ئەم ساڵ لە هەرێمی کوردستان 12 کرێکار لەکاتی کارکردندا گیانیان لەدەستداوە

هاوڵاتی لەم چەند رۆژەی رابردوودا کۆماری ئیسلامی ئێران بە بێ ئەوەی هیچ بنکە و بارەگایەکی ئەمریکی بە ئامانج بگرێت، بە مووشەک هێرشی کردە سەر 3 ووڵاتی دراوسێی خۆی کە بریتین لە "عیراق و سوریا و پاکستان" و بە بڕوای چاودێران ئێران نایەوێت کێشە و ئاڵۆزییەکانی لە گەڵ ئەمریکا لەوە زیاتر گرژی بە خۆیەوە ببینێت. بە بڕوای چاودێران ئێران سەرەرای ئەوەی بەبەردەوامی هێزەکانی ئەمریکا بە ئاژاوە نانەوە لە ناوچەکە تۆمەتبار دەکات بەڵام  لە ئێستادا خۆی لە هەموو جۆرە روبەروبوونەوەیەکی سەربازی لەگەڵ ئەمریکا بە دوور دەگرێت و ئەو ناوچانە دەپێکێت کە لە بنکە و بارەگاکانی سوپای ئەمریکییەوە دوورن. کاروکاردانەوەکانی سێ هێرشە مووشەکییەکەی ئێران هێرشەکان لە درەنگانیکی شەوی دووشەمە و نیوەرۆی سێشەمە ئەنجامدران بەم جۆرە: یەکەم/ تاران بە بیانووی بوردومانی بارەگای چەکدارە تیرۆریستییەکانی داعش بە چوار مووشەک شاری ئیدلیبی سوریای بوردومان کرد. لەدوای بوردومانەکەش سوپای پاسدارانی کۆماری ئیسلامی ئێران رایگەیاند : ئەم هێرشانە لە تۆڵەی کوژراوەکانی دوو تەقینەوەیکەی شاری کرمان ئەنجام دراون و لەو بوردومانانە بارەگای بەرپرسە سەرەکییەکانی ئەو کارە تیرۆریستییەی کرمان کراونەتە ئامانج. دووەم/ تاران بە بیانووی خاپورکردنی بنکە ئیسرائیلییەکانی ناو هەرێمی کوردستان بە 11 مووشەک هێرشی کردە سەر شاری هەولێر. دوبەدوای هێرشەکانی هەولێر، عیراق سەفیرەکەی خۆی لە تاران بۆ راوێژ بانگێشتی بەغداد کرد و مەسروربارزانیش لە میانەی کۆنگرەیەکی رۆژنامەوانی لە داڤۆس رایگەیاند : وەڵامی ئەم هێرشانە دەدەینەوە، هەروەک چۆن قاسم ئەعرەجی راوێژکاری ئاسایشی نەتەوەیی عیراق ، ئەوەی ئاشکرا کرد کە هیچ بنکە و بارەگایەکی ئیسرائیلی لە هەرێمی کوردستان بوونی نییە. سێیەم / دوای ئەو دوو هێرشەش ، ئێران بە موشەک و دروون پەلاماری دوو بارەگای " سوپای یەکسانی – جیس العدل"ی لە پاکساتاندا ، کە گروپێکی بەرهەڵستکاری بەلوچی ئێرانین  و هەوڵی جیاکردنەوەی سیستان و بەلوچستانی دەدەن لە ئێران . ئێرا ن خۆی بە دوور دەگرێت  لە کووشتنی سەربازە ئەمریکییەکان لەم بارەیەوە "ویژدان ئەبدولرەحمان"ی پسپۆر لە کاروباری ئێراندا ، هۆکاری خۆبەدوور گرتنی ئێران لەو روبەروبوونەیە خستە روو و وتی : " ئاشکرایە کە کاردانەوەو وەڵامەکانی ئێران بۆ واشنتۆن وورد و خوێندراوەن ، بەجۆری کاردانەوەکانی کوژرانی هیچ ئەمریکییەکی لێ ناکەوێتەوە، هەر لەبەر ئەمەش بە بیانووی بوونی بنکەی سیخوری "مۆساد" لە هەولێردا ، هێرشی کردە سەر ئەو شارە ، و لە هەمنکاتیشدا هێرشی کردە سەر ئیدلیب لە سوریا،  تا بەو جۆرە لەلایەک شکستەکانی خۆی پەردەپۆش بکات ، لەلایەکی دیکەوە هێز و توانای خۆی لەبەر دەم لایەنگر و پشتیوانەکانی نمایش بکات ،بە تایبەتیش دوای کوژرانی فەرماندە باڵاکانی سوپای پاسداران لە سوریا و چەند فەرماندەیەکی سەربازی حزبوڵای لووبنانی لە لایەن ئیسرائیل و ئەمریکاوە  ". لەلایەن خۆیەوە "فراس ئەلیاس"ی پسپۆر لە ئاسایشی نەتەوەیی ئێران ، هاوڕایە لەگەڵ قسەکانی "عەبدولرەحمان" و پێی وایە کە ، بەبەردەوامی ئێران هەوڵ دەدات بەجۆری وەڵام بداتەوە کە زۆر لەسەری  نەکەوێت و وەڵامەکانی نەبێتە مەترسییەکی ڕاستەقینە بۆ سەر خۆی ، بۆ ئەمەش عیراق باشترین شوێنە بۆ ئەو پەرچەکردار و وەڵامانەی عیراق و بەم جۆرە خوێندنەوە بۆ هێرشە مووشەکییەکانی ئێران بۆ سەر شاری هەولێر دەکات: یەکەم / ئاماژەیە بۆ دەستگیرۆدەیی ئێران لە بەرامبەر روبەرونەوەی راستەوخۆ لە گەڵ ئەمریکا و ئیسرائیل و لە هاوسەنگ راگرتنی هێز. دووەم/ هێرشەکانی ئێران ئەوە دەردەخەن کە ئەو وڵاتە توانای فراوان کردنی بازنەی جوگرافیایی روبەروبونەوەکانی نییە و خاکی عیراق بۆ دەرچوون لەو قەیرانە بە کار دینێت. سێیەم/ سەبارەت بەو هێرشانەش کە گروپ و میلیشیاکانی سەر بە ئێران لەناو خاکی عیراق لە دژی بنکەی هیزەکانی ئەمریکاوە ئەنجامی دەدەن ، دەچنە چوارچێوەی ستراتیژی یەکگرتنی مەیدانەکانی روبەروبونەوە و ئامانجی سەرەکی ئەو هێرشانەش ئیستینزافی هێزەکانی دوژمنە ،  نەک سەرکەوتنیکی یەکجارەکی بە سەریاندا و سەرقاڵ کردنی هێزەکانی ئەمریکا و ئیسرائیلە تا بەو جۆرە نەپرژنە سەر ئێران. چوارەم/ ئاشکرایە لە دوای کوژرانی قاسم سولەیمانی فەرماندی سوپای قودس لە ساڵی 2020 ، ستراتیژییەتی یەکگرتوویی مەیدانەکانی روبەروبوونەوە بە هۆی نەبوونی کەسێکی کاریگەری وەک قاسم سلێمانی ، فشارەکانی خۆی لە دەست داوە. لەناو بردنی ئەزموونی هەرێمی کوردستان لەلایەن خۆیەوە "عارف باوەجانی" ،سکرتێری حزبی سەربەستی کوردستان ی ئۆپۆزسیۆنی ئێرانی ،جەخت لەوە دەکاتەوە کە هەموو بیانووەکانی ئێران سەبارەت  بە بوونی بنکەی مۆسادی ئیسرائیلی لەناو هەرێمی کوردستان درۆیەکی گەورەیە و مەبەستی سەرەکی هیرشەکان بریتین لە : یەکەم/ لەناوبردنی ئەزموونی هەرێمی کوردستان ،تا بەو جۆرە ئەم ئەزموونە بۆ ناو کوردستانی ئیران(ڕۆژهەڵات) پەل نەهاوێت. دووەم/ ئێران وەک دوژمن لە هەرێمی کوردستان دەروانێت و پێی وایە رەنگە لە داهاتوودا ئەمریکا خاکی هەرێم بۆ هیرش کردنە سەر ئێران بەکار بهێنێت. سێیەم/ ئیران بوونی پارتە کوردییە ئۆپۆزسیۆنەکانی وڵاتەکەی لەسەر خاکی هەریمی کوردستان ، بە هەرەشەیەک دەزانێت بۆ سەر باری ئاسایشی خۆی . لە ماوەکانی پێشوودا عیراق بەمەبەستی ریگری کردن لە هیرشەکانی ئێران بۆ سەر خاکەکەی بە بیانووی بوونی ئەو گروپە ئۆپۆزسیۆنە چەکدارییانە ، ڕێکەوتنیکی لەگەڵ لایەنی ئێرانیدا بەست و ئەو هێزانەی لەسەر سنوورەکانی خۆی لەگەڵ ئیران دوور خستەوە. بە پێی وتەی لیژنەی باڵای رێکەوتنە ئەمنییەکەش، هەموو بنکە و بارەگاکانی ئەو هێزانە لەسەر سنووری ئێران دوور خراونەتەوە.

شەنای فاتیح کۆمەڵناسێک: میدیای کوردی رۆڵێکی خراپ دەگێڕێت و لایڤێکی تیک تۆک دەکاتە سەردێڕی هەواڵ بردنەوەی زیاتر لە ٥٠٠ هەزار دۆلار لەلایەن گەنجێکی شاری هەولێرەوە لەلایڤێکی تیک تۆکدا لەئێساتدا بووەتە بابەتێکی گەرم لەنێو هاووڵاتیاندا، بەتایبەت پاش ئەوەی لیژنەی فتوای هەرێم ئەو پارەیەی بەحەرام دانا ئەویش دوای ئەوە هات کەئەو گەنجە بڕیاری دا ئەو پارەیە لەدروستکردنی مزگەوتێکدا خەرجبکات. هەفتەی رابردوو گەنجێکی پارێزگای هەولێر بەناوی (مەساری مەسعود)  لەڕێگای لایڤێکی تیک تۆکدا لەگەڵ کەسێکی لیبیایی بەناوی (کیندەر لیبی) تەحەدییەکیان ئەنجامداو مەساری مەسعود بووە براوەی تەحەدییەکە، بەمەش بووە براوەی زیاتر لە ٥٠٠ هەزار دۆلار (٥٠ دەفتەر)، بەپێی یاساکانی تیک تۆک، کۆمپانیای تیک تۆک نیوەی پارەکە بۆ خۆی دەبات و نیوەکەی دیکەشی بۆ مەساری مەسعود دەبێت، مەساری  بڕیاریدا ئەو بڕە پارەیە لەدروستکردنی مزگەوتدا خەرجبکات بەڵام لیژنەی فتوا ئەو پارەیەیان بەحەرام دانا. عەبدولحەمید سیوەیلی، زانای ئاینی لەلێدوانێکدا بەهاوڵاتی وت: بەئەندازەی تێگەیشتنم و شارەزایم باسی بابەتەکە دەکەم نەک وەک موفتییەک، پێموایە تیک تۆک وەک هەموو گۆشەکانی دیکەی تەکنەلۆجیا لەجیهاندا مامەڵەی لەگەڵدا بکرێت کەلایەنی ئەرێنی هەیەو دەکرێت بۆ بڵاوکردنەوەی هۆشیاری لەڕووی زانستی و ژینگەیی و ئاینی و تەنانەت ریکلامی بازرگانیش (ئەو بازرگانیانەی کەشەرعین) بەکاربهێندرێت.  وتیشی: بەڵام دەبینین بەتایبەت لەلایەن گەنجانەوە بەفیڕۆدانێکی زۆری کات و سەروەت و سامانی تێدایە، هەروەها  بێ پلانی و بێ بەرنامەیی گەنج دەردەخات و لەئەنجامدا ئەوەی لەنێو تیک تۆکدا مامەڵە دەکات هیچ پەیامێکی دیاریکراوی نییە، ئەوەندەی کات و پارەو ژیانی بەفیڕۆدەدات. ئەو زانا ئاینییە باسی لەوەشکرد کەشەریعەتی ئیسلام بۆ پاراستنی ئاین و  ماڵ و سامان و نەفس هاتووە،  لەهەر چوارچێوەیەکدا یەکێک لەمانە بکەونە مەترسییەوە ئاینی ئیسلام لەگەڵیدا نییەو بەحەرامی دادەنێت، بۆیە پێویستە کەسی بەکارهێنەر دەبێت خۆی لەخۆی بپرسێت ئایا بۆچی تیک تۆک بەکاردەهێنێت؟ ئایا بەلایەنە ئیجابییەکەی بەکاریدەهێنم یان بەپێچەوانەکەی؟ سەبارەت بەوگەنجەی ماوەی رابردوو بڕە پارەیەکی زۆری بردەوەو بڕیاری دا بیکاتە مزگەوت لەنێو تۆڕە کۆمەڵایەتییەکاندا دەنگدانەوەیەکی زۆری هەبوو، ئەو مامۆستا ئاینییە وتی: پێویستە دەستخۆشی لێبکرێت چونکە پاش ئەوەی زانی پارەکەی لەڕووی شەرعیەوە حەرامە بڕیاری دا بیکاتە مزگەوت و هەڵەکەی راستبکاتەوە. «ئەو پارەیەی بەڕێگای حەرام دەستیکەوتووە ئەگەر مافی تاکەکەسییە پێویستە بگەڕێندرێتەوە ئەگەر بتوانێت، ئەگەریش ناتوانێت و گەڕانەوەی بۆ خاوەنەکەی ئاسان نییە، دەتوانێت لەڕێگایەکەوە بەکاریبهێنێت کەخزمەتی کۆمەڵگای پێبکات، کەدەتوانێت لەهەر پڕۆژەیەکی خزمەتگوزاریدا بەکاریبهێنێت ئاساییە، قوتابخانە یان مزگەوت و ماڵی هەژاران بێت.» عەبدولحەمید سیوەیلی وای وت. سەبارەت بە رای ئەنجومەنی فتوا لەسەر حەرامی ئەو پارەیەی لەتیک تۆکەوە بەدەستدەهێندرێت عەبدولحەمید سیوەیلی وتی: ئەوەی زانایان باسیان کردووە لەدەرەنجامی تێگەیشتنی بابەتی کەعبەی پیرۆزەوە بووە کاتێک ئەهلی قورەیش دروستیان کردەوە وتیان کەنابێت بەپارەی حەرام دروستبکرێتەوە، زانایان لەو چوارچێوەیەوە ئەو بڕیارەیان داوە کەنابێت مزگەوت بەپارەی حەرام دروستبکرێت. «بەڵام ئەگەر کەسێکیش بیەوێت بیکاتە مزگەوت من ناتوانم پێی بڵێم مەیکەرە مزگەوتەوە چونکە بابەتێکی قورسە بۆیە پێم وایە دەکرێت لەهەر پڕۆژەیەکدا سەرف بکرێت کەسوودی گشتی تێدابێت بەمزگەوتیشەوە.» عەبدولحەمید سیوەیلی وای وت. رۆژی ١٣ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٤، دكتۆر شێخ حه‌سه‌ن موفتی، سه‌رۆكی لیژنه‌ی فه‌توای هه‌رێمی كوردستان، روونكردنه‌وه‌یه‌كی له‌باره‌ی دروستكردنی مزگه‌وت به‌پاره‌ی تیك تۆك بڵاوکردەوەو وتی:: « ئه‌و كه‌سه‌ی ده‌یه‌وێت له‌ڕێی پاره‌ی تیك تۆكەوە مزگه‌وت دروستبكات، حه‌رامه‌،  كاره‌كه‌ی نادروسته‌و  به‌پاره‌ی حه‌رام مزگه‌وت دروست ناكرێت. جوتیار فەتاح، کۆمەڵناس لەلێدوانێکدا بەهاوڵاتی وت: تیکتۆک وەک هەر یەکێک لەتۆڕە کۆمەڵایەتییەکانی سۆشیاڵ میدیا کاریگەری ئەرێنی و نەرێنی هەیە بەڵام خراپ بەکارهێنانی تیکتۆک بووەتە دیاردە لەنێو کۆمەڵگای ئێمەدا کە ئەمەش بابەتێکی مەترسیدارە بەتایبەت لەنێو گەنجاندا. وتیشی: گەنجانی ئێمە بەتایبەتی هەرزەکاران ئەم تۆڕە کۆمەڵایەتییە وەک  ئامرازێک بەکاردەهێنن کەخۆیانی تیاببیننەوە بۆ پارە پەیداکردن و بەناوبانگ بوونیش، بەڵام هەمووشیان بەناوبانگ و دەوڵەمەند نابن و دواجار کاریگەری خراپی دروونی ئابووری کۆمەڵایەتی بەجێدەهێڵێت کەدەگاتە قۆناغی نامۆبوون بەکۆمەڵگاو ژیانی واقیعی و کۆمەڵایەتی، لەبەرئەوەی ئالوودە دەبێت و بەردەوام لەو تۆڕەدا خۆی دەبینێتەوە دەرەنجام کەسایەتی پێشتری لەدەستدەدات. هەروەها کاریگەری راستەوخۆی لەسەر خێزان دەبێت و هەندێکجار کێشەی کۆمەڵایەتی دروستکردووە، چونکە بەشێكی بەکارهێنەرانی تیک تۆک بەشێوەیەک تیک تۆک بەکاردەهێنن تەنها بەلایانەوە گرنگە  بەناوبانگ ببن و پارە پەیدا بکەن، بەلایانەوە گرنگ نییە بەچ ئامرازێک و لەسەر شکاندن و ناوزڕاندنی کەسی بەرامبەربێت. جوتیار فەتاح وای وت. ئەو کۆمەڵناسە باسی لەوەشکرد کەبابەتێکی دیکەی مەترسیدار بریتییە لەلایڤ کردنەوە کە لەئێستادا دەبینین گەنجی کۆمەڵگای ئێمەی پێوەی ئالوودە بووەو ماوەیەکی زۆر بەدیار ئەم تۆڕەوە دەمێنێتەوە، بێ ئاگا لەوەی لەڕووی دەروونی و کۆمەڵایەتی و تەنانەت تەندروستیشەوە چ زیانێکی هەیە، «ئالوودەبوون بەئامێرە ئەلیکترۆنییەکان هاوشێوەی ئالوودەبوون بەماددە هۆشبەرەکان وایە.» «ئەگەر تەماشا بکەین ئەو گەنجانەی تیک تۆک بەکاردەهێنن کەمتر ئاگایی دەوروبەریان هەیەو وریایی و تیشکیان لەسەر دەوروبەریان نەماوە،  تەنها تیشکیان لەسەر چوارچێوەی شاشەی  مۆبایلەکانیانە بۆ ئەوەی بگەنە ئەو ئامانجەی کەهەیانە.» سەبارەت بەڕۆڵی میدیای کوردی لەسەر ئەو پرسە جوتیار فەتاح ئاماژەی بۆ ئەوەکرد کەمیدیای کوردی لەم بابەتەدا رۆڵێکی خراپ دەگێڕێت لەبەرئەوەی  کەسێک لەتیک تۆک لایڤێک دەکاتەوە دەبێتە هەواڵ و مانشێتی تەلەڤزیۆن و سایتەکان، «فڵان کەس لەشەوێکدا ئەوەندە پارەی پەیدا کرد،» ئەمە وادەکات گەنجانی دیکەش هەوڵبدەن لاسایی بکەنەوە. « دەبێت کار لەسەر ئەوە بکرێت گەنجان هۆشیاربن و دوورکەونەوە لەبەکارهێنانی تیک تۆک، یان بەڕێگایەکی باش بەکاریبهێنن چونکە هاوکات کەسانێک هەن تیک تۆک بەڕێگایەکی باش بۆ لایەنی پەروەردەیی بەکاریدەهێنن.» جوتیار فەتاح وای وت خزمەتگوزاری تۆڕی کۆمەڵایەتی  تیک تۆک کە لەلایەن «بایتدانس» خاوەندارێتی دەکرێت، کۆمپانیایەکی تەکنەلۆجی ئینتەرنێتیە لەشاری پەکینی وڵاتی چین، لەساڵی ٢٠١٢ لەلایەن «ژانگ ییمینگ» دامەزراوە، بۆ دروستکردنی کورتە موزیک و سەماو ڤیدیۆی کۆمیدی و بەهرەی سێ تا ١٥ چرکەو کورتە ڤیدیۆی ئەڵقەیی لەسێ تا ٦٠ چرکەدا بەکاردەھێنرێت. زیاتر لە ٨٠ ملیۆن جار لەئەمریکا دابەزێنراوە، هەروەها گەیشتووەتە دوو ملیار داگرتن لەسەرتاسەری جیهاندا. هاوکات،بەیاسایەک کە لەلایەن کۆنگرێسی ئەمریکاوە دەرچووە دابەزاندنی بەرنامەی تیک تۆک لەسەر هەر ئامێرێک یان مۆبایلێکی سەر بەحکومەت قەدەغەکرد، هەروەها کۆمیسیۆنی ئەوروپاش ئەو ئەپڵیکەیشنەی لەسەر ئامێرەکانی قەدەغە کرد.

شەنای فاتیح بەپێی ئامارێکی سەنتەری میترۆ بۆ داکۆکی لەمافی رۆژنامەنووسان، ساڵی ٢٠٢٣ بەراورد بەساڵی ٢٠٢٢، ١٨٢ حاڵەتی پێشێلکاری بەرامبەر ڕۆژنامەنووسان کەمیکردووەو پێشێلکارییەکان لە ٤٣١ پێشێلکارییەوە بۆ ٢٤٩ پێشێلکاری دابەزیووە. ئەمڕۆ چوارشەمە، ١٧ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٤، سەنتەری میترۆ بۆ داکۆکی لەمافی ڕۆژنامەنووسان لەمەڕاسیمی ساڵانەی ڕاگەیاندنی راپۆرتی رەوشی ئازادی رۆژنامەنووسی لەهەرێمی کوردستاندا ڕایگەیاند: ساڵی ٢٠٢٣  لەهەرێمی کوردستاندا ٢٤٩ پێشێلکاری بەرامبەر ٢٤٧ ڕۆژنامەنووس و دامەزراوەی میدیایی ئەنجامدراوە، ٣٧ ڕۆژنامەنووس بەبێ بڕیاری دادگا دەستبەسەرکراون و پێنج ڕۆژنامەنووسیش بەدەر لەیاسای ڕۆژنامەنووسی دەستگیرکراون. هەر بەپێی ئامارەکانی سەنتەری میترۆ، ساڵی ٢٠٢٣ بەراورد بەساڵی ٢٠٢٢، ١٨٢ حاڵەت و بەراورد بەساڵی ٢٠٢١یش ١٠٤ حاڵەتی پێشێلکاری بەرامبەر ڕۆژنامەنووسان کەمیکردووە. ئاماری پێشێلکارییەکان بەرامبەر ڕۆژنامەنووسان لەهەرێمی کوردستاندا لەماوەی سێ ساڵی رابردوودا: ساڵی ٢٠٢١  ٣٥٣ پێشێلکاری بەرامبەر ٢٦٠ رۆژنامەنووس و دامەزراوەی میدیایی، بەم شێوەیەی خوارەوە: ١٨٩حاڵەتی رێگری و جیاکاری ٨١ حاڵەتی هێرش و لێدان و سوکایەتی ٢٥ حاڵەتی دەستبەسەرکردن بەبێ بڕیاری دادگا ٢٥ حاڵەتی زەوتکردنی کەلوپەلی ڕۆژنامەوانی ١٣ حاڵەتی هەڕەشە حەوت حاڵەتی شکاندنی کەلوپەلی رۆژنامەوانی حاڵەتێکی تەقەکردن لەرۆژنامەنووس چوار حاڵەتی حکومدانی ڕۆژنامەنووس بەدەر لەیاسای کاری ڕۆژنامەنووسی دوو حاڵەتی هەڵکوتانە سەرو داخستنی بارەگای کەناڵ شەش حاڵەتی پڕکردنەوەی بەڵێننامە ساڵی ٢٠٢٢ ٤٣١ پێشێلکاری بەرامبەر بە ٣٠١ ڕۆژنامەنووس و دامەزراوەی میدیایی، بەم شێوەیەی خوارەوە: ١٩٥ حاڵەتی ڕێگری ٦٤ حاڵەتی دەستبەسەرکردن بەبێ بڕیاری دادگا ٦٨ حاڵەتی زەوتکردن و شکاندنی کەلوپەلی رۆژنامەوانی چوار حاڵەتی دەستگیرکردن بەبڕیاری دادگا ٤٦ حاڵەتی هێرش، هەڕەشەو سوکایەتی ٢٦ حاڵەتی لێدان و برینداربوون حاڵەتێکی داخستنی نووسینگەی کەناڵ شەش حاڵەتی هێرشی ئەلیکترۆنی دوو حاڵەتی هێرشی موشەکی ١٦ حاڵەتی پڕکردنەوەی بەڵێننامە سێ حاڵەتی هەڵکوتانە سەرماڵی ڕؤژنامەنووس ساڵی ٢٠٢٣ ٢٤٩ پێشێلکاری بەرامبەر ٢٤٧ رۆژنامەنووس و دامەزراوەی میدیایی بەم شێوەیەی خوارەوە: ١٣٤ حاڵەتی ڕێگری و جیاکاری ٣٧ حاڵەتی دەستبەسەرکردن بەبێ بڕیاری دادگا ٣٨ حاڵەتی زەوتکردنی کەلوپەلی رۆژنامەنووسی چوار حاڵەتی هێرشی ئەلیکترۆنی ٢٧ حاڵەتی هێرش، هەڕەشەو سوکایەتی دوو حاڵەتی شکاندنی کەلوپەلی رۆژنامەوانی پێنج حاڵەتی دەستگیرکردن بەدەر لەیاسای رۆژنامەنووسی دوو حاڵەتی هەڵکوتانە سەر ماڵی رۆژنامەنووس

هاوڵاتی بەرەبەیانی رۆژی سێشەممە ١٦-١- ٢٠٢٤ هێرشی مووشەکی کرایەسەر ناوچەیەکی نزیکی هەولێرو هەروەها چەند ناوچەیەک لەئەدلیبی سووریا. سوپای پاسداران دەستبەجێ بەرپرسریاریەتی هێرشەکەی گرتەئەستۆو ڤیدیۆی کاتی هاوێشتنی مووشەکەکانی بڵاوکردەوەو رایگەیاند بنکەیەکی سیخوڕی ئیسرائیل لەهەرێمی کوردستان و شوێنی کۆبوونەوەی بەرپرسانی باڵای فەرماندەکانی پەیوەندیدار لەگەڵ تاوانەکانی کرمان لەسووریا کراوەتە ئامانجی مووشەکی بالستیکی. بەپێی وتەی هەندێ سەرچاوە لەناوخۆی رۆژهەڵاتی کوردستانەوە مووشەکەکان لەنزیک کرماشانەوە هاوێژراون و دوێنێ شەو دەنگی تەقینەوەی گەورە لەکرماشان و کامیاران بیستراوەو هەروەها وێنەی مووشەکەکان کەئاسمانی شاری کامیارانیان رووناککردووەتەوە لەتۆڕە کۆمەڵایەتییەکان بڵاوکراوەتەوە. ماڵپەڕی رووداو لەم بارەوە بڵاویکردووەتەوە کە لەهێرشەکانی بەرەبەیانی سێشەممە ١٦مانگی ١ دا، ماڵی سەرمایەداری هەولێری پێشڕەو دزەیی کراوەتە ئامانج و پێشڕەو دزەیی و سێ کەس بەو هۆیەوە گیانیان لەدەستداوە. پێشڕەو دزەیی سەرمایەداری کوردو خاوەنی کۆمپانیا فاڵکۆن و کچە بچووکەکەی لەم هێرشەدا گیانیان لەدەستداوەو شەش کەسی تریش برینداربوون. یەکێکیتر لەکوژراوەکان میوانێکی ئەو ماڵە بووە بە ناوی کەرەم میخائیل کەبازرگانێکی عێراقی دانیشتووی دۆبەیە. کەرەم میخائیل ساڵی ١٩٨١ لەبەریتانیا لەدایکبووە، یەکێک بوو لەخاوەن پشکەکانی کۆمپانیای سامسۆنگ،هەروەها لەدوبەی کاری خانووبەرەی کردووە. کەرەم میخائیل خێزاندارەو دووساڵ وەک بەڵێندەر لە پرۆژەی بۆلیڤارد کاریکردووە. بەپێی راگەیاندنی نووسینگەی سەرۆکایەتی حکوومەتی هەرێمی کوردستان، لەم هێرشەدا کەسانی مەدەنی کراونەتە ئامانج و گیانیان لە دەستداوەو بریندار بوون. جگە لەماڵی پێشڕەو دزەیی، بەپێی هەواڵێک کە رووداو بەرەبەیانی سێشەممە بڵاویکردووەتەوە بارەگای هێزێکی سەر بە ئەژی ئەمین، کراوەتە ئامانج بەڵام ئەژی ئەمین و هێزەکەی زیانی گیانیان پێنەگەیشتووە. بەپێی زانیارییەکان بنکەی هێزەکانی ئەژی ئەمین لەهەورازە نەفتەی نزیک هەولێر کراوەتە ئامانج، بەڵام مووشەکەکان لەلایەن سیستەمی بەرگری مووشەکییەوە خراونەتە خوارەوە.   حکوومەتی هەرێم چی ئەڵێت؟ سەرۆكی حكومەتی هەرێم لەبارەی هێرشەكانی شەوی رابردووی سەر هەولێر رایگەیاند بەتوندی ئەم تاوانە بەرامبەر بەخەڵكی كوردستان شەرمەزار دەكەم و داوا لەحكومەتی فیدراڵی دەكەم هەڵوێستی توندیان هەبێت بەرامبەر بەم پێشێلكارییەی دەكرێتە سەر سەروەریی عێراق و بەتایبەتی هەرێمی كوردستان. ئومێد خۆشناو پارێزگاری هەولێر لەبانگەوازێکدا وێڕای شەرمەزارکردنی ئەم هێرشە، داوا لەگەورەو بچووك و چین و تووێژەكانی هەولێر دەكات بۆ گەیاندنی دەنگی مەزڵومیەت و ریسواكردنی بكەرانی هێرشەكانی سەر هەولێر لەبەردەم بارەگای نەتەوەیەكگرتووەكان گردبوونەوەی جەماوەری بكەن. پارێزگاری هەولێر لەم بانگەوازەیدا ئاماژەی بەناوی ئەنجامدەرانی ئەم هێرشە نەداوە ئەمە لەحاڵێکدایە سوپای پاسداران بەفەرمی لەماڵپەڕەکانەوە ئەم هێرشەی گرتووەتە ئەستۆو وەک تۆڵەی کوشتنی رەزا مووسەوی و هەروەها تەقینەوەکانی کرمان و راسک ناوی بردووە. مەسعود بارزانی سەرۆکی پارتی دیموکراتی کوردستان لەمبارەوە راگەیاندنێکی بڵاوکردەوەو تووڕەیی و نیگەرانی خۆی لەم بارەوە دەربڕیوەو نووسیویەتی:» هەموو لایەک ئاگادارن، هەر لەساڵی 2020ـەوە هەتا ئێستا بەدەیانجار شاری هەولێر کەوتۆتە ژێر هێرشی ناڕەوای موشەک و درۆنەکانی سوپای پاسدارانی ئێران و هێزە هاودەستەکانیان. ئەو هێرش و پەلامارانە زوڵم و ناحەقییەکی ئاشکرایە بەرانبەر خەڵکی کوردستان. ئەنجامدەرانی ئەو تاوانانە و ئەوانەی لەپشتەوەی هێرشەکانی سەر هەولێرن، خۆیان زۆر چاک دەزانن کەبوختان و بیانوو و ئیدعاکانیان هیچ بنەمایەکی نیەو بۆ داپۆشینی کێشەو گرفتەکانیان ئەو دەستدرێژی و زوڵمە لەدژی هەولێرو خەڵکی کوردستان ئەنجامدەدەن. ئیتر دانبەخۆداگرتنمان سنووری هەیە، ئەوەتا لەدوایین پەلامارو تاوانیاندا شەوی رابردوو خێزانێکی بێتاوانی هەولێریان کۆمەڵکوژ کردووە کەزۆر بەتوندی ئیدانەی ئەو تاوانە دەکەین. گومانی تێدا نییە ئەو پەلامارە نە مەردایەتییە و نە شەهامەت، بەڵکو ئەوپەڕی شەرمەزارییە بۆ تاوانباران. لێرەدا رووی قسەم بۆ گەلانی ئێرانەو هەمیشە رێزو حورمەتمان بۆ گەلانی ئێران هەیەو دەستی دۆستایەتی و برایەتیمان بۆ درێژ کردووە. دەمەوێ دڵنیایان بکەمەوە ئەو بیانوانەی پەلاماردەران بۆ تاوانەکانیان لەدژی هەولێرو خەڵکی کوردستان دەهێننەوە هیچ ئەسڵ و ئەساسێکی نیەو دوورە لەڕاستی. داواتان لێدەکەم ئەگەر پەلاماردەران رێگەتان پێبدەن، خۆتان وەرن بەچاوی خۆتان لەهەولێر راستییەکان ببین و بزانن کە تاوانباران و پەلاماردەران چۆن چەواشەکاری دەرهەق گەلی کوردستان دەکەن و ئیدعاکانیان بێ بنەمان.  ناکرێ هەتاسەر ئەوان لەو زوڵمە بەردەوام بن و ناشکرێ چیتر لەبەرانبەر ئەو ستەم و ناحەقییە بێدەنگ بین. پەیامیشم بۆ ئەنجامدەرانی پەلاماری موشەک و درۆنەکانی ئێرانی ئەوەیە، شەهیدکردنی ژن و منداڵ و خەڵکی سڤیلی ئێمە هیچ شانازی و سەربڵندی بۆ ئێوە تێدا نیە.  دەتوانن بمانکوژن بەڵام دڵنیابن ناتوانن ئیرادەمان لێ بستێنن .گەلی کوردستان پشتی بەخواو رەوایەتیی دۆزەکەی قایمەو خودا لەهەموو زاڵم و هێزێک گەورەترە.   کۆماری ئیسلامی چی دەڵێت؟ سوپای پاسداران بەرەبەیانی سێشەممەو ماوەیەکی کەم دوای هێرشەکان بەرپرسایەتی ئەم هێرشەی گرتەئەستۆ. لەڕاگەیاندنێکدا کە لەماڵپەرە ناوخۆییەکاندا بڵاوکراوەتەوەو هەروەها لەکۆمەلێک گرتە ڤیدیۆی کورتی کاتی تەقاندنی مووشەکەکاندا بەرپرسایەتی ئەم هێرشانەی گرتووەتەئەستۆ. لەڕاگەیاندنێکدا سوپای پاسداران دەڵێت بەمووشەکی بالستیک هێرش کراوەتەسەر بنکە سیخوڕییەکانی ئیسرائیل لەکوردستانی عێراق. سوپای پاسداران لەڕاگەیاندنەکەی خۆیدا دەربارەی هێرش بۆ سەر هەریمی کوردستان نووسیویەتی:» ئەم هێرشە وەڵامدانەوە بووە بەکوژرانی فەرماندەی باڵای سوپای پاسداران و «بەرەی بەرگری» و لەم  هێرشانەدا « یەکێک لەبنکە سەرەکییە سیخوڕییەکانی ئیسرائیل» لەناوچووە. لەم راگەیاندنەدا هەروەها هاتووە کەئەو بنکەیەی لەناوبراوە « شوێنی پەرەپێدانی چالاکییە سیخوڕییەکان و دانانی پلانی تیرۆریستی بووە لەناوچەکە بەتایبەت وڵاتی ئازیزمان». لەدرێژەدا لەم راگەیاندنەدا بێ ئەوەی بەدروستی باس لەشوێنی ئەو بنکەیە بکات، نووسیویەتی هێزەکانمان زانیاری وردیان دەربارەی ئەم بنکەیەی ئیسرائیل لەبەردەستدا بوو و بەپێی زانیارییەکان لەئامانجەکەیان داوە. بەڵام هەواڵنێری روەیتەرز لەڕاپۆرتێکدا نووسیویەتی کەئەو شوێنەی کراوتە ئامانج لە ٤٠ کیلۆمەتری باکووری رۆژهەڵاتی هەولێرو نزیک کۆنسوڵگەری ئەمریکا بووە. ناسر کەنعانی، وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی ئێران لەڕاگەیەندراوێکدا کەئەمڕۆ سێشەممە 16-1-2024 بڵاویکردووەتەوە، دەڵێت، «ئەو هەنگاوە سەربازییەی ئێران بەرگرییکردنی بەهێز بووە لەدەسەڵات و ئاسایشی وڵاتەکەمان و بەرەنگاربوونەوە بووە دژی تیرۆر. ئەوەی کراوە بەشێکە لەسزادانە دادپەروەرانەکانی کۆماری ئیسلامی بەرامبەر دەستدرێژیکارانی ئاسایشی وڵات». ناسر کەنعانی دەشڵێت، «ئێران بەردەوام پشتیوانی ئاشتی، ئاسایش و سەقامگیری ناوچەکەیەو رێز لەسەرەوەری خاکی هەموو وڵاتان دەگرێت، بەڵام دوو دڵیش نییە لەسوودوەرگرتن لەمافی یاسایی خۆی بۆ بەرەنگاربوونەوەی سەرچاوەکانی هەڕەشەی سەر ئاسایشی نیشتمانیی وڵات و بەرگری لەئاسایشی دانیشتووانی و سزادانی تاوانکاران». وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی ئێران هەروەها لەبەشێکیتری راگەیاندنەکەیدا ئەڵێت: «دوژمن بەلێکدانەوەی هەڵەی خۆی، دەستی بەتاوانکردن بەرامبەر گەلی ئێران و دەسەڵاتی کۆماری ئیسلامی کردووەو کۆماری ئیسلامیش بەو توانا باڵایەی بۆ دەستڕاگەیشتن بەزانیاری هەیەتی، لەئۆپەراسیۆنێکی وردو ئامانجداردا بنکەکانی تاوانکارانی دەستنیشان کردو بەبەکارهێنانی مووشەکی دوورمەودا کردنیە ئامانج و ئەمەش بەشێک لەوەڵامدانەوەی کۆماری ئیسلامی ئێرانە بۆ ئەوانەی دژی ئاسایشی نیشتمانی و دانیشتووانی ئەم وڵاتە هەنگاو دەنێن». ئەمریکا چی دەڵێت؟ ماوەیەکی کەم دوای هێرشە مووشەکیەکە، بەرپرسانی ئەمریکا رایانگەیاند بیناو بنکەکانی ئەوان نەکراوەتە ئامانج. بەشێکی زۆر لەچالاکانی تۆڕە کۆمەڵایەتییەکان ئەم راگەیاندنەی یەکەمی بەرپرسانی ئەمریکایان بەوە لێکدایەوە کەئەمریکا ئەم هێرشەو ئەنجامەکانی بەلاوە گرنگ نییەو هەرئەوەی کەهێزەکانی خۆی پارێزراو بوون بەو مانایە کەپەرچەکرداری نابێت. لەلایەن خۆیەوە ئەنتۆنی بلینکن وەزیری دەرەوەی ئەمریکا رایگەیاند: ئەمریکاو سەرۆک جۆ بایدن هێرشەکانی سەر خەڵکی هەرێمی کوردستان بەهەڕەشەی جددی وەردەگرن. مەتیو میللەر، وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا ئەم هێرشەی شەرمەزار کردو سەرەخۆشی لەبنەماڵەی کوژراوەکان کرد. وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا لەم بارەوە وتی :» ئێمە دژی ئەو هێرشە مووشەکییە بێ بیانوانەین کەدەبێت بەهۆی لاوازی سەقامگیری عێراق، پشتیوانی هەوڵەکانی عێراق و حکومەتی هەریمی کوردستانین بۆ جێبەجێکردنی خواستەکانی خەڵکەکەیان». ئادرین ڤاتسۆن وتەبێژی ئەنجومەنی ئاسایشی کوشکی سپی بەئاماژە بەهەندێک دەنگۆ کەدەوترا بنکەکانی ئەمریکا لەلایەن سوپای پاسدارانەوە کراوەتە ئامانجی مووشەکی وتی :» ئەمریکا بەوردی چاودێری هێرشە مووشەکییەکانی سوپای پاسدارانی کردووە بۆ باکووری عێراق و باکووری سووریاو هەموو لایەک دڵنیادەکەینەوە کەدامەزراوەو شوێن و کەسەکانمان لەم هێرشەدا نەکراوەتە ئامانج. هەروەها بەرپرسانی ئەمریکایی رایانگەیاند کە بیناو شوێنەکانی ئەمریکا لەهەولێر نەکراوەتە ئامانج و مووشەکەکان بەو ئاراستەیەدا نەهاوێژراون. لەوەڵامی ئیمەیڵێکی دیار کوردە، بەرپرسی نووسینگەی رووداو لەواشنتۆن، وەزارەتی بەرگریی ئەمریکا - پێنتاگۆن رایگەیاندوە،  ئاگاداری هێرشە مووشەکییەکانی سوپای پاسدارانن بۆ سەر چەند پێگەیەک لەباکووری رۆژهەڵاتی هەولێر، بەڵام دەڵێت لەم کاتەدا زانیاریی وردیان لەبەر دەست نییە تاوەکو بیخەنەڕوو.   هەڵوێستی عێراق چی بووە؟ وەزارەتی دەرەوەی عێراق لەڕاگەیەندراوێکدا نیگەرانی خۆی لەپەیوەند لەگەڵ هێرشی ئێران بۆ سەر هەولێر دەربڕیوەو باسی لەپێکهێنانی لیژنەیەک کردووە دەربارەی چۆنیەتی رووداوەکە. لەڕاگەیەندراوەکەی وەزارەتی دەرەوەی عێراقدا هاتووە: «هێرشەکەی ئێران، شوێنی نیشتەجێبوونی هاووڵاتیانی بەمووشەکی بالیستی کردووەتە ئامانج و بەهۆیەوە خەڵکی مەدەنیی بێتاوان بوونەتە قوربانی. لەو شوێنانەی هێرشی کراوەتەسەر ماڵی پێشڕەو دزەیی، سەرمایەداری کورد کەبەهۆیەوە شەهید بوو و ئەندامانی خێزانەکەشی بریندار بوون.» هەروەها لەم راگەیەندراوەدا ئاماژە بەوە دراوە کەئەم هێرشە مووشەکیانە دەستدرێژییە بۆ سەر ئاسایش و گەلی عێراق و زیانی بۆ ئاسایشی ناوچەکە هەیە. لەم راگەیاندنەی وەزارەتی دەرەوەی عێراقدا هاتووە، کەعێراق بەرامبەر بەم هێرشانەی ئێران هەموو رێکارێکی یاسایی دەگرێتەبەرو لەئەنجومەنی ئاسایشی نێونەتەوەیی دژی ئێران سکاڵا تۆمار دەکات. هەروەها محەممەد شیاع سوودانی سەرۆک وەزیرانی عێراق لێژنەیەکی پێنج کەسی پێکهێناوە بۆ لێکۆڵینەوە لەم رووداوەو بڕیار وایە ئەم لێژنەیە لەماوەی ٤٨ کاتژمێردا زانیارییەکانیان بگەیەننە نووسینگەی سەرۆک وەزیرانی عێراق.   پێشڕەو دزەیی کێیە؟ پێشڕەو دزەیی سەرمایەدارو ملیاردرێکی کوردە، سەرمایەکەی نزیک بە ٢.٥ ملیار دۆلار دەخەمڵێنرێت و خاوەنی گرووپی کۆمپانیاکانی فاڵکۆن و ئیمپایەرە. یەکێکە لەو سەرمایەدارانەی نزیکایەتیەکی زۆری لەگەڵ پارتی بووە. ئێرانییەکان لەڕاگەیاندنەکەی خۆیاندا باسیان لەوە کردووە کە پێشڕەو دزەیی کاری بۆ مووساد کردووەو ئەرکی پاراستنی مووسادی لەکوردستان لەئەستۆ بووە. بەپێی ئەو زانیارییانەی سوپای پاسداران بڵاویکردووەتەوە، بنکەی سەرەکی کۆمپانیای فاڵکۆن لەمیسرەو ئەم کۆمپانیایە لەگەڵ کۆمپانیاکانی تر ئەرکیان ئەوەیە زانیاری ورد کۆبکەنەوە بۆ مووساد. ئەمە لەحاڵێکدایە لەو زانیارییانەی کە لەماڵپەڕە کوردییەکان دەربارەی ئەم سەرمایەدارە کوردە لەبەردەستە ئەوە دەردەکەوێت کەناوبراو زیاتر بەکاری بیناسازییەوە سەرقاڵ بووەو هەروەها وەک سەرمایەدارێکی کورد، هەوڵیداوە لەناوخۆو دەرەوەی کوردستان سەرمایەگوزاری بکات.   هێرشی مووشەکی بۆ ماڵی شێخ باز بارزانی شەوی ١٣ ئازاری ٢٠٢٢ ئێران بە ١٢ مووشەک هێرشی کردەسەر ماڵی شێخ باز بارزانی، سەرمایەداری ناوداری کەرتی وزەو لەهێرشەکەیاندا رایانگەیاند ئەو شوێنەی موشەكباران كراوە، بارەگای دەزگای هەواڵگری ئیسرائیل «مۆساد» بووە. لیژنەیەکی لێکۆڵینەوە لەلایەن پەرلەمانی عێراقەوە لەسەر ئەو رووداوەو پەیوەندی شێخ باز لەگەڵ ئیسرائیل پێکهێنرا، دواتر لیژنەکە لە ٢٥-٤-٢٠٢٢ رایگەیاند هیچ بەڵگەیەک دەستنەکەوتووە کە ئەوە بخاتەڕوو کە شێخ باز پەیوەندی لەگەڵ ئیسرائیل بووە یان ئیسرائیل بنکەو شوێنی لەهەولێرە هەیە. دواتر شاخەوان عەبدوڵڵا جێگری سەرۆکی پەرلەمانی عێراق دەربارەی کۆتایی هاتنی کاری لیژنەکە رایگەیاند:» هێرشەكە ماڵێكی سڤیلی كردۆتە ئامانج و لەلایەن هیچ دەزگایەك بەكارنەهێندراوە، لیژنەی لێكۆڵینەوە لەو هێرشە مووشەكییە ئیدانەی هێرشەكە دەكات و پێشێلكارییەكی ئاشكرای سەروەری عێراقەو  پێویستە ئێران قەرەبووی زیانلێكەوتووان بكاتەوە».   بەئامانجگرتنی سەرمایەدارەکان لەکوردستان ئەو بیانوانەی سوپای پاسداران دەیهێنێتەوە بۆ هێرش بۆ سەر ماڵی پێشڕەو دزەیی، زۆر لەو بیانوو و تۆمەتانە دەچێت کەئاداری ٢٠٢٢ هێنایەوە بۆ مووشەکبارانکردنی هەولێرو ماڵی شێخ باز بارزانی. لەحاڵێکدا دواترو دوای لێکۆڵینەوەی لیژنە راسپێردراوەکەی پەرلەمانی عێراق ئەوە دەرکەوت کە شێخ باز بەهیچ شێوەیەک پەیوەندی لەگەڵ ئیسرائیل نەبووە. ئاخۆ ئەمە بەئەنقەست بەئامانجگرتنی بازرگان و سەرمایەدارە کوردەکان نییەو سەرەنجام ناچارکردنی سەرمایەدارەکان بێت بەوەی کوردستان جێبهێڵن و سەرمایەکەیان ببەنە دەرەوە؟      

هاوڵاتی بەرەبەیانی رۆژی هەینی ١٢-١-٢٠٢٤ دوای چەندجار ئاگادار کردنەوەی حووسییەکان لە لایەن ئەمریکا و بەریتانیا و هاوپەیمانەکانیانەوە، هێزەکانی ئەمریکا و بەریتانیا  بە هاوبەشی هێرشیان کردە سەر بنکە و شوێنەکانی حووسییەکان و بە پێی ئەو زانیارییانەی کە هێزی ئاسمانی ئەمریکا بڵاوی کردۆتەوە، ٦٠ خاڵ لە ١٦ شوێنی کە لە لایەن حووسییەکانەوە بە کار دەهێنران کراونەتە ئامانج و زیانی گەورەیان پێ گەیشتووە. ئەم هێرشانەی ئەمریکا و بەریتانیا و هاوپەیمانەکانی دوای ئەوە هات کە حووسییەکان بەردەوام بوون لە هێرش بۆ سەر کەشتییە بازرگانییەکان لە دەریای سوور و بازرگانی ئەو ناوچەیان خستبووە مەترسییەوە. لە وەڵامدا،  حووسییەکان وەڵامی هێرشەکانیان دایەوە و عەلی قەحوم، سەرکردەی گروپی ئەنسار الله (حووسییەکان) لە بەیاننامەیەکدا لەسەر پلاتفۆرمی “X” بڵاویكرده‌وه‌، “وەڵامدانەوەی یەمەن زۆری نەخایاند، ئێستا هێزە چەکدارەکانی یەمەن وەڵامی کەشتییە جەنگییەکانی ئەمریکا و بەریتانیایان لە دەریای سور دایه‌وه‌، شوێن و بنکە سەربازییەکانی ئەمریکا-بریتانیا دەکاتە ئامانج، ئەوەی دێت گەورەترە”.    ئەم سەرکردەیەی حووسییەکان هەروەها ئاماژه‌ی به‌وه‌شكردوه‌، سه‌نعای پایته‌خت و پارێزگاکانی دیکە بە فڕۆکەی ئەمریکی و بریتانیا بۆردومان دەکرێن، شەڕەکە گەورەتر و گەورەتر دەبێت و لە دەرەوەی خەیاڵ لە دژی ئەمریکییەکان و ئینگلیزەکان، “شەڕێکی ئاشکرایە و هێزی یەمەنییەکان ئامادەیە و ده‌بێت چاوه‌ڕوانی وه‌ڵامی توندتربن و پەشیمان دەبنەوە لە شەڕانگێزی خۆیان”.   جێگەیباسە دوا بەدوای هێرشەکان ده‌یان كه‌س له‌ به‌رده‌م كۆشكی سپی له‌ واشنتۆن خۆپیشاندانێكی ناڕه‌زایه‌تییان دژی "ده‌ستپێكردنی جه‌نگی ئه‌مه‌ریكا به‌رامبه‌ر به‌ حوسییه‌كان" ئه‌نجام دا و خۆپیشانده‌ران دروشمی "بژی یه‌مه‌ن، ده‌ست له‌ یه‌مه‌ن هه‌ڵبگرن"ـیان ده‌گوته‌وه‌.   هاوكات به‌هۆی ئه‌و هێرشه‌ ئاسمانییانه‌ی ئه‌مه‌ریكا و به‌ریتانیا بۆ سه‌ر بنكه‌ و باره‌گاكانی حوسییه‌كان، نرخی نه‌وت به‌ رێژه‌ی 2،3% به‌رز بووه‌ و نرخی یه‌ك به‌رمیل نه‌وتی خاوی برێنت گه‌یشته‌ 79.22 دۆلاری ئه‌مه‌ریكی.   حووسییەکان کێن؟   حووسییەکان گرووپێکی زەیدین، کە هەرچەن لە باری بیروباوەڕەوە زۆر لە شیعەکان نزیکن، بەڵام بە پێچەوانەی شیعەکان ئەوان باوەڕیان بە ١٢ ئیمام نییە، بە مانایەک ئەوان شیعەی ١٢ ئیمامی نین.  ئەوان زەیدین. شیعەکان و زەیدییەکان لە دوای ئیمامی چوارەمی شیعەکانەوە لە یەکتر جیا ئەبنەوە. زەین ئەلعابدین ئیمامی چوارەمی شیعەکان و زەیدییەکانە. بەڵام لە ئیمامی پێنجەمدا زەیدییەکان و شیعەکان لە یەکتر جیا ئەبنەوە. شیعەکان  محەممەد باقر کوڕی زەین ئەلعابدین بە ئیمامی پێنجەمی خۆیان ئەزانن. بەڵام زەیدییەکان، یەحیا کوڕی زەید بە ئیمامی پێنجەمی خۆیان ئەزانن. یەحیا کوڕی زەید، ناسراو بە ئیمامزادە یەحیای کوڕی زەید لە گونبەدی کاووس لە باکووری رۆژهەڵاتی ئێران نێژراوە. زەیدییەکان ٣٥ لە سەدی دانیشتوانی یەمەن پێک دەهێنن و حووسییەکان کە خێڵێکی گەورەن لە پارێزگای سەعدە لە باکووری رۆژئاوای یەمەن، بەشێکن لە حەشیمەتی زەیدییەکان لە یەمەن. زەیدییەکان بۆ ماوەی چەند سەدە، لە ساڵی ٨٩٣ی زایینییەوە تا ١٩٦٢ دەسەڵاتی یەمەنیان بە دەستبووە، بەڵام دوای ١٩٦٢ بەرەبەرە کەوتنە حاشیەوەو دەسەڵاتیان لێ وەرگیرایەوە. لە بری ئەوان سوننەکان کە نزیک بوون لە سعوودیە دەسەڵاتیان گرتە دەست. زەیدییەکان لە ١٩٦٢ەوە هەوڵیان داوە دەسەڵات بگرنەوە دەست و جارێکیتر شکۆی لە دەستچوویان بۆ بگەڕێتەوە. لە ١٩٦٢ەوە تا ٢٠١٤ زەیدییەکان دەرفەتێکی ئەوتۆیان دەستنەکەوت بەوەی بتوانن هێز و توانای خۆیان بخەنە ڕوو. رووداوەکانی بەهاری عەرەبی دەرفەتێکی بۆ ئەوان خولقاند کە بتوانن جارێکیتر خۆیان یەکبخەنەوە. لە سەردەمی رووداوەکانی بەهاری عەرەبیدا و لە ساڵی ٢٠١١دا حووسییەکان توانیان دژی حکوومەتی ناوەندی عەلی عەبدوڵڵا ساڵەح شۆڕش بکەن و بوون بە هۆی رووخانی حکوومەتی عەلی عەبدوڵڵا ساڵەح و دوای ئەوە میلیشیا زەیدییەکان سەنعا پێتەختی یەمەنیان وەک پێتەختی خۆیان ناساند. حووسییەکان لە لایەن ئێرانەوە پشتیوانی ئەکران و عەلی عەبدوڵڵا ساڵەح لە لایەن سعوودییەوە پشتیوانی ئەکران. ساڵی ٢٠١٥ و هاوکات لە گەڵ گفتوگۆی ناوکی کۆماری ئیسلامی ئێران و ٥ وڵاتی زلهێز لە لۆزانی سویسرا، بەرەیەکی عەرەبی بە رێبەری سعوودیە و ئیماراتی یەکگرتووی عەرەبی هێرشیانکردە سەر دەسەڵاتی حووسییەکان لە یەمەن و توانیان حووسییەکان تێک بشکێنن. بەڵام ئەم جەنگە کە چەند ساڵی خایاند بنبڕکردن و لەناوچوونی حووسییەکانی لێنەکەوتەوە کە لە لایەن ئێرانەوە پشتیوانی ئەکرێن، سەرەنجام دوای کوژرانی دەیان هەزار کەس و نەهامەتی و برسێتی، حووسیەکان کە لە لایەن ئێرانەوە پشتیوانی ئەکرێن و بەرەی سوننە کە لە لایەن سعوودیەوە پشتیوانی ئەکرێت، رێککەوتن و ئاگربەستێکیان راگەیاندووە. رەشاد عەلیمی وەک سەرۆک کۆمار دەسەڵاتی بەدەستە. لە ساڵی ٢٠١١ەوەو سعوودییە و ئێران بۆ ماوەی چەند ساڵ بە هۆی پشتیوانیکردنی ئێران لە حووسییەکان و پشتیوانیکردنی سعوودیە لە بەرەی سوننە، ناکۆکییە مێژینەکەیان قووڵتر ببۆوەو بۆ ماوەی چەند ساڵ پەیوەندی سیاسی و دیپلۆماسیان نەما. بەڵام دوای ٢٠٢٢ و ئاگربەستی نێوان سوننەکان و حووسییەکان، پەیوەندی نیوان تاران و ریاز بەرە بەرە بەرەو باشتربوون رۆشت. سعوودییە بە شێوەی راستەوخۆ کەوتە گفتوگۆ لە گەڵ حوسییەکان و رێبەرانی حووسیەکانی یەمەن، بە شێوەی راستەوخۆ لە لایەن سعوودیەوە پێشوازیان لێکرا. بۆچی حووسییەکان بوون بە بەشێک لە جەنگی ئیسرائیل حەماس؟ دوای هێرشی حەماس بۆ سەر ئیسرائیل لە ٧ی تشرینی یەکەم و وەڵامدانەوەی ئیسرائیل، حووسییەکان رایانگەیاند بۆ پشتیوانی لە خەلکی غەزەو فەلەستین هێرش ئەکەنە سەر ئەو کەشتیانەی کە سەر بە ئیسرائیلن یان بەرەو ئیسرائیل ئەڕۆن. هەرچەند لە زۆربەی هێرشەکانیاندا هێرشیان کردۆتە سەر ئەو کەشتییە بارهەڵگرانەی کە هیچ پەیوەندییەکیان بە ئیسرائیلەوە نەبووە. حووسییەکان تەنانەت پێش دەستپێکی جەنگی حەماس کێشەیان بۆ کەشتییە بازرگانییەکان لە دەریای سوور دروست ئەکرد. بەڵام لە رۆژی ١٧ی تشرینی یەکەمەوەو دوای تەقینەوەی نەخۆشخانەی ئەلهەڵی غەزە، هێرشەکانی خۆیان زیاتر کردوە. بە پێی ئەو زانیارییانەی سینتکۆم بڵاوی کردۆتەوە، لە ١٩-١١-٢٠٢٣ەوە، ٢٦  جار لە لایەن حووسییەکانەوە هێرش ئەکرێتە سەر کەشتییە بازرگانییەکان لە دەریای سوور. هێرشە بەردەوامەکانی ئەمریکا بۆ سەر کەشتییەکان، وایکردووە ئەمریکا هێزێکی تایبەتی دەریاوانی نێونەتەوەیی بۆ پاراستنی کەشتییە بازرگانییەکان لە دەریای سوور پێک بهێنێت. حووسییەکان بەردەوام باس لەوە ئەکەن تا ئەو کاتەی هێرشەکانی ئیسرائیل بۆ سەر غەزە رانەگیردرێت، دەستبەرداری هێرشەکانیان بۆ سەر کەشتییە بازرگانییەکان نابن. هەرچەند رۆژی سێ شەممە ٢١-١٢-٢٠٢٣ دوای ئەوەی حووسییەکان هێرشیان کردە سەر کەشتیەکی نەرویجی، یەحیا سەریع وتەبێژی حووسییەکان رایگەیاند تا ئەو کاتەی خاردن و دەرمان بۆ برایانی فەلەستینیمان لە کەرتی غەزە دابین نەکرێت، بەردەوام ئەبین لە هێرشەکانمان.   پەیوەندی نێوان حووسییەکان و ئێران دوای هەر هێرشێکی حووسییەکان بۆ سەر کەشتییە بارهەڵگرەکان، ئەمریکا کۆماری ئیسلامی وەک بەرپرسی ئەو هێرسانە ناساندووە، بەڵام بەرپرسانی کۆماری ئیسلامی بەردەوام بانگەشەی ئەوە ئەکەن کە رێبەرانی حووسییەکان و میلیشیا سەربازییەکانیتر کە ئێران وەک ( هێڵی بەرگری) ناویان ئەبات، سەربەخۆ کار ئەکەن و فەرمان لە کەس وەرناگرن. چەند ساڵ لەوە پێش ، سعوودیە لەو ساڵانەدا کە لەگەڵ حووسییەکان لە جەنگدا بوو بەردەوام کۆماری ئیسلامی بەوە تۆمەتبار ئەکرد کە پشتیوانی میلیشا حووسییەکان ئەکات. هەروەها لەم ساڵانەدا بەردەوام ئەمریکا و سعوودیە، کۆماری ئیسلامی بەوە تۆمەتبار ئەکەن پشتیوان و هاندەری حووسییەکان بوون لە هێرشەکانیان بۆ سەر دامەزراوە نەوتییەکان ئارامکۆ لە ساڵی ٢٠١٩، هەروەها ئەو هێرشانە بە چەکی ئێرانی کراوەتە سەر دامەزراوە نەوتییەکانی سعوودییە. هەروەها لە کانوونی یەکەمی ٢٠١٧ دا، بەرپرسانی ئەمریکی بە نمایش کردنی بەشێکی تێکشکاوی مووشەکێک کە دەوترا لە یەمەنەوە بەرەو سعوودییە هەڵدراوە، باسیان لەوە کرد پارچەی ئەو مووشەکانە لە ئێران بەرهەم هاتووە و دامەزراوەیی پێشەسازی سەربازی ( شەهید باقری ئێران) دروستی کردووە. چاودێرەکان لەسەر ئەو باوەڕەن جۆری هێرشی حووسییەکان بۆ سەر کەشییە بازرگانییەکان، زۆر لەو هێرشانە ئەچێت کە هێزە دەریاییەکانی سپای پاسداران پێشتر کردوویانەتە سەر کەشتییە بازرگانییەکان لە کەنداو. هەروەها لە ماوەی ئەو ساڵانەدا کە بەرەی عەرەبی بە رێبەری سعوودییە و یەمەن دژی حووسییەکان دەجەنگان، سعوودییە زۆرجار باسی لەوە کرد بە مووشکی زولفەقاری ئێرانی هێزەکانی بەرەی عەرەبی و سعوودییە. حسێن بەدرەدین حووسی، رێبەری حووسییەکان لە دەیەی ١٩٨٠ سەردانی قومی کردووەو پەیوەندییەکی نزیکی لەگەڵ رێبەرانی کۆماری ئیسلامی دامەزراندووە. لەو کاتەوە پەیوەندییەکانی دوولایەن پەرەی سەندوەو کۆماری ئیسلامی بەردەوام پێشوازی لە رێبەرانی ئەم گرووپە میلیشیا شیعەیە کردووە. بە هەموو ئەمانەوە بە هۆی جۆری پەیوەندییە شاراوە سەربازی و ئابوورییەکانی نێوان کۆماری ئیسلامی و حووسییەکان، بەڵگەی روونتر لەم پەیوەندەدا و لەسەر هاوکاری و پشتیوانییەکانی کۆماری ئیسلامی لەم گرووپە لە بەردەستدا نییە، بەڵام هەموو کەس بە دڵنیاییەوە باس لەوە ئەکەن چالاکییەکانی حووسییەکان وەک یەکێک لە هێزە بریکارەکانی کۆماری ئیسلامی، لە بەرژەوەندی تاراندایە.  

سەرچاوە هەواڵگرییەكانی بەریتانیا رایانگەیاند روسیا دوای پەلاماردانی ئۆكرانیا، دووبارە دەزگای سمیرشی هەواڵگری سووپای روسیای دروستكردۆتەوە. مێژووی دامەزراندنی ئەم دەزگایە دەگەڕێتەوە بۆ جەنگی جیهانیی دووەم كە بەسەردەمی ستالین ناسراوەو جۆزێف ستالینی سەرۆكی یەكێتی سۆڤێت بەمەبەستی دۆزینەوەی بەكرێگیراو سیخووڕەكانی سەر بە ئەڵمانیای ناو سوپای سوور فەرمانی بەدامەزراندنی كرد. لەسەرەتاكانی ساڵی 1941دا، دوابەدوای ئەوەی مەكتەبی چواری ناو بەڕێوەبەرایەتی ئاسایشی ووڵاتی سەر بەدەسەڵاتدارێتی كاروباری ناوخۆی گەل، بەرپرسیارێتی قەڵاچۆكردنی سیخوڕەكانی ناو سوپای سووری گرتە ئەستۆو بە فەرمانێكی راستەخۆی ستالین ، ئەم مەكتەبە هەڵوەشێنرایەوەو ناوەكەی كرا بە كۆمیساریای گەل بۆ كاروباری ئاسایشی ووڵات. لەلایەكی دیكەشەوە هەر لەو ماوەیەدا دەزگا ئەمنییەكانی یەكێتی سۆڤێت چەند گۆڕانكارییەكی بنەڕەتییان تێدا ئەنجامداو كۆمیساریای گەل بۆ كاروباری ناوخۆیی كە بە (ئێن كەی ڤی دیش) ناسراوە دەستكراوە بوو لە چاودێریكردنی سوپای سوورو دیاریكردنی سیخوڕە ئەڵمانییەكان و ئەوانەی كە دژ بەسیاسەتەكانی جۆزێف ستالین بوون. هەرچەندە كاری سەرەكی ئەم دەزگایە لە چالاكییە دژە سیخوڕییەكاندا خۆی دەبینییەوە، بەڵام لەگەڵ ئەوەشدا، ئەندامەكانی سمیرش، چەندین پلەدارو سەربازی ناو سوپای سووریان بەتۆمەتی دژایەتیكردنی ستالین گولەباران كرد. لە ساڵی 1942شدا بەفەرمانێكی راستەخۆی ستالین، دەزگای سمیرش لەناو هەناوی ئێن كەی ڤی دی  دامەزرا كە لە سێ بەشی سەرەكی پیكهاتبوو، خودی ستالین ئەم ناوەی بۆ هەڵبژارد، كە بەمانای مردن بۆ سیخوڕەكان یان مردن بۆ خۆفرۆشان دێت. لە 14 ی نیسانی ساڵی 1943شدا ، یەكێتی سۆڤێت بەفەرمی ئەم دەزگایەی بە بەشێك لە سوپای سوور ناساندو چەندین كاری جۆراوجۆری وەك بەدواداچوون و قەڵاچۆكردنی سیخورەكانی ناو سووپا و یەكێتی سۆڤێت و جیاكردنەوەو پۆلێنبەندی ئەو بەڵگەنامە ئەڵمانییە جیاوازانەی  كە دەست یەكێتی سۆڤێت كەوتبوون و رێنمایی بەكرێگیراوەكانی یەكێتی سۆڤێت لە ووڵاتانی دیكە و كوشتنی ئەو فەرماندە سەربازیانەی كە لە جێبەجێكردنی كارەكانیان سەركەوتوو نەبوون و بەسزاگەیاندی ئەوانەی لە ریزەكانی سوپا رایاندەكردو پێكهینانی لیژنەی تایبەت بۆ لێكۆڵینەوە لەو سەربازانەی كە بەمەبەستی جیهێشتنی شەڕگەكان خۆیان نەخۆش دەخست، بە دەزگاكە سپێردرابوو. كارێكی دیكەی ئەم دەزگایە بریتی بوو لە چاودێریكردنی بازاڕو رێگریكردن لە دامەزراندنی بازاری ڕەش و دەستنیشانكردنی ئەو كەسانەی كە دژ بە سیستم و سیاسەتی ستالین بوون. لە دوای كۆتایی هاتنی جەنگی جیهانی دووەمیش، فەرمانی گەڕان و دەستگیركردن یان كووشتنی  ئەدۆلف هیتلەریان پێسپێردراو فەرمانیان پێكرا بە دەستگیركراوی یا كوژراوی بیهێننەوە بۆ مۆسكۆ، دوابەدوای گەڕانێكی چڕیش، ئەندامانی ئەو دەزگایە توانیان پاشماوەی سووتێنراوی جەستەی  هیتلەر بدۆزنەوە. ئەم دەزگا دژە سیخوڕییە بۆ ماوەی سێ ساڵ لە كارەكانی بەردەوام بوو و دواجار لە 4ی 5ی 1946 بەفەرمانێك هەڵوەشایەوە، لەدوای نزیكەی 77 ساڵ لە هەڵوەشانەوەشی، بەپێی راپۆرتە بەریتانییەكان پۆتینی سەرۆكی روسیا دووبارە لە جەنگی ئۆكرانیا ئەم دەزگایەی دامەزراندۆتەوە. 

هاوڵاتی  دوای راگەیاندنەكەی چەند رۆژی رابردووی سەرۆك وەزیرانی عێراق لەبارەی ئەوەی حكومەتەكەی سەرقاڵی دیاریكردنی كاتی دەستپێكردنی گفتوگۆكانە لەگەڵ واشنتۆن بۆ كۆتایهێنان بەمانەوەی هێزەكانی ئەمریكا لەعێراق، نزیكەی 20 ملیۆن هاوڵاتی عێراقی، لەلایەن حكومەتەوە كورتەنامەیەكیان پێگەیشتوەو پرسیاری ئەوەیان لێكراوە كە بۆچونیان چییە لەبارەی كشانەوەی هێزەكانی هاوپەیمانی نێودەوڵەتی لە عێراق. ناوەرۆكی راپرسیەكە بۆ هاوڵاتیان لەڕێی كورتەنامەیەكەوەیەوەو دەڵێت "هاوڵاتی بەڕێز ئایا تۆ لەگەڵ مانەوەی هێزەكانی هاوپەیمانانی لە عێراقدا یان دژی مانەوەیانی؟ وەڵامی ئەو پرسیارەش بە بەڵێ یان نەخێر دەدرێتەوەو مەبەستی حكومەتی عێراقیش لەو راپرسییە ئەوەیە كە بزانێت ئاڕاستەی بیركردنەوەی خەڵك زیاتر بەكام لادا دەشكێتەوەو بەپێی زۆرینەو كەمینەی ئاراستەكان بڕیاڕ بدات". هەرچەندە لە كورتەنامەكەدا هاتووە "سەرچاوەی ئەم راپرسییە (ناوەندی عێراقی پێوانەی ڕایە)، بەڵام دوابەدوای كردنەوەی لینكی راپرسییەكە راستەخۆ دەچیتە پێگەی ئوری حكومی بۆ خزمەتگوزارییە ئەلەكترۆنییەكان". دوابەدوای هێرشێكی ئاسمانی ئەمریكی بۆ سەر بنكەیەكی هێزەكانی حەشدی شەعبی لە بەغدادی پایتەخت كە لە ئەنجامدا دوو بەرپرسی دیاری بزووتنەوەی نوجەبا كوژران، محەمەد شەیاع سودانی سەرۆك وەزیرانی عێراق لە میانەی ئامادەبوونی لە چوارەمین ساڵیادی كوژرانی ئەبومەهدی موهەندیس، جێگری سەرۆكی حەشدی شەعبی، رایگەیاند "ئیتر هێزەكانی هاوپەیمانان هیچ جۆرە بیانویەكییان بۆ مانەوە لەناو عێراقدا نەماوەو داوای كشانەوەی هێزەكانیانی كرد". هەروەها سەرۆك وەزیرانی عێراق رەخنەی توندی لە هێرشەكانی هێزی هاوپەیمانان بۆ سەر بنكەو بارەگاكانی حەشدی شەعبی گرت و رایگەیاند "حەشدی شەعبی هێزێكی یاسایی سەر بەحكومەتی عێراقن و بەشێكن لە هێزە چەكدارەكانی وڵات". لەبارەی نامەكەوە، سەرچاوەیەكی حكومی بە رۆژنامەی (العربی الجدید)ی وتووە "نامەكە لەچوارچێوەی ئاڕاستەیەكی نوێی حكومەتی عێراقدایەو ئامانجی لێی وەرگرتنی بۆچوونی رای گشتییە لەبارەی بڕیاڕە چارەنوسسازەكانەوە". پەرلەمانی عێراق چوار ساڵ لەمەوبەرو لە 5 كانونی دووەمی 2020دا دوو رۆژ دوای كوژرانی قاسم سولەیمانی و ئەبو مەهدی موهەندیس لەهێرشێكی ئاسمانیدا لەنزیك فڕۆكەخانەی بەغدا، دەنگیدا لەبەرژەوەندی بڕیارێك بۆ دەركردنی تەواوی هێزە بیانیەكان لەعێراق. هەر دوای بڕیارەكەی ئەوكاتەی پەرلەمانی عێراق، ویلایەتە یەكگرتوەكانی ئەمریكا گومانی هەبوو لەجێبەجێكردنی بڕیارەكەی پەرلەمانی عێراق، مارك ئەسپەر، وەزیری ئەوكاتەی بەرگری ئەمریكا رایگەیاندبوو "لەكۆبوونەوەی دەنگدانەكەدا هیچ پەرلەمانتارێكی كورد بەشداری تیادا نەكردوە، زۆرینەی پەرلەمانتارانی سوننەش بەشدار نەبوون، زۆرێكیش لە پەرلەمانتارانی شیعە لەژێر هەڕەشەدا بەشداری دەنگدانەكەیان كردووە".   ئەندامێكی دیاری چوارچێوەی هەماهەنگیش كە نەیویستوە ناوی ئاشكرابكرێت، ئەوەی بەئاژانسەكان راگەیاندووە "حكومەتی عێراق دەستیكردووە بەپێكهێنانی وەفدێكی سەربازی و ئەمنی و دیپلۆماسی بۆ گەیاندنی خواستی عێراق بۆ كشانەوەی هێزەكانی هاوپەیمانان، چونكە پێویستیان بەهێزەكانی هاوپەیمانان نیە". "وەرگرتنی بۆچونی عێراقیەكان ئامانج لێی بەدەستهێنانی پاساو و كارتی زیاترە، چونكە واشنتۆن پێیوایە هەر قسەكردنێك لەسەر چونە دەرەوەی ئەمریكا، خواستێكی ئێرانیە نەك عێراقی". سەرچاوەكەی چوارچێوەی هەماهەنگی وا دەڵێت.   سەرچاوەكە ئەوەشی وتوە "عێراق ترسی هەیە لە رێوشوێنی تۆڵە سەندنەوەی ئەمریكا لەحاڵەتی بەرەوپێشچونی هەوڵەكانی دەركردنی هاوپەیمانی نێودەوڵەتی كە واشنتۆن نزیكەی 80% هێزەكانی پێكدەهێنێت، رەنگە رێوشوێنەكان ئابوری و تەنانەت سەربازیش بن". دوابە دوای پێداگری حكومەتی عێراقی بۆ كشانەوەی هێزەكانی هاوپەیمانان لە عێراقداو راگەیاندنەكەی وەزارەتی بەرگری ئەمریكا (پەنتاگۆن) كە لە ئێستادا پلانی كشانەوەی هێزەكانیان نیە لەعێراق. ژمارەی هێزەكانی ئەمریكا لەچوارچێوەی هێزەكانی هاوپەیمانی نێودەوڵەتی  لە سوریا 900 سەربازو لە عیراقیشدا دوو هەزارو 500 سەرباز دەبن و كاریان راوێژو یارمەتی دانی هێزە ناوخۆییەكانی ئەو دوو وڵاتەیە لە دژی رێكخراوی تیرۆریستی داعش كە لە ساڵی 2014دا توانی دەست بەسەر رووبەرێكی بەرفراوانی ئەو دوو وڵاتەدا بگرێت. ئەندامە دیارەكەی چوارچێوەی هەماهەنگی ئەوەشی ئاشكراكردوە "چوارچێوەی هەماهەنگی بەكۆی دەنگ بڕیاریداوە بۆ جوڵەكردنی حكومەتی سودانی، بەڵام كوردەكان بیرۆكەكە رەتدەكەنەوەو پابەندن بەمانەوەی هێزەكانی هاوپەیمانان لەهەرێمی كوردستان، هەرچی حزبە عەرەبیە سوننەكانە لەبەردەم چوارچێوەی هەماهەنگی هەڵوێستێكیان هەیەو لەبەردەم باڵیۆزخانەكانی خۆرئاواش هەڵوێستێكی تریان هەیە". "بابەتەكە زۆر ئاڵۆزە، نەك تەنها لەسەر ئاستی باڵا بۆ رازیكردنی ئەمریكیەكان بۆ جێهێشتنی عێراق، تەنانەت لەسەر ئاستی ناوخۆش ماڵی عێراقی ناكۆكی تێدایە". ئەندامە دیارەكەی چوارچێوەی هەماهەنگی وا دەڵێت. دوای هەڵَگیرسانی جەنگی نێوان ئیسرائیل و بزوتنەوەی حەماس لەكەرتی غەزە، هێرشی گروپ و ملیشیاكانی سەر بە ئێران بۆ سەر هێزەكانی ئەمریكا لە عێراق و سوریا بەشێوەیەكی بەرچاو زیادیكردووە، بەجۆرێ كە تەنها لە دوو مانگی كۆتایی ساڵی 2023دا زیاتر لە 100 هێرشی جۆراوجۆر لە عێراق و سوریاو هەرێمی كوردستان كراونەتە سەریان و ئەمەش پاڵی بەهێزەكانی ئەمریكاوە نا تا وەڵامی ئەو هێرش و پەلامارانەی گروپەكانی سەر بە ئێران و نزیك لە ئێران بدەنەوە.

هاوڵاتی  دوای راگەیاندنەكەی چەند رۆژی رابردووی سەرۆك وەزیرانی عێراق لەبارەی ئەوەی حكومەتەكەی سەرقاڵی دیاریكردنی كاتی دەستپێكردنی گفتوگۆكانە لەگەڵ واشنتۆن بۆ كۆتایهێنان بەمانەوەی هێزەكانی ئەمریكا لەعێراق، نزیكەی 20 ملیۆن هاوڵاتی عێراقی، لەلایەن حكومەتەوە كورتەنامەیەكیان پێگەیشتوەو پرسیاری ئەوەیان لێكراوە كە بۆچونیان چییە لەبارەی كشانەوەی هێزەكانی هاوپەیمانی نێودەوڵەتی لە عێراق. ناوەرۆكی راپرسیەكە بۆ هاوڵاتیان لەڕێی كورتەنامەیەكەوەیەوەو دەڵێت "هاوڵاتی بەڕێز ئایا تۆ لەگەڵ مانەوەی هێزەكانی هاوپەیمانانی لە عێراقدا یان دژی مانەوەیانی؟ وەڵامی ئەو پرسیارەش بە بەڵێ یان نەخێر دەدرێتەوەو مەبەستی حكومەتی عێراقیش لەو راپرسییە ئەوەیە كە بزانێت ئاڕاستەی بیركردنەوەی خەڵك زیاتر بەكام لادا دەشكێتەوەو بەپێی زۆرینەو كەمینەی ئاراستەكان بڕیاڕ بدات". هەرچەندە لە كورتەنامەكەدا هاتووە "سەرچاوەی ئەم راپرسییە (ناوەندی عێراقی پێوانەی ڕایە)، بەڵام دوابەدوای كردنەوەی لینكی راپرسییەكە راستەخۆ دەچیتە پێگەی ئوری حكومی بۆ خزمەتگوزارییە ئەلەكترۆنییەكان". دوابەدوای هێرشێكی ئاسمانی ئەمریكی بۆ سەر بنكەیەكی هێزەكانی حەشدی شەعبی لە بەغدادی پایتەخت كە لە ئەنجامدا دوو بەرپرسی دیاری بزووتنەوەی نوجەبا كوژران، محەمەد شەیاع سودانی سەرۆك وەزیرانی عێراق لە میانەی ئامادەبوونی لە چوارەمین ساڵیادی كوژرانی ئەبومەهدی موهەندیس، جێگری سەرۆكی حەشدی شەعبی، رایگەیاند "ئیتر هێزەكانی هاوپەیمانان هیچ جۆرە بیانویەكییان بۆ مانەوە لەناو عێراقدا نەماوەو داوای كشانەوەی هێزەكانیانی كرد". هەروەها سەرۆك وەزیرانی عێراق رەخنەی توندی لە هێرشەكانی هێزی هاوپەیمانان بۆ سەر بنكەو بارەگاكانی حەشدی شەعبی گرت و رایگەیاند "حەشدی شەعبی هێزێكی یاسایی سەر بەحكومەتی عێراقن و بەشێكن لە هێزە چەكدارەكانی وڵات". لەبارەی نامەكەوە، سەرچاوەیەكی حكومی بە رۆژنامەی (العربی الجدید)ی وتووە "نامەكە لەچوارچێوەی ئاڕاستەیەكی نوێی حكومەتی عێراقدایەو ئامانجی لێی وەرگرتنی بۆچوونی رای گشتییە لەبارەی بڕیاڕە چارەنوسسازەكانەوە". پەرلەمانی عێراق چوار ساڵ لەمەوبەرو لە 5 كانونی دووەمی 2020دا دوو رۆژ دوای كوژرانی قاسم سولەیمانی و ئەبو مەهدی موهەندیس لەهێرشێكی ئاسمانیدا لەنزیك فڕۆكەخانەی بەغدا، دەنگیدا لەبەرژەوەندی بڕیارێك بۆ دەركردنی تەواوی هێزە بیانیەكان لەعێراق. هەر دوای بڕیارەكەی ئەوكاتەی پەرلەمانی عێراق، ویلایەتە یەكگرتوەكانی ئەمریكا گومانی هەبوو لەجێبەجێكردنی بڕیارەكەی پەرلەمانی عێراق، مارك ئەسپەر، وەزیری ئەوكاتەی بەرگری ئەمریكا رایگەیاندبوو "لەكۆبوونەوەی دەنگدانەكەدا هیچ پەرلەمانتارێكی كورد بەشداری تیادا نەكردوە، زۆرینەی پەرلەمانتارانی سوننەش بەشدار نەبوون، زۆرێكیش لە پەرلەمانتارانی شیعە لەژێر هەڕەشەدا بەشداری دەنگدانەكەیان كردووە".   ئەندامێكی دیاری چوارچێوەی هەماهەنگیش كە نەیویستوە ناوی ئاشكرابكرێت، ئەوەی بەئاژانسەكان راگەیاندووە "حكومەتی عێراق دەستیكردووە بەپێكهێنانی وەفدێكی سەربازی و ئەمنی و دیپلۆماسی بۆ گەیاندنی خواستی عێراق بۆ كشانەوەی هێزەكانی هاوپەیمانان، چونكە پێویستیان بەهێزەكانی هاوپەیمانان نیە". "وەرگرتنی بۆچونی عێراقیەكان ئامانج لێی بەدەستهێنانی پاساو و كارتی زیاترە، چونكە واشنتۆن پێیوایە هەر قسەكردنێك لەسەر چونە دەرەوەی ئەمریكا، خواستێكی ئێرانیە نەك عێراقی". سەرچاوەكەی چوارچێوەی هەماهەنگی وا دەڵێت.   سەرچاوەكە ئەوەشی وتوە "عێراق ترسی هەیە لە رێوشوێنی تۆڵە سەندنەوەی ئەمریكا لەحاڵەتی بەرەوپێشچونی هەوڵەكانی دەركردنی هاوپەیمانی نێودەوڵەتی كە واشنتۆن نزیكەی 80% هێزەكانی پێكدەهێنێت، رەنگە رێوشوێنەكان ئابوری و تەنانەت سەربازیش بن". دوابە دوای پێداگری حكومەتی عێراقی بۆ كشانەوەی هێزەكانی هاوپەیمانان لە عێراقداو راگەیاندنەكەی وەزارەتی بەرگری ئەمریكا (پەنتاگۆن) كە لە ئێستادا پلانی كشانەوەی هێزەكانیان نیە لەعێراق. ژمارەی هێزەكانی ئەمریكا لەچوارچێوەی هێزەكانی هاوپەیمانی نێودەوڵەتی  لە سوریا 900 سەربازو لە عیراقیشدا دوو هەزارو 500 سەرباز دەبن و كاریان راوێژو یارمەتی دانی هێزە ناوخۆییەكانی ئەو دوو وڵاتەیە لە دژی رێكخراوی تیرۆریستی داعش كە لە ساڵی 2014دا توانی دەست بەسەر رووبەرێكی بەرفراوانی ئەو دوو وڵاتەدا بگرێت. ئەندامە دیارەكەی چوارچێوەی هەماهەنگی ئەوەشی ئاشكراكردوە "چوارچێوەی هەماهەنگی بەكۆی دەنگ بڕیاریداوە بۆ جوڵەكردنی حكومەتی سودانی، بەڵام كوردەكان بیرۆكەكە رەتدەكەنەوەو پابەندن بەمانەوەی هێزەكانی هاوپەیمانان لەهەرێمی كوردستان، هەرچی حزبە عەرەبیە سوننەكانە لەبەردەم چوارچێوەی هەماهەنگی هەڵوێستێكیان هەیەو لەبەردەم باڵیۆزخانەكانی خۆرئاواش هەڵوێستێكی تریان هەیە". "بابەتەكە زۆر ئاڵۆزە، نەك تەنها لەسەر ئاستی باڵا بۆ رازیكردنی ئەمریكیەكان بۆ جێهێشتنی عێراق، تەنانەت لەسەر ئاستی ناوخۆش ماڵی عێراقی ناكۆكی تێدایە". ئەندامە دیارەكەی چوارچێوەی هەماهەنگی وا دەڵێت. دوای هەڵَگیرسانی جەنگی نێوان ئیسرائیل و بزوتنەوەی حەماس لەكەرتی غەزە، هێرشی گروپ و ملیشیاكانی سەر بە ئێران بۆ سەر هێزەكانی ئەمریكا لە عێراق و سوریا بەشێوەیەكی بەرچاو زیادیكردووە، بەجۆرێ كە تەنها لە دوو مانگی كۆتایی ساڵی 2023دا زیاتر لە 100 هێرشی جۆراوجۆر لە عێراق و سوریاو هەرێمی كوردستان كراونەتە سەریان و ئەمەش پاڵی بەهێزەكانی ئەمریكاوە نا تا وەڵامی ئەو هێرش و پەلامارانەی گروپەكانی سەر بە ئێران و نزیك لە ئێران بدەنەوە.

هاوڵاتی چاودێران هۆشداری ئەوە دەدەن کە زیندانەکانی عیراق، وەک پێویست ناتوانن زیندانییەکان لە خۆیان بگرن و ڕێژەی زیندانییەکانی ناو زیندانەکان ٪300 زیادی کردووە و ئەمەش کاریگەرییەکی خراپ لەسەر رەوشی تەندرووستی و دەروونی زیندانییەکان بە جێ دەهێڵێت. چاودێران بەرزبوونەوەی ئەم رێژەیە بۆ بەردەوامی دەستگیرکردنی داواکراوان و کەسانی لە یاسادەرچوو و یەکلایی نەکردنەوەی دۆسییەی یاسایی و ئازاد نەکردنی ئەو کەسانە دەگەرێننەوە کە ماوەی زیندانی کردنیان تەواو کردووە  و هێشتا ئازاد نەکراون. هەروەها چاودێران دەرکردنی لێبووردنێکی گشتی و گۆرانکاری لە یاساکان و درووست کردنی جێگەیەکی فراوانی شیاو وەک شارێکی چاکسازی لە زیندان و گرتووخانەکان لەخۆ بگرێت بە چارەسەرێکی گونجاو بۆ ئەم کێشەیە دەزانن. هەر لەمبارەیەوە "ئەبدولقادر نایل"ی چاودێری سیاسی بە دەزگاکانی راگەیاندنی وت: زیندانییەکان بە هۆی کەڵەکەبوونیان لەناو زیندانەکاندا  رووبەرووی کارەساتێکی راستەقینە بوونەوتەوە و بە هۆی نەمانی جێگە لەناو زیندانەکانی وەزارەتی داد و ناوخۆ و بە بەردەوامی دەستگیر کردنی کەسانی لە یاسا دەرچوو ، هەندێک شوێنی دیکەی وەک فرۆکەخانە وەک زیندان بەکار دەهێنرێت . هەروەها "نایل" ئەم کەڵەکەبوونەی ناو زیندانەکانی گەراندەوە بۆ یەکلایی نەکردنەوەی دۆسییەی گیراوەکان لە داگاکان ، هەرچەندە یاسای عیراقی جەخت لەوە دەکاتەوە کە لەماوەی 24 کاتژمێردا دەبێت کەسی دەستگیرکراو رەوانەی دادگا بکرێت و ماوەکە تەنها بۆ یەکجار درێژ دەکرێتەوە. لەبارەی شوێنی مانەوەی دەستگیرکراوەکانیش ناوبراو ئەوەشی ووت: کە بە هۆی ئەم بێ سەروبەرەییەی ناو زیندانەکانی عیراق و بچووکی زیندان و زۆری ژمارەی دەستگیرکراوەکان ، زۆر جار کەسەکان بە پێوە دەخەون. بە بڕوای دکتۆر "فازیل عەزاوی " ،سەرۆکی ناوەندی ستراتیژی بۆ مافەکانی مرۆڤ ، کەڵەکە بوونی دەستگیرکراوانی ناو زیندانەکانی عیراق بە یەکێک لە کێشە سەرەکییەکان ئەژمار دەکرێت و بە تایبەتیش کە بە پێی تازەترین ئامارەکان رێژەکە بە ٪300 زیادی کردووە . هەر لەمبارەیەوە عەزاوی ئەوەی روونکردۆتەوە کە ، کۆنی و بچووکی بینای زیندانەکان ، هۆکارێکی سەرەکی ئەم کێشەیەن و بۆ چارەسەر کردنی ئەم کێشەیەش ، عەزاوی داوای کرد کە شارێکی چاکسازی تایبەت بە زیندانییەکان درووست بکرێت کە توانای لە خۆ گرتنی ئەم ژمارە زۆرەی زیندانییەکانی هەبێت . هەروەها لە جیاتی دەستگیر کردن واباشترە کە دەوڵەت ڕێکاری دیکەی سزادان بگریتەبەر یان خۆد ئەو کەسانەی کە تاوانەکانیان قورس نییە و بە مادەی تیرۆر و هەرەشە بۆ سەر ئاسایشی نیستمانی دەستگیر نەکراون بەر لێبووردن بکەون، چونکە هەنذێک جار لەبەر نەبوونی جێگە ئەوانەی کە بە تاوانی سووک دەستگیرکراون لەگەڵ ئەو کەسانەدا زیندانی دەکرێن کە تاوانەکانی مادەی هۆشبەر و تیرۆر و فڕاندن و کووشتنیان بەسەردا ساغ بۆتەوە و بەم جۆرەش دەتوانرێت تا رادەیەکی باش کەڵەکەبوون و زۆربوونی ئەم ڕێژەیە کۆنترۆڵ بکرێت . لە لایەکی دیکەوە لە راپۆرتیکی ناوەندی عیراقی بۆ دیکۆمینتکردنی تاوانەکان باس لەوەکراوە کە لە مانگەکانی کۆتایی ساڵی رابردوودا دەزگا ئەمنییەکان دەیان هەزار هاوڵاتییان لە ژینگەیەکی ناخۆشی نائینسانیدا دەستگیر کردووە و رەچاوی هیچ جۆرە دۆخێکی تەندرووستییان ناکەن و لەناو کەشێکی زۆر گەرم و شێداردا دەژین کە ئەمەش مەترسییەکە بۆ سەر تەندرووستییان. جێی ئاماژەیە حکوومەتی عیراقی دانی بەم رێژەزۆرەی زیندانیان و دەستگیرکراوەکاندا داناوە و رایگەیاندووە کە ریژەی فشاری زیندانیەەکان لەناو زیندانەکانی بە رێژەی ٪300 زیادی کردووە.

هاوڵاتی لە تازەترین راپۆرتی بانکی جیهانی لەبارەی عیراق و ئەو زەرەرو  زیانانەی کە بەر کەرتی نەوت و کشتوکاڵ و پیشەسازی ئەم وولاتە کەوتووە لە ئەنجامی جەنگە یەک بە دوای یەکەکانی، ئەوە خراوەتە روو کە نزیکەی 3.5 ترلیۆن دیناری عیراقی (3ملیار دۆلاری ئەمریکی) دەبێت و هەروەها ٪47 ی دارستانە سرووشتییەکانی لەناوچوون و 2.4 ملیۆن هێکتار زەوی کشتوکاڵی مینرێژکراوە . لەراپۆرتە فراوانەکەی بانکی جیهانی کە بە ناوی " ژینگەی ناوچە پیسبووەکانی عیراق لە ئەنجامی جەنگەکانیدا ، چارەسەر کردنی پیسبوونی زەوییەکەی بەمەبەستی گەرانەوەی ژیان بۆی" دا باس لەوە کراوە کە بەمەبەستی دەستنیشانکردنی ئاستی پیسبوونی ژینگەی  پارێزگەکانی ' بەغداد و ئەنبارو وبابل و دیالە و کەرکوک و موسڵ و سەڵاحدین " کە لە ئەنجامی جەنگدا زیانیان بەر کەوتووە پێویستە کە بەرنامەیەکی نیستمانی تۆکمە دابرێژرێت و بە وردی ناوچەی ژینگەی پیسبوو دەستنیشان بکرێت ، ئەم کارەش پێنج ساڵ دەخایەنێت و نزیکەی 422 ملیۆن دۆلاری پێویستە. هەروەها جگە لەو پاریزگایانەی کە لە سەرەوە باسکراون ، راپۆرتەکە ئاماژەی بە پیسبوونی ژینگەی ناوچەکانی باشووریش کردووە و داوای کردووە بە دواداچوونیکی بەپەلە بۆ پیسبوونی ژینگەی ناوچەکانیان بکرێت . هەروەها راپۆرتەکەی بانکی جیهانی ئاماژەی بۆ ئەوەش کردووە کە جەنگە یەکبەدوای یەکەکانی عیراق هۆکاریکی سەرەکی زیانەکانی کەرتی نەوت و پیشەسازی بوون و جگە لە زیانە ئابوورییەکانی ئەو جەنگانە ، زیانێکی فراوانیان بە ژینگە و ئاو و هەواو خاکی ووڵاتەکە گەیاندووە . راپۆرتەکە باسی لەوەشکردووە کە بە پێی هەڵسەنگاندنەکانەکان ،٪47ی دارستانە سرووشتییەکانی عیراق لەناوچوون و نزیکەی 2.4 هیکتار زەوی کشتوکاڵی مینرێژکراون و ناتوانرێت بەکاربهێنرێت ، هەروەها نزیکەی 10 هەزار و 569 هیکتار زەوی دیکەش بە هۆی پیسبوون و پاشماوەکانی کاربۆن و مادە کیمیاوییەکانی تر لەناو چوون و بۆ کشتوکاڵ و نئشتەجێ بوون ناشێن. هەروەها بانکی جیهانی ئاماژەی بەوە کردووە گەر بێتوو ئەم مەترسییانە چارەسەر نەکرێن و پشتگوێ بخرین ئەوا دەرئەنجامیکی مەترسیدارییان لێدەکەوێتەوە و دەبنە هەڕەشەیەکی ڕاستەقینە بۆ سەر نەوەکانی داهاتوو لە عیراقدا . راپۆرتەکەی بانکی جیهانی بەم جۆرە هەندێک لەو ناوچە جوگرافییانەی کە ژینگەکانیان زیانیان بەرکەوتووە و پیس بوون دابەشکردووە : ٪36 ی پارێزگای کەرکووک کە 28 ناوچە لە خۆ دەگریت ، ٪22 ی موسڵ کە 17 ناوجە لە خۆدەگرێت ، ٪19.73 ی پارێزگای سەڵاحدین کە 15 ناوچە لە خۆ دەگرێت . بانکی جیهانی باسی لەوەشکردووە کە لەم راپۆرتەدا تەنها زیانە ژینگەییەکانی ئەو حەوت پارێزگایەی عیراق خراوەتە روو کە راستەوخۆ ئاگری جەنگەکانیان بەرکەوتووە کە بریتین لە " بەغداد و ئەنبار و بابل و دیالە و کەرکوک و موسڵ و سەڵاحدین" و بێگومان 12 پارێزگاکەی دیکەی عیراقیش بەدەر نین لەم مەترسییانە و لە ساڵی 2022 دا دوای ئەوەی لە لایەن کادێرانی وەزارەتی ژینگەی عیراقی خاکی ئەو ناوچانەی کە گوماندەکرا ژینگەیان پیس بێت پشکنینیان بۆ کرا دەرکەوت کە نزیکەی یەک ملیۆن و 333 هەزار و 3 هیکتار زەوی ئەو ناوچانە پیسن و کاریگەرییەکی مەترسیداریشی لەسەر تەندرووستی یەک ملیۆن و 750 هەزار کەس داناوە، کە دەکاتە ٪8.55 ی ژمارەی دانیشتوانی ئەو ناوچانە.

هاوڵاتی  دوای ئەوەی دادگای گشتی كرمان و بەرپرسی رێكخراوی دادوەری هێزە چەكدارەكانی كرمان باسیان لە دۆزینەوەی 16 بۆمب كرد بەر لە بەڕێوەچوونی رێوڕەسمی ساڵیادی قاسم سولەیمانی، سوپای ساروڵڵا لەو پارێزگایە هەواڵەكەی بەدرۆخستەوەو بەناڕاست و پڕوپاگەندە ناوی برد. عەلی تەوەكول، بەرپرسی رێكخراوی دادوەری هێزە چەكدارەكانی كرمان، ئێوارەی شەممە 6ی كانونی دووەمی 2024 بە میدكانی ئێرانی وت"كۆمەڵێك زانیاریمان پێ گەیشتبوو لە هەڕەشەو مەترسیەكان و پێشتر 16 بۆمبیان پوچەڵكردبۆوە كە ئامادە كرابوون بۆ تەقاندنەوە لە كرمان و تایبەت بەگۆڕستانی شەهیدەكان و گۆڕی قاسم سولەیمانی دروستكرابوون". مەهدی بەخشی، دادوەری گشتی تارانیش ئێوارەی شەممە لەوتوێژ لەگەڵ بەشی تایبەت هەواڵی كەناڵی پارێزگای كرمان وتی "16بۆمب لەم پارێزگایە دۆزراوەتە كە توانای تەقینەوەی هەركامەیان لەو بۆمبانەی كە تەقێنراونەتەوەو خۆكوژەكان تەقاندویانەتەوە زۆرتر بوە". بەپێی راپۆرتی هەواڵنێری فارس نزیك لە سوپای پاسداران، پەیوەندییە گشتییەكانی سوپای ساروڵڵای كرمان ئەمڕۆ یەكشەممە 7-1-2024 بەبڵاوكردنەوەی راگەیاندنێك هەواڵی پوچەڵكردنەوەی بۆمب لەم پارێزگایەی بە ناڕاست و درۆ ناوی بردو وتیان "لەڕۆژانی رابردوداو بەپێی ئەو هەواڵانەی پێمان دەگەیشت، یەكەكانی پشكنین و پووچەڵكردنەوەی سوپا دەستیكرد بەگەڕان، بەڵام بۆمب نەدۆزرایەوە". لەم راگەیاندنەدا جەخت لەسەر ئەوە كراوەتەوە بەهۆی بونی سەگی تەقەمەنی دۆزەرەوەو هەروەها ئامێرەكانی دۆزینەوەی تەقەمەنییەوە، ئەو كەسانەی خۆیان تەقاندەوە بەر لەوە بەبۆمبەكان بگەن. عەلی تەوەكولی بەرپرسی رێكخراوەی دادوەری هێزە چەكدارەكانی كرمان، ئێوارەی شەممە بەمیدیاكانی ئێرانی وت "زیاتر لە 64 بۆمب لە هەموو وڵات دۆزراونەتەوەو بڕیار بووە لەڕێوڕەسمی ساڵیادی قاسم سولەیمانیدا بتەقێنرێنەوەو ئەو كەسانەی ئەو بۆمبانەیان چاندبوو دەستگیركران". تا ئێستا ئەم هەواڵە لەلایەن سەرچاوە حكومكییەكانی ترەوە پشتڕاست نەكراوەتەوە.  

هاوڵاتی گومانی تێدا نییە کە ئێران لە دوای رووخاندنی رژێمی بەعسەوە ، لە ڕێی کۆمەڵێک گرووپی شیعەی جیا جیا و بە سیاسەتێکی تۆکمەی دیبلۆماسییەوە توانی خۆی بخزێنێتە ناو سێکتەرە جیاوازەکانی دەوڵەت و حکوومەتی عیراقەوە وئاخووندەکانی ئێران و دەزگا موخابەراتی و ئەمنییەکانی ، بەبەردەوامی لە رێگەی  بەکارهێنانی هێز و میلیشیا شیعەکان و گرووپە سوونە چەکدارە تووندرەوەکانەوە هەوڵی دوور خستنەوەی پریشکی ئاگری هاتنی هێزەکانی ئەمریکا و هاوپەیمانەکانی دەدا  و لە رووی ئایدۆلۆژیشەوە توانی ئەو مەرامەی بە دەست بێنێت و شەرێکی تائیفی لە نێوان سوونە و شیعەکانی عیراقدا هەڵگیرساند و دواجار توانی عیراق بۆ ماوەیەک بە شێوەیەکی کاتی بخاتە ژێر رکێفی ناراستەخۆی خۆیەوە، تورکیاش لایەنێکی دیکەی کێشەکانی عیراقی دوای ساڵی 2003 یە و ئەم ووڵاتە ئیقلیمییەش هاوشێوەی ئێران لە هەوڵی بەردەوامدایە کە پێگەو دەسەڵاتی خۆی لەناوخۆی عیراقدا فراوانتر بکات و بۆ ئەم مەبەستەش تا ڕادەیەک لە ڕێگەی پارتە هاوپەیمانەکانی خۆیەوە توانی ئەم مەرامەی بە دی بێنێت ، کە ئەمەش نیگەرانی ئێرانی دوژمنی لە مێژوویی و لە میژینەی خۆی لێکەوتۆتەوە و حکومەتی کۆماری ئیسلامی ئیران بەمەبەستی دوورخستنەوەی هەژموونی تورکیا  لە رێگەی گرووپە چەکدارەکانی نزیک لە خۆیەوە ، هەموو هێزوتوانای خۆی خستۆتە گەر و ئەو  گرووپانە بەردەوام هەوڵی تێکدانی ئاسایشی هەرێم دەدەن . هەڵبەت ئێران لە بەکارهینانی ئەو گرووپە چەکدارانە چەند مەبەستیکی ستراتیژی هەمەلایەنەی هەیە کە بریتین لە : یەکەم / هێرشکردنە سەر هیزەکانی ئەمریکا لە عیراق و بەتایبەتیش بنکە سەربازییەکانیان لە ناو هەرێمی کوردستاندا . دووەم/ گووشار خستنەسەر حکوومەتی هەرێمی کوردستان . سێیەم / گەیاندنی پەیام بە هێزەکانی ئەمریکا و بەرپرسانی هەرێمی کوردستان کە بەبەردەوامی و کەی بمانەوێ دەتوانین ببینە مەترسییەکی راستەقینە بۆ سەر ژیان و ئاسایشتان . چوارەم / وەک پرۆپاگەندیەکی سیاسی و سەربازی لەناوخۆی ووڵاتدا لە کاتی پێویستدا بەکاری دەهێنێت. پێنجەم/ پەیامێکی ناراستەوخۆشە بۆ تورکیا کە راستە ئێوە لە سنووری دەسەڵاتی پارتی دیمۆکرات دەسەڵاتێکی فراوانتان هەیە ، بەڵام ئەوە ئێمەین کە ماتماتیکی یارییەکە دادەڕێژین. هەروەها لە دوای کوژرانی قاسم سولەیمانی بەرپرسی سووپای قوودس لە ساڵی 2020دا هێرش و پەلامارە مووشەکی و فرۆکەبێفرۆکەوانەکانی میلیشیاکانی سەر بە ئێران بۆ سەر هێزەکانی هاوپەیمانان و بە تایبەتیش هێزەکانی ئەمریکا لە عیراق بە گشتی و هەرێمی کوردستان (سنووری هەولێر) بە شێوەیەکی بەرچاو زیادی کردووە. هەر بە گوێرەی راپۆرتێکی کەناڵی فۆکس نیوزی ئەمریکی تەنها لە ماوەی دوو مانگی کۆتایی ساڵی 2023دا لەلایەن ملیشیاکانی نزیک لە ئێرانەوە  زیاد لە 100  هێرشی جۆراوجۆر کراوەتە سەر هێزەکانی ئەمریکا لە عیراق و سووریا و لە ئەنجامی ئەو هێرشانەش 66 سەربازی ئەمریکی بە سووکی بریندار بوون. وەزارەتی بەرگری ئەمریکاش رایگەیاندووە ، لە چەند هەفتەی رابردوودا ، هێرش و پەلامارەکان بە رێژەی لە سەدا 45 زیادی کردووە. هەڵبەت هەرێمی کوردستانیش بەدەر نەبووە لەو ئالەنگارییەی نێوان کۆماری ئیسلامی  ئێران و ئەمریکا و چەندین جار بەر هێرش و پەلامارەکانی هێزەکانی نزیک لە ئێران بۆتەوە . بۆ نموونە لە 15ی شوباتی 2021دا بە چەند مووشەکێک ‌هێرشکرایە سەر فرۆکەخانەی هەولێر و لە ئەنجامدا بەڵێندەرێکی بیانی کووژرا و 6 کەسی دیکە بریندار بوون کە یەکێک لە بریندارەکان سەربازێکی ئەمریکی بوو. کە دواتر (سرایا اولیاء الدم) ی باڵێکی سەربازی حزبوڵای عیراقی نزیک لە سووپای پاسدارانەوە ئەو هێرشەی گرتە ئەستۆ و بە پێی  وتەی پلەدارێکی ناو ئیستخباراتی عیراقی ئەم گرووپە ، گرووپێکی پەیوەستن بە سووپای پاسدارانی کۆماری ئیسلامی ئێرانەوە و لەنەو چەکدارەکانی حزبوڵای عیراقییەوە گۆڵبژێرکراون و لە سەر ئاستێکی باڵا بۆ چالاکی تایبەی و تەقینەوە و هێرشی مووشەکی و دروونی راهێنیان پێکراوە . هەروەها سەرچاوەکەی ناو ئیستیخباراتی عیراق ئاماژەی بەوەشکردووە ، بە پێی زانیاری دەزگا ئەمنییەکانی عیراق ،ژمارەیان 150 کەسێک دەبێت کە لەناویاندا پیاوی ئایینی و هەواڵگری و شارەزای سەربازی و لۆجیستی و هونەری دەبینرێت و لە رێگەی مەجلیسی شوراوە کە لە پێنج ئەندام پێک دێن کارەکانیان ئەنجام دەدەن و چالاکییەکانیان بە جۆرێک ئەنجام دەدەن کە کاریگەری هەبێت بۆ سەر باری سیاسی و ئاسایشی ووڵاتدا .  بۆ یەکەمینجاریش لە دوای هێرشێکی ئەم گرووپە لە کۆتاییەکانی ئۆکتۆبەری ساڵی 2020دا و لە دوو هێرشیان بۆ سەر سەربازگەی (تاجی) لە باکووری بەغدا ناوی ئەم گرووپە لە میدیا ناوخۆییەکانی عیراقەوە باسکرا. هەر لە ساڵی 2020دا نزیکەی دە گرووپی ملیشیایی جیاوازی نزیک لە ئێران بەرپرسیارێتی خۆیان لەو هێرش و پەلامارانەی کە لە هەرێمی کوردستان و ناوچەکانی تری عیراق کراوەتە  سەر هێزە ئەمریکییەکان ڕاگەیاندووە. لە 18 ی شوباتی 2021یشدا سێ مووشەک ئاراستەی فرۆکەخانەی هەولێر کرا کە لە دووری 8 کیلۆمەتر لە ڕۆژئاوای هەولێر کەوتنە خوارەوە و بە پێی لێدوانی بەرپرسێکی سەربازی ئەمریکی ، مووشەکەکان لە جۆری 107 ملم بوون. لە 16ی حوزەیرانی 2021دا دوای ئەوەی 3 دروونی بۆمبرێژکراو بە دووری 3 کیلۆمەتر لە قونسڵییەی ئەمریکا لە هەولێر خرانە خوارەوە کە لەباڵی یەکێک لە دروونەکان (قاصم الجبارین) نووسرابوو کە گرووپێکی چەکداری سەر بە حزبوڵای عیراقی نزیک لە کۆماری ئیسلامی و سووپای پاسدارانن . بە بڕوای چاودێرە سیاسی و سەربازییەکان ، فرۆکەخانەی پێگەیەکی گرنگ و ستراتیژی گرنگی لە رووی سەربازییەوە بۆ هێزەکانی هاوپەیمانان هەیە و هەر لەبەر ئەم پێگە گرنگە ، ئێران هەموو هەوڵێکی خۆی خستۆتە گەڕ بۆ شێواندنی ئاسایشی هەرێم و سەرقاڵ کردنی هیزەکانی ئەمریکا بەو جۆرە هێرشانەی کە دەکرێنە سەریان ، نەوەک لە داهاتوودا هەرێمی کوردستان پێگەیەکی بنەرەتی و سەرەکی بێت بۆ پەلاماردان و هێرشکردنە سەر ئێران. لە 22ی 6ی2023دا دوای هێرشێکی دروونی بۆسەر بنکە سەربازییەکانی هاوپەیمانان لە فرۆکەخانەی هەولێر ، هۆشیار زێباری لە پێگەی تویتەر ، ئەو هێرشەی بە مەترسیدار لە قەڵەمدا و نووسی: شەوی ڕابردوو بەمەبەستی تێکدانی ئەمن و ئاسایشی هەرێمی کوردستان ، دوبارە هێرشکراوەتە سەر فرۆکەخانەی هەولێر.    لە 26 ی تشرینی یەکەمی 2023دا و دوای هاویشتنی دروونێکی بۆمبڕێژکراو بەرەو فرۆکەخانەی نێودەوڵەتی هەولێر ، توانرا ئەو دروونە پێش گەیشتنی بە خاڵی دیاریکراو بخرێتە خوارەوەو لە 3ی کانوونی یەکەمی ساڵی 2024یشدا ،توانرا هێرشێکی دروونی دیکە بۆ سەر بنکەی هێزەکانی هاوپەیمانان پووچەڵبکرێتەوە ، هەروەک چۆن لە سەریساڵدا بە دوودروونی بۆمبڕێژکراو هێرشکرایە سەر بنکەیەکی هێزەکانی پێشمەرگە . دوابەدوای هێرشەکەش حکوومەتی هەریم بە تووندی ئیدانەی ئەو هێرشەی کرد و داوای کرد حکوومەتی ناوەند بە ئەرکەکانی خۆی هەستێت. چاودێرانی سیاسی و سەربازی پێیان وایە کە ئیران لە گرووپە میلیشیا شیعەکانەوە ، هەوڵدەدات دووبارە بەرنامەکانی خۆی لە عیراق و هەرێمی کوردستاندا دابڕێژێتەوە و بەتایبەتیش کوژرانی قاسم سولەیمانی بۆشاییەکی گەورەی بۆ ئەو مەبەستەی ئێران درووست کردووە و سەدان چەکداری بڕواپێکراوی خۆی لە عیراقدا لەسەر کاری تێکدەرانە راهێناوە. مەغی جبووری چاودێری سیاسی پێی وایە ، زیاد بوونی ژمارەی هێرشەکان و گۆرانکاری لە تاکتیکی جەنگی میلیشیاکان و ئەمریکا مەترسییەکی راستەقینەن و لەوبارەیەوە دەڵێت: فراوان بوونی هێرشە دروونییەکان مەترسییەکی راستەقینەن و دەبێت حکوومەتی ناوەند بە تووندی بەرپرچی ئەو گرووپانە بداتەوەو پێی وایە زیاد بوونی هێرشەکان زەنگێکی مەترسیدارن بۆ نەمانی هەیبەتی دەوڵەت و دامەزراوە حکوومییەکان و ئەو دەستکەوتانەی کە لە دوای 2003ەوە بە دی هاتوون . لە لایەکی دیکەوە مەحمود خۆشناوی شارەزای ئەمنی ، ئەم جۆرە هێرشانە بۆ نەبوونی هەماهەنگییەکی تۆکمە و پیادەنەکردنی لیکتێگەیشتنە ئەمنییەکانی نێوان بەغداد و هەولێر دەگەرێنێتەوە و بە هۆکارێکی سەرەکی دەزانێت بۆ رەخساندنی ژینگەیەکی لەبار بۆ چەکدارەکانی رێکخراوی تیرۆریستی داعش و سەرجەم میلیشیا لە یاسادەرچووەکان. هەروەها ناوبراو ئەوەشی ڕوونکردەوە کە حکوومەتی هەرێم هەر زوو درکی بەو مەترسیانە کرد و هەر لەبەر ئەمەش بە مەبەستی کۆنترۆڵ کردنی باری ئەمنی و ئاسایشی ناوچەکانی هاوسنووری حکوومەتی هەرێم بە دووری 25 کیلۆمەتر، چەند لیکتێگەیشتنێکی ئەمنی لەگەڵ حکومەتی ناوەندا بەست تا بەم جۆرە ڕێگە لە هیرشی ملیشیاکانی نزیک لە ئێران بگیرێت ، بەڵام هیرش و پەلامارە مووشەکی و دروونییەکانی ئەو میلیشیا لە یاسادەرچووانە ، ئەوە ئەسەلمینن کە خاوەن دەسەڵاتێکی فراوانن لەناو دامەزراوە سەربازی و ئەمنییەکانی حکوومەتی ناوەند. بە پێی بە دواداچوونەکانی هاوڵاتی سەبارەت بە هیرشی ملیشیاکان بۆ سەر هەرێمی کوردستان ئەوا لە دوای هەر زەبر بەرکەوتنێکی ئیران لە لایەن ئەمریکا و هێزەکانی دیکەوە ، ئەوا هێرشی گرووپە چەکدارەکان بۆ سەر هەریم چڕتر دەکرێتەوە ، بۆ نموونە دوا بەدوای هێرشی ئەلەکترۆنی بۆ سەر بنکەی نەتەنزی ئەتۆمی ئێران ، هێرشکرایە سەر بنکەیەکی هێزەکانی هاوپەیمانی نێودەوڵەتی لە هەولێر و 3 رۆژ بەر لە ئەنجامدانی هێرشکەکەش ، بەمەبەستی ئامادەسازی مێشکی جەماوەر میدیاکانی ئێران رایانگەیاند کە لەناو فرۆکەخانەی هەولێر بنکەی ئیسرائیلی هەیە . ئاخۆ دواجار هەرێمی کوردستان دەبێتە قوربانی کێشمەکێش و ململانێی ئەمریکا و ئیران یان خود دەتوانێت خۆی لە پریشکی ئاگری ئەو شەڕە بە وەکالەتەی ئیران و ئەمریکا بپارێزێت؟

سەرەڕای ئەوەی دەسەڵاتدارانی توركیا ئیدانەی ئەو هێرشانە دەكەن كە ئیسرائیل دەیكاتە سەر غەزە، بەڵام ئاڵوگۆڕی بازرگانی نێوان ئەو دوو وڵاتە لەمانگی سێیەمی شەڕەكەدا بەڕێژەی 34.8% زیادیكردوە، تەنانەت ئەوەش ئاشكرابووە كاتێك ئەردۆگان ئیدانەی هێرشی ئیسرائیلی دەكرد بۆ سەر نەخۆشخانەیەكی غەزە كۆمپانیای بوراكی كوڕی خەریكی بار داگرتن بوە لەبەندەرێكی ئیسرائیل. بەپێی راپۆرتێكی ماڵپەڕی (The Cradle)، هەناردەی توركیا بۆ ئیسرائیل لەمانگی تشرینی دووەمی 2023دا 319.5 ملیۆن دۆلار بووە، بەڵام لەمانگی كانونی یەكەمی دواتردا بۆ 430.6 ملیۆن دۆلار زیادیكردووە، كە زیاترە لە بڕی هەناردەی توركیا بۆ ئیسرائیل لەمانگی تەموزی 2023دا پێش دەستپێكردنی ئۆپراسیۆنی تۆفانی ئەقسا لەلایەن بزوتنەوەی حەماسەوە بۆ سەر ئیسرائیل بڕەكەی 408.3 ملیۆن دۆلار بووە. ئیبراهیم قاوەچی كە ئابوریناسێكی توركیایە دەڵێت "گەلی توركیا لەبارەی روداوەكانی غەزەوە بەچاوی رق و كینەوە دەڕوانێت، لەكاتێكدا وەك هەمیشە لە پشت دەرگا داخراوەكانەوە شتێكی تر رودەدات، ناكرێت هەناردەكردن ئەوەندە زیادی بكردایە لەوەڵامی سەركردەیەكی وڵاتێكدا كە ئاگری لە ئیسرائیل بەردەدا". ڕەجەب تەیب ئەردۆغان، سەرۆك كۆماری توركیا دوای هێرشەكانی ئیسرائیل بۆ سەر غەزە، رایگەیاند"پێویستە بنیامین ناتانیاهۆ، سەرۆك وەزیرانی ئیسرائیل دادگای بكرێت،  هەروەك چۆن سلۆبۆدان میلۆسۆڤیچ دادگایی كرا". "ئیسرائیل تەنها بكوژ نییە، بەڵكو دزێكیشە، ناتوانین ڕێگە بدەین ئیسرائیل جارێكی دیكە غەززە داگیر بكات، غەزە خاكێكی فەلەستینە، غەزە هی فەلەستینییەكانە، بۆ هەتا هەتایە هەر بەو شێوەیە دەمێنێتەوە"، سەرۆك كۆماری توركیا پێشتر واشی وت. ئیبراهیم قاوەچی ئاماژە بە داواكاری بیلالی كوڕی رەجەب تەیب ئەردۆگان سەرۆكی كۆماری توركیا دەكات كە داوای لەخەڵكی توركیا كرد بایكۆتی ئیسرائیل بكەن، لە كاتێكدا براكەی بوراك بەخاوەنی كەشتییەك ناسراوە كە بەردەوامن لە ناردنی كاڵا بۆ ئیسرائیل. لەمانگی تشرینی دووەمی ساڵی ڕابردوودا، ڕۆژنامەنوس مەتین سیهان پەیوەندییەكانی نێوان بوراك ئەردۆگان و كۆمپانیاكانی ئیسرائیلی ئاشكراكردبوو رایگەیاند"لەكاتێكدا سەرۆك ئەردۆگان ئیدانەی ئیسرائیلی دەكرد بەهۆی بۆردومانكردنی نەخۆشخانەیەكەوە لە 17ی ئۆكتۆبەردا، كۆمپانیای بوراكی كوڕی خەریكی بار داگرتن بوە لەبەندەرێكی ئیسرائیلی". ڕۆژنامەنوس مەتین سیهان ئەوەشی وتبوو "لە28ی تشرینی یەكەمدا، لەكاتێكدا ئەردۆگان دیسانەوە ڕەخنەی لە ئیسرائیل دەگرت و داوای لەخەڵك دەكرد بۆ گردبوونەوە، كەشتی كوڕەكەی بە بارەكەیەوە بە گەروی (جبل گارق)دا تێدەپەڕی”. ئەو رۆژنامەنوسە ئەوەشی بۆ ئاشكرابووە " ئەو شتانەی كە لەلایەن توركیاوە ڕەوانەی ئیسرائیل كراون، چەكیان لەخۆگرتووە، لەكاتێكدا بازرگانی نێوان كۆمپانیاكانی توركیاو ئیسرائیل وەك ئاسایی بەردەوام بووە سەرەڕای قسەكانی ئەنكەرە بەرامبەر بە ئیسرائیل". دوای ئاشكرابوونی پەیوەندیی بنەماڵەی ئەردۆگان لەگەڵ كۆمپانیاو بازرگانانی ئیسرائیل، سەرەتای مانگی كانوونی دووەمی ساڵی رابردوو، هاكان فیدان وەزیری دەرەوەی توركیا بەرگری لە بازرگانی دوو قۆڵی نێوان توركیا و ئیسرائیل كردو وتی "ئەو پەیوەندییانە زیان بە دۆزی فەڵەستین ناگەیەنن". دامەزراوەی ئاماری توركیا (TurkStat) باس لەوە دەكات كە هەناردەكردنی چەكی ئەنكەرە بۆ تەلئەبیب جێگەی سەرنج بووە، لە مانگی تشرینی یەكەمی ساڵی رابردودا توركیا بە بەهای 105 هەزار دۆلار پارچەی چەكی هەناردەی ئیسرائیلی كردوە، لەساڵی 2023دا ئەو هەناردەكردنە 823 هەزارو 112 دۆلار بووە، ئەمەش چەك و پارچەی یەدەگی لەخۆگرتبوو".  

هاوڵاتی  ئەمڕۆ پێنج شەمە 4-1-2024 لەئەنجامی بۆردومانێكی فڕۆكەی بێ فڕۆكەوان بۆ سەر بنكەیەكی بزوتنەوەی نوجەبای سەر بە حەشدی شەعبی لە شەقامی فەڵەستینی  بەغدا، موشتاق تالیب سەعیدی ناسراو ئەبو تەقوا، ئامر لیوای 12ی بزوتنەوەكەو عەلی نایف عەرەفی ناسراو بە عەلی ئەبوو سەجاد بەرپرسی پاڵپشتی لۆجیستی بزووتنەوەی نوجەبا كوژران و 6 كەسی دیكە بریندار بوون. هەرچەندە ئەمە یەكەمینجار نییە كە ملیشیاكانی سەر بە ئێران و هێزەكانی ئەمریكا، یەكتر بۆردومان دەكەن، بەڵام لەم ماوەی ڕابردوودا ئەم هێرش و پەلامارانە بەشێوەیەكی بەرچاو زیادیكردووە، بەجۆرێك كە لە مانگی ئۆكتۆبەری ساڵی 2023 تا ئێستا زیاد لە سەد هێرشی جۆراوجۆر لەلایەن ملیشیا شیعەكانی سەر بەئێران كراوەتە سەر هێزەكانی ئەمریكاو لە 8 كانونی یەكەمی ڕابردووش بەچەند موشەكێك پەلاماری باڵیۆزخانەی ئەمریكا لەناوچەی سەوزی بەغدا درا كە جگە لە زیانی مادی هیچ زیانێكی گیانی لێنەكەوتەوە. هاوڵاتی لەم ڕاپۆرتەیدا گرنگترین پێشهات و زانیارییەكانی جەنگی بێدەنگی نێوان ئێران و ئەمریكا دەخاتەڕوو. لەناوەڕاستی ساڵی 2014ەوە دوابەدوای پێشڕەوەییەكانی رێكخراوی تیرۆریستی داعش لەناو خاكی عیراق و گرتنی  چوار پارێزگەی عیراقی لەباكورو باكوری ڕۆژهەڵات و نزیك بوونەوەی  لە بەغدا،  لە 13 ی حوزەیرانی 2014داو لە وتاری نوێژی هەینی لە نەجەف، سەید عەلی سیستانی مەرجەعی باڵای شیعە دوانزە ئیمامییەكان، فەتوای جیهادی دژی ئەو رێكخراوە دەركردو دوابەدوای دەركردنی ئەو فەتوایەش بەدەیان هەزار شیعەی عیراقی چەكیان هەڵگرت و روویان لە بەرەكانی جەنگ كرد . هەرچەندە سێ مانگ پێش دەركردنی ئەو فەتوایە، نوری مالیكی سەرۆك وەزیرانی پێشووی عیراق بە بیانوی بەرەنگار بوونەوەی داعش داوای كردبوو كە هێزێكی هاوتەریبی سوپا دابمەزرێت، بەڵام تا دەركردنی ئەو فەتوایەی سیستانی وەك پێویست خەڵك رویان لە بنكەكانی ناونوسكردن نەدەكرد. لەدوای دوو ساڵ لەدامەزراندنی حەشدی شەعبیش لە مانگی تشرینی دووەمی ساڵی 2016دا ئەم هێزە وەك هێزێكی سەربازی و یاسایی و پشتیوانی سووپای عیراق  لەلایەن پەرلەمانی عیراقەوە ناسێنرا. ئاگری تیرۆری ساڵح عاروری رۆژهەڵاتی ناوەڕاست دەگرێتەوە؟ بەمجۆرەش هێزەكانی حەشدی شەعبی لە هێزێكی خۆبەخشەوە بوون بەهێزێكی سەربازی و لەلایەن حكومەتی عێراقەوە ناوەندەوە پشتگیری و ڕاهێنانیان پێدەكرێت و ژمارەی ئەندامەكانی بە دەیان هەزار كەس مەزەندە دەكرێن و لە چەند گروپێكی جیاوازی وەك "كەتائیبی حزبوڵای عیراقی، عەسائیبی ئەهلی حەق، بزوتنەوەی نوجەبا، سەرایای سەلام، بزوتنەوەی بەرگری ئیسلامی و رێكخراوی بەدر"، پێكدێن. هەرچەندە لە سەرەتادا وابڕیاڕبوو كە ئەم هێزە، هێزێك بێت بۆ پاراستنی عیراق لەو مەترسییانەی كە لەقۆناغێكی هەستیاری مێژووییدا پیایدا تێدەپەڕی، بەڵام دواجار لەلایەن ئێرانەوە كۆنترۆڵكران و ئێران توانی بیانخاتە ژێر ڕكێفی خۆیەوەو بۆ چەسپاندنی مەرامەكانی لە سووریا و عێراق و چەند ناوچەیەكی دیكە بەكاریان بهێنێت، یەكێك لە مەرامە سەرەكییەكانی ئێرانیش لێدانی هێزە ئەمریكییەكانە لە عێراقدا. لەساڵی 2017دا كەتائیبی سەیدولشوهەدای سەر بە حەشد رایگەیاند "هێزەكانی ئەمریكا هێرشێكی ئاسمانییان بۆ بنكەكانیان لە ناوچەی ئەنباری نزیك سنووری سوریا بۆردومانكردووەو لەئەنجامدا 40 چەكدارییان كوژران"، لەساڵی 2019شدا هێزەكانی ئەمریكا لە وەڵامی هێرشی میلیشیاكان بۆ سەر هێزەكانیان چەند جارێك بنكەكانی حەشدی شەعبییان ئاگرباران كردو دوابەدوای ئەو هێرشەش ئایەتۆڵا كازم حائری نزیك لە ئێران فەتوای دەركردنی هێزەكانی ئەمریكای لە عیراق دەركرد. لە 29ی كانونی یەكەمی 2019دا هێزەكانی ئەمریكا لەوەڵامی هێرشی میلیشیاكان بۆ سەر بنكەیەكی سەربازییان لە كەركوك، هێرشێكی چڕیان بۆ سەر بنكەو بارەگاو جبەخانەكانی میلیشیاكانی سەر بەحەشد لە ناو خاكی عیراق و سوریا ئەنجامداو نزیكەی 25 چەكدار كوژران و 55 كەسی دیكەش بریندار بوون. لە 31 ی كانونی یەكەمی 2019دا میلیشیاكانی حەشدی شەعبی سەر بەئێران بە بەرزكردنەوەی ئاڵای حەشدی شەعبی و حزبوڵای عیراقی پەلاماری خاڵی ئەمنی باڵیۆزخانەی ئەمریكییاندا لە ناوچەی سەوزی بەغداو سوتاندیان و دوابەدوای ئەو پەلامارەش دۆناڵد ترامپی سەرۆكی پێشوی ئەمریكا لە وتەیەكیدا هەڕەشەی توندی لە ئەنجامدەرانی ئەو پەلامارانەو ئەوانەش كرد كە لە پشتی ئەو پەلاماردانەوەن.  لە 3-1-2020 ئەبو مەهدی موهەندیسی سەركردەی باڵای حەشدی شەعبی و قاسم سولەیمانی بەرپرسی فەیلەقی قودسی سوپای پاسدارانی ئێران لەلایەن درۆنە ئەمریكییەكانەوە لە لەنزیك فڕۆكەخانەی بەغدا كرانە ئامانج و كوژران، دوابەدوای كوشتنەكەشیان وەزارەتی بەرگری ئەمریكا رایگەیاند"بەمەبەستی پاراستنی گیانی هاوڵاتییە ئەمریكییەكان لە دەرەوەی وڵات، هێزە ئاسمانییەكانی ئەمریكا قاسم سولەیمانی سەرۆكی فەیلەقی قودسی تیرۆریستیان كردۆتە ئامانج". وا چاوەڕوان دەكرا كە دوای كوشتنی ئەو سەركردە باڵایەی سوپای پاسداران، ئێران راستەوخۆ پەلاماری هێزەكانی ئەمریكا بدات، بەڵام ئەمكارە ئەنجامنەدراو ئێران تەنها بەهاویشتنی چەند موشەكێك بۆ بنكەیەكی سەربازی ئەمریكی لەناو خاكی عیراق وەستاو ئەو ئەركەی سپارد بەمیلیشیاكانی حەشد. لەلایەكی دیكەوە دوابەدوای ئازادكردنی ناوچەكانی ژێر دەسەڵاتی داعشەوە، ئەم ملیشیانەی سەر بە حەشدی شەعبی بە چەندین تاوان و كوشتارو تاڵانكاری لە شارەكانی تكریت و رومادی و موسڵ و فەلوجە تۆمەتبار كران و  هەروەك چۆن دوای ماوەیەك لە هەڕەشەكانی هادی عامری بۆ دانیشتوانی ئەو ناوچانە كە ئەگەر بێتوو ناوچەكانیان جێنەهێڵن، بەتوندترین شێوە تۆڵەیان لێدەكرێتەوە، لە پارێزگای دیالە میلیشیاكانی سەر بەحەشدی شەعبی نزیكەی 70 كەسییان ڕفاندو گولەبارانیان كردن و لە ساڵی 2016شدا میلیشیاكان، 643 گەنج و پیرییان لە ناوچەی سەقڵاوییەی سەر بەپارێزگەی ئەنبار دەستگیركردو تا ئێستا چارەنووسیان بەنادیاری ماوەتەوە. موقتەدا سەدری سەرۆكی رەوتی سەدر لە لێدوانێكیدا ئەوەی وت" ئەو میلیشیانەی لەژێر ناوی حەشدی شەعبی كاردەكەن، هەڵدەستن بەئەنجامدانی چەندین تاوانی قێزەوەنی وەك سەربڕین و دەستدرێژی، هەر وەك ڕێكخراوی هیومان رایتس وۆچ ملیشیاكانی بەگۆڕانگاری دیمۆگرافی لەناوچە سوننەكاندا تاوانبار كرد، دەیڤید پاتریۆسی سەرۆكی دەزگای هەواڵگری پێشووی ئەمریكاش لەبارەی میلیشیاكانی حەشدی شەعبی بە رۆژنامەی واشنتۆن پۆستی وتبوو" ئەم میلیشیانە لە داهاتوودا دەبنە هەڕەشەیەكی راستەقینە بۆ سەر ئاسایشی عیراق".   لەساڵی 2019 بۆ 2021یشدا میلیشیاكانی حەشدی شەعبی ڕۆڵێكی سەرەكییان لەسەركوتكردنی خۆپیشاندانەكانی بەغدا و ناوچەكانی عیراقدا گێڕا كە داوای كۆتایی هاتنی سیستمە تائیفییەكەی عیراق و چاكسازییەكی بنەڕەتییان لەناو هەیكەلی حكومەت و دەوڵەتدا دەكرد.  

هاوڵاتی پەیامنێری پێگەی (والا)ی ئیسرائیلی ، میر بۆهبوب ، لە هەژماری خۆی لەسەر پیگەی (ئێکس) رایگەیاند کە جێگری سەرۆکی مەکتەبی سیاسی بزووتنەوەی حەماس ، ساڵح عاروری ، داواکراوی سەرەکی یەکەی شاباکی تایبەتی ئیسرائیلی بووە(دەزگای ئاسایشی ئیسرائیل). هەروەها ناوبراو ئەوەشی ئاشکرا کرد کە چالاکییەکانی ئاژانسی ئاسایسی ئیسرائیلی چ لەناو غەزە و چ لە کەرتی ڕۆژئاوا و چ لەدەرەوە زیادی کردووە. هەرچەندە تا ئەم ساتە سووپای ئیسرائیل بەرپرسیارێتی تیرۆری ساڵح عاروری لە ئەستۆ نەگرتووە ، بەڵام ئەم پەیامنێرە جەختی لەوە کردۆتەوە کە ئەمە یەکەم جار نییە شاباک بەرپرسەکانی حەماس لەناو لوبناندا تیرۆر دەکات ، بۆ نمونە لە مانگی 11 ی ساڵی 2023دا سووپای ئیسرائیل ، خەلیل حامید خەزاری جێگری فەرماندەی کەتیبەکانی قەسامی باڵی سەربازی بزووتنەوەی حەماسی لە ڕێگەی بووردوومانەوە لە باشووری لوبنان کووشت . لەلایەکی دیکەوە ، رۆنین باری سەرۆکی شاباکی ئیسرائیلی ماوەیەک لەمەوبەر رایگەیاندبوو کە بە نیازن بازنەی چالاکییەکانیان فراوان بکەن و بەم جۆرەش دەستیان بگات بە هەموو سەرکردەکانی بزووتنەوەی حەماس لە هەموو جیهاندا . ڕۆژی سێشەمە 2\1\2024 ئاژانسەکانی هەواڵی لوبنان رایانگەیاند کە ، لە کاتی کۆبوونەوەیەک ،لە ڕێی فرۆکەیەکی بێفرۆکەوانەوە بە دوو مووشەک هێرش کراوەتە سەر نووسینگەی بزووتنەوەی حەماس لە بەیرووتی پایەتەختی لوبنان و لە ئەنجامدا عاروری و سێ کەسی دیکە کووژراون و 11 کەسی دیکەش بریندار بوون .