆف لە ئێکس نووسیویەتی، بۆ جیهان گرنگە ئەمریکا لەگەڵ ئێران بگاتە رێککەوتنێکی دادپەروەرانەی هەمیشەیی، وەک ئەوەی دۆناڵد ترەمپ داوایکردووە. دەڵێت، هەر رێککەوتنێک لەگەڵ ئێران پێویستە ببێتە چوارچێوەیەک بۆ ئاشتی و سەقامگیری و بوژانەوەی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست، کە ئەوەش پێویستی بە دەستبەرداربوونی ئێرانە لە بەرنامە ئەتۆمییەکەی و هەڵوەشاندنەوەی ئەوەی بەدەستیهێناوە.
ئیمانوێل ماکرۆن سەرۆکی فەرەنسا لە پەیوەندییەکی تەلەفۆنیدا لەگەڵ بنیامین ناتانیاهۆ، سەرۆکوەزیرانی ئیسرائیل جەختی لەسەر پێویستی ئاگربەست لە غەززە و چەکداماڵینی حەماس کردەوە. لە کاتێکدا شەڕی ئیسرائیل بۆ سەر غەززە بەردەوامە و سوپای ئیسرائیل دەستدرێژی خۆی بۆ ناوچەی وێرانکراوی فەلەستین فراوان دەکات، ئیمانوێل ماکرۆن سەرۆکی فەرەنسا و بنیامین ناتانیاهۆ، سەرۆکوەزیرانی ئیسرائیل ڕۆژی سێشەممە قسەیانکردوە. ماکرۆن لەو پەیوەتدیە تەلەفۆنییەدا داوای کرد دەرفەتێک بدرێت بە چارەسەرێکی سیاسی کە لەسەر بنەمای دوو دەوڵەت بێت. هەروەها جەختی لەوە کردەوە کە کردنەوەی هەموو دەروازەکان بۆ یارمەتییە مرۆییەکان پێویستیەکی بەپەلەیە بۆ خەڵکی سڤیل لە غەززە. داوای کۆتایی هێنان بە "تاقیکردنەوە"ی خەڵکی مەدەنی لە کەرتی گەمارۆدراوی غەززەی کرد. لای خۆیەوە نەتانیاهۆ دامەزراندنی دەوڵەتی فەلەستینی بە "پاداشتێکی گەورە بۆ تیرۆر" زانی. هەروەها لە وتووێژەکەیدا لەگەڵ ماکرۆن جەختی لە دژایەتی خۆی بۆ دامەزراندنی دەوڵەتی فەلەستینی کردووەتەوە و بە "پاداشتێکی گەورە بۆ تیرۆر" دەزانێت، بەپێی بەیاننامەیەکی نووسینگەکەی. هەفتەی ڕابردوو، سەرۆکی فەرەنسا ڕایگەیاند، ڕەنگە وڵاتەکەی دان بە دەوڵەتی فەلەستین بنێت لە مانگی حوزەیرانی داهاتوودا، ئەمەش لە میانی کۆنفرانسێکی تایبەت بە فەلەستین کە بڕیارە لە نیویۆرک بەڕێوەبچێت، ئەمەش سەرۆکوەزیرانی ئیسرائیلی لەو کاتەدا توڕەکرد. دەوڵەتی فەلەستین لە لایەن نزیکەی ١٥٠ وڵاتەوە دانپێدانراوە، هەرچەندە تا ئێستا زۆربەی زلهێزە گەورەکانی ڕۆژئاوا ئەو هەنگاوەیان نەناوە، لەوانە ئەمریکا، بەریتانیا، فەرەنسا، ئەڵمانیا و ژاپۆن. لە سەرەتای سەرهەڵدانی شەڕی ئیسرائیل بۆ سەر کەرتی غەززە، دوابەدوای هێرشی حەماس بۆ سەر نیشتەجێبوون و بنکە سەربازییەکانی ئیسرائیل لە کەرتی غەززە، حکومەتی ئیسرائیل توندتر بووە لەسەر چارەسەری سیاسی.
دۆناڵد ترەمپ، سەرۆکی ئەمریکا جارێکی دیکە رەخنەی لە سیاسەتەکانی جۆ بایدن، سەرۆکی پێشوو گرت و بەهۆکاری هەڵگیرسانی جەنگی ئۆکراین ناویبرد. ترەمپ لە لێدوانێکدا لەبارەی هێرشەکانی روسیا بۆ سەر ئۆکراین، ئاماژەی بەوەکرد، ملیۆنان کەس بەهۆی هەڵەی بایدن و پوتین و زێلینسکییەوە بوونەتە قوربانی. ترەمپ جارێکی دیکە جەختی لەوەکردەوە، ئەگەر ئەو کات سەرۆکی ئەمریکا بوایە، رێگەی نەدەدا جەنگی نێوان روسیا و ئۆکراین هەڵبگیرسێت. گوتیشی، هێرشەکانی روسیا بۆ سەر شاری سومی باکووری ئۆکراین، پێشهاتێکی مەترسیدارن، هەروەها جەنگی ئۆکراینیش بە گشتی هەڵەیەکی گەورە و مەترسیدارە.
سوپای پاسداران دەڵێت، ئاسایشی نەتەوەیی و توانای بەرگری و سەربازییەكانی کۆماری ئیسلامی ئێران هێڵی سورە، کە لە هیچ بارودۆخێکدا دانوستان و گفتوگۆی لەبارەوە ناکرێت. ئاژانسی هەواڵی "تەسنیم" بڵاویكردەوە، عەمید عەلی محەمەد نائینی، وتەبێژی سوپای پاسداران، لە یەکەمین ساڵیادی ئۆپەراسیۆنی "بەڵێنی راستی 1" (هێرشی یەكەمی ئێران بۆ سەر ئیسرائیل) ئاماژەی بە رەهەند و ئەنجامە ستراتیژییەکانی ئەو ئۆپراسیۆنە کردوەو وتويەتی، "بەڵێنی راستی1" گەورەترین ئۆپەراسیۆنی فڕۆکەی بێفڕۆکەوان بوو لە جیهان و لە ناوچەکە، کە مەودای فڕینی هەزار و کیلۆمەتری تێپەڕاند. راشیگەیاندووە، ئەو ئۆپراسیۆنە نمونەی دەستپێشخەری و توانای هێرشكردنی نابەرامبەری کۆماری ئیسلامی بوو لە بە ئامانجگرتنی دوژمنی زایۆنی و، یەکەمین روبەڕوبونەوەی سەربازی ڕاستەوخۆ و ئاشکرا بوو لە نێوان ئێران و قەوارەی زایۆنی. وتەبێژی سوپای پاسداران ئاماژەی بەوەشكردووە، ئاسایشی نەتەوەیی و تواناکانی بەرگری و سەربازی لەو پرسە جێگیرانەن كە بە هیچ شێوەیەک دانوستانیان لەسەر نییەو، ئۆپەراسیۆنەکانی "بەڵێنی راستی 1" و "بەڵێنی راستی 2" بەڵگەی زیندون بۆ ئیرادەی هێزە چەکدارەکانی ئێران بۆ بەرگریکردن لە ئاسایشی نەتەوەیی و پاراستنی شۆڕشی ئیسلامی. قسەكانی وتەبێژی سوپای پاسداران لەكاتێكدایە، ستیڤ ویتکۆف، نێردەی تایبەتی کۆشکی سپی لەتازەترین لێدوانیدا ئاشكرایكردووە، هەر رێککەوتنێکی دیپلۆماسی لەگەڵ ئێران پەیوەستە بە دوو مەرجەوە. ویتکۆف، لە چاوپێکەوتنێکدا لەگەڵ "فۆکس نیوز" وتی: پرسە بنەڕەتیەكە بە پلەی یەکەم بەندە بە لێكۆڵینەوە لە بەرنامەی پیتاندن و دواتر بەرنامەی چەک، ئەوەش موشەک دەگرێتەوە، لەگەڵ جۆری ئەو موشەکانەی عەمبارییان كردووە.
ستیڤ ویتکۆف نێردەی تایبەتی کۆشکی سپی ئاشكرایكرد، هەر ڕێککەوتنێکی دیپلۆماسی لەگەڵ تاران، پەیوەستە بەدوو مەرجەوە. ویتکۆف لەچاوپێکەوتنێکدا بەفۆکس نیوزی وتوه، مەرجەکان بەپلەی یەکەم لەسەر پشتڕاستکردنەوەی بەرنامەی پیتاندن دەبێتو دوەمیش پشتڕاستکردنەوەی چەککردنەکە دەبێت، ئەوەش موشەک دەگرێتەوە، هەروەها جۆری ئەو موشەکانەی لەوێ هەڵیانگرتوە. بهگوێرهى ئاژانسی هەواڵی فەرمی ئێرنا، وەزارەتی دەرەوەی ئێران ڕایگەیاندوه، گەڕی دوەمی دانوستانەکانی نێوان ئێرانو ئەمریکا ڕۆژی شەممەی داهاتوو لەمسقەت بەڕێوەدەچێت نهك ڕۆماى ئیتاڵیا. ئێرنا لەزاری ئیسماعیل بەقائی وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی ئێرانهوه بڵاویکردوهتهوه، دوای ڕاوێژکارییەکان بڕیاردرا لە 19ی نیسان گەڕی داهاتوی دانوستانەکان ههر لەعومان بەڕێوەبچێت. کاسپار ڤێلدکامپو ئەنتۆنیۆ تاجانی وەزیرانی دەرەوەی هۆڵەنداو ئیتاڵیا پێشتر ڕایانگەیاندبوو، "دانیشتنی گەڕی دوەم لەڕۆما بەڕێوەدەچێت". ڕۆژی شەممە 12ی نیسانی 2025، وهفدى ئەمریکا بەسەرۆکایەتی ستیڤ ویتکۆف نێردەی تایبەتی دۆناڵد ترەمپ بۆ کاروباری ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست لەگەڵ وهفدى ئێران بەسەرۆکایەتیی عەباس عراقچی بەنێوەندگیری عوممان، لەمەسقەتى پایتهختى ئهو وڵاته کۆبونەوە. هاوکات هەریەک لەئێرانو ئەمریکا کۆبونەوەکەیان بەئەرێنی وەسفکردو ئاماژەیاندا بهوهى، شەممەی داهاتوو، قۆناغی دوەمی دانوستانەکە بەڕێوەدەچێت.
بۆیەکەم جار و لەمساڵدا، بەرزترین ژمارەی ئەو کۆچبەرانەی کە ڕۆژانە بە بەلەم گەیشتونەتە بەریتانیا لە ساڵی 2025 دا تۆمارکرا و تەنها یەک رۆژ 650 کۆچبەر لەڕێگەی بەلەمی بچوکەوە ڕویان لە بەریتانیا کردوە. سەرەڕای ڕێگریکردن و گرتنی قاچاخچییەکان لەلایەن بەریتانیاوە، بەڵام ڕێژەی چونی کۆچبەر بۆ ئەو وڵاتە بەراورد بە ساڵی رابردو دوو هێندە زیادی کردوە و وەزارەتی ناوخۆی وڵاتەکەش هۆشداری دەدات. میدیاکانی بەریتانیا بڵاویانکردوەتەوە، تەنها (شەممە12ی نیسان)، 650 کۆچبەر لە ڕێگەی کەناڵی ئینگلیزییەوە بە 11 بەلەمی بچوک، چونەتە بەریتانیا و ژمارەی پێوانەیی مانگی ڕابردویان تێپەڕاند. بە گوێرەی ئامارەکان، لە سەرەتای ئەمساڵەوە بە گشتی زیاتر لە هەشت هەزار کۆچبەر لە ڕێگەی دەریاوە لە فەرەنساوە گەیشتونەتە بەریتانیا، ئەم ڕێژەیەش نزیکەی دوو هێندە زیاترە لە هەمان ڕێژەی چونی کۆچبەر لە ساڵی ڕابردودا. ئەم ئامارە نوێیە لە کاتێکدایە کە حکومەتی بەریتانیا بەڵێنی داوە بە ڕیگریکردن لە کۆچبەران و دەستگیرکردنی ئەو کەسانەی کە بە قاچاخ لە سەرانسەری کەناڵی ئینگلیزیدا کۆچبەر دەگوازنەوە. لای خۆشیەوە وتەبێژی وەزارەتی ناوخۆ ڕایگەیاندوە؛ دەیانەوێت کۆتایی بەو پەڕینەوە مەترسیدارانەی بەلەمی بچوک بهێنین کە مەترسی لەسەر ژیانی خەڵک و ئاسایشی سنورەکەیان دروست دەکەن. یەکێک لە هۆکارەکانی زیادبونی ژمارەی کۆچبەران لەم مانگەدا کە بە بەلەم دەگەنە بەریتانیا، ڕەنگە بەهۆی لەباری کەشوهەواوە بێت، کە لە ئێستادا گونجاوە بۆ پەرینەوەی بەلەم وکەمتر مەترسی دروست دەبێت لەسەر کۆچبەران لە نێوان فەڕەنسا و بەریتانیادا.
لە پێشهاتێکی بێ وێنەدا، ئەمریکا بەخێرایی پەرەپێدانی بۆمبێکی ئەتۆمی نوێی B13-61 بەرەوپێش دەبات، کە پێشبینی دەکرێت هێزی وێرانکەری 24 هێندەی بۆمبی هیرۆشیما زیاتر بێت، بەپێی لێدوانی بەرپرسانی ئەمنی و ماڵپەڕی یۆرۆنیوز بڵاویکردووەتەوە. ئەم پڕۆژەیە بەشێکە لە پلانێکی فراوانتری ئەمریکا بۆ مۆدێرنکردنی جبەخانەی ئەتۆمی، نیشانەکانی پێشکەوتنی بەرچاو نیشان دەدات کە دەتوانێت ببێتە هۆی تەواوکردنی یەکەم یەکەی بەرهەمهێنان پێش وادەی خۆی. وتەبێژی دەستەی سەلامەتی گواستنەوەی نیشتمانی ئەمریکا (NTSB) لە چاوپێکەوتنێکدا لەگەڵ کەناڵی فۆکس نیوز ڕوونی کردەوە کە یەکەم یەکەی بۆمبە نوێیەکە پێش کۆتایی ئەمساڵ تەواو دەبێت، واتە حەوت مانگ پێش وادەی دیاریکراو. بۆمبەکە وەشانێکی پێشکەوتووی بۆمبی ئەتۆمی B61 یە، هەروەها بەشێکە لە حەوت بەرنامەی مۆدێرنکردنی چەکی ئەتۆمی ئەمریکا. ئەم بۆمبە نوێیە بە یەکێک لە گرنگترین و بەربڵاوترین چەکی ئەتۆمی لە جبەخانەی ئەمریکا دادەنرێت لە دوای کۆتایی هاتنی جەنگی ساردەوە، بەو پێیەی دیزاین کراوە بۆ ئەوەی بە فڕۆکەی خێرا هەڵبدرێت بۆ لێدانی ئامانجە سەربازییە ستراتیژییەکان. وتەبێژەکە ئاماژەی بەوەشکرد، بۆمبی B13-61 توانای پێشکەوتوو بۆ بەئامانجگرتنی دامەزراوە سەربازییە بەهێزکراوەکان و ئامانجە دوورەکان دابین دەکات، ئاماژەی بەوەشکرد، خێراکردنی پرۆسەی بەرهەمهێنانی لەسەر بنەمای ئەزموونی بەدەستهێنانی لە پەرەپێدانی بۆمبی B12-61ی پێشوو و وەرگرتنی تەکنەلۆژیای مۆدێرن بووە.
هێرش و بۆردومانەکانى ئیسرائیل بۆ سەر غەزە بەردەوامە و تەندروستى کەرتەکەش دەڵێت، لە 24 کانژمێری رابردوودا 38 فەڵەستینى کوژراون. بەگوێرەى کەناڵی جەزیرەى قەتەری، شەش برا لەکاتی گەشتکردنیان لەناو ئۆتۆمبێلێکدا لە دێربەلحی ناوەڕاستى غەزە، لەلایەن فڕۆکە جەنگییەکانى ئیسرائیلەوە کراونەتە ئامانج و گیانیان لەدەستداوە. ئەو برایانە لە رێکخراوێکی خێرخوازیدا بۆ یارمەتیدانی ئاوارەکانى کەرتەکە لە دێربەلحەوە دەیانویست بچنە باشووری غەزە. هاوکات سوپای ئیسرائیل فەرمانێکی نوی بۆ چۆڵکردنى خان یونس دەردەکات و رایگەیاند، لە دوو رۆژی رابردوودا، زیاتر لە 90 هێرشی بۆ سەر چەند ئامانجێک لە غەزە ئەنجامداوە و هێرشە ئاسمانى و زەمینییەکانیشی بەردەوام دەبێت. لە بیست و هەشتەمین ڕۆژی دەستپێکردنەوەی شەڕ بۆ سەر کەرتی غەززە، دەیان فەلەستینی لە هێرشە ئاسمانییەکانی ئیسرائیل بۆ سەر کەرتی غەززە کوژران. نووسینگەی ڕاگەیاندنی حکوومەتی لە غەززە، کوژرانی ٣٨ فەلەستینی لە بەرەبەیانی ڕۆژی یەکشەممەی ڕابردووەوە لە کەرتی غەززە لە ئەنجامی هێرشە ئاسمانییەکانی ئیسرائیل ڕاگەیاند. ئاماژەی بەوەشکردووە، داگیرکردنەکە زیاتر لە ٤ هەزار ماڵ و دامەزراوەی کردۆتە ئامانج کە بە سیستەمی وزەی خۆر تەیارکراون وەک بەشێک لە سیاسەتێکی سیستماتیکی بۆ لەناوبردنی سەرچاوە بەدیلەکانی کارەبا لە غەززە. هاوکات لیواکانی ئەلقەسام ڕایگەیاند، چەکدارەکانیان بە ئامادەبوونی هێزێکی ئیسرائیلی کە دزەیان کردبووە ناو ناوچەی ئەبو ئەلروس لە ڕۆژهەڵاتی ڕەفەح لە باشووری کەرتی غەززە، خانوویەکی گیراوی بووبییان تەقاندەوە و ژمارەیەکیان کوژران و برینداربوون.
دۆناڵد ترەمپ، سەرۆکی ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریکا رایگەیاند، کۆبونەوەیەکی لەگەڵ راوێژکارەکانی كردووە بۆ تاوتوێکردنی پرسی ئێران، پێشبینیشی كرد بەمزوانە بڕیارێکی خێرا بدات، بەبێ ئەوەی وردەکاری زیاتر ئاشکرا بکات. لێدوانەكەی ئەمڕۆی ترەمپ، دوای دانوستانی واشنتۆن و تاران دێت لە سەڵتەنەی عومان، كە بە ئەرێنی وبونیادنەر وەسف کراو، رێککەوتن بۆ ئەنجامدانی خولێکی نوێی دانوستان لە رۆژی شەممەی داهاتوو. ترەمپ، لە فرۆكەكەیدا بە رۆژنامەنوسانی راگەیاند، پێشهاتەکانی دۆسیەی ئێرانی لەگەڵ راوێژکارەکانی تاوتوێ کردووەو زۆر بە خێرایی بڕیار لەسەر ئێران دەدەن. هەر لەو چوارچێوەدا، ماڵپەری "ئەکسیۆس"ی ئەمریكی، لەزاری دوو سەرچاوەی ئاگادارەوە بڵاویكردەوە، رۆژی شەممەی داهاتوو لە رۆمای پایتەختی ئیتاڵیا، خولی دووەمی دانوستانە ئەتۆمییەکانی نێوان واشنتۆن و تاران بەڕێوەدەچێت. سەرچاوەكە ئەوەشی ئاشكراكردووە، ستیڤ ویتکۆف، عەباس عراقچی، رۆژی شەممە بۆ ماوەی نزیکەی (٤٥) خولەک قسەیان کردووە. رۆژی شەممە، بەرپرسانی هەردوو وڵات لە عومان کۆبوونەوە بۆ ئەوەی گفتوگۆ لەسەر گەیشتن بە رێککەوتنێکی نوێی ئەتۆمی بکەن. ترەمپ پێشتر هەڕەشەی لە تاران کردبوو، ئەگەر بە ئاشتی، بەرنامە ئەتۆمییەکەی سنووردار نەکات، ئەوا ئێران بۆردوومان دەکات. هەردوو وڵات رایانگەیاند، گفتوگۆکەیان "ئەرێنی و بونیاتنەرانە" بووە و رێککەوتوون شەممەی داهاتوو 19ـی نیسان، جارێکی دیکە کۆببنەوە. ئەوە یەکەمین گەڕی گفتوگۆی نێوان واشنتن و تاران بوو لەو کاتەوەی ترەمپ گەڕاوەتەوە کۆشکی سپی.
كاوە ڕەش/ بەریتانیا تۆڕی هەواڵی بی،بی،سی، ڕاگەیاندوە: تەنها لەماوەی یەك مانگی ڕابردوودا ، پۆلیس هەڵیکوتایە سەر ٢٦٥ شوێنی بازرگانی، لەوانە سەرتاش و مینی ماركێت و دوکانی ڤایپ،كەزۆرینەیەن لەلایەن ڕەوەندی كوردییەوە خاوەنداریەتیان دەكرێت. پۆلیس و ئاژانسی تاوانی نیشتیمانی بەریتانیا دەڵێین، ئەوان فەرمانی پشکنین و گەڕانیان بۆ ئەو شوێنانە پێیە، كەلەڕێگای سەرچاوە هەواڵگریەكانیانەوە پێیان دەگات، كەگومانیان لێ دەكرێیت لەو شوێن كارو دوكانانە، ئیشی سپیکردنەوەی پارەو فرۆشتنی جگەرە و ڤایپی نایاسایی و كاری قاچاغچییەتی و کۆچی نایاسایی و بازرگانیکردن بە ماددە هۆشبەرەکانەوە هەبێت. تەنها لەڕۆژی پێنج شەممە ١٠نیسان، ئەفسەرانی پۆلیس، بەڕۆژی ڕووناك هەڵیانكوتاوەتە سەر شەش شوێنی كوردەكان، لەشارۆچکەی بازاڕی شرۆسبێری. بەگووتەی پۆلیس دووكەس، دەستبەسەر دەکەن كەوەك پەناخوازی کورد خۆیان ناساندووە، بەپێی ڕاگەیاندنی پۆلیس، لەو هەڵمەتەدا دەست بەسەر هەزاران پاوەندی کاش و ڤایپی نایاساییدا گیراوە. دانیال فێن، پسپۆری پۆلیس، لەنۆیەمین هەڵمەتی خۆیدا لەم هەفتەیەدا، دەڵێت بەشێك لەسەرتاشخانەکانی ئیدیعای ئەوە دەكەن لەكاتی كڕین و فرۆشتندا كەداهاتی مانگانەیان ١٠٠ بۆ ١٥٠ هەزار پاوەندە، لەكاتێكدا ئەوان ئەو ژمارە خەڵكەیان ناچێێتە بەردەست بۆ سەرتاشین تاگەرەنتی ئەو بڕە پارەیە بکەن." بۆیە ئێمە دەستمان بەسەر (سی سی تی ڤی) كامێرای تۆماركردندا گرتووە، لەبەشێك لەشوێنەكان، بۆیە ئێمە پشكنین بۆ گرتە ڤیدیۆییەکانی ئەو سەرتاشانەش دەکەین. تادێت دەنگی ناڕەزایی شەقام و سیاسەتوانانی بەریتانیا توندتردەبێتەوە، لەبەرامبەر زۆربوونی ژمارەی دووكانەكانی سەرتاشیی و مینی ماركێت و شوێنی فرۆشتنی جگەرەو و ڤەیپی نایاسایی، هەربۆیە لەماوەی یەك مانگی ڕابردوودا، بەسەدان شوێنكاری بازرگانی كەوتونەتە بەرشاڵاوی دەزگاچاودێریی و ئەمنیەكانی بەریتانیا. بەشێكی زۆرینەیش لەوسەرتاش و شوێنانەخاوەنەكانیان كوردن، لەژێر ناونیشانی (سەرتاشخانەی توركی) پیشەی سەرتاشی دەكەن. بەگوێرەی داتاكانی موڵک و ماڵی بازرگانی گرین ستریت، تێکڕای ژمارەی سەرتاش بۆ هەر کەسێک، لەئینگلتەرا و وێڵز لە ماوەی ١٠ ساڵی ڕابردوودا، دوو هێندە زیادی کردووە. هەربۆیە لەئێستادادەزگای تاوانی نیشتمانی دەڵێت; کە دەستیان كردوە بەهەڵمەتێك لەژێر ناوی ئۆپەراسیۆنی ماشێنیزە، وەک وەڵامێک بۆ پەرەسەندنی ڕاپۆرتە هەواڵگرییەکانە، کەباس لەوە دەکەن هەندێک لەو دوکانانە بۆ سپیکردنەوەی پارە بەکاردەهێنرێن، کەباندەکان بە درۆ داهاتی ئۆپەراسیۆنە تاوانکارییەکانیان دەخەنە ڕوو وەک ئەوەی داهاتی بازرگانییی، تاشەرعیەت بدەن بەوەی ئەو داهاتەیان كەبئ باج و تاكس دەست كەوتووە سپی بكەنەوە، بۆیە ڕۆژانە مامەڵە لەگەڵ بڕێکی زۆر لە پارەی کاشدا دەکەن و خۆیان لەباج دەدزنەوە. یەكێك لەو ئەفسەرە خانمانەی كەسەركردیەتی ئۆپەراسیۆنیێكی كردووە لەگەورە شاری مانچستەر بەناوی، میلانیا جۆنسۆن دەڵێ، تەنها لەشەقامێكی گشتی ناوخۆیی، 10 سەرتاش و مینی مارتێکی تێدایە، کەئەمە ناچێتە عەقڵەوە كەچۆن دەتوانن بەردەوام بن و داهاتیان هەبێ، ئەگەر لەژێرەوە جۆرە كارێكی دیكە نەكەن. ئاماژەی بەوەشکردووە، ئەو وەک دایکی چەند منداڵێكی بچووک ، دەیەوێت هەست بەسەلامەتی بكات كاتێك منداڵەكانی گەورە بوو بتوان بەسەلامەتی و بێ ترس بڕۆن دەرەوە. ناكرێت ئێمە لەناو شەقامەكاندا هەست بەترس و تاوانکاری بكەین. هەرلەم هەفتەیەدا لەئۆپەراسیۆنێكدا : پۆلیس، ژمارەیەك مینی ماركێتی لەشاری مانچستەر و لەناوچەی، ڕۆچدەیڵ، کردە ئامانج، کەگومانیان هەبووە دەستەیەك بن بۆ چالاکیی و كاری نایاسایی، کەتێدا ژمارەیەك لەپەناخوازانی کوردی عێراقیی و ئێرانیی تێدا بەنایاسایی كاریان كردووە لەهەمان كاتیشدا لەشارۆچكەی (لیی) کێڵگەیەکی حەشیش دۆزراوەتەوە كەزیاتر لە ١٥٠ بنە ڕووەکی حەشیش دەستی بەسەردا گیراوە، هەروەها لەکاتی هەڵمەتەکاندا لەسەرانسەری مانچستەری 35 کەس دەستگیرکران، هەروەها لێپرسینەوە لەگەڵ 55 گومانلێکراوی کۆچبەری نایاسایی کراوە كەزۆربەیان كوردی عێڕاقی و ئێرانی بوون وەك بی،بی،سی ئاماژەی پێداوە. وە سێ قوربانیی بەئەگەری کۆیلایەتی مۆدێرن لێپرسینەوەیان لەگەڵ دەكرێ. دواتریش هەژمار و سەروەت و سامانی بانکی بەبەهای زیاتر لە یەک ملیۆن پاوەند سڕكراوە، وەدەست بەسەر ٤٠ هەزار پاوەندی کاشدا گیراوە. یەكێك لەئەفسەرەكان دان بەوەدا دەنێ كەگروپە تاوانکارییە ڕێکخراوەکان لەسەرتاسەری وڵاتدا جیاوازن، بەڵام لێرەدا نەخشەیەیكی ڕوونی دوکانەکان دەبینێت کەستافەكان یان پەنابەرەكان پێیك دێن، لەکۆچبەری نایاساییی، وەپشكی هەرەزۆریش لەو کەسانەی لەسەرت تاشەكان، لەپاشخانی کوردن و لەژێر ناوی سەرتاشی تورك, پیشەی سەرتاشی دەكەن. ئاژانسی بەرەنگاربونەوەی تاوانی نیشتیمانی بەریتانیا، پێی وایە هەندێک لەسەرتاشخانەکان یان مینی ماركێتەكان، وەک پەنایەك بۆ بازرگانیکردن بەماددە هۆشبەرەکان و قاچاخچێتی كردن بەخەڵكەوە بەكاردەهێندرێ یان وەكکۆیلایەتی مۆدێرن و ئیستغلالکردنی سێکسی منداڵان بەکاردەهێنرێن. هەروەها ئەم جۆرە دوکانانە دەستیان. تێكەڵە بەهاوردەکردنی تووتن و ڤایپی نایاسایی و چەکی ئاگرین. لەساڵی ٢٠٢٣یەکێک لەخاوەن سەرتاشخانە کوردییەکان كەكوردێكی ئێرانی بوو سزا درا (بەناوی هێوا ڕەحیمپور)، کە دوکانەکەی لەلەندەن وەک بنکەیەکی كاری قاچاغچییەتی و تاوانی ڕێکخراوێکی بەکار دەهێنا، کەبەبەلەمی بچوکەوە 10 هەزار کەسی بە قاچاخ گەیاندبووە بەریتانیا. لەلایەكی دیكەوە فەرمانگەی باج دەڵێ، ئەم بازرگانیانە خۆیان لە بڕێکی زۆر باج دەدزنەوە. ئەوە پارەیە کەناچێتە گەنجینەی حکومەت بۆ ئەوەی بۆ کۆمەڵگا ناوخۆییەکان بەکاربهێنرێت. پۆلیس دەڵێ; مەزەندە دەكرێت لەسەرانسەری ڕۆچدەیڵ، زیاتر لە ٢٠ شوێنی بازرگانی هەبن کەبنكەن بۆكاری ڕێکخراوە تاوانکارییەکان و دەڵێت; زۆرێک لەو كەسانەی لەوێ كاردەكەن، كوردانی ئێران و عێراق و کوردستان هەن.
ئهمڕۆ يهكشهممه نێچيرڤان بارزانى، سهرۆكى ههرێمى كوردستان، به سهردانێكى فهرمى لهسهر بانگهێشتى ئيمانوێل ماكرۆن سهرۆكى فهرهنسا، دهگاته پاريس. سەرۆکایەتیی هەرێمی کوردستان لە راگەیێندراوێکدا وتی: بهپێى كارنامهى سهردانهكه، سبهى دووشهممه ههردوو سهرۆک، نێچيرڤان بارزانى و ئيمانوێل ماكرۆن له كۆشكى ئیليزێ، پهيوهندييهكانى فهرهنسا لهگهڵ عێراق و ههرێمى كوردستان و هاريكاريى هاوبهشى نێوانيان تاوتوێ دهكهن. ههروهها دهربارهى بهرهنگاربوونهوهى تيرۆر و دوايين پێشهاتهكانى رۆژههڵاتى نێوهڕاست، بيروڕا دهگۆڕنهوه. دوێنێ شەممە، 12ـی نیسان، کۆشکی سەرۆکایەتیی کۆماری فەرەنسا (ئیلیزێ) رایگەیاند، رۆژی دووشەممە، ئیمانوێل ماکرۆن، سەرۆککۆماری ئەو وڵاتە، لە پاریس پێشوازی لە سەرۆکی هەرێمی کوردستان دەکات و ژمارەیەک بابەتی پەیوەست بە هەولێر، بەغدا و رۆژهەڵاتی نێوەڕاست تاوتوێ دەکەن. لە راگەیێندراوەکەی ئیلیزێدا هاتووە: "رۆژی 14ـی نیسانی 2025، سەرۆککۆمار لە کۆشکی ئیلیزێ لەگەڵ بەڕێز نێچیرڤان بارزانی، سەرۆکی هەرێمی خۆبەڕێوەبەری کوردستانی عێراق کۆدەبێتەوە." ئەمە یەکەمین سەردانی ئەم ساڵی نێچیرڤان بارزانییە بۆ پاریس دوای ئەوەی لە کانوونی یەکەمی پار، بۆ بەشداریکردن لە رێوڕەسمی کردنەوەی کەنیسەی نۆتردام، سەردانی وڵاتە ئەورووپییەکەی کرد. کۆشکی ئیلیزێ دەڵێت، لە کۆبوونەوەکەیاندا، "سەرۆککۆمار و سەرۆک [نێچیرڤان] بارزانی باس لە گفتوگۆکانی نێوان هەولێر و بەغدا، سەقامگیریی ناوچەکە و پێکەوەکارکردن لە بواری بەرەنگاربوونەوەی تیرۆردا دەکەن." ئیلیزێ هەروەها ئاماژە لەوە دەکات، "هەردوو سەرۆک دۆخی رۆژهەڵاتی نێوەڕاست تاوتوێ دەکەن و پابەندبوونی خۆیان بە کەمکردنەوەی گرژییەکان لە ناوچەکەدا دووپاتدەکەنەوە." فەرەنسا ئەندامی هاوپەیمانییەکی نێودەوڵەتییە کە بە بەشداریی زیاتر لە 80 وڵات لە سووریا و عێراق بەرەنگاری داعش دەبێتەوە. لە چوارچێوەی هاوپەیمانییەکەدا، فەرەنسا نزیکەی 600 سەربازی لە عێراق جێگیرکردووە، کە بەشی هەرە زۆریان لە هەولێری پایتەختی هەرێمی کوردستانن. لەوەتەی ماکرۆن لە ساڵی 2017 بووەتە سەرۆککۆماری فەرەنسا، لانیکەم 7 جار لە پاریس، هەولێر و بەغدا لەگەڵ نێچیرڤان بارزانی کۆبووەتەوە. دوایین سەردانی فەرمی و دیپلۆماسیی نێچیرڤان بارزانی بۆ پاریس لە تشرینی دووەمی 2023 بوو لەسەر بانگهێشتی ماکرۆن و تێیدا باس لە پەیوەندییە سیاسی، ئەمنی و ئابوورییەکانی هەرێمی کوردستان و عێراق لەگەڵ فەرەنسا کرا. هاوئاهەنگیی ئابووری، پێکهێنەرێکی دیاری پەیوەندیی نێوان هەولێر و پاریسە. ئەیلوولی پار، بۆ یەکەمین جار "کۆڕبەندی ئابووریی فەرەنسا و کوردستان" لە پاریس بەسترا. کۆمپانیا فەرەنسییەکانی وەک تۆتاڵ ئینێرجی، ویستی خۆیان بۆ وەبەرهێنان لە هەرێمی کوردستان دەربڕیوە. رەگی ئەو پەیوەندییە بەهێزەی کە هەولێر و پاریس بەیەکەوە دەبەستێتەوە، دەگەڕێتەوە بۆ هەشتاکانی سەدەی رابردوو، کە دانیێل میتران، چالاکوانی سیاسی، چالاکوانی مافی مرۆڤ و هاوژینی فرانسوا میتران، سەرۆککۆماری پێشووتری فەرەنسا، داکۆکی لە مافەکانی گەلی کورد دەکرد، کاتێک لە لایەن حکومەتی بەعسەوە رووبەڕووی چەوسانەوە دەبووەوە. لە هەولێر و سلێمانی قوتابخانەی نێودەوڵەتی و رێگە و پرد بە ناوی میترانەوە کراون. فەرەنسا لە هەولێر کۆنسووڵخانەی گشتی و هەرێمی کوردستانیش لە پاریس نوێنەرایەتیی هەیە.