دڵشاد نامیق چاودێری سیاسی بۆ هاوڵاتی: کورد خاوەنی ماف و پرسێکی رەوایە لە تورکیا و ئەو مافانەش تائێستا نەهاتوونەتەدی و زەوتکراون

سازدانی: هاوڵاتى ئەندامی مەلەفی سیاسی دانوساندن لەسەر پرسی سەرۆك كۆمارو كادری پێشكەوتووی یەكێتی دەڵێت:» پارتی پەیوەندی لەگەڵ بەرهەم ساڵح باش نییە» و دەشڵێت:»سەرجەم لایەنەكانی عێراق رازین بەدانانەوەی بەرهەم ساڵح تەنها پارتی نەبێت». مەحمود خۆشناو، ئەندامی مەلەفی سیاسی دانوساندن لەسەر پرسی سەرۆك كۆمار لەم چاوپێكەوتنەیدا لەگەڵ هاوڵاتى  ئەوەش دەخاتەڕوو كە «چاوەڕێین كاك مەسعود  لێی رادەبینین لەدەرەوەی ئەو موعادەلەیە بڕیارێكی جەریئانە بڕیارێك لەپێگەی سیاسی خۆی بوەشێتەوە و هاوسەنگی سیاسی بپارێزێت». هاوكات جەختلەوەشدەكاتەوە كە «ئەگەر پارتی كاندیدەكەی خۆی بكشێنێتەوە هەردوو لایان رازیدەبن بەدانانەوەی بەرهەم ساڵح، بەڵام ئەگەر یەكێتی كاندیدەكەی بكشێنێتەوە چوارچێوەی هەماهەنگی رازی نابن لەسەر كاندیدەكەی پارتی ئەوە جیاوازیەكەیە». هاوڵاتى : زانیاری نوێ چییە تایبەت بەدانوساندنی نێوان یەكێتی و پارتی لەسەر پۆستەكانی بەغدا بە تایبەت پۆستی سەرۆك كۆمار؟ مەحموود خۆشناو: بەڕاستی ئێمە وەكو یەكێتی نیشتیمانی كوردستان و وەك خودی كاك بەرهەمیش پێمان وایە بنەماكانی سەقامگیری سیاسی چ لەهەرێمی كوردستان بێت، چ لەعێراق بێت بەرپرسیارێتی یەكێتی نیشتیمانی كوردستانە، بەرپرسیارتێی گۆڕان و پارتی و حزبەكانی دیكەیە بەكورتی و وێڕای ئەوەش كە بەرپرسیارێتی هاوڵاتى ان و ناوەندەكانی راگەیاندنیشە. بۆ پۆستی سەرۆكایەتی كۆمار ئێمە ناڵێین عورفی سیاسی، بەڵام ئێمە رێككەوتنمان هەیە، رێككەوتن و لێكتێگەیشتنمان هەیە لەگەڵ پارتی دیموكراتی كوردستان و حزبەكانی دیكە كە پێویستە ئیدارەدانی هەرێمی كوردستان پاش رێككەوتنی واشنتۆن و ئیدارەدانی عێراق پاش 2003و دواجار راسپاردەكانی كۆنگرەی موعارەزە و دواجار دەستوری عێراق. هاوڵاتى : ئەم پۆستە بەرامبەرە بەپۆستی سەرۆكایەتی هەرێم؟ مەحمود خۆشناو: رێك ئاوها بە رەقی نا، راست ئاوها بڵێین ئەوە دەڵێن شەڕە پۆستە، ئاوا بەرەقی ناڵێین ئێمە دەڵێین هاوسەنگی سیاسی لەو ناوچەیە. هاوسەنگی سیاسی لەعێراق لەسەر چەند بنەمایەكە، یەك پێكهاتەی كۆمەڵایەتی عێراق، دوو پێكهاتەی سیاسی عێراق، سێ لێكتێگەیشتن و رێككەوتنەكان هەر لە رێككەوتنی واشنتۆنەوە پێیدا وەرە تا دەگەیتە راسپاردەكانی كۆبوونەوەكانی موعارەزە، تا دەستور لەپاش دەستور ئێمە گەڕاینەوە رێككەوتنی ستراتیژی لەنێوانی یەكێتی و پارتی. ئەوانە هەموو بنەما بوون، لێكتێگەیشتنمان بۆ ئەو بابەتە ئەوەیە لەبەغدا رەنگدانەوەی نێگەتیڤی هەبێت لەسەر هاوسەنگی سیاسی لە هەرێمی كوردستان، رێك رەنگدانەوەی دەبێت لەسەر خودی هەرێمی كودستان و ئاشتی و كاری پێكەوەیی بۆیە لەو سۆنگەیەوە دەتوانین بڵێین،  ئێمە پێمانوایە پۆستی سەرۆك كۆمار پۆستێكی گرنگە هەم بۆ عێراق كە پێویستە سەرۆك كۆمارێكی هەبێت وێڕای مەرجە دەستوری و یاساییەكان هەندێ مەرجی نیشتیمانیشی هەبێت، واتە مەرجی دیكەشی هەبێت كە جیاوازبێت لە كاندیدەكانی دیكە. راستە دەستوورو یاسا دیاریكردووە ئەوە مەرجەكانی سەرۆك كۆمارە، بەڵام سەرۆك كۆماری عێراق بەحوكمی پێكهاتەی كۆمەڵایەتی و سیاسی عێراق و بارودۆخی ئێستا پێویستە سەرۆكێك بێت لەگەڵ هەموو لایەنە سیاسییەكان پەیوەندی باش بێت. بەرهەم ساڵح لەگەڵ هەر دوو لایەنی هاوكێشە سیاسیەكانی عێراق ئیتارو هاوپەیمانی تەیار كە رەوتی سەدرە پەیوەندی باشە لەگەڵ سەركردەكانی هاوپەیمانی و لەگەڵ قەیادەی سەدر، لەگەڵ عەزم و سیادە لەگەڵ هەردوو تەرەفە سونیەكە نێوانی باشە، لەگەڵ ئەو بزوتنەوانەی كە تازە هاتنە ناو پڕۆسەی هەڵبژاردنەوە. هاوڵاتى : ئەی بەرهەم ساڵح پەیوەندی لەگەڵ پارتیدا چۆنە؟ مەحمود خۆشناو: لەكۆی پەرلەمانتارانی عێراق، لەكۆی كوتلە و لایەنە سیاسییەكانی عێراق تەنها لەگەڵ پارتی، ئەویش نەك ئەو پەیوەندی لەگەڵ پارتی باش نییە، پارتی پەیوەندی لەگەڵ بەرهەم ساڵح باش نییە. هاوڵاتى : بۆچی پارتی پەیوەندی باش نییە لەگەڵ بەرهەم ساڵح؟ مەحمود خۆشناو: پارتی دیموكراتی كوردستان بەفرسەتی دەزانێت هاوپەیمانیەك هەیە لەعێراق و لەپاڵ ئەوەدا دەیەوێت فشار بخاتە سەر یەكێتی بۆ بەدەستهێنانی ئەو پۆستە و دەیەوێت ئەو پۆستە لەیەكێتی وەرگرێتەوە. هەروەها پارتی دەیەوێت ژن بەژن بە پۆستی سەرۆك كۆمار بكات لەگەڵ كێشەكانی دیكەی هەرێم، مەسەلەن لەهەرێمی كوردستان كێشەی پەرلەمانی كوردستان و یاسای هەڵبژاردن و كۆمسیۆن و پرسی نەوت و غاز و بودجە و نەهاتن بۆ پەرلەمان هەیە، واتە ئەو كێشانەی لەهەرێمی كوردستان هەیەو بە كۆی ئەو كێشانەی كەناكۆكن  لەگەڵ یەكێتی، پارتی دەیەوێت موقایەزەی پێبكات. هاوڵاتى : مەبەستتان ئەوەیە تەنازول بە یەكێتی بكات لەچەند پرسێكدا؟ مەحمود خۆشناو: بەڵێ دەیەوێت لەو كێشانەی كە هەیە تەنازول بە یەكێتی بكات،‌ لەهەمان كاتدا كێشەی پارێزگاری كەركووك هەیە ئەوە لەدیوی پارتی، لای ئێمە نا، بۆیە دەیەوێت زەخت لەیەكێتی بكات و ئەوەیە دەرفەتێكە دەیەوێت بیقۆزێتەوە هاوڵاتى : لە ئەنجومەنی سەركردایەتی پارتی دەوترێت مەسعود بارزانی تەئكیدی لەوە كردۆتەوە كە بەرهەم ساڵح نابێت جارێكی دیكە ببێتەوە بەسەرۆك كۆمار؟ ئەگەر وابێت چۆن چارەسەر دەكرێت؟ مەحمود خۆشناو: ئێمە چاومان لەوەیە كاك مەسعود لەدەرەوەی ئەو موعەدەلەیە بیربكاتەوە نەك موعەدەلەی پارتی و دوو كورسی و دە كورسی و پەنجا كورسی، كاك مەسعود یەكێك لەو كەسانەیە كە لەجیلی یەكەمی كورد لەسەر ژیان ماون لەیەكێتی لە پارتی لەگۆڕان، لەپاش رەحمەتی مام جەلال كاك نەوشیروان و لەپاش نەخۆشكەوتنی كاك كۆسرەت، هیوادارین ئەو  قسەیە راست نەبێت، چاوەڕێین كاك مەسعود  لێی رادەبینین لەدەرەوەی ئەو موعادەلەیە بڕیارێكی جەریئانە بڕیارێك لە پێگەی سیاسی خۆی بوەشێتەوە  بدات، بە راستی هەموو ئەوانە وەدەرنێ و هاوسەنگی سیاسی بپارێزێت. هاوڵاتى : بەرهەم ساڵح رۆڵی هەبووە لە وەرگرتنەوەی دوو كورسی پەرلەمان لەپارتی بۆ یەكێتی؟   مەحمود خۆشناو: بەقورئان كاك بەرهەم سەرۆك كۆماری عێراق باوەڕناكەم تاقەتی ئەوەی هەبێت بچێت دوو كورسی وەربگرێتەوە، ئەوەی كورسیەكەی بۆ ئێمە هێنایەوە سكاڵاكان بوون و سكاڵاكانیش لەسەرۆكایەتی كۆمار نەكرابوون و لەدەستەی دادوەری كۆمسیۆن كران و هیچی یەكێتی و هیچی بەرهەم ساڵحی تێدانەبوون، شیعە و سوننە بوون كە ئەوانە عێراقین. هاوڵاتى : سیناریۆك هەبووە كە پارتی سەرۆك كۆمار وەربگرێت و پۆستەكانی دیكەی وەزارەتەكان هەمووی بۆ یەكێتی بێت بۆ ئەوەی بگەنە رێككەوتن؟ مەحمود خۆشناو: ئەوە موبادەرەیەك بوو كە تەلەفونێكی سەید سەدر هات ئەو موبادەرەیەی كردووە، بەڵام یەكێتی ئەوە موهیم نیە پۆست چی وەردەگرێت چی وەرناگرێت، ئێمە مەبەستمان ئەوەیە هاوسەنگی سیاسی و سەقامگیری سیاسی هەرێمی كوردستان و عێراق بپارێزین. هاوڵاتى : پێتانوایە پۆستی سەرۆك كۆمار گرنگترە یان پۆستی وەزارەتێكی سیادی و دوو وەزارەتی خزمەتگوزاری بۆ خەڵكی كوردستان؟ مەحمود خۆشناو: بۆ كورد، هەر پۆستێك لەعێراقدا بێت بۆ كورد گرنگە، لەبەر ئەوەی ئێستا قوڵایی ستراتیژی هەرێمی كوردستان لە بەغدایە و كێشەكانمان لەگەڵ بەغدایە.  فەرموو دادگای ئیتیحادی لەسەر یاسای نەوت و گاز چ بڕیارێكیدا، پێمانوایە كێشەكانمان لە بەغدا چارەسەر دەبن، پۆستی سەرۆك كۆمار بۆیە گرنگە كە رێگر دەبێت بەرامبەر هەر نادەستووریەك لە عێراق، بەڵام ئەوەی كە هاوكاری سەرۆك كۆمار نەبووە كێشەكانی ناو ماڵی كوردە، ئەگەر بێت و ناوماڵی كورد یەكبخرێت و پاڵپشتی سەرۆك كۆماربكەن بەیەك تیم، دڵنیابە لەوەی سەرۆك كۆمار لێناگەڕێت هیچ خاڵێكی نادەستووری بكرێت. هاوڵاتى : قسەیەك هەیە دەوترێت ئەگەر پارتی رازیبێت بە پۆستی سەرۆك كۆمار بۆ یەكێتی كاندیدەكەی بگۆڕێت، پێتوایە یەكێتی قەناعەت بەوە دەكات؟ مەحمود خۆشناو: پێموایە ئەوە شەڕی ئیرادەیە، بۆ یەكێتی ئەمە شەڕی ئیرادەیە كاندیدەكەی بگۆڕێت. هاوڵاتى : مەبەستم ئەوەیە بەرهەم ساڵح ئامادەیە لەخۆی ببورێت لەپێناو چارەسەركردنی كێشەكانی نێوان یەكێتی و پارتی؟ مەحمود خۆشناو: خۆ دكتۆر بەرهەم نیە، ئەوە یەكێتی و ئەنجومەنی سەركردایەتییە بڕیاریداوە دكتۆر بەرهەم كاندید بێت، ئەوە عێراقیەكانن داوا دەكەن، ئەوە وڵاتانی نێودەوڵەتین داوا دەكەن بەرهەم ساڵح لەو شوێنە بمێنێتەوە، ئێمە لەئاستی بەرپرسیارێتییەوە دەڕوانینە پۆستی سەرۆك كۆمار، ئەگەر نا دكتۆر بەرهەم ساڵح لەهەركوێ بێت دەتوانێت بەرهەم ساڵح بێت. هاوڵاتى : پێتانوایە كوتلەی سەدر و سوننەكان رازیبن بە دانانەوەی بەرهەم ساڵح، كە لەهاوپەیمانێتیدان لەگەڵ پارتی؟ مەحمود خۆشناو: ئەگەر پارتی كاندیدەكەی خۆی بكشێنێتەوە هەردوو لایان رازیدەبن بەدانانەوەی كاك بەرهەم، بەڵام ئەگەر یەكێتی كاندیدەكەی بكشێنێتەوە چوارچێوەی هەماهەنگی رازی نابن لەسەر كاندیدەكەی پارتی ئەوە جیاوازیەكەیە. واتە لایەنە ناكۆكەكانی عێراق لەسەر كاندیدەكەی پارتی رازی نابن، ئەوەیە كێشەكەیە. هاوڵاتى : ئەم وەزعە تاكەی بەردەوام دەبێت؟ پێتوایە دەبێت یەكێتی و پارتی خۆیان رێبكەون لەسەر پرسی سەرۆك كۆمار؟ مەحمود خۆشناو: تا یەكێتی  پارتی رێكنەكەون و سەدر و چوارچێوەی هەماهەنگی رێكنەكەون ئەم بابەتە چارەسەر ناكرێت و ئەو بابەتانە هەردووكیان پەیوەندیان بەیەكەوە هەیە واتە هاوتەریبن، چونكە سەرۆك كۆمار كادری گەورەترین كوتلە رادەسپێرێت بۆ سەرۆكایەتی حكومەت.

سازدانی: ئارا ئیبراهیم رۆژنامەنووسێكی كورد لەوڵاتی سویسرا لەڕێگەی ئەكاونتی خۆیەوە ئەوەی بڵاوكردەوە كە ژمارەی كورد لەجیهاندا دەگاتە 70 ملیۆن كەس، محەمەد كاروانی بۆ هاوڵاتى  دەڵێت:» ژمارەی كورد 90 ملیۆن كەس دەبــێت لەجیهــانداو بێ دەوڵەتە. محەمەد كاروانی، رۆژنامەنووس و بەڕێوەبەری ئەنستیوتی كوردی لەسویسرا لەم چاوپێكەوتنەیدا لەگەڵ هاوڵاتى  هێما بۆ ئەوە دەكات كورد لەسەر ئاستی جیهان ژمارەیان 70 ملیۆن كەسی زیاتر تێپەڕاندووە كە هەموو ئەو دۆكیۆمێنت و بەڵگانەم دوای ماندووبونی 13 ساڵ لەڕێگەی یوئێنەوە دەستكەوتووە. هەروەها دەشڵێت:» نزیكەی چوار هەزار لاپەڕەم لەبەردەستدایەو بەڵام بۆم ساغنەبۆتەوە كە كورد لەچەند وڵاتی دیكە هەیە، بێجگە لەوەی كە باسمكردووە، چونكە كورد لەزۆر وڵاتی دیكەدا هەیەو پێویستی بە بەدواداچوونی دیكەیە». هاوڵاتى : ئەو بەدواداچوونەی ئێوە كردووتانە لەبارەی ژمارەی كوردەوە لەسەر ئاستی جیهان، چۆن بیرتان لەوە كردەوە ئاماری ژمارەی كورد وەربگرن؟ محەمەد كاروانی: فكرەكەم دەگەڕێتەوە بۆ ساڵی 1997 ئەوكاتە بەجۆرێك چوومە بۆسنیاهێرزەگۆڤین و من چووم بۆ پایتەختەکەی ناوی سەرایڤۆو ئێستا وڵاتێكی سەربەخۆیە، لەوێ بەڕێكەوت كەسێكم ناسی و پاسپۆرتەكەم پێدا كە تەدقیقی دەكرد، وتم هیچ كێشەیەكی تێدایە، وتی نەخێرو پرساری ئەوەی كرد كەكوردیت، وتم بەڵێ كوردی عێراق، ئەویش وتی من كوردم و داوەتی كردم و چووینە ماڵی خۆیان و گوندەكانی خۆیان كە 27 گوند بوو هەموویان كورد بوون لەوێ بەدواداچوونێكم كرد كە ئەو كوردانە چۆن گەیشتوونەتە ئەوێ. بەوردی ناوبەناو هەندکێجار كاری رۆژنامەوانی دەكەم لەناو یوئێن مۆڵەتی تایبەتیم هەیەو رێگا پێدراوم زۆر كەسم دەبینی كە كورد بەو شێوەیە كورد دۆكیۆمێنتی هەیەو منیش حەزم كرد بەدواداچوونی بۆ بكەم، نزیكەی 13 ساڵی خایاند تا ئەو دۆكیۆمێنتانەم گەڵاڵە كردو بەشێكی لای خۆم هەیەو هەندێكی پارێزراوەو ناتوانم بڵاویان بكەمەوە، بەڵام وەعدیان پێداوم لەساڵی 2024 كە مۆڵەتم پێدەدەن بەفەرمی بڵاوببێتەوە. هاوڵاتى : چ كاتێك هەماهەنگیتان كرد لەگەڵ یوئێن بۆ وەرگرتنی ئەو دۆكیۆمێنتانە لەبارەی كوردەوە لەجیهاندا؟ محەمەد كاروانی: لەڕێگەی هەندێ كەسی تایبەتمەند كە دۆستی كوردن مۆڵەتم لەیوئێن وەرگرت، كە مامۆستای زانكۆن لەسویسراو جنێف، خۆشم بەحوكمی كارەكەم كە لەناو وەزارەتی پەنابەران كاردەكەم و دۆكیۆمێنتەكان دەتوانین سەیر بكەین، بەڵام هێڵی سوری لەسەرە مانای ئەوەیە كە بۆمان نییە بیبەینە دەرەوەو ئەو بەدواداچوونەم كردووە كە ژمارەی كورد دەگاتە زیاتر لە 70 ملیۆن كەس. هاوڵاتى : ئایا ئەو ئامارەی باستان كردووە كورد 70 ملیۆن زیاترن لەسەر ئاستی جیهان؟ پێتانوایە هێشتا هەندێ وڵات هەیە ئاماژەت پێنەكردووەو كوردیان تێدایە، مەلەفی ئەو ژمارەیەتان لەبەردەستدایە؟ محەمەد كاروانی: كورد لەسەر ئاستی جیهان ژمارەیان 70 ملیۆن كەسی زیاتر تێپەڕاندووە كە هەموو ئەو دۆكیۆمێنت و بەڵگانەم دوای ماندووبونی چەندساڵە لەڕێگەی یوئێنەوە دەستكەوتووە. نزیكەی چوار هەزار لاپەڕەم لەبەردەستدایەو بەڵام بۆم ساغنەبۆتەوە كە كورد لەچەند وڵاتی دیكە هەیە، بێجگە لەوەی كە باسمكردووە. كورد لەساڵی 1920كانەوە لەبەریتانیا ژیاوە، بەڵام هێشتا بۆم ساغنەبۆتەوە و ئاماژەم بەوە كردووە كە ئەوروپاو وڵاتانی دیكە ئەوەندە كوردیان تێدایە لەئەمریكاو دانیمارك و كەنەداو سویسراش ، ئەگەر شتێك لەسەدا سەد دڵنیانەبم ناتوانم بڵاویبكەمەوە، چونكە چەندین كەس تێزی دكتۆراكەیان لەسەر كوردەو لەبەندە زانیارییەكانیان وەرگرتووەو منیش ناتوانم زانیاری هەڵەیان پێبدەم. هاوڵاتى : پێشتر لە راگەیاندنی كوردی باس لەوە دەكرا كە موعەمەر قەزافی بە ئەسڵ كوردە زانیاریتان لەوبارەیەوە هەیە؟ محەمەد كاروانی: وەختی خۆی پەیوەندیم كرد بەسەفارەتی لیبیاوە داوام كرد كە چاوپێكەوتنێك بكەم لەگەڵ خوالێخۆشبوو موعەمەر قەزافی، بەڵام چوار جار داوام كردو رەتكرایەوە. بنەماڵەی موعەمەر قەزافی دایكی لەئەسڵدا عەرەب نییەو جولەكەیەو لەباوكەوە عەرەبەو عەرەبێكی بەدووە، لیبیا بەشێوەیەكی گشتی كوردی تێدایە كە وەختی خۆی بۆ مامۆستایی چوونەتە لیبیا بەتایبەت كورد چوونەتە جەزائیر كە مامۆستاكانی زمانی عەرەبی چوونەتە ئەوێ. هاوڵاتى : لەسەر ئاستی سیاسی كورد دەبێت چی بكات كە ژمارەكەی 70 ملیۆن دەبێت؟ محەمەد كاروانی: دەسەڵاتدارانی كورد دەبێت بەخۆیاندا بچنەوە، وڵاتێكی وەكو (لیرشت شتاین) كە ژمارەیان 34 هەزارو 946 كەسەو دەوڵەتێكی بچووكن، هەتا ناتوانن فرۆكەخانەیەكی تێدا دروست بكەن ئەوەندە بچووكە، دەوڵەتێكە باشترین دیموكراسی هەیەو پەرلەمان و حكومەت و ئاڵای تایبەت بەخۆیان هەیەو لەدوای سویسرا ئەوانن بۆ دیموكراسی، ئەی كورد چی كردووە؟ كە ژمارەی كورد لە 90 ملیۆن كەس كەمتر نییە بەكۆی گشتی لەسەر ئاستی جیهان‌و بێ دەوڵەتە. تەنانەت كوردمان هەیە لە هندستان و ئەفغانستان، وەختی خۆی نادر شای ئێران هەموو كوردەكانی برد بۆ ئەفغانستان بۆ شەڕ، هەتا ئەوانەی دژی سەركردەكانی ئەفغانستان بوون سەركردەكانیان هەموو كورد بوون چونكە شیعە بوون، لە ئەفغانستان ئێستاش كورد هەیە بەڵام بەداخەوە یەك پەرلەمانتاریشیان نییە. هاوڵاتى : تەنها چوار پارچەی كوردستان 50 بۆ 60 ملیۆن كورد دەبن، بەپێی بڕیاری سایكس بیكۆ دابەشكراو 2023 سەد ساڵ بەسەریدا تێپەڕ دەبێت، پێتانوایە دەبێت دوای تێپەڕبوونی سەد ساڵ سەركردە سیاسییەكانیان چی بكەن؟ محەمەد كاروانی: لەسویسرا زۆر لەسەركردە كوردو سەركردایەتییەكانیانم بینیوە بەشەخسی، لەبەرئەوەی سەرۆكی ئنیستیوتی كوردم و خۆشم داممەزراندووە و كاری رۆژنامەوانییەكەم زۆربەی سەركردەی حزبەكانم بینیوە، سەركردایەتی سیاسی كورد هیچ بەرنامەیەكی درێژخایەنیان نییە ئەوەی لێان تێگەیشتتوم. لەساڵی 2016 سەركردایەتییەكی یەكێك لەحزبەكانی پارتی و یەكێتیم بینی، پێموت چ بەرنامەیەكتان هەیە بۆ بۆ كورد، پێی وتم»بۆ كورد قورسایی ماوە تا بەرنامەی درێژخایەنی هەبێت»، میوان بوو لامان بۆیە باسی ناوەكەی ناكەم. وەك چۆن ئێستا روسیا دەیەوێت ئەو وڵاتانەی سەربەخۆن و پێشتر لەساڵی 1991 لە یەكێتی سۆڤییەت جیابوونەتەوە داگیریان بكاتەوە وەكو ئۆكرانیاو جۆرجیاو ئەرمینیا و وڵاتانی دیكە، توركیاش دەیەوێت پاش 2023 و دوای تەواوبوونی پەیماننامەی سایكس بیكۆ ئەو شوێنانەی بەدەستی عوسمانییەكانەوە بووە دیسان داگیریان بكاتەوە. ئەوەی تێبینی دەكەم توركیا بەرنامەی خۆی هەیەو نەشیشاردۆتەوەو باسی كردووە، گۆڤارێكی ئەڵمانی كەیەكێكە لەڕۆژنامە گرنگەكانی ئەڵمانیاو ئەوروپا زۆر بە راشكاوی باسی ئەوەی كردووە كە لەدوای تەواوبوونی پەیماننامەی سایكس بیكۆ توركیا دەیەوێت حدودەكان دابخات و بچێتەوە ئەو شوێنانەی كە لەكاتی دەوڵەتی عوسمانیدا بەدەستییەوە بووە كە هەرێمی كوردستان یەكێكە لەو شوێنانە، بەتەمای كەنداوێكی دیكەیە كە دەستبگرێت بەسەر دەریاكانداو ئێستاش ئاگادارن ئەو كێشەیەی لەگەڵ یۆنانیش هەیە. هاوڵاتى : بۆ كورد بوونی 90 ملیۆن كەس وەك ژمارە چ گرنگییەكی هەیە؟ محەمەد كاروانی: گرنگی خۆی هەیە، لەئیسرائیل كوردێكی زۆری لێیە ئەم سیاسیانەی كورد پەیوەندیان لەگەڵدا ناكەن، بەمەرجێك كورد لەئیسرائیل خۆیان پاراستووەو میوزیك و كلتوری خۆیان پاراستووەو ئینستیوتیان هەیە، پێم باشە پەیوەندی لەگەڵیاندا هەبێت. برادەرێكم لەمیسر پەیوەندی پێوەكردم كە تەنها لە میسر چوار ملیۆن كورد بوونی هەیە، وتم چۆن دەتوانیت بۆم بسەلمێنیت؟ چونكە ئەو كوردانە زانی ئەو وڵاتەیان وەرگرتووەو نەسەبیان وەك كورد نەماوە. لەماوەی رابردوودا سەركردەیەكی حەماس كوژرا، یەكێكن لەخێزانە دیارەكانی كورد، بەڵام كوردی نازانن هەموویان تواونەتەوە لەڕووی كلتورو زمان و قەومییەتەوە یان لەبەر ئایین یان لەبەر پاسپۆرت. لەسوریا، زیاتر لە 500 هەزار كورد هەیە كەهەر هیچ پاسپۆرتێكیان نییەو لەوڵاتەكەی خۆیان كە سوریایە بەبیانی لەقەڵەمدراون، كورد هەیە هیچ پاسپۆرتێكی نییە. هاوڵاتى : ئێوە دەتوانن هاوكاری میللەتی كوردبن لەڕووی زانیاری بوونی كورد لەوڵاتانی جیهان؟ محەمەد كاروانی: چارەكە سەدەیەكە لەسویسرا دەژیم و سویسرا سەنگێكی قورسی هەیە لەئەوروپادا، بۆچی پەیوەندی بەو كوردانەوە ناكەن كە دەتوانین یارمەتی میللەتی خۆمان بدەین، ئێمە نە پارەمان دەوێت نە پاسەوان، تەنها دەمانەوێت یارمەتی و هاوكاری میللەتی خۆمان بدەین. هاوڵاتى : پێتانوایە پارتی كرێكارانی كوردستان (پەكەكە) رۆڵیان هەیە لەپاراستنی كورد لەهەر چوار پارچەی كوردستان بەگشتی؟ محەمەد كاروانی: لەساڵی 2003 بەرنامەیەكی دوورودرێژم بڵاوكرەوەو ئێستاش لام هەیە ئەوكاتەی كە سەرۆك ئاپۆ لەزیندان بوو لەئیتاڵیا هەموویم پاراستووە. ئەوكاتەی ئۆجەلان لە نەخۆشخانەیەكی سەربازیی رۆما بوو هەوڵماندا بیبینین، بەڵام نەتواندرا، هەر من نەبووم، شڤان پەروەرو چەند كەسێكی دیكە بووین كە رۆژنامەنووسی سویسریشمان لەگەڵدا بوو. من ئەندامێكی حزبێكی سۆشیال دیموكراتی سویسریم و هیچ كەسێك بۆی نییە لەدوو حزبدا بێت، بەڵام ئەوەی دەزانم كە پارتی كرێكارانی كوردستان حزبێكی گەورەیە و پێشبینی دەكەم كە دواڕۆژێكی پرشنگداری هەیە، بۆیە گەلەكۆمەكییەكە لەسەر پارتی كرێكارانی كوردستانە نەك لەسەر لایەنەكانی دیكە. پارتی كرێكارانی كوردستان حزبێكی زۆر دەوڵەمەندن و حزبێكی دامەزراوەین، دەیان كەس هەیە لەسویسرا دایك و باوكیان سویسرین دەچنە قەندیل و زانكۆیان تەواو كردووە. پەكەكە لەئەوروپادا زۆر زۆرن و لەكاتژمێرێكدا سەدان كەس دەهێننە سەر شەقامەكان، بەڵام ئەوە بەلایەنەكانی دیكەی كورد ناكرێت.

سازدانی: هاوڵاتی چالاكوانی بواری ژنان  بابەتێك لەبارەی كوشتن بەناوی«شەرەفەوە» دەنووسێت و دەڵێت (خۆشم دەوێی پیاو)، بەڵام لەناوەرۆكدا رەخنە لەمینبەرە جیاوازەكانی كۆمەڵگا دەگرێت و ئەوە دووپاتدەكاتەوە كە ئەم دوومینبەرە ئەقڵ پاسیڤ دەکەن و غەریزە ئاکتڤ هەریەکەیان بەجۆری خۆی. خەندان جەزا، چالاكوانی بواری ژنان لەم چاوپێكەوتنەیدا لەگەڵ هاوڵاتى  ئاماژەی بەوەكرد: «هەردوو مینبەری سەلەفیەت و مینبەری میدیایی بەناو ئازاد  دەبێت سانسۆریان لەسەر بێ کە بوونەتە بەرپرس لە ئاراستەکردن و پەروەردەی تاک . هاوڵاتى : بابەتێكت نوسیبوو زۆر جێگای سەرنجڕاكێشان بوو (خۆشم دەوێی پیاو)، بەڵام لە ناوەڕۆكدا كە دەیخوێنیتەوە باس لەژن كوشتن دەكات لەهەرێمی كوردستان بەناوی شەرەفەوە كە تا ئێستا بوونی هەیە؟ خەندان جەزا: راستە ئەمە گرفتێكە بووەتە شەڕێكی دەستەویەخەی خوێناوی لەنێوانی نێر و مێ لەكۆمەڵگای ئێمەدا، بەڵام ئەوەی بۆ من جێی داخە تەواوی فۆكسەكە لەسەر ئەوەیە كە خەتا تەنها بکەرە کە  بكوژ، ناشرین، قێزەون ، جەلاد، تاوانبار، پیاون نێرینەكانن لەكاتێكدا من  وای نابینم، چونكە ئەو پیاوانە لەواقعدا  خۆشحاڵ نین كەسێك بكوژن، كێ هەیە ئاراەزومەندانە و خۆشحاڵانە  كەسێك بکوژێ بەپلان ؟ ئەو جۆری سیستەم و یاساو رێساو عورف و پەروەردە و كۆمەڵگا و مینبەری ئازاد و مینبەری ئاینییەكان هەموو ئەمانە پاڵنەرن و دروستكەری ئەو هێزەن، ئەو هێزە ئەبەخشن بە نێرینەیەك و هانی دەدەن بۆ كوشتنی كەسێك. مێنەکان دەکەنە بوکەڵەیەکی زەعیفی بن دەستەو نێرینەکان رۆڵی قارەمان و پالەوان و شمشیر بەدەست و بریاردەر ٣٠ ساڵە لە بەرکەوتەو جۆری کارەکەم مامەڵە بووە لەگەڵ تاوانبارو تاوانلێکراو ، لە گرتووخانەكان ، شێڵتەرەكان،  نەخۆشخانەی ئێمێرجێنسی ،کوچەوکۆلانەکان و نیو خێزانە جەهەنەمییەکان . هیچ کات باوکێک برایەک هاوسەرێک خۆشەویستێکم نەدیووە کەبەکوشتنی کچەکەی خێزانەکەی دۆستەکەی خوشکەکەی خۆشحال بوبێ ! هەمیشە باسیان لەوەکردووە گەر نەم کوشتنا روم نەبوو لەناو خزمو برادەرانم سەر هەڵبرم دەیان گوت تۆ پیاونیت لە راستیدا ئەو پیاوانە بەدبەختن، هەلبژاردەی خۆیان نییە کە دەبێ  ببنە پاسەوانی شەرەف بۆیە ئەو ئەركەی دەدرێت بە نێرینەكانی ئەم كۆمەڵگا دواكەوتووانە ئەركی  پاراستن و پارێزگاریكردنە لەژنان.  هاوڵاتى : واتە پیاو وەك پاسەوانی شەرەف وایە؟ خەندان جەزا: بەڵێ ئەو ئەركەیان پێ ئەیەن، چۆن تۆ پاسەوانی  نیشتمانەکەت دەبی  پارێزگاری لەنەتەوەكەت، لەزمانەكەت، لەخاكەكەت دەكەیت، ئەمەیان تەواو وابەستەو یەكسان كردۆتەوە بە پاراستنی دامێنی ژنێكەوە كە ناوێكی زلی لێنراوە شەرەفە. تەنانەت دووبنەمالە ببێتەشەریان دەبێ ژنێک تێیدا ئەتکبکرێ پاشانیش هەر بەمێینەیەک سوڵح دەکرێ . شەرەف کراوەتە شوناسێک بۆ بنەمالە بەلام بەتەنها من دەبێ بیپارێزم و تەواوی نێرینەکان دەبنە چاودێر پاسەوان .هەرچییەك ئەكەم یان نایكەم من تەنها وەسیلەیەكم  بەكاردەهێنرێم بۆ ئامانجە گشتییەكەی باوان و ماڵە خەزوران لەسەر ئاستێكی گشتی. ئێمە دەبێ دابونەریتو عورف و یاسو رێسا و سیستەمی پەروەردەی و میدیاییمان لەرەگوریشەهەڵوەشینین و بە یاسای سەردەم و دیموکراسی دایرێژینەوە. ئێمە گرفت لە پەروەردەماندا هەیە کە پەروەردەیەکی بکوژو ببرە پەروەردەیەکە جەندەری نییە بەرابەری ناناسێ زیاتر کار لەسەر بەرابەری ئەرک دەکات تا ماف خێزان و دەوڵەت دوو بنکەی سەرەکین لەدروستکردنی کەسێتی تاکدا پاشانیش ئەرکی دامودەزگای ناحکومی و رێکخراوی مەدەنی و میدیا و مینبەر کاتێک دێێن باس لە کوشتن دەکەین خەتاکان دەکەینە ئەستۆی گەردیلە بچوکەکان و بیرمان دەجێ ئەو تۆفانە لەکوێوە سەرچاوەی گرتووە ، فیمینیستە رادیكاڵەكان یان هەندێ چالاكوانی چ ژن بێت چ پیاو توند هێرش دەکەنەسەر خودی نێرینەکان وە وێنایەک دەخولقێنێ کەئێمە دژی پیاوین یان رقمان لەپیاوە  ! هاوڵاتى : پێتوایە ئەبێت بەهەستێكی مرۆڤایەتی مامەڵە لەگەڵ نێرینە و مێینەدا بكەین لەكۆمەڵگادا؟ خەندان جەزا: بەدڵنیاییەوە تۆ نابێت ئەم مامەڵە جیاوازە كە ژن بە زەعیفترین و لاوازترین و بەدبەختترین و داماوترین وێنا دەكەیت و پیاویش بە هەموو شتێكی بەهێزو پالەوان و لەدواجاریشا  ناشرین و بکوژ . هاوڵاتى : پێتوانییە چی رۆڵی هەیە كە ژن كوشتن بەردەوامە بەناوی شەرەفەوە؟ پێتانوایە رێكخراوەكانی ژنان خەتایان هەیە؟ خەندان جەزا: هەموو كەس و لایەن و دەسەڵات و سوچ و قوژبنێكی ئەو كۆمەڵگایە خەتای هەیەو پشكی بەردەكەوێت. یاساو دەسەڵاتی قەزائی و تەنفیزی كە بەر سیستەمی وڵاتەكە دەكەوێت پشكی شێر بەر ئەمانە دەكەوێت، نەك رێكخراوەكانی ژنان، تۆ ئەو پشكەی كە رێكخراوی ژنان زەق ئەكرێتەوە چی بەدەستە ئادەی پێمبڵێ بتوانێت كار لەیاسایەك بكات، رێکخراوەكانی ژنان نات لەنێو حیزبەکەی خۆیاندا رایان ببێ جا چ بگا بەدەوڵەت ! رێکخراوی ژنان لقێکی مێنەی پارتێکە وەک لاوان قوتابیان ئیدی چاوەروانێێەکی لەخۆڕایە پێت وابێ دەبێ ئەوان کارێکبکەن  . راستە رێكخراوەكانی ژنان گەندەڵن و پرسی ژنیان یان پرسی جەندەریان نەکردە کاری سەرەکیان ، بەڵام تاوانباری سەرەكی ئەگەر ئێمە وەكو پلەبەندی پیایدا سەربكەوین لەپلەی یەكەم و بە ئاستێكی زۆر فراوان و گەورە ئەو هێزەیە كە دەسەڵاتی هەیە. هاوڵاتى : چۆن چارەسەری ئەمە ئەكرێت؟ لەكۆتایی تێكستەكەدا بۆ پیاوان نووسیوتە «تۆم خۆشدەوێت بێ تۆ ناژیم وەرە با لەیەك بگەین»؟ خەندان جەزا: بەدڵنیاییەوە لەسەرەتاوە هەر بەوە دەستپێدەكەم ئێمە مریەمێكی ترمان بۆ دروستنابێـت بەبێ پیاو عیسای ببێت، شتی وا نییەو مەلێكیش بە باڵێك نافڕێـت، مرۆڤ كائینێكی كۆمەڵایەتییەو پێویستیان بەیەكە، پێویستم بە هاوڕەگەزە، پێویستم بەڕەگەزە جیاوازەكەیە بۆ زۆربوونی ژمارەی نەسل و تێركردنی غەریزەكانم و بۆ تەواوی پێكهاتەكانی ژیان و خۆشەویستی . من بەبێ ئەوناهاوسەنگم  ئەویش بەبێ من توانای فرینی  نییە، بۆیە ئەم شەڕە خوێناوییە لە رۆژێكدا دەبێت كۆتایی بێـت وشوناسی مرۆڤ بوون بکریتەوە بەبەلای هەردوکیان دەبێ گرفتە راستەقینەكە بناسن. هاوڵاتى : چارەسەر چییە، گۆڕینی پەروەردەی كۆمەڵگایە؟ خەندان جەزا: چارەسەر دەتوانیت لەچەند شتێكدا چڕی بكەیتەوە، بەڵام زۆر فاكتەری دیكەی لێئەبێتەوە.  یەكێك لەكارە هەرە گەورەكان ئەوەیە كە لە پەروەردەوە دەستپێبكرێت، پەروەردە بەشێوە گشتییەكەی كە ئەڵێم پەروەردە ئەو شەش ساڵەی سەرەتات لەنێو خێزانێکی بچوکدایت   دوایی كە ئەچیتە قوتابخانە و پاشآنیش لەنێوخێزانێکی گەورەتری بەناو کۆمەلگا ئەم سێ پەروەردەیە ئەبێت بەرەیەكی یەكگرتوو پێكبهێنن كە جەندەری بێت كە هاوتەریب بێت، ئێمە لە رووی تیۆرو دروشمەوە زۆرترین بەندو یاسای دیموکراسی و مافی مرۆڤمان  لەبەرە وەک توتی دەیلێینەوە بەراورد بەكۆمەڵگەیەكی پێشكەوتوو. تۆ لەكۆمەڵگایەكی پێشكەوتوووەک  سوید، نەرویج،  بەریتانیا فرەنسا  تۆ تاكێك نابینیت گەنجێك 20 ساڵە، 25 ساڵە بە روبعێكی تاكێكی كورد قسەو ووشەبەندی و زەخیرەی كەلیماتی پێبێتو شرۆڤەی سیاسی و ئابوری و کۆمەلایەتیت بۆبکات  باسی نیچەو فرۆیدت وکانتت بۆ بكات. لەگەڵ هەر تاكێكی كورددا قسەئەكەیت وەكو بەندبێژی لێهاتووە ئەوەندە باسی فەیلەسوفەکانت  بۆ ئەكات، بەڵام لە كرداردا كاری پێناكات، كار بەوە ئەكات کەدووینبەرە ئازادەکە چی دەلێن و چێ نمایش دەکەن بەبالی راست و چەپییەوە دەبێت دەسەڵاتی قەزائی تەنفیزی لە بەرتیل و رەشوەو خێڵ و خێڵەكی و سوڵحی عەشایەریو دالدەدانی بکوژو تاوانکاران بێتە دەرەوەو ببێتە دەسەڵاتێكی بەهێز.  زۆر گرنگە تەواوی ئەو بنكە سوڵحە عەشایەریانە دابخرێت. سەنتەرێكی توندوتیژیت هەیە ژنێك كەموشكیلەی هەیە رووی تێناكات، من شەش هەزار كیلۆمەتر لەكوردستان دوورم بەمن ئەڵێ فریام كەوە بۆ كوێت بێنم دادە گیان؟ بتنێرمە كوێ؟. هاوڵاتى : پێتانوایە هەردوو مینبەرەكە بەكەڵك نایەن بۆ ئەم كۆمەڵگایە؟ دەبێت مینبەرێكی نوێمان هەبێت؟  خەندان جەزا: بەدڵنیاییەوە ئەو دوو مینبەرە هەردووكی ئەبێت بێدەنگ بكرێت، بۆ نموونە ئەگەر ئێمە 30 بۆ 40 ساڵ بگەڕێینە دواوە مینبەرە ئاینییەكە سەیربكەین، دەبینین لەخوتبەی جومعە باسی ئاشتەوایی ئەكرد، باسی خێر و خێراتی ئەكرد، باسی تەبایی ئەكرد، زیاتر خوتبەكانیان خوتبەی ئیسلاحی بوو، نە باسی كوشتنە نە باسی دەستبڕینەو نە سەربڕینە، نە بێحورمەتییە بەژن نەحۆری نە سیغەو موتعە. ژنان سالانی حەفتاکان مینی جۆبیان لەبەردەکرد کەچی کەس تەحەروشی پێنەدەکردن ! ژن و پیاودەچونە سینەما رەش بەلەک شەوئاهاەنگ کەسیش بە مولحیدناونەدەبرا هاوڵاتى : چ قسەیەكت هەیە بۆ رەگەزی نێر؟ بۆ پیاوان؟ خەندان جەزا: بەبڕوای من رەگەزی نێر دەبێت زۆر ژیرتر بێت لەوەی كە  بكەوێتە ئەو یاریەی كە تەنها پارێزگاری لەخۆی بكات، چونكە كە تۆ ئەبینیت كاتێك ژنێك ئەكوژرێت،  شتێك ئەقەومێت،  فیمینیستە رادیكاڵەكان هێرشێكی توند دەكەنە سەر پیاوان  تۆ لێرەشدا نابینیت پیاوەكان ژیرانە بێنە قسە، بەڵكو هەریەك لەئاستی خۆی بەرگری لەخۆی ئەكات، دەڵێن من بۆ ژنەكەم مێردێکی عەیارە بیستوچوارم بۆخوشکەکەم سەردائەنەوێنم  ئەم كێشە و گرفتە کێشەی هەموانە ، باشە من چوارجار قسەم پێنەوتراوەو ریگەم لێنەگیراوە مانای وایە نابێ بەکێشەی خۆمی بزانم ؟ دەبێ تەواوی کۆمەلگا بەسەرجەم چین وتوێژەکانییەوە بەخەموکێشەی خۆی بزانێ   دیسان دەلێم خۆشم دەوی پیاو ئەم گەردونە بە من وتۆوە جوانە

عەمار عەزیز بێریڤان ئەیوب دوای ساڵێك و حەوت مانگ لەزیندان ئازاد كراو دەڵێت:» خەونی منە گوزەرانی ناو زیندان بكەم بەكتێبێك و بڵاوی بكەمەوە، لەناو زیندان ژیانی خۆم نوسیووە، بەڵام كە ئازادكرام رێگەیان پێنەدام نووسینەكانم بهێنمە دەرەوە، بەڵام لەبیرمدا ماوەتەوە»و دەشڵێت:» لەو ماوەیەی كە لەزیندان بووم و یەك جارو بۆ ماوەی 10 خولەك منداڵەكانم بینیوە». ئەمرۆ 10ی ئایار، دادگای دووی هەولێر  بڕیاری ئازادكردنی مەرجدار بۆ ژنە چالاكوان بێریڤان ئەیوبی دەركرد كە سزای دوو ساڵ زیندانیكردن بەسەردا سەپێندرابوو . دوای ئازادكردنی بێریڤان ئەیوب سەرەتا باس لەكاتی دەستگیركردنی خۆی كردو وتی « من و منداڵەكانم لە فامیلی موڵی هەولێر بووین، لەناكاوێداو لەپێش چاوی منداڵەكانم و خەڵك و لەشوێنێكی گشتی كەلەپچەكرام، دواتر منیان بردە زیندان، لەزیندانیش لەژوورێكی تاكەكەسی بووم بۆ ماوەی  15رۆژ لەو ژوورەدا بەتەنیا بووم و مامەڵەی دەزگا ئەمنیەكان لەگەڵ من باش نەبووەو رێگایان بەپارێزەركەم و منداڵەكانم نەدەدا بیانبینم، ئەوكات لەبارودوخێكی زۆر خراپدا بووم». هەروەها باسی لەوەشكرد دوای ئەوەی حوكمدراوە دەزگا ئەمنییەكان شێوازی مامەڵەیان گوڕیوەو بەشێوەیەكی باش مامەڵەیان لەگەڵ كردووە. بێریڤان ئەیوب، باس لەپەیوەندی خۆی و هاوسەرەكەی و منداڵەكانی دەكات و وتی:» لەسەر پرسی جیابوونەوەم لەگەڵ پیاوەكەم ناتوانم هیچ شتێك بڵێم، بەڵام بەتەواوی لێی جیابوومەتەوەو ناگەڕێمەوە لای، تەنیا ئەوە ماوە دەچمە دادگای دهۆك و منداڵەكانم بە رەسمی وەردەگرمەوە، ئەو كاتەی لەزیندان بووم تەنیا یەك جار منداڵەكانی خۆم بینیوە بۆماوەی 10 خولەك». چالاكوانەكەی بادینان ئەوەشی روونكردەوە كە لەناو زیندان زۆر شتی تایبەت لەسەر ژیانی خۆی نووسیوە، وتی:» رۆژانە سەرقاڵی نووسینەوەی چیرۆكی خۆم بووم لەناو زیندان و ئەو نەخۆشیانەی كە بینیومە، بەنیاز بووم ئەو نووسینانە هەمووی كۆبكەمەوە دواتر بیكەمە كتێبێك و بڵاوی بكەمەوە، بەڵام زۆر بەداخەوە كە ئەمڕۆ لەكاتی ئازادكردنم رێگەیان بەمن نەدا ئەو نووسینانە لەگەڵ خۆم ببەمەوەو وتیان نابێت هیچ شتێك لەگەڵ خۆت ببەیتە دەرەوە، شتەكان هەموو لەبیری مندا ماونەتەوە پشتیوان بەخوا جارێكی تر دەینووسمەوە». بێریڤان ئەیوب، تاكە ژنی چالاكوانی بادینانە لە 13/10/2020 دەستگیركراوە، دواتر  بەتۆمەتی «هەوڵدان بۆ تێكدانی ئاسایشی هەرێمی كوردستان» و بەپێی ماددەی یەكی یاسای ژمارە 21ی ساڵی 2003 سزای دوو ساڵ زیندانیكردنی بەسەردا سەپێندرا، پاش تەواوكردنی نزیكەی ساڵێك و حەوت مانگ لەسزاكەی ئازاد دەكرێت. «راستە دەزگا ئەمنییەكان تۆمەتی ئەوەیان خستووتەوە پاڵ من كەپەیوەندیم لەگەڵ پەكەكە هەیە، ئەم قسانە هیچ راست نین، من كەسێكی سەربەخۆم و راستە پەكەكەش شەهیدو قوربانیان داوەو خەباتیان كردووە بۆ گەلی كورد    ئەو تۆمەتانە دوورن لە راستیەوە كە پەیوەندیم لەگەڵ پەكەكەدا هەبێت»، بێریڤان وای وت. ئەو ژنە چالاكوانە ئەوەشی دووپاتكردەوە كە دەچێتەوە بۆ دهۆك و لەوێ‌ دەبێت و لەدادگاش منداڵەكانی خۆی وەردەگرێتەوە» تەنیا چالاكوانێكی بادینانم داوای دادوەری و ماف و مووچەی فەرمانبەرانم  كردووە و هیچی تر. هاوكات لەڕێگەی رۆژنامەی هاوڵاتییەوە سوپاسی هەموو دەزگا راگەیاندنەكان و رۆژنامەنووسان و تیمی پارێزەرانی بادینان و كوردانی تاراوگەو ناوخۆی هەرێمی كوردستانی  كردو وتی:» قەرزاریانم».  

لەیال ئەحمەد وتەبێژی بەنزینخانەكانی سلێمانی دەڵێت:» لەبەرئەوەی كارەكەمان سستییەكی تیابوەو بەنزینەكەمان بۆنەفرۆشراوەو بازاڕمان زۆر خاو بوو، نرخی بەنزینمان دابەزاند لەبەر ئەوەی بەهەرزان دەستمان كەوتبوو». بەهمەن شێخ قادر لەم چاوپێكەوتنەیدا لەگەڵ هاوڵاتى  روونكردەوە لەسەر وەستاندنی دابەشكردنی بەنزینی 690 دینارییەكە دەدات و دەڵێت:» ئەوجۆرە بەنزینە دەگەڕێتەوە بۆ كێشەی تەكنیكی لە پاڵاوگەكە، چونكە ئەو بەنزیخانانەی كە پارەیان لە بانكەكان خەواندووە بۆ ئەوجۆرە بەنزینە هەر پارەكانیان لە بانكە و چاوەڕێن ئەو كێشەیەی لەوپاڵاوگەیە هەیە چارەسەربێت و بەنزینەكەیان بۆ بێت چونكە هێشتا بەكتابی ڕەسمی پێمان نەوتراوە كە ئیتر ئەوجۆرەبەنزینە نایەت». لەسلێمانی لەئێستادا نرخی یەك لیتر بەنزین لەجۆری نۆرماڵ بە 900 و موحەسەن بە 1025 و سوپەر بە هەزارو 1125 دینار دەفرۆشرێت. ژمارەی بەنزینخانەكان لە هەرێمی كوردستان نزیكەی هەزار بەنزینخانەیە كە 400  زیاتر  دەكەوێتە پارێزكای سلێمانی و هەڵەبجە بەهەردووئیدارەی ڕاپەڕین و گەرمیان. بەهمەن شێخ قادر ئەوەی خستەروو كە  لە سەرەتای شەڕی نێوان ڕوسیاو ئۆكراینا نەوتی جیهانی تا 130 دۆلار بەرز بوویەوە ،بەڵام ئەوەبوو وەستانێكی تێكەوت و وەكو بەنزینخانەكان بەرزبونەوەیان بینی بۆ بەنزینی نۆڕماڵ تا 1025 دینار بەرزبوویەوە بۆ لیترێك بەنزین، وتیشی:» هەموكات لەكاتی شەڕوقەیرانەكان ئەزمەیەك دروست دەبێت لە خۆراك وسوتەمەنی  كە سوتەمەنیش یەكێك بوو لە سێكتەرەكان و شەرەكە كاریگەری لەسەری هەبووە». هەروەها باسی لەوەشكرد كە دابەزینی نرخی بەنزین چەند هۆكارێكی هەیە لەوانە هەفتەی رابردوو دابەزینی نرخی نەوت بوو  بە 106 دۆلار بۆ هەر بەرمیلێك،  « گرانی نرخی بەنزین بوو لەبەنزینخانەكان كە هاوڵاتى ان كەم سەردانیان ئەكردین لەكاتێكدا بەنزین زۆربوو بەڵام خواست لەسەری كەمبوو، لەبەرئەوەی كارەكەمان سستییەكی تیابوەو بەنزینەكەمان بۆ نەفرۆشراوەو بازاڕمان زۆر خاو بووە ئیمەش بەنزینەكەمان بە هەرزان دەستت كەوتوە ویستومانە  بەو نرخ دابەزاندنە كارەكانمان بچێتەوە سەر ڕێچكەی خۆی و فڕۆشمان بەرزبێتەوە». هاوكات وتەبێژی بەنزینخانەكانی سلێمانی جەختی لەوەشكردەوە زۆربونی بەنزین هەبێت نرخەكەی  زیاتر دادەبەزێنن، وتیشی:»ئێمە لەگەڵ  حەق و كاتدا دەڕۆین ، پەیوەندی بەوەوە نییە كەسێك زۆرمان لێبكات تەنیا ئەوەیە بەنزینمان بە هەرزان دەست كەوتوەو ویستومانە فرۆشمان زیاد بكات هاوڵاتى ش پێی خۆشە نرخەكەی دابەزێت». «ئێمە دائیمە وتومانە كاتێک نرخی بەنزین دادەبەزێت پێش هەموو شتێك لە قازانجی ئێمەیە پاشان خەڵك، لەبەر ئەوەی فرۆشمان زیاد دەكات شۆفێرانیش كە دێنەلامان گلەیی ناكەن‌و دڵمان خۆش دەبێت لەكارەكەمان، چونكە پەیوەندیی راستەوخۆمان لەگەڵ خەڵك هەیە ئەگەر گرانبێت ناڕەزایەتی دروست دەبێت». حكومەتی عێراق زیاتر لەشەش مانگە، نزیكەی نیو ملیۆن لیتر بەنزینی هەناردەی هەرێمی كوردستان دەكرد و رۆژانە لەبەنزینخانەكان نۆرەی بۆ دەگیراو هەر لیترێك بە 690 دینار دابەشدەكرێت. بەهمەن شێخ مستەفا پێشیوابوو كە بەنزینی 690 دینارییەكە كە نزیكەی ساڵێكە بەردەوام هەیە «هەر ئێمەین و بەنزینخانەكانی ئێمەیە دابەشی دەكات و  لەنزیكەی 90 بەنزینخانە دەفرۆشرێت،  كەحكومەت ئەیهێنێت وئەیدات بە نەوت و كانزاكانی سلێمانی ئێمەش ئەیدەین بەو بەنزیخانانەی كەبۆ هاتوچۆی خەڵك و پاس و تەكسیەكان نزیكە  ، هەرچەندە هەر گلەیشیان هەیە واتە گروپ و لایەنێكی ترنین هەر بەنزینخانەكانی خۆمانن وپاڵپشتێك بوە بۆگرانترنەبونی نرخی بەنزین». بەهمەن شێخ قادر باسی لەوەشكرد كە ڕۆژانە ئەو بەنزینی 690 دیناریە كە هاتۆتە هەرێمی كوردستان یەك ملیۆن و 80 هەزار لیتربووە كە نزیكەی 500 هەزار لیتری بۆ پارێزگای سلێمانی بووە بە ئیدارەی گەرمیان و هەڵەبجەوە ئەوەی دەمێنێتەوە بۆ پارێزگای هەولێرو دهۆك بووە. «بەنزینی 690 دینارییەكە لە هەولێر بەرهەمدەهێنرێت كە هی حكومەتی عێراقییە كە لەپاڵاوگەی كار گروپ بەرهەمدەهێندرێت كە ملیۆنێك و 80 هەزار لیترە ڕۆژانە بەسەر چوار پارێزگاكەدا دابەشكراوە، ئەوەی تر بەشێكی هەر لە خواروی عێراقەوە دێت هەر بەبازرگانی و بەشێكیشی لەتوركیاوە هاوردە دەكرێت»، وتەبێژی بەنزینخانەكانی سلێمانی وای وت.  سەبارەت بە هۆكاری نەمان و وەستانی بەنزینی 690 دینارییەكە ئەوەی روونكردەوە كە وەستانی ئەوجۆرە بەنزینە دەگەڕێتەوە بۆ كێشەی تەكنیكی لەپاڵاوگەكەدا، چونكە ئەو بەنزیخانانەی كە پارەیان لە بانكەكان خەواندووە بۆ ئەوجۆرە بەنزینە هەر پارەكانیان لە بانكە و چاوەڕێن ئەو كێشەیەی لەوپاڵاوگەیە هەیە چارەسەربێت و بەنزینەكەیان بۆ بێت چونكە» هێشتا بەكتابی ڕەسمی پێمان نەوتراوە كە ئیتر ئەوجۆرەبەنزینە نایەت». بەهمەن شێخ قادر، هێمای بۆ ئەوەشكرد كە ئەو بەنزینەی لە بازیان بەرهەم دەهێنرێت بۆ هەرێمی كوردستان نییەو  حكومەتی هەرێم نەوتی خاوی بۆ دابین ناكات ، بەڵام گرێبەستی لەگەڵ حكومەتی عێراق كردوە كەنەوتی خاوی بۆدابین دەكات و ئەو سوتەمەنییەی بەرهەمی دەهێنێت دەدرێت بەپارێزگای كەركوك و دەوروبەری. دەربارەی ئەوەی هەندێك لە بەنزینخانەكان 10 تا 25 دینار بۆ هەر لیترێك نرخیان كەمتر كردووەتەوە لەوەی راگەیەندراوە، وتەبێژی بەنزینخانەكان وتی:» بەردەوام دەڵێین باكوالێتیمان باشبێت و لەسەر نرخ دابەزاندن كوالێتیمان خراپ نەكەین ڕەنگە ئەو بەنزینخانانە  فرۆشیان كەم بێت و هەوڵدەدەن بەشتێكی كەم سەرنجی خەڵك بەلای خۆیاندا ڕابكێشن».

هاوڵاتى موراد قه‌ره‌یلان، فه‌رمانده‌ى بڕیارگه‌ى ناوه‌ندى پاراستنى گه‌ل(نه‌به‌گه‌) زانیارى نه‌بیستراو له‌باره‌ى شکستى سوپاى تورکیا ده‌خاته‌روو ده‌شڵێت:" هه‌موو گه‌ریلایه‌ک وه‌ک شێر له‌ دژى دوژمن ده‌جه‌نگن". موراد قه‌ره‌یلان، فه‌رمانده‌ى بڕیارگه‌ى ناوه‌ندى پاراستنى گه‌ل(نه‌به‌گه‌) له‌ چاوپێکه‌وتنێکیدا له‌گه‌ڵ رادیۆى ده‌نگى وڵات زانیارى نه‌بیستراو له‌باره‌ى ئۆپه‌راسیۆنه‌که‌ى سوپاکه‌ى ئه‌ردۆغان ئاشکرا ده‌کات و ئه‌وه‌ دووپاتده‌کاته‌وه‌ که‌دوژمن تا ئێستا نه‌یتوانیووه‌ به‌هیچ شێوه‌یه‌ک بکه‌وێته‌ ناو گۆڕه‌پانه‌کان، به‌پێى ئه‌و ژماره‌یه‌ى که‌ هه‌ڤاڵانمان ئاشکرایان کردوه‌ و به‌و ئه‌ندازه‌ى که‌ ئێمه‌ چاودێریمان کردوه‌، نزیکه‌ى ٣٠٠ کوژراویانداوه‌. ئاشکرایه‌ که‌ ئه‌ردۆغان و باخچه‌لى مردنى به‌سه‌دان و به‌هه‌زاران سه‌ربازیان له‌پێش چاویان داناوه‌".  هاوکات ئه‌وه‌ش ده‌خاته‌روو که‌ ده‌یانه‌وێت سه‌ربازانیان دابه‌زێنن، به‌ڵام ناتوانن و هه‌لیکۆپته‌ره‌کانیان ده‌گه‌ڕێنه‌وه‌. پاش کاتژمێرێک، دوو کاتژمێر هه‌وڵده‌ده‌ن سه‌رباز دابه‌زێنن، گه‌ریلا ده‌ستیان لێده‌که‌نه‌وه‌ و ناتوانن سه‌رباز دانێن. "ئه‌و سه‌ربازانه‌ به‌هۆى ئه‌وه‌ى ناتوانن بگه‌ڕێنه‌وه‌ بۆ بنکه‌کانى خۆشیان له‌و نێوه‌دا ده‌مێننه‌وه‌. واتا به‌سه‌ربازه‌کان ده‌ڵێن، یا مردن یا ئه‌وه‌تا خۆتان به‌جێ بکه‌ن. گه‌ڕانه‌وه‌یان بۆ نییه‌."  قه‌ره‌یلان شه‌ڕى زاپ و ئاڤاشینى به‌ شه‌ڕێکى نه‌ته‌وه‌یى وه‌سفکرد، که‌ ئاینده‌ى گه‌لى ناوچه‌که‌ دیارى ده‌کات. قه‌ره‌یلان وتیشی: "دوژمن ئێستا به‌ بنبه‌ست گه‌یشتووه‌، بۆیه‌ هه‌ر چییه‌کى له‌ ده‌ست بێت ئه‌نجامى ده‌دات". قه‌ره‌یلان ڕایگه‌یاند، گه‌ریلاکان له‌ زاپ و ئاڤاشین ماوه‌ى 15 ڕۆژه‌ به‌رخۆدانێکى شایسته‌ و هێژایان ئه‌نجام داوه‌ و وتی: "هیچ دۆزێک له‌ دۆزى ئازادیى گه‌لى کورد دۆزێکى مافدارتر نییه‌. هه‌ر گه‌ریلایه‌ک وه‌ک شێرێک به‌رامبه‌ر به‌ دوژمن ده‌وه‌ستێته‌وه‌. ئێمه‌ بڕوامان به‌ عه‌قڵ و ڕێگا و ڕێبازه‌کانى خۆمان هه‌یه‌. ئێمه‌ به‌ ڕوانگه‌ى شه‌ڕى گه‌لى شۆڕشگێڕى بڕوامان هه‌یه‌ و پێى پشت قایمین. به‌و بڕوا و بڕیاره‌وه‌ له‌ دژى دوژمن ده‌جه‌نگین. دوژمنیش ده‌یه‌وێت به‌ رێگا و شێوازى نائه‌خلاقانه‌ ئه‌نجام به‌ده‌ست بهێنێت، بۆیه‌ سه‌رکه‌وتن بۆ  دوژمن نابێت، به‌ڵکو بۆ ئێمه‌ ده‌بێت، سه‌رکه‌وتن بۆ گه‌ریلاکانى ئازادیى کوردستان ده‌بێت" قه‌ره‌یلان ئه‌وه‌شى خسته‌روو که‌ ده‌سه‌ڵاتى ئاکه‌په‌ - مه‌هه‌په‌ ده‌سه‌ڵاتێکى ئاسایى نییه‌. ئه‌م حکومه‌ته‌ بۆ تێکشکاندنى تێکۆشانى ئازادیى کوردستان و له‌ناوبردنى ده‌ستکه‌وته‌کانى گه‌لى کورد دامه‌زراوه‌. " ساڵى رابردوو ویستى به‌ هێرشکردنه‌ سه‌ر گاره‌ سه‌رکه‌وتن به‌ده‌ست بهێنێت، به‌ڵام به‌ به‌رخۆدانى گه‌ریلا شکستیان هێنا، ئێستا به‌ هێرشکردنه‌ سه‌ر هه‌رێمه‌کانى پاراستنى مه‌دیا ده‌یانه‌وێت ئه‌و ئامانجه‌ به‌ده‌ست بهێنن، که‌ ساڵى ڕابردوو نه‌یانتوانى به‌ ده‌ستى بهێنن. ئه‌وان ته‌نها ئه‌مساڵیان به‌ ده‌سته‌وه‌ ماوه‌، ئه‌مه‌ کۆتا ساڵه‌ بۆ ئه‌م حکومه‌ته‌. ئه‌گه‌ر له‌و هێرشانه‌ى دژ به‌ ئێمه‌ سه‌ربکه‌ون، ئه‌وا له‌ دژى گه‌لى کورد سه‌رده‌که‌ون، ده‌سه‌ڵاتى خۆیان هه‌میشه‌یى ده‌که‌ن، به‌ڵام ئه‌گه‌ر شکستیان هێنا ئه‌وه‌ له‌ناو ده‌چن. بۆیه‌ ئه‌م دۆخه‌ بۆ ئه‌وان دۆخى مان و نه‌مانه‌". موراد قه‌ره‌یلان ده‌شڵێت:" ئه‌مه‌ شه‌ڕى مان و نه‌مانه‌، شه‌ڕى زاپ شه‌ڕێکى نه‌ته‌وه‌ییه‌ له‌ ئاڤاشین، ئه‌و شه‌ڕه‌یه‌، که‌ ئاینده‌ى گه‌له‌که‌مان و گه‌لى ناوچه‌که‌ دیارى ده‌کات. ئه‌گه‌ر دوژمن له‌ دژى ئێمه‌ سه‌ربکه‌وێت سیاسه‌تى فاشیزم و جینۆساید له‌ کوردستان زاڵ ده‌بێت و پرۆسه‌یه‌کى تاریک باڵ به‌سه‌ر ناوچه‌که‌دا ده‌کێشێت". قه‌ره‌یلان پێیوابوو که‌" له‌هه‌مووشى گرنگتر ئه‌وه‌یه‌ که‌ هێڵى خیانه‌تى له‌نێو کوردان باشتر ئاکتیڤ کردووه‌. له‌م چوارچێوه‌یه‌دا بۆ ئه‌وه‌ى بتوانێت له‌لاى باشووره‌وه‌ په‌لامارى گه‌ریلا بدات له‌گه‌ڵ په‌ده‌که‌ هه‌ندێ چاوپێکه‌وتنیان ئه‌نجامداوه‌ و هه‌ندێ به‌ڵێنى ژێربه‌ژێریان به‌ په‌ده‌که‌ داوه‌، په‌ده‌که‌ش بۆ دۆژمن ئاماده‌کارى کرد. پیلانى دۆژمن ئه‌وه‌ بوو که‌ گه‌ریلا له‌زاپ گه‌مارو بدات و به‌مشێوه‌یه‌ش سه‌ربکه‌وێت". فه‌رمانده‌ى بڕیارگه‌ى ناوه‌ندى پاراستنى گه‌ل(نه‌به‌گه‌) ئه‌وه‌ش ده‌خاته‌روو که‌ هێڵى خیانه‌تى کورد به‌ته‌نیا له‌باشور نا، به‌ڵکو ویستیان له‌باکوریش ئه‌م هێڵه‌ چالاک بکه‌ن و به‌شدارى ئۆپه‌راسیۆنیان پێ بکه‌ن. "جاشه‌کانیان له‌کوردستان کۆکرده‌وه‌ و هه‌موویان به‌شدارى ئۆپه‌راسیۆن ده‌که‌ن، هه‌روه‌ها ئه‌و چه‌تانه‌ى پاش ماوه‌ى داعش به‌تایبه‌تى ئه‌و چه‌تانه‌ى به‌ره‌چه‌ڵه‌ک تۆرکمانن به‌شدارى پێ ده‌که‌ن. به‌رێگه‌ى ته‌کنه‌لۆجیاى هه‌ره‌ پێشکه‌وتوو، به‌هاوکارى کوردى نۆکه‌ر، به‌تایبه‌تیش به‌به‌کارهێنانى چه‌کى کیمیایى ده‌یانه‌وێت ئه‌نجام به‌ده‌ست بهێنن". موراد قه‌ره‌یلان باس له‌ورده‌کارى ئۆپه‌راسیۆنى"جنگى قوفڵ" و هێماى بۆ ئه‌وه‌کرد که‌ هێرشى دۆژمن له‌ ١٧ى نیساندا ده‌ستى پێ کردوه‌، به‌ڵام له‌بنه‌مادا هێرش له‌ ١٤ى نیسانه‌وه‌ ده‌ستى پێ کردوه‌." له‌ ١٤ى نیساندا به‌رێگه‌ى فرۆکه‌، ئۆبۆس و هاوه‌ن ده‌ستیان به‌هێرش کرد. پاشانیش سه‌رله‌ئێواره‌ى ١٧ى نیسان له‌کاتژمێر ٨:٣٠ ویستیان به‌رێگه‌ى هه‌لیکۆپته‌ر سه‌ربازه‌کانیان له‌زاپ و زۆر شوێنى تر دابه‌زێنن. ویستیان له‌ ٩ بۆ ١٠ شوێن له‌یه‌ک کاتدا سه‌ربازانیان دابه‌زێنن بۆ ئه‌وه‌ى سه‌ر له‌گه‌ریلا بشێوێنن. به‌م تاکتیکه‌ و به‌م ره‌وشه‌ ویستیان هه‌رێمه‌که‌ داگیر بکه‌ن.". هه‌روه‌ها وتیشى:" واتا پلانیان کرد له‌ماوه‌ى رۆژێکدا له‌و هه‌رێمانه‌ به‌جێ ببن. به‌ڵام له‌به‌رامبه‌ر به‌وان گه‌ریلاى فیدایى کوردستان راوه‌ستابوون. له‌زاپ و ئاڤاشین گه‌ریلا به‌فیداکارى و به‌ئاگایى له‌دۆژمن هاتنه‌ ده‌ست و ئه‌م ده‌ستوه‌شاندنه‌ى گه‌ریلاش جێگاى پێزانینه‌. هه‌ڤاڵان قاره‌مانیه‌تیه‌کى مه‌زنیان نواند. هه‌ڤاڵان له‌و ٥-٦  رۆژه‌دا له‌هه‌ر هه‌رێمێک که‌ دۆژمن ویستى سه‌رباز دابه‌زێنن له‌دۆژمنیان خست، پێش به‌دۆژمنیان گرت و سینه‌ به‌سینه‌ له‌گه‌ڵ دۆژمندا شه‌ڕیان کرد. ئه‌گه‌ر هه‌ڤاڵان له‌کات و شوێنى خویدا ده‌ستێوه‌ردانیان نه‌کردبا ئه‌وا دۆژمن ده‌یتوانى خوى بگه‌ێنیته‌ هه‌ندێ شوێنى ستراتیژى و سه‌رکه‌وتنى به‌ده‌ست بهێنایه‌. به‌ڵام هۆشیارى هه‌ڤاڵان و وڵامدانه‌وه‌ى فیدایانه‌ و قاره‌مانانه‌ و زیره‌کى رێگه‌ له‌پلانى دۆژمنان گرت و پلانه‌که‌یان پۆچه‌ڵ کردنه‌وه‌". قه‌ره‌یلان ده‌شڵێت:"دوژمن نه‌یتوانى سه‌ربازانى خۆى له‌زۆر شوێندا دابه‌زێنێت. راسته‌ له‌هه‌ندێ شوێندا سه‌ربازیان دابه‌زاند، به‌ڵام ئه‌وه‌ش دواى پێنج، شه‌ش رۆژ له‌هێرش و پێکدادانى قورس پێکهاتووه‌ و ئێستاکه‌ش له‌وێدا چه‌قیووه‌. وه‌کو نموونه‌، ئه‌و سه‌ربازانه‌ى له‌کۆره‌ژارۆ دابه‌زیووه‌ن، ئێستا زۆر ته‌نگاوبوونه‌ و زۆر زه‌حمه‌تى ده‌کێشن. دوژمن ویستى له‌پێده‌شتى شێڵادزێه‌وه‌ سه‌ربازانى له‌وێدا رزگار بکات. کۆژراوێکى زۆریانداوه‌. شه‌ڕێکى مه‌زن به‌رێوه‌ ده‌چێت. دۆژمن به‌فرۆکه‌، هه‌لیکۆپته‌ر و ئۆبۆس و به‌به‌کارهێنانى هه‌موو چه‌کێک له‌ئاسمان و زه‌وییه‌وه‌ هێرشى کرد. له‌لاى باکوریشه‌وه‌ به‌رێگه‌ى زه‌مینى هێرشیان کرد. به‌مشێوه‌یه‌ ویستیان هه‌ڤاڵان چاوترسن بکه‌ن و له‌و قه‌ره‌باڵغیه‌دا ئه‌نجام به‌ده‌ستبهێنن. به‌ڵام هه‌ڤاڵانمان به‌قاره‌مانیه‌تى و ئێراده‌یه‌کى مه‌زنه‌وه‌ به‌زیره‌کى وه‌ڵامى هێرشه‌کانیان دایه‌وه‌ و دۆژمنیان تێکۆپێکدا". هاوکات ئه‌وه‌شى باسکرد که‌ له‌م شه‌ڕه‌دا که‌ نزیکه‌ى پانزده‌ رۆژه‌ به‌رده‌وامه‌، گه‌ریلاکانى ئازادى کوردستان سه‌رکه‌وتنى مه‌زنیان قازانج کردوه‌." به‌م بۆنه‌وه‌ و له‌رێگه‌ى ئێوه‌وه‌، ئه‌و هه‌ڤاڵه‌ فیدایانه‌ له‌زاپ و ئاڤاشین به‌دڵ و گیان سڵاو ده‌که‌م. به‌بۆنه‌ى ئه‌و به‌رخۆدانیه‌ى ده‌ینوێنن، پیرۆزبایى له‌هه‌مووتان ده‌که‌م. گه‌له‌که‌شمان ده‌بێت پیرۆزبایى له‌و قاره‌مانانه‌ بکه‌ن. چونکه‌ رێگه‌یان له‌پێش مه‌ترسى گه‌وره‌ گرتووه‌ و رێگه‌یان به‌دۆژمن نه‌داوه‌، ئه‌نجام به‌ده‌ست بهێنن". فه‌رمانده‌که‌ى نه‌به‌گه‌ ئه‌وه‌شى دووپاتکرده‌وه‌ که‌ ئه‌ردۆغان و باغچه‌لى کوژراوێکى زۆریانداوه‌. "به‌پێى ئه‌و ژماره‌یه‌ى که‌ هه‌ڤاڵانمان ئاشکرایان کردوه‌ و به‌و ئه‌ندازه‌ى که‌ ئێمه‌ چاودێریمان کردوه‌، نزیکه‌ى ٣٠٠ کوژراویانداوه‌. ئاشکرایه‌ که‌ ئه‌ردۆغان و باخچه‌لى مردنى به‌سه‌دان و به‌هه‌زاران سه‌ربازیان له‌پێش چاویان داناوه‌. وه‌کو نموونه‌، ده‌یانه‌وێت سه‌ربازانیان دابه‌زێنن، به‌ڵام ناتوانن و هه‌لیکۆپته‌ره‌کانیان ده‌گه‌ڕێنه‌وه‌. پاش کاتژمێرێک، دوو کاتژمێر هه‌وڵده‌ده‌ن سه‌رباز دابه‌زێنن، هه‌ڤاڵان ده‌ستیان لێده‌که‌نه‌وه‌ و ناتوانن سه‌رباز دانن. ئه‌و سه‌ربازانه‌ به‌هۆى ئه‌وه‌ى ناتوانن بگه‌ڕێنه‌وه‌ بۆ بنکه‌کانى خۆشیان له‌و نێوه‌دا ده‌مێننه‌وه‌. واتا به‌سه‌ربازه‌کان ده‌ڵێن، یا مردن یا ئه‌وه‌تا خۆتان به‌جێ بکه‌ن. گه‌ڕانه‌وه‌یان بۆ نییه‌".

سازدانی: شەنای فاتیح ئەندازیارێكی خۆراك كە پێشتر سەرۆكایەتی لیژنەكانی قایمقامییەتی لەسلێمانی كردووە دەڵێت:» بەشێك لەبازرگانەكان لەپێناو دەستكەوتنی پارەیەكی زیاتر جۆرەها خۆراك و كاڵاو شتومەكی ناتەندروست بەسەر هاووڵاتیاندا ساغدەكەنەوە، بۆیە بەدڵنیاییەوە ئەركی حكومەتە رێگری لەوەبكات». لەشكر حەمید، ئەندازیاری خۆراك لەم چاوپێكەوتنەیدا لەگەڵ  باسی زیانەكانی جبس دەكات كە زۆركات منداڵان دەیخۆن لەگەڵ خواردنی خێراو لە قتونراو، دەشڵێت:» ئەو كەسانەی خۆراك و شمەكی ناتەندروست دەدەنە هاووڵاتیان  كەسانێكن كە لەڕووی ویژدانییەوە گوناحبارێكی سەرەكین». هاوڵاتى: جبس چییەو لەچی دروست دەكرێت؟ لەشكر حەمید:  جبس چەند جۆرێكی هەیە، پێكهاتەی سەرەكی جبسی لە پەتاتە یان گەنمەشامی لەگەڵ زەیت و خوێ و تام دروستدەكرێت، بەداخەوە كوالێتی ئەو پەتاتەیەی بۆی بەكاردەهێنرێت زۆر نزمە و زۆرجار ئەو زەیتەشی بۆی بەكاردەهێنرێت چەندجار بەكارهاتووە، ئەمەش بەدڵنیاییەوە كاریگەری لەسەر تەندروستی مرۆڤ دەبێت و رێژەیەكی زۆر چەوری هەڵدەمژێت و رێژەیەكی زۆر خوێی تێدایە كەئەمەش بەدڵنیاییەوە كاریگەری راستەوخۆی لەسەر مرۆڤ هەیە بەتایبەتی منداڵ، لەبەرئەوەی جبسەكە وادەكات ئیشتیهای خواردنی بگیرێت كەئەمەش خواردنە سودبەخشەكان و كانزا و مینراڵ و ڤیتامینەكان نەخوات و تەنها بەو جبسە تەعویزی دەكاتەوە. هاوڵاتى: ئەگەر زیانی تەندروستی هەیە بۆچی رێگەی پێدەدرێت لە ماركێتەكاندا دابنرێت و بفرۆشرێت؟ لەشكر حەمید: بەنیسبەت زیانەكانەوە بێگومان زیانی هەیەو لەسەرتاسەری جیهان رێژەیەكی زۆر لەو خواردنانەی كەزیانیان هەیە بەكاردهێنرێن، بەڵام بەرێژەیەكی كەم بەكاردەهێنرێن بەڕێژەیەكی رەها بەكارناهێنرێن.  كوالێتی ئەو پێكهاتانە بەداخەوە ئەوەی لەهەرێمی كوردستاندا هەیە جگە لەوەی كەخۆی زیانی هەیە كوالێتیەكەشی باش نییە كە ئەمە بەدڵنیاییەوە كوالێتیەكەشی خراپەو باشترین شت ئەوەیە كە ناتوانرێت بە رەسمی ئەو شتانە قەدەغەبكرێن، بەڵام وابڵاوبكرێنەوە لەناو خەڵكدا كە زیانەكانی و مەترسیەكانی رێگریش بكرێت لەو جبسانەی كەبەشێوازێكی كوالێتی نزم دروستدەكرێن و بە كوالێتیەكی باش دروستبكرێن بۆ ئەوەی كاریگەریەكەی زیاتر نەبێت لەسەر تەندروستی مرۆڤ.  هاوڵاتى: ئایا بازرگانیكردن لە تەندروستی خەڵك بەگشتی و منداڵ بەتایبەتی گرنگترە؟ لەشكر حەمید: بەداخەوە ئەوەی ئێستا دەبینین لەسەرتاسەری هەرێمی كوردستان بەشێك لەبازرگانەكان لەپێناو دەستكەوتنی پارەیەكی زیاتر جۆرەها خۆراك و كاڵاو شتومەكی ناتەندروست بەسەر هاوڵاتىاندا ساغدەكەنەوە، بۆیە بەدڵنیاییەوە ئەركی حكومەتە رێگری لەوەبكات، بۆیە حكومەتی هەرێمی كوردستان پێویستە گرنگی تەواو بەئاسایشی خۆراك لەهەرێمی كوردستان بدات و بەروبوومی خۆماڵی زیادبكات و كەسانی پسپۆڕ و شارەزا لە بوارەكەدا بخاتەگەڕ كە پسپۆڕی خۆراك بن لەسێكتەری چاودێری سەلامەتی خۆراكداو كاربكەن بۆ ئەوەی بتوانن بڕیاری دروست و تەندروست لەسەر ئەو هەموو كاڵاو شمەكانە ببدەن كەبەشێوازێكی ناتەندروست دەدرێتە هاووڵاتیان. هاوڵاتى: ئەم حاڵەتە تەنها لەسلێمانی هەیە یان لەسەر ئاستی كوردستان؟ هەر هەمان جبس ناچێتە هەولێرو دهۆكیش؟  لەشكر حەمید: بەدڵنیاییەوە بوونی حاڵەتی جبس تەنیا لەسلێمانیدا نییە و سەرتاسەری هەرێمی كوردستانە هەمووشی بەیەك شێوازە و بەشێكی زۆری ئەو جبسانە لەڕووی كوالێتییەوە كوالێتییەكی باش نییە بەدەرە لەوەی كە جبس خۆی لەخۆیدا زیانی بۆ تەندروستی مرۆڤ هەیە. هاوڵاتى: پێتانوایە پێویستە حكومەتی هەرێم و ئاسایشی خۆراك لەسەر ئەم پرسە بێتە سەرخەت؟  بەتایبەت وەزارەتی كشتوكاڵ و بەڕێوەبەرایەتی گشتی گومرگ لەوەزارەتی دارایی و وەزارەتی بازرگانی، ئەمانە نابێت ژوورێكی عەمەلیاتیان لەسەر ئەم پرسە هەبێت؟ لەشكر حەمید: بەدڵنیاییەوە پێویستە ژوورێكی عەمەلیاتی تۆكمە هەبێت و كەسانی پسپۆڕ و شارەزای تێدابێت و هەموو ئەو خۆراك و كاڵا و شمەكانەی كە لەسنورەكاندا داخڵی هەرێمی كوردستان دەبێت بەو فلتەرانەدا بڕوات ئینجا رێگەیپێبدرێت، بەڵام بەداخەوە لەهەرێمی كوردستاندا تائێستا نەتوانراوە ئەو كاڵاو خۆراكانەی كەبەشێوازێكی ناتەندروست و نایاسایی داخڵ دەبن رێگری لێبكرێت.       هاوڵاتى: بۆچی خۆراكی لەقوتونراو لەقوتوی شوشەدا باشترە وەك لەقوتوی دیكە؟ لەشكر حەمید: بەدڵنیاییەوە هەموو خۆراكێك لە شووشەدا سەلامەتترە وەك لە قوتو، لەبەرئەوەی شوشە هیچ پێكهاتەیەكی شی نابێتەوە و لەگەڵ خۆراكەكەدا كارلێك ناكات و لەگەڵیدا تێكەڵ نابێت، بەڵام بەپێچەوانەوە قوتو زۆرجار بەهۆی ترشێتی ئەو ماددانەی تیایەتی شیبوونەوە روودەدات و بەشێك لەپێكهاتەی ئەلەمنیۆمەكە یان قوتووەكە تێكەڵی خواردنەكە دەبێت. هاوڵاتى: كاریگەری نیتراتی سۆدیۆم (ماددەی پارێزەر) لەسەر جەستەی مرۆڤ چییە؟ لەشكر حەمید:  نیتراتی سۆدیۆم، ماددەی پارێزەر ئەگەر رێژەیەكی زۆر بەكاربهێنرێت لە خواردنەكاندا، لە جەستەی مرۆڤدا دەنیشێت و بەباشی هەرس ناكرێت و كرداری هەرسكردن كاری تێناكات و ئەمەش وادەكات بەرگری لەش كەمبكاتەوە و یەكێكە لەهۆكارەكانی نەخۆشی شێرپەنجە، بۆیە نیترات پێویستە بەرێژەیەكی زۆر كەم تێبكرێت كە لە (ملیۆنێكدا 0.2) ، بەڵام ئەو رێژانە لە خواردنەكانی هەرێمی كوردستاندا تێست ناكرێت تابزانرێت چەندی تێدایە.. هاوڵاتى: ئەگەر خواردنی لەقوتونراو لەپلەی گەرمی سەروو 25°ی سیلیزیدا هەڵبگیرێت چی لێدێت و كاریگەری و زیانەكەی دەبێتە چەند؟ لەشكر حەمید: بەنسبەت خواردنە لەقوتونراوەكان پێویستە لەپلەی گەرمی ژووردا هەڵبگیرێن كە ٢١-٢٥ پلەیە یان لە بەڕاددا هەڵبگیرێن و بەدڵنیاییەوە كە لەپلەی گەرمی بەرزدا هەڵدەگیرێن زۆرجار بەتایبەتی ئەوانەی پێكهاتەی گۆشتیان تێدایە بەهای خۆراكی لەدەستدەدات و بەكتریا تێیدا گەشەدەكات كە ئەمەش دەبێتە هۆی ژەهراویبوون هاوڵاتى: بەدیلی خواردنی لەقوتونراو و جبس چییە؟ كەسێك كاتی كەم بێت و پێویست بكات خواردنی خێرا یان خواردنێكی لەقوتونراو بخوات، یان منداڵێك حەزی لەجبسە، بەدیلی ئەمانە چییە؟ لەشكر حەمید: بەدڵنیاییەوە بەهۆی سەرقاڵی ژیانی رۆژانەوە زۆرجار ناچاردەبیت خواردنی خێرا یان خواردنی لەقوتونراو بخورێت، بەڵام پێویستە ئەمە نەبێتە نەریت و لە هەفتەیەكدا جارێك بۆ دووجار تێنەپەڕێت بۆ ئەوەی كاریگەریەكەی زیاتر نەبێت هاوڵاتى: بابەتی كوالێتی خراپی خواردنی لەقوتونراو و جبس بابەتێكی جیهانییە؟ یان تەنها لەكوردستاندا هەیە؟  لەشكر حەمید: بەنیسبەت خۆراكی كوالێتی نزم بێگومان لەسەرتاسەری جیهاندا هەیە، بەڵام بەو ئاستەی لەهەرێمی كوردستاندا هەیە مەگەر لەوڵاتە دواكەوتووەكاندا هەبێت ئەگینا بەهیچ شێوەیك بوونی نییە، لەبەرئەوەی لەهەرێمی كوردستانداو لەتاقیگەكانی هەرێمی كوردستان لەو ئاستەدا نین  كە پێكهاتەكانی خۆراك و ئەو بەشانەی كە لەخۆراكەكەدا هەیە بەتەواوی شیكردنەوەی بۆ بكرێت و بڕیار لەسەر سەلامەتی و تەندروستی بدرێت، كۆمەڵێك فەحسی سەرەتایی دەكرێن، بەڵام ئەمە بەدڵنیاییەوە ناتوانرێت بڕیار لەسەر كوالێتییەكەی بدرێت. هاوڵاتى: زۆرجار دەوترێت ئیشی حەڵاڵ نەماوە،خواردنێك كە كوالێتی خراپە دەرخواردی خەڵك بدرێت ئەمە لەڕووی دینییەوە راستە مامۆستایانی ئاینی قسەی لەسەر دەكەن، بەڵام بەزمانێكی كوردەواری دەچێتە چوارچێوەی ئیشی حەرامەوە؟                                                               لەشكر حەمید: ئەو كەسانەی خۆراك و شمەكی ناتەندروست دەداتە هاووڵاتیان  كەسانێكن كە لە رووی ئاینی و ویژدانییەوە گوناحبارێكی سەرەكین.  هاوڵاتى: بۆچی ئەو كاتەی بەڕێزتان سەرۆكایەتی لیژنەكانی قایمقامیەتان دەكرد ئەم شتانەتان باس نەدەكردو ئێستا زیاتر باسی دەكەن كە لەلیژنەكاندا نەماویت؟ ئایا پەیوەندی بەوەوە هەیە كەجارێكی دیكە بگەڕێنەوە لیژنەكانی قایمقامیەت؟ لەشكر حەمید: بەنسبەت ئەو كارانەی كەمن باسم ئەكرد بەدڵنیاییەوە لە رابردوودا و لەساڵی ٢٠١٥وە بەبەردەوام كارم لەسەر ئەوە كردووە ئەو فێڵانەی كە لەخۆراكدا دەكرێن، ئەو بازرگانانەی كە فێڵ لەخۆراكدا دەكەن ئاشكرابكەم بۆ هاووڵاتیان. لەكاتی لیژنەكانی قایمقامییەتیشدا بەشانازییەوە كۆمەڵێك كارم كرد كە لەرابردوودا نەكرابوو  و كۆمەڵێك كەیسی گەورەی حەساسم جوڵاندووە، بۆیە هیچ هۆكارێكی ئەوە نییە كەلیژنەكانی قایمقامییەتم یان ناو من لە رابردوو و ئێستاو داهاتووشدا لەسەر هەمان مەنهەجی خۆم دەڕۆم كە سەلامەتی و تەندروستی هاووڵاتیان لەپێش هەموو شتێكەوەیە، بۆیە ئەگەر بێدەنگ بوومایە لەوانەیە لەڕابردووشدا باجی گەورەم نەدایە.

سازدانی: شاناز حەسەن مامۆستایەكی زانكۆ باس لە هەواڵی فەیك و چەواشەكاری دەكات و دەڵێت:» هەواڵی چەواشەكاری بریتییە لە تێكدانی ژینگەی هەواڵ و زانیاریی، واتە زانیاریی شێواندن بە مەبەست یان بێ مەبەست، ئەمانە هەموو چەند چەمكێكن لە كایەی رۆژنامەنووسیی  كاریان لەسەر دەكرێت»، دەشڵێت:» میدیا نەیتوانیوە ببێتە دەسەڵاتی چوارەم لەكوردستاندا». هاوڵاتى: چۆن هەڵسەنگاندن بۆ میدیای كوردی بەگشتی دەكەن لەئێستادا؟ هێرش رەسوڵ: ئەگەر هەڵسەنگاندنێكی بابەتیی بۆ دۆخی ئەمڕۆی راگەیاندنی كوردیی لە هەرێمی كوردستان بكەین، ناتوانین لە دۆخی گشتیی هەرێمەكە دایببڕێنین، واتە دۆخی سیاسیی، ئابوریی، كۆمەڵایەتیی، كولتوریی و ئاینیی، .. بۆیە دەبێت لەسەر چەند ئاستێكی جیاواز هەڵسەنگاندنەكە بكەین بۆ ئەوەی بابەتی بێت.  یەكەم شت راگەیاندنی كوردیی ئێستا لەناو بارودۆخێكی سیاسیی ئەوتۆیە كە تاڕادەیەكی زۆر ناسەقامگیرەو بە دەست كۆمەڵێ كێشە و تەنگژەی جیاواز دەناڵێنێت، ئەوەی كە پێی دەگوترێت سێ دەسەڵاتەكەی دەوڵەت، وەك پێویست لێك جیانەكراونەتەوەو سەربەخۆ نین، كەواتە لەم بارودۆخەدا شتێك بە ناوی «دەسەڵاتی چوارەم» نابێت كە خۆی ناونانێكی مەجازییە و بۆ راگەیاندن بەكاردەهێنرێت، دەبێتە چاودێر بەسەر سێ دەسەڵاتەكەی ترەوە، بەڵام  كە ئەم سێ دەسەڵاتە سەربەخۆ نەبێت و هەژموونی دیكەیان لەسەر بێت، ئەوا شتێك بە ناوی «دەسەڵاتی چوارەم» و كاریگەرییەكی نامێنێت، ئەركی رەخنەگرتن و چاودێركاریی لە راگەیاندنی كوردیدا وەك پێویست نابێت. لە بابەتی زانیاریی هەڵە  (Misinformation)، زانیاریی شێوێندراو  (Disinformation)، هەروا ساختەهەواڵ  (Fake News)، وەكچۆن بە جۆرێ لە جۆرەكان ناسەقامگیریی سیاسیی و ئابوریی و كۆمەڵایەتیشی گشتاندووە بەسەر بارودۆخی راگەیاندنیش، لەلایەكی تریشەوە راستە چەند یاسایەك بۆ رێكخستنی بوارەكە هەن، بەڵام هەندێك بەند و بڕگەیان كەموكوریی تێدایە، یاخود جێبەجێنەكردنی ئەو یاسایانە وەك خۆی، دوبارە گرفتی بۆ كایەی رۆژنامەنوسیی و راگەیاندن دروستكردووە، بە دیوێكی تردا، ئاكاری پیشەی راگەیاندن كە وەك بنەماگەلی ویژدانیی، رۆژنامەنووس دەبێت پێیانەوە پابەند بێت، ئەو بنەمایانە هەر لە راستگۆیی و بەرپرسیارێتیی و وردییەوە تادەگاتە مافی ژیانی تایبەت وەك پێویست رەچاونەكراون، بۆیە ئەمەیش گرفتی درستكردووە، یەكێكی تر لەو ئاستەنگانە نەبونی رایەڵەیەكی لێكتێگەیشتن و پەیوەندیی هاو بەرپرسیارێتییە لەنێوان راگەیاندنكار و حوكمڕان لەلایەك، بۆیە دەبینین هیچیان بە شێوەیەكی ساغڵەم لەیەكتری ناڕوانن، زۆرجار دەسەڵات و حوكمران بە چاوێكی دوژمنكارانە سەیری راگەیاندن و راگەیاندنكاران دەكەن. هاوڵاتى: چ قسەیەكتان هەیە بۆ (هاوڵاتى) وەك یەكەمین میدیای ئەهلی ؟ هێرش رەسوڵ: لە دایكبوونی ئەو كاتەی رۆژنامەی (هاوڵاتى) بارودۆخێكی تایبەت بوو، بارودۆخی سیاسیی و كۆمەڵایەتی ئەوكاتی هەرێمی كوردستان جیاواز بوو لەگەڵ ئێستا، ئەوكاتە هەرێمی كوردستان تازە خەریكبوو شەڕی ناوخۆ بەرۆكی بەربدا، هێزە سیاسییەكان  تازە خەریكبوو واز لە شەڕی ناوخۆ بهێنن، هێشتا دوو ئیدارەیی مابوو، كە شتێك بەناوی راگەیاندنی ئەهلی لە ئارادا نەبوو، كە لەو كاتەدا تەنیا راگەیاندنی نووسراو هەبوو، هەر لەسەرەتاكانیدا هەنگاوی زۆر باشی نا لە رووی پیشەییەوە، بەڵام ئەویش لەو بارودۆخەدا بێ كەموكوڕی نەبوو، لەگەڵ ئەوەی سەرنجەكان هەر هەبوون لەسەری، بەڵام بەپێی بارودۆخی ئەو سەردەمە دەتوانین بڵێین رۆڵێكی باشی گیرا وەك بەشی چاودێریكردن و رەخنەگرتن و گەندەڵی و هەموو ئەو لادانانەی كە هەبوو، بەڵام زۆرجار ئەویش بەمەبەست بێت یان بێ مەبەست كەوتووەتە ئەوەی بنەماكانی ئاكاری پیشەیی راگەیاندن رەچاو نەكات، كە بەداخەوە بەزیان بگەڕێتەوە بۆ ناووناوبانگی خۆی. لەسەر كاركردنی بابەتەكانی دەبێت لێكۆڵینەوەی لەسەر بكرێت بەتایبەت لەو كاتانەی كە هەفتانە بوو خەڵك چاوەڕێی دەكرد، رۆژنامەی كاغەزیش لەو كاتەدا رۆڵی هەبوو لەناو خەڵكدا لەو كاتەدا تەلەفزیۆن و میدیای نوێ و سۆشیال میدیا و جێگەی بگرنەوە و خەڵك كەمتر بەلای رۆژنامەی كاغەزدا بچێت، ئەو دۆخانە كاریگەریان زۆر بوو، بەڵام لەئێستادا هەموو رۆژنامە كاغەزییەكان ئەو رۆڵەی جارانیان نەماوە، بۆیە دەكرێت هاوڵاتى خۆی نوێبكاتەوە لەبری ئەوەی كار لەسەر رۆژنامەیەكی هەواڵی بكات دەكرێت كار بكات لەسەر بنكۆڵكاریی، كە زۆر زۆر گرنگە، بە تایبەت بۆ هاوڵاتى كە مێژوویەكی هەیە بە چاودێریكردنی ئەكر بنكۆلكاری كە یەكێكە لە ئەركە گرنگەكانی راگەیاندن و گەیاندن، چونكە ئەركی چاودێریكردنە بەسەر رەخنەگرتن و سەرپێچی و لادانەكان، رۆژنامەوانی بنكۆڵكاریی كە مۆدێلی سەردەم و هاوچەرخی رۆژنامەوانییە  لەئیستاداو لەجیهاندا كاری لەسەر دەكرێت. هاوڵاتى: هەمووان دەزانین شۆسیال میدیا بەرفراوان بووەو هەواڵی فەیك بڵاودەكرێتەوە تێیدا، هاووڵاتیان چۆن دەتوانن خۆیان بپارێزن لەهەواڵی فەیك؟ هێرش رەسوڵ: ساختە هەواڵ یەكێكە لە دیاردە نوێیەكانی كایەی رۆژنامەوانیی كە زیاتر تەشەنەی كردووە و راستە هەر لە زوووەوە هەر هەبووە و  بەردەوام دركمان بەوە كردووە یەكێكە لە نائاكارییەكان، بەڵام لەگەڵ پێشكەوتنی زیاتری تەكنەلۆژیا و زانست و گەشەكردنی  رۆژنامەوانیی لەئامرازە كۆنباوەكانەوە بۆ نوێچەشنەكان (New Media) و شێوازە جیاوازەكان و تۆڕەكانی پەیوەندیكردنی كۆمەڵایەتیی و سەكۆ جیاوازەكانی، چونكە رۆژنامەنوسیی  (Citizen Journalism) دێتەكایەوە و دەتوانن ئاسانتر و خێراتر ببنە سەكۆی تایبەتی خۆیان لە سۆشیال میدیا و لەئاستێكی فراوانتر  دەتوانرێت ئەو سەكۆیانە بەكاربهێنرێت و زانیاریی و كۆمەڵێك خزمەتگوزاریی دیكە بگاتە زۆرترین وەرگر. كاتێ كە ساختەهەواڵ بڵاودەكرێتەوە، ئەگەر قوڵتر لە ساختەهەواڵ بڕوانین، بریتییە لە تێكدانی ژینگەی هەواڵ و زانیاریی، واتە زانیاریی شێواندن بە مەبەست یان بێ مەبەست، ئەمانە هەموو چەند چەمكێكن كە لەئێستای كایەی رۆژنامەنوسیی و كاری راگەیاندندا كاریان لەسەر دەكرێت، لە كایەی ئەكادیمیادا كاری لەسەر دەكرێت، بۆیە لەم رووەوە هۆشیاریی تاك زۆر زۆر گرنگە، كە رێكخراوەكانی كۆمەڵی مەدەنیی و لایەنەكان رۆڵیان هەبێت، تاك هۆشیار بكەنەوە لەوەی باوەڕ بە هەموو هەواڵ و زانیارییەك نەكەن كە بڵاودەكرێتەوە، بۆیە ئەمە هەڵمەتی گەورەی هۆشیاریی دەوێت، چونكە ساختەهەواڵ كاریگەریی نەرێنیی زۆر دروستدەكات لەسەر هاونیشتیمانیان و دەروونی تاكەكان. هاوڵاتى: پێویستە چی بكرێت بۆ ئەوەی میدیاكان خۆیان بپارێزن لە هەواڵی چەواشەكاری؟ هێرش رەسوڵ: چەند هۆكارێك و رێگاچارەیەك دەبنە فاكتەر بۆ كاریگەری نەرێنی ئەو هەواڵ و زانیارییە شێواوانە كەمبكەینەوە، پێش هەموو شتێك بەرپاكردنی هەڵمەتی بەردەوامی هۆشیاركردنەوە لە ئاستە جیاوازەكان، لە ئاستی پەروەردەیی زانكۆ و ناوەندەكان و خێزانی  و ریخراوەكانی كۆمەڵی مەدەنی و  راگەیاندنەكان خۆیان و لە ئاستی حكومەتی و دامەزراوەیش و هەموو ئاستە جیاوازەكان كە بە بەردەوامی هەڵمەتی هۆشیاركردنەوە هەبێت سەبارەت بە تۆڕە پەیوەندیكردنە نۆێیەكان و خزمەتگوزاریەكان و چۆنیەتی بەكارهێنانیان، بەتایبەت بابەتی زانیاری هەڵە كە  بەردەوام ژینگەی هەواڵ و زانیاری دەشێوێنن و كاریگەری جیاوازیان لەسەر ئاستی جیاواز دەبێت لە رووی دەرونییەوە.

سازدانی: هاوڵاتى بەڕێوەبەری سەنتەری میترۆ ئاماژە بەوە دەدات كە ساختەهەواڵ هەڕەشەیە بۆ سەر ئازادی راگەیاندن و دەشڵێت:» چاوخشانێكی خێرا بەمیدیای ئەلكترۆنی، میدیای نوێ، تۆڕە كۆمەڵایەتییەكان، بەشێك لەو مەترسییە دەبینیت كە چۆن هەواڵی راست و ناڕاستت بۆ جیاناكرێتەوە، كە ئەمە هوشیاری تاك دەشێوێنێت». سەنتەری میترۆ كە رێكخراوێكی سەربەخۆی ناحكومی قازانج نەویستە لەساڵی 2009 دامەزراوە، كەمپینێكی بەناوی «دژە چەواشە» راگەیاند.  دیاری محەمەد، بەڕێوەبەری سەنتەری میترۆ لەم چاوپێكەوتنەیدا لەگەڵ  روونكردنەوەی زیاتر لەبارەی كەمپینی»دژە چەواشە» دەخاتەڕوو. هاوڵاتى: بارودۆخەكە ئەوەندە مەترسیدارە وادەڵێن، هەواڵی درۆ كۆمەڵگەی كردۆتە ئامانج؟ دیاری محەمەد: بەڵێ بەدڵنیاییەوە، چاوخشانێكی خێرا بەمیدیای ئەلكترۆنی، میدیا نوێ، تۆڕە كۆمەڵایەتییەكان، بەشێك لەو مەترسییە دەبینییت كە چۆن هەواڵی راست و ناڕاستت بۆ جیاناكرێتەوە، كە ئەمە هوشیاری تاك دەشێوێنێت. ئەوەی تری بەكارهێنانی ئینتەرنێتە بۆ بارزگانی بەمرۆڤ، بەكارهێنانی منداڵ، بازرگانی ئەلیكترۆنی نایاسایی، تەرویج بۆ مادەی هۆشبەر، تەرویج بۆ تیرۆر،  گوتاری رق و كینەو لەسەر ئەساسی جیاوازی دین، نەتەوە، رەگەز، تەنانەت ئینیتمای سیاسی و هاندانی توندوتیژی، ناوزڕاندن و سوكایەتی بەچالاكوانان و كچانی میدیاكارو هونەرمەندو داكۆكیكارانی مافەكانی مرۆڤ.  هاوڵاتى: ئێوە باس لەهەڵمەتەكانی هۆشیاركردنەوە دەكەن، بەڵام دەنگێكی زۆریش بەرزبووەتەوە داوای یاسایەك دەكات، لەناویاندا لیژنەی رۆشنبیری پەرلەمان، سەندیكای رۆژنامەنووسان، ئایا یاسایەك بۆ ئەمە پێویست ناكات؟ دیاری محەمەد: هەر ئەم هەفتەیە بەشێك لەوڵاتانی یەكێتی ئەوروپا، كۆبوونەتەوە و گەیشتوونەتە رێكەوتنێك، كە بە « مێژوویی» وەسفكرا، بۆ رێكخستنی فەزای ئەنتەرنێت و ئەو ناوەرۆكانەی لە تۆڕە كۆمەڵایەتییەكان بڵاودەكرێتەوە.  واتە كێشەی هەواڵی ساختەو ناوەرۆكی خراپ، لەچوارچێوەی یەك وڵاتدا نییە، بەڵكو پەتایەكی جیهانییە، بەڵام ئەوان فشار دەكەنە سەر كۆمپانیا گەورەكانی وەك گوگڵ و تویتەرو میتا (فەیسبوك)، بۆ بەهێزكردنی لایەنی سانسۆر بۆ سەر ئەو ناوەرۆكانەی كە زیان بەخشن، بەمانای سانسۆركردنی خۆیان بۆ ئەو ناوەرۆكەی بڵاویدەكەنەوە، داوادەكەن ئاسانكاری بۆ بەشداربووان بكەن كە شكات بكەن، هەندێ رێوشوێنی تریش بگرنە بەر ئەگەر نەیكەن، ئەوا سزایان دەدەن. ئێمە یاسایەكمان ناوێ بۆ كۆتوبەندكردن، چونكە تەنها شوێنێك كە بەئازادی تەواو هاووڵاتیان رای خۆیان تیا بڵاودەكاتەوە ئەو تۆرانەن، ئێمە تیشكدەخەینە سەر هۆشیاركردنەوە، پێمانوایە ئەمەیان باشترە. هاوڵاتى: ئامانجی كەمپینەكەتان راگەیاندووە، بەڵام چالاكییەكانی ئەم كەمپینە چین؟  دیاری محەمەد: كەمپینەكەمان بۆ (بەرزكردنی ئاستی هۆشیاری لەدژی بڵاوكرنەوەی زانیاری ناڕاست و نادروست لەهەرێمی كوردستان)، بەئامانجی بڵاوكردنەوەی هۆشیاری گشتییە لە رێگەی خولی هۆشیاری كەكچان و كوڕانی خوێندكاری بەشی میدیایی زانكۆكان یان تازە دەرچووەكان  لە سەنتەری چالاكییەكانماندان هەم بۆ راهێنانیان هەم بەشێك دەبن لە پرۆژەكەمان. بە واتای گروپەكانی زانكۆ و تەلەبەی زانكۆكانی هەولێر، سلێمانی، دهۆك، هەڵەبجە، ئیدارە سەربەخۆكان، پاشان لەگەڵ میدیاكاندا پەیامێك بڵاودەكرێتەوە، كۆنفرانسێكی نیشتمانیی دەكرێت، دەزانین ئەمە بەتەنها بەئێمە ناكرێت، بۆیە دەبێت هەمووان ببنە بەشێكی ئەو پرۆژەیە. هاوڵاتى : كاریگەری هەواڵی درۆو ناوەرۆكی زیانبەخش، زانیاری چەواشە، بۆ سەر ئازادی میدیا چین؟ دیاری محەمەد: دەسەڵاتی سیاسی لەهەرێمی كوردستان، زۆر شت دەكەنە پاساو بۆ بەرتەسكردنەوەی ئازادی میدیا و رادەربڕین، ئەمە یەكێكە لە مەترسییەكان و باس لەیاسا دەكەن بۆ كۆتوبەندكردن و تۆڵەی هەموو ئەوەی لە تۆڕە كۆمەڵایەتییەكان دەگوزەری، لە ئازادی میدیای بكەنەوە، پرۆژە یاسای میدیای ئەلكترۆنی نموونەیە، لایەكی تری وەرگرو بەشداربووانی تۆڕە كۆمەڵایەتییەكان  راست و ناڕاستی لێ شێوێنراوە، بۆیە هەواڵ و ناوەرۆكی چەواشەكارو ناڕاست تەنها مەترسی نییە بۆ سەر تاك و گروپێك، بەڵكو ئاڵانگارییەكی گەورەشە لەبەدەم ئازادی رۆژنامەگەری، داوامان كردووە میدیاكانی هەرێم و ئەوانەی ئازادی میدیایان بەلاوە گرنگە پشتیوانی كەمپینەكەمان بكەن. هاوڵاتى: پێتان وایە پارتە دەسەڵاتدارەكان یان ئەوانەی لەبەرەی ئۆپۆزسیۆنن چەندە بەرپرسیارن لەگەشەكردنی ئەم دیاردەیە؟ دیاری محەمەد: هەواڵی درۆو دەنگۆ و پروپاگەندە و چەواشەكاری لەكاتی توندبوونی ململانێ سیاسی و چەكداریدا یان كارەساتی سروشتی و یان  بڵاوبوونەوەی پەتا وەك ئەوەی لەسەردەمی كۆرۆنا بینمان یان قەیرانی ئابوری و... هتد ، وڵاتی ئێمە لەناو هەموو ئەم گرفتانەدا، بۆیە زەمینەیەك ئێجگار لەبارە بۆ بڵاوبوونەوەی خێرای هەواڵی ناڕاست و تەنانەت زوو بڕواكردنیش بە درۆ. پەیامی میدیای بەرپرسیار  پەیامی حەقیقەت، ئەوەی لەبڵاوكردنەوەی هەواڵ و زانیاری درۆو چەوشەكاردا دەبێتە قوربانی حەقیقەت، كەوابوو پەیامە پیرۆزەکەی رۆژنامەگەری لەژێر هەرەشەدایە، ئەمە سەرباری ئازادی كاركردنیان. بە رای ئێمە زۆرینەی پارتە سیاسییەكان ئەوانەی دەسەڵاتدارن یان ئۆپۆزسیۆن، سوپایەكی یەدەگیان هەیە ئەوەی پێی دەڵێن سوپا یان میلیشیای ئەلیكترۆنی، كەی بەپێویستیان زانی تۆڕەكان پڕ دەبێت لە زانیاری سەیرو سەمەرەو دوور لەوتووێژی بنیاتنەری سیاسی و مەدەنی، فەزای ئەنتەرنێت دەبێتە مەیدانی شەڕەكەیان، وەك پێشتر وتمان لەم شەڕەیاندا هاووڵاتیان و حەقیقەت قوربانین. هاوڵاتى : ئێوە هێزی ئەلتەرناتیڤ دروست دەكەن؟   دیاری محەمەد: ئەلتەرنایڤ دروستكردنی مەرجەعیەتە، مەرجەعییەتی میدیای بەرپرسیش دەبێت پابەندبوون بێ بەئەخلاقیاتی پیشەكەیان بێت، جا لەسەر تۆڕە كۆمەڵایەتییەكان هەواڵ و ناوەرۆكی ئەلیكترۆنی بڵاوبكەنەوە یان تیڤی و رادیۆو رۆژنامەی نووسراو بێت، میدیای پیشەیی مەحكومە بۆ وتنی راستی جا لە برسا بمرێت یان لە ناو زێڕا نوقمی بكەن. هاوڵاتى : ئەو میدیایە بوونی هەیە؟ دیاری محەمەد: بەڵی جارێ دەزگای میدیای لەو جۆرەو رۆژنامەنوسی ئازاد و راستگۆ هەن كە شەرەفی پێشەكەیان لەكەدار نەبووە، ئەوان هەوێنی پرۆسەی گەڕانەوەی میدیا دەبن بۆ راستەڕێی خۆی.

سازدانی: ئارا ئیبراهیم چاودێرێكی سیاسی و شارەزا لەمێژووی پەیوەندییەكانی تورك و كوردەوە دەڵێت:» پەكەكە ئەگەر بڕیار بدات شەڕی گەریلایی لەباكوور و توركیادا زیاتر بكات ئەوا لەسەر حیسابی چالاكیی ئەم دەڤەرەی نابێت و هێزی خۆی لەو شوێنانەی ئێستا كەمتر ناكاتەوە»، دەشڵێت:» پەكەكە بەتوركیا لەناونابرێت». رێبوار رەشید، چاودێری سیاسی لە وڵاتی سوید لەم چاوپێكەوتنەی لەگەڵ هاوڵاتى ئەوە دەخاتەڕوو كە پەكەكە دەیەوێت سەرنجی توركەكان بۆ پرۆژەی ئاشتی ئۆجەلان رابكێشێت و دەشزانێت شەڕی گەورە دەرگا لە سەر خواست بۆ ئاشتیی دەخاتە سەر پشت، تاكورد مستی خۆی نەوەشێنێت و تیری خۆی نەهاوێژێت، كەس حیسابی بۆ ناكات. هاوڵاتى: لە رووی مێژووییەوە توركیا چاوی بەردەوام لەسەر ئەم ناوچەیە بووە، بۆچی دەست بەرداری نابێت؟ رێبوار رەشید: لەمێژوو بڕوانە، دوو سەد ساڵی رابردوو مێژووی كۆلۆنیالیزم بوو. كۆلۆنیالیزمی كلاسیك لەگەڵ سەرهەڵدانی شۆڕشی پیشەسازیی بەریتانیادا بەرفراوان بوو. لە كاتێك لەمێژوودا ئینگلیز نەوەد دەرسەد لەو خاكانەی لە ژێر دەستدا بوو كە خۆیان ئیمپراتۆرییەك یان دەسەڵاتێكی پاشایەتیی بەهێزیان نەبوو. هەموو ئەوروپا خاوەنی كۆلۆنیی خۆیان بوون و كوشتاری گەورەیان ئەنجامداوە و سامانی ئەو خەڵكانەیان دزیوە و تاڵان كردووە. پێش ئەوانیش ئیمپراتۆریەكان هەر وایان كردووە هەرچەندە خەسڵەتی زۆرینەی ئیمپراتۆرییەكان ئەوە بوو كە لەبەر ئەو فاكتەرانەی ئەوسا برەودار بوون هەمیشە كەنارەكان جۆرێك لە ئۆتۆنۆمییان لە چوراچێوەیەكدا هەبووە.  بەنەمانی ئیمپراتۆری سەفەویی و عوسمانیی ئەوی یەكەمیان خاكی زۆر لەدەست نەدا و كوردستان و بەلوجستان و عەرەبی ئەهوازی هەر لەژێر دەستدا مایەوە. ئیمپراتۆری عوسمانیی خاكی زۆر لە دەستدا. لە ئەدەبیاتی پ. ك. ك دا كە پاشان ئیسمایل بێشكچی ـش بەكاری دەهێنێت دەگوترێت كە «كوردستان دوا كۆلۆنیی ئیمپراتۆری عوسمانییە كە رزگاری نەبووە». پەیماننامەكانی چاڵدێران ١٥١٤، قەسری شیرین ١٦٣٩، سیڤەر ١٩٢٠ لۆزان ١٩٢٣ و هتد زۆر بەجوانیی ئەم پێوەندیی دەسەڵاتە لە نێوان سەفەوییەكان و عوسمانییەكان لەلایەك و كورد لە لایەكی دیكە روون دەكاتەوە. نزیكەی هەموو تورك، هەندێك چەپی لێ دەربچێت، بە دوو جۆر لە پەروەردە گۆش كراون. یەكەمیان ئەوەیە كە تورك خاوەنی ئیمپراتۆرییەك بووە و گەورە بووە و دەبێت كەسایەتیەكەی بەو فووتێكراوەییە بمێنێتەوە، دووهەمیان ڕەگەزپەرستیی و وەحشیگەریی ئەتاتورك، مستەفا كەمالە، كە توركبوون بە مایەی خۆشبەختیی دادەنێت و كە ئەوی لە ناو چوارچێوەی سنووری توركیەدا بێت، بە تورك حیسابە، جا بیەوێت یان نا. ئێوە دەزانن كە هەموو داگیركردن و كۆلۆنیالیزمێك سەبارەت بە دزینی سامان و دادۆشینی هێزی كاری نەتەوەی بندەستە. خاكی كوردستان زۆر زەنگینە و كوردیش نەتەوەیەكی بە بەرهەمە. توركیا چاوی بریووەتە سامانی كوردستان و مردنی كورد. هاوڵاتى: لە 17ی نیسانەوە ئۆپەراسیۆنی نوێی ڕاگەیاند، پێتانوایە دەتوانێت وەك خۆیان دەڵێن پەكەكە لەناوببات؟ رێبوار رەشید:راستییەكەی لە ١٤ی نیساندا هەنگاوی یەكەمی هەڵگرت، ئینجا لە ١٥ ی مانگدا مەسرور بارزانی بانگ كرد و پێی راگەیاند كە بە تەمای شتێكی وان. بە زمانی دیپلۆماسیی ئەم كردەوەیە زۆر ناشیرینە. بەو مانایە دێت كە توركیا ڕێز لە بەرامبەرەكەی ناگرێت و تەنیا ئاگاداری دەكاتەوە كە وا دەكات و چاوەڕووانی چی لێیەتی. هەمووشمان ئاگاداین كۆبوونەوەكە لە چ ئاستێكی نزمدا ئەنجام دراوە، بە بەڕێوەبەریی سەرۆكی میت، هاكان فییدان و ئەردۆغان خۆی. بە دڵنییایەوە توركیا ناتوانێت پ ك ك لە ناو ببات، دەوڵەتی تورك لە پایزی ١٩٨٤ وە ئەو قسانە دەكەن، پێش ئەوەیش لە ١٩٨٠ هەتا ١٩٨٤ و دیارە لە بەردەوامییشدا گەورەترین هێرشی سەرزەمینیی بە مەبەستی ڕاوەدوونان و گرتنی ئازادیخوازانی كورد، بە تایبەتیی ڕێكخستنی پ ك ك، هێنایە سەر باكووری كوردستان. ئەوانەی ئەو مێژوویەیان خوێندووتەوە دەزانن كە هەر گوندێك لەلایەن دەیان ژەندرمەی توركەوە گەمارۆ دەدرا. خەڵكی گوندەكەیان بە پێوە ڕادەگرت و جوێنبارانیان دەكردن و پێیان دەگوتن بڵێن كە ئێمە هەر توركین، بڵێن كە ئێمە نۆكەری دەوڵەتین. ئیسمایل بێشكچی دەگێڕێتەوە كە چۆن ژەندرمەكان نیسك و نۆك و ماش و گەنم و جۆی خەڵكیان هەل دەڕشت و پێیان تێ دەخست. مەڕوماڵات و پارەیان لێ ستاندوون و دەستیان بە لەشی ژنەكاندا هێناوەو گاڵتەیان بەسمێڵی پیاوەكان كردووە. زیندانەكانی توركیا پڕ بوون لە كوردو گەورەترین تێكۆشانی سەرەتاكان لە زیندانەكاندا كراون، بەتایبەتیی زیندانی ئامەد. پەكەكە وەڵامدانەوەیەك بە كودەتای كەنان عەفرین لەساڵی ١٩٨٠ نییە، بەڵكو سەرئەنجامی ئەو وەحشیگەرییەیە كە لەدروستبوونی دەوڵەتی توركدا ساڵی ١٩٢٣ رووبەڕووی كورد بووەوە. پ. ك. ك هاواری نزیكەی سەد ساڵ لە ئێش و ئازاری كوردە. لەساڵی ١٩٧٩ وە ، نێزیكەی لە سەروبەندی رووخانی رژیمی شای بەنەفرەتبوودا، تائێستا، دەوڵەتی تورك سنگی خۆی دەكوتێت و دەنەڕێنێت و بەسەر مێژووی وەحشیگەریی خۆیدا دەنازێت و گۆرانی دەڵێت كە «ئەم جارەیان پ. ك. ك تەواو دەكەین». پەكەكە تەواو نابێت. ئەوی دەبێت تەواو بێت ئەو ستەم و چەوساندنەوە و نادادیە گەورەو گرانەیە كە تۆزقاڵێك نرخ و ئەرزش نەك هەر بۆ كوردی باكوور، بەڵكو بۆ كوردی هیچ شوێنێكی ئەم دونیایە دانانێت. سەرنجتان رادەكێشم بۆ نموونەیەك كە مشتێكە لە خەروارێك. هاوڕێیەك، عەمار گوڵی، دۆكۆمێنتێی بڵاكردبووەوە.  ئەویش ئەوەیە كە لەوتووێژێكی مستەفا كەمال لەگەڵ رۆژنامەی «Los Angeles Examiner» باسی دوو رووداو دەكات كە یەكێكیان لەسەر كوشتاری ئەرمەنیەكانە و پاكانەی بۆ دەهێنێتەوە كە گوایا پێش خۆی بووە. پاشان دەچێتە سەر شۆڕشی شێخ سەعید و بەهێنانی ناوی كوردستان دەڵێت: «لەچەندین حاڵەتی دیكە لە رابردوودا كە لەكوردستان و ئاناتۆلیای ناوین ویستێك بۆ ئاڵنگاری خواستی كۆماریان لەخۆیان دەرخست، منیش بە دەستێكی ئاسنین پانیانم كردەوە و بۆ نموونە ٦٠ سەركردەیانم لەسپێدەدا لە سێدارەدا. ئەوان دەرسی خۆیان وەرگرت تا ئیتر شمشێرەكانیان لەگەڵ من بەراوەرد نەكەن». وتووێژەكە 1 ی گەلاوێژی ١٩٢٦ بڵاوكراوەتەوە، واتە نزیكەی ساڵێك دوای لەسێدارەدانی شێخ سەعید و هاوڕێكانی. ئەمە نزیكەی سەد ساڵ لەوەبەر رووی داوە. ئەردۆغان نەبووە و كەمال مستەفا بووە. پ ك ك نەبووە و شێخ سەعید بووە.  من دڵنیام ئەگەر شێخ سەعید سەربەرزانە سنگی بەرەو روویان نەبردایتە پێش،  بۆ نموونە رووەو باشوور بڕۆیشتایە، ئەتاتورك هەر وازی لێ نەدەهێناو سوپای سوارەی بەدوادا دەنارد، چونكە پرسەكە پرسی دەرسدادانی كوردی دڵسۆزو شانازە. توركەكان كە ئەو خاكەیان لەكورد و ئەرمەن و ئاسوور و یۆنانی داگیر كردووە لەسەنگ و قورسایی ئەمە دەگەن. پەكەكە منداڵی ئەو بەرەژانەیە، كۆرپەی ئەو بێشكەیەیە كە درا بەدەم ئاوەوە بەڵام نەخنكاو رزگاری بوو، ئەو هاوارەیە كە سەد ساڵە دەیەوێت لە گەرووی هەمووماندا بپژێت و بەر بێت.  هاوڵاتى: وەزیری دەرەوەی عێراق، فوئاد حوسێن لە پەرلەمانی عێراق دەڵێت لەساڵی 1984 تەنها وەرەقەیەك هەبووە بۆ یەك ساڵ كە 5 كیلۆمەتر داخڵ ببێت و پێش 72 كاتژمێر حكومەتی عێراق ئاگادار بكاتەوە، بەڵام ئێستا توركیا زیاتر لە 20 كیلۆمەتر خاكی هەرێمی بەزاندووە، دەبێت عێراق هەڵوێستی چی بێت؟ رێبوار رەشید: ئێمەمانان ئەم قسەیەمان سەدان جار كردووە، توركیا لەڕاستییدا هەموو دونیای عەرەب، نەك هەر ویلایەتی موسڵ و كەركووك، بەتاپۆی خۆی دەزانێت، هەروەها بەشێكی یۆنان و بولگاریا و هتد. بەڵام ئەمانە بوون بە دەوڵەت و خاوەنی سوپاو پێوەندیی نێودەوڵەتیی و هێز و هاوپەیمانیین و تورك ناوێرێت بیانكات بە ئەجێندا ئەگەرچی لەهەندێك ریتۆرێكی رەگەزپەرستییدا لێرەولەوێ دەیڵێن. بەڵام بە ئاشكرا باسی ویلایەتی موسڵ و كەركووك دەكەن، چۆن كورد بندەستە، بێ پارێزەرەو هێشتا لەسەر ئاستی نەتەوەیی ئامادەی ئەو جەنگە ئازادیخوازییە نییە.  ئێستا ئێمە لە عێراقدا سیستەمێكی فیدڕاڵییمان هەیە. بەڵام لە خودی كوردستاندا هێزێكی گەورەو گرانی چەكدارمان هەیە كەپێكەوە نزیكەی نیو ملیۆن كەسە. هەموو ئەمانە لەسەر پارەی من و تۆیەكی هاووڵاتیی كوردستان بەخێو دەكرێن و بەڕێوە دەبردرێن. لەگەڵ ئەوەیشدا نەك هەر نەمانتوانیوە یەك وشەش دژ بە توركیا بڵێین بەڵكو پشتیوانیشی لێدەكرێت. عێراق دەبێت رێز لە خۆی وەكو دەوڵەتێكی خاوەن سیادەت بگرێت. ڕێز لەپێكهاتەكانی و لەسسیتەمە فیدڕاڵییەكەی بگرێت، ڕێز لەسەروەریی و سەربەخۆیی خۆی بگرێت و  بەرامبەر بە فراوانخوازیی و داگیركاریی توركیا (دیارە ئێرانیش) دەنگی خۆی هەڵببڕێت. عێراق دەتوانێت رۆژانە لای نەتەوەیەكگرتووەكان شكات بكات و داوای كۆبوونەوە بكات، دەتوانێت داوا لەهاوپەیمانان و دۆستانی خۆی بكات كە ڕێگا لەتوركیا بگرن، دەتوانێت داوا لەخەڵكی عێراق بكات كە بەرامبەر ئەو داگیركارییە بووەستنەوەو هتد. هاوڵاتى: حكومەتی هەرێم نایشارێتەوە كە هاوكاری توركیا دەكەن و دەڵێن دەبێت پەكەكە هەرێم بەجێ بهێڵێت و تەنها بیانون بۆ لەشكركێشی توركیا؟ رێبوار رەشید: كاتی خۆی كە سەددام حوسەین پەیمانی ٥ كم لەگەڵ توركیا بەست، بۆ دژایەتیی پ. ك .ك نەبوو، بەڵكو بۆ دژایەتیی لایەنەكانی باشووری كوردستان بوو كە ئەوانیش بەتایبەتیی یەكێتیی نیشتیمانیی كوردستان و بزووتنەوە و حزبی شیوعی (پاش ١٩٨٠) و هتد. ئەو كاتە قیادەی موئەقەتە لە ئێران بوون. یەكەم هێرشەكانی فڕۆكە جەنگیەكان دژ بەجەولەكانی كۆمەڵە و بزووتنەوە و یەكێتیی نیشتیمانیی كوردستان توركیا كردی كە بەسەدان پێشمەرگە شەهید و بریندار بوون. لەو هێرشانەدا بەهەڵەدا نەچم نزیكەی حەوسەد پێشمەرگە كوژران و بریندار بوون. دیارە یەك دوو عەشیرەتی ئەو دەڤەرە بەپارە نۆكەرییان بۆ دەوڵەتی توركیا كرد. یەكێك لەو شەهیدانە «عەبەی مەلا» بوو كە دەنگخۆشێكی خەڵكی سلێمانیی بوو و گۆرانی مامۆستا حەسەن زیرەكی دەچڕیەوە. ئەوە ساڵی ١٩٧٨ بوو، واتە ٦ ساڵ پێش ئەوەی پ .ك .ك بڕیار لە سەر دەستپیكردنی خەباتی چەكداریی بدات. ئەم دەڤەرەی ئەوڕۆ پ .ك .ك لێیەتی چل ساڵێك زیاتر لەوەبەر یەكێتیی نیشتیمانیی لێی بووە و جەولەی تێدا كردووە و خۆی تێدا پاراستووە. ڕۆژهەڵاتیەكانیش ساڵانێك لەو دەڤەرە بوون. ئەم نموونە بە ئازارە پێمان دەڵێت كە توركیا شەڕی لەگەڵ رێكخراوەیەكدا نییە كە ناوی پ. ك .ك یە، بەڵكو شەڕێكی لەگەڵ خەڵكی كوردستان هەیە. حكومەتی عێراق و توركیا، دیارە ئێرانیش، هاوئاهەنگ پێكەوە دژ بە خەباتی ئازادیخوازی خەڵكی كوردستان بوون و مرۆڤ دەتوانێت سەدان نموونە بهێنێتەوە.  توركیا و ئەوانی دیكە دوژمنی ئەو لایەنەن كە چالاكانە دەتوانێت رووبەڕوویان بووەستێت و وەڵام بە داگیركارییەكە بداتەوە. ئایا ئەگەر پەكەكە لە ئارادا نەبێت، من و تۆیەكی هاووڵاتیی كورد لەهەر چوار بەشەكەدا چ وەڵامێكمان بۆ ئەو سیستەمە داگیركارییە دەبێت؟ ئەو دەوڵەتانە چ ناوێكمان لێ دەنێن و چۆن بەرخورد و مامەڵەمان لەگەل دەكەن ئەگەر دژیان بین؟  هاوڵاتى: وتەبێژی كەجەكە دەڵێت پارتی هاوكاری تەواوی سوپای توركیا دەكات، ئەمە مەترسی لەسەر پێكدادانی نێوان پارتی و پەكەكە دروست ناكات؟  رێبوار رەشید: نا، هێشتا ئەگەری شەڕێكی وا، بەتایبەتیی لەلای پەكەكەوە دوورە. مەگەر چەكدارانی ماڵی مەلا مستەفا (من پێم وایە لە ١٩٦٠ ـەوە شتێك نییە بە ناوی «پارتی» بەڵكو شتێك هەیە بە ناوی «ماڵی مەلا مستەفا» كە ڕاستەوخۆ لەگەڵ دەزگاكانی ئیستیخباراتی ناوچەكە كار دەكەن) بە ئاشكرا، لە رووی مەیدانییەوە،  بكەونە شەڕەوە، لە مێژە ئەوان لە بواری ئیستیخباراتیی و سیخوڕییەوە هاوكاریی داگیركەران دەكەن.  هاوڵاتى: كەجەكە ئەوەی ڕاگەیاندووە كە شەڕ دەبەنەوە باكوری كوردستان، كردنەوەی بەرەی شەری زیاتر لەلایەن پەكەكە بەرانبەر سوپاكەی ئەردۆغان، بۆ پەكەكە ئیجابی دەبێت؟ رێبوار رەشید: پەكەكە زوو یان درەنگ وەڵام بەم هێرشەی توركیا دەداتەوە، ئەم هێرشە وەحشیگەرییە هەوڵدانێكی نەمرەو نەژیی ئەردۆغانە بۆ ئەوەی لە دۆخی ناهەموارو ئاڵۆزی توركیادا كە پارەیەكی زۆر قەرزداری بانكی جیهانییە و كێشەی بێكاریی و سیاسیی زۆرە، وەكو براوە خۆی نیشان بدات.  هەروەها متمانەی بەسوپا نییە و دەیەوێت سوپا بەشەڕی «شەرەفەوە» دوور لەخۆی و كۆشكەكەی، مەشغوڵ بكات، زۆرێك لە ژەنراڵەكان لەوە گەیشتوون. دوو ڕۆژێكی دیكە دەیبینین و دەبیستین كە لەهەموو لایەكی ئیسلامیست و كۆماریی و رەگەزپەرستە رەسمییەكان و ئەوانی دیكەوە گازی لێدەگیرێت و قەپاڵی پیادا دەكرێت. پ. ك .ك شەڕی گەریلایی لە توركیا كردووە ئەگەرچی لەئاستێكی بەرفراوانیشدا نەبێت. بەڕای من، پەكەكە دەیەوێت سەرنجی توركەكان بۆ بانگەوازی پرۆژەی ئاشتیی ئۆجەلان لە 2013 ڕابكێشێت و بڵێت كە گەڕانەوەیەك بۆ ئەو كاتە لە قازانجی هەمووانە، بەڵام دەشزانێت كە شەڕی گەورە دەرگا لە سەر خواست بۆ ئاشتیی دەخاتە سەر پشت، تا كورد مستی خۆی نەوەشێنێت و تیری خۆی نەهاوێژێت، كەس حیسابی بۆ ناكات. پەكەكە تائێستا بەم میتۆدە توانیوویەتی كەسایەتی سوپای تورك لە بنەڕەتدا بشكێنێت و ورەی سەربازەكایان بڕووخێنێت و ناچاریان بكات بە پانتاییەكی فراواندا بڵاو ببنەوە و پارەی خەیاڵیی بە دەوڵەت سەرف بكات و لەناوخۆدا بەشەڕیان بدات. زۆر جار لە پرسی گەریلا و قەندیلدا سووكایەتییان بە یەكتر كردووە. من پێم وایە ئەو سووكایەتیكردنە بە یەكتر زیاتر دەبێت، نەك كەمتر. پەكەكە ئەگەر بڕیار بدات شەڕی گەریلایی لە باكوور و توركیادا زیاتر بكات ئەوا لە سەر حیسابی چالاكیی ئەم دەڤەرەی نابێت و هێزی خۆی لەو شوێنانەی ئێستا كەمتر ناكاتەوە. هاوڵاتى: بۆچونێك دەخرێتەروو كە پەكەكە لە قوڵایی خاكی باكوری كوردستان و توركیا شەڕ بكات بیانوو نامێنێ بۆ لەشكركێشی توركیا، چۆن ئەم بۆچوونە هەڵدەسەنگێنن؟ رێبوار رەشید: نا، ئەوە تێگەیشتنێكە سەرئەنجامی دڵەترسێیە. باشوور  پڕە لە ئاوی شییرین و نەوت و گاز و سامانی دیكە. باشوور لە حاڵەتە سرووشتییەكەشیدا، دوور لە وەبەرهێنان و بەرهەمهێنان و خۆماڵیكردن، سامانی سەدان ترلیۆن دۆلاریی تێدایە. توركیا باكووریشی لە ژێر دەستدا نەبووایە هەر هەوڵی دەدا باشوور قووت بدات. ئەو بیركردنەوەیە بیركردنەوەیەكی ناوچەگەراییە و خودنائاگا لە تەسلیمبوون بە سنووری دەوڵەتیی ئێران و توركیا و عێراق و سووریاوە سەرچاوە دەگرێت. ئەمە بەمانایەكی خراپ و بەتەوس و توانجەوە ناڵێم و مەبەستم برینداركردنی هیچ كەسێكی دڵسۆز نییە. مرۆڤ لەو ترس و دوودڵیی و گومانە رزگاری دەبێت كاتێك كە  بەڕاستیی كوردستانیی بیر بكاتەوە، چون ئەو كاتە، ئەگەر ئەو سنوورە دەوڵەتیانە لە بەر چاویش بگرێت، بەڕەسمیی نایانناسێت.  بەڕای من ئێمە دەتوانین داوا لە پ. ك. ك بكەین یان پێشنیار بكەین كە پ .ك .ك هەروەها (تێبینی بكەن كە دەڵێم هەروەها) شەڕیش بباتە ناو باكوور و قووڵایی توركیا، بەڵام ئەوە شتێكی دیكەیە. گەورەكردن و بەرفراوانكردنی بەرەی شەڕ شتێكە و باركردن لە قووڵاییەكانی قەندیل شتێكی دیكەیە. من پێم وایە پ. ك. ك هەردووكیانی پێدەكرێت. هاوڵاتى: لەڕووی جوگرافییەوە پارتی هاوسنورە لەگەڵ توركیادا، پێتانوانیە ناچار كراوە بۆ ئەوەی هاوكاری توركیا بكات؟  رێبوار رەشید: ئەم پرسیارە یەكێكە لە باشترین پرسیارەكان كە كورد دەبێت لە خۆی بكات. بە ڕای من، باشوور دەتوانێت سەد جار داواكاریی لە سەر توركیا هەبێت، نەك بە پێچەوانەوە. ببینن، لە هەموو بەری ڕۆژهەڵات و باكووری ڕۆژهەڵاتەوە  هەتا سەر دەریای ڕەش، توركیا تەنیا یەك دەرئاوسێی هەیە ئەویش كوردە، كورد دەتوانێت دەست بخاتە گەرووی توركیا.  كوردستان تاكە دەرووازەیەكی توركیایە بۆ كوردستان خۆی، بۆ دونیای عەرەب لە زەمینەوە، بۆ ڕۆژهەڵاتی ناوین. توركەكان دەستپێشخەرییان كرد و هەوڵدەدەن لەڕێگای خیانەتی ناوخۆوە، كورد بكەن بە نۆكەری خۆیان. ئێمە رۆژانە ئەو قسە بێ مانایە دەبیستین گوایە توركیا دەرووازەی باشوورە، دەرووازەی باشوور بۆ چی؟ بۆ قوماركردن بە سامانەكانی نەتەوەكەمانەوە؟  بێگومان ئێمە توركیامان پێویست دەبێت كاتێك كەڕێگای دەدەین وەكوو پۆلیسێكی خۆی مامەڵەمان لەگەڵدا بكات، كاتێك كە بەرهەمی ناوخۆمان دەخنكێنین، كاتێك كە نهێنیی هاوپەیمانان دەڵێن ، كاتێك سترەكچەری مۆدێرنی بەڕێوەبەرایەتیی تێكدەدەین و خانەوادەیەك دەكەین بە هەمەكارە و بەخودای خەڵك و هتد. ئەگەر حكومەتێكی نیشتیمانپەروەری دڵسۆزی هەبێت باشوور دەتوانێت داواكاریی و مەرجی چارەسەری كورد لە توركیا لەسەر توركیا دابنێت. با ئەو داوایە وەكوو باشوور بۆ چارەسەرێكی فیدڕاڵیی بێت، كێشە نییە. گرنگ ئەوەیە من و تۆی باشووریی مەرج لە سەر توركیا دابنێین. باشوور ئێستایش لە ژێر پارێزەری ئەمریكا و هاوپەیماناندایە. باشوور لەبەرئەوە دەتوانێت هەموو رۆژێك لای ئەوان شكات بكات و داوای چارەسەر بكات، داوا بكات كە پەكەكە لە لیستی تیرۆر لاببردرێت. تائێستا چەند لەو «سەركردانەی» باشوور داوایان كردووە ئۆجەلان ببینن، یان ئۆجەلان ئازاد بێت؟ ئایا داوایەكی وا كەسایەتیی ئەو كەسانە و پێگەی باشوور بەهێز دەكات یان لاواز؟ خەڵكی باشوور تەنیا كاتێك قازانج دەكەن و لەم بەڵای بێ مووچەیی و بێ خزمەتگوزاریی و ئاییندەڕەشییە ڕزگار دەبن كە لە كۆنتێكستێكی كوردستانیی و ئازادیخوازانەدا بیر بكەنەوە و كار بكەن.  كێ توركیای لە كورد كردووە بە بەڵای نەفرەت؟ هیچ سووكایەتییەك نەماوە توركەكان بە كوردی باشووری نەكەن.  هاوڵاتى: لەئاستی نێودەوڵەتیدا چۆن تێڕوانین هەیە بۆ بەرخودانی پەكەكە؟ رێبوار رەشید: چوار جار بەڕەسمیی چووم بۆ ئەمریكاو هەر جارەی لەگەڵ دەیان لەسێناتۆر و كۆنگرێسمان دانیشتووم و قسەوباسی پرۆفیشناڵمان هەبووە. ئەوان، هەر هەموویان، دەڵێن كە ئێمە وەكو ئەمریكا كێشەی راستەوخۆمان لەگەل پەكەكە نەبووە، بەڵام توركیا دۆست و هاوپەمانی ئێمەیەو لەبەرئەوە پەكەكە كە دژی توركیایە بەتیرۆریست دەزانین، چون ئەوە داوای توركیایە. بەڵام نموونەیش هێنراوەتەوە كە یەكیەتیی نەتەوەیی لەناو كورددا دەتوانێت ئەمە بگۆڕێت و كە ئەمە بەكار دەگۆڕدرێت. كاتێك كوردی باشوور دەنگ هەڵببڕێت، كە ناڕەزایەتیی دەرببڕێت، كە هەموو پێكەوە تووڕە ببین و داوای مافی خۆمان بكەین، ئەمریكا و ئەوانی دیكە لەناتۆ ناچارن ڕای خۆیان بگۆڕن، سیاسەت تەسلیمبوون بە ئەمری واقیع نییە، بەڵكو گۆڕینیەتی. هاوڵاتى: داگیركاری توركیا لەسەر خاكی هەرێم، لەبەرژەوەندی لایەنێكی كوردیدایە؟ رێبوار رەشید: هەموو جۆرە داگیركارییەك لە زەرەر زیاتر قازانجی بۆ نەتەوەی بندەست نییە، ئەمە پرینسیپە. دیارە كەسانێك دەتوانن یان لایەنێك دەتوانێت قازانج بكات ئەگەر ببێت بە بەشێك لە نەزمی داگیركاریی، بەڵام لایەنێك لە نەتەوەی بندەست چۆن دەتوانێت ببێت بەشێك لە نەزمی سیستەمی داگیركەریی ؟ بێگومان ناتوانێت، چونكە پێوەندیی دەسەڵات لە نێوان داگیركار و داگیركراودا تەواو لاسەنگە. ئەم پەیوەندییە بەرژەوەندییگەرایە تەنیا كاتێك روودەدات كە كەسانێك، ماڵباتێك، عەشیرەتێك تەسلیم بەو نەزمە بن. ئەو كاتە ئەو تەسلیمبوونە لەسەر حیسابی من و تۆ، لەسەر حیسابی سامانی نەتەوەیی من و تۆ ئەنجامدەدرێت. دەسەڵاتی داگیركار پێی دەڵێت: ئەگەر ئەم كارانە بە ئەنجام بگەیەنیت، ئەم دەستكەوتانەت دەبێت». سیستەمێكی داگیركاری زۆر بە ئەزموونی وەكو توركیا دەتوانێت بە سەدان شێوە كەسێك، لایەنێك، خانەوادەیەك یان عەشیرەتێك ناچار بە collaboration جاشایەتیی/ سیخوڕیی/ هاوكاریی بكات بەتایبەتیی كە ئیمتیازە ماڵیی و سیاسییەكان گەورەو گران بن.

سازدانی: ئارا ئیبراهیم وتەبێژی كۆماجڤاكێن كوردستان(كەجەكە) ئاماژە بەوە دەدات كە توركیا ئۆپەراسیۆنە سەربازییەكەی رانەگەیاندووەو شەری دژوارو توند بەردەوامەو چەكی كیمیایی بەكارهێناوە و دەشڵێت:» سوپای توركیا هیچ هەرێمێكی گەریلای كۆنترۆڵ نەكردووەو شەڕ بەردەوامە». زاگرۆس هیوا، وتەبێژی كۆماجڤاكێن كوردستان(كەجەكە) لەم چاوپێكەوتنەیدا لەگەڵ هاوڵاتی دوا زیانیاری لەبارەی ئۆپەراسیۆنەكەی سوپاكەی ئەردۆغان دەخاتەروو، ئەوەش دووپاتدەكاتەوە كە راستە سوپای توركیا ئێستا لەهەندێك شوێن هەیەو نەیتوانیوە سەقامگیر بێت و شەڕو پێكدادان لەنێوان سوپای توركیاو گەریلادا تا ئێستاش بەردەوامەو گەریلا ئەو هەرێمانەی بەرنەداوە. هاوڵاتى: سوپای توركیا قۆناغی یەكەمی ئۆپراسیۆنەكەی راگرتووە، هۆكارەكەی چییە؟ ئایا شكستی هێناوە بۆیە رایگرتووە؟ زاگرۆس هیوا: لە چاپەمەنیدا شتی وا دەوترێت و خەڵكی زۆر خۆشحاڵە و ئەوە ئێمە زۆر واتای دەدەینێ‌ و شتێكی بەنرخ و بەبەهایە، بەڵام لە مەیدانی شەڕ و بەپێی ئەو زانیاریانەی كە هەمانە هیچ ئاماژەیەك نییە كە توركیا پاشەكشەی كردبێت و ئۆپراسیۆنەكەی راگرتبێت. هەروەك چۆن لە رۆژی یەكەم رۆژ ئۆپەراسیۆن بەتوندی دەستیپێكردووە، ئێستاش بەهەمان توندی و دژواری شەڕ بەردەوامە لەهەموو هەرێمەكاندا، توركیا لەدوو رۆژی كۆتایی ئەم هەفتەیەدا دەستیكردووە بەبەكارهێنانی چەكی كیمیایی. هاوڵاتى: هیچ زانیارییەكی نوێ هەیە لەبارەی زیانەكانی سوپاكەی ئەردۆغان؟ زاگرۆس هیوا: لە بەیاننامەكەماندا هاتووە تا دوێنێ بەدیاریكراوی 218 سەربازی توركیا كوژراون و زیاتر لە 40 سەربازی دیكەیان برینداربوون هەروەها 11 هەڤاڵی ئێمە شەهیدن لەڕۆژی یەكەمەوە تا دوێنێ‌ كە راگەیەندراوە. هاوڵاتى: بەڵام توركیا وا وێنای دەكات كە 56 گەریلای پەكەكەی شەهیدكردبێت؟ زاگرۆس هیوا: توركیا ئەو شەڕەی بۆ ئەوەیە لە رای گشتیدا خۆی وەكو سەركەوتوو نیشانبدات و بڵێت  سەركەوتوو بووم و ناچارە ژمارەكە زۆر دەكات، بەڵام ئەگەر ئێمە ژمارەی ئەو گەریلایانە كۆبكەینەوە كە توركیا دەڵێت شەهیدبوونە 10 بەرامبەری ژمارەی هەموو پەكەكەیە. هاوڵاتى: هیچ گەریلایەكتان بەچەكی كیمیایی شەهیدبووە؟ زاگرۆس هیوا: گەریلایەكی عەرەب كە راگەیەندرابوو بە چەكی كیمیایی شەهید بووە. هاوڵاتى: ئایا پارتی هاوكاری سوپای توركیای كردووە لە م ئۆپەراسیۆنەیدا؟ سوپای توركیاش دەڵێت چەند شوێنێكی هەستیارمان گرتووە ئەو شتە چۆنە؟ زاگرۆس هیوا: پارتی بۆ ئەوەی كە توركیا بەسەر گەریلادا سەربكەوێت هەموو ئاسانكاری و هەموو هاوكاریەكی سوپای توركیای كردووە، كاردانەوەی خەڵكی ئامێدی و خەڵكی بامەڕنێ بەرامبەر سوپای توركیا هەبوو 2008 نەیانهێشت سوپای توركیا بێتە پێشەوەو كورەژار و ئەو شوێنانە بگرێت، ئێستا بۆ ئەوەی كاردانەوەی خەڵك دروست نەبێت ئامێدی، دێرەلوك، شیلادزێ‌، بامەڕنێ  و ئەو شوێنانە سوپای توركیا عەسكەرەكانی بەجلی زێرەڤانییەوە لەناو سەیارەی زێرەڤانی و ئاسایشدا دەچن بۆ شوێنی نزیك گەریلاكان و ئەوكات بەجلی سوپای توركیاوە دەچنە هەرێمی هەڤاڵان. واتا پارتی هەموو هاوكاریەكیان دەكات، ئەو هەلیكۆپتەرانەی كە دێن عەسكەر دادەنێن ئەو هەلیكۆپتەرانە هیچكامیان لە سنوری توركیاوە نایەنە ناوەوە، ئەوان سەرەتا دێنە بامەرنێ و ئامێدی و لەپشتەوە دەیانەوێت دەربازی هەرێمی گەریلا ببن و عەسكەر داببەزێنن. راستە سوپای توركیا ئێستا لە هەندێك شوێن هەیەو نەیتوانیوە سەقامگیر بێت و شەڕوپێكدادان لەنێوان سوپای توركیاو گەریلادا تا ئێستاش بەردەوامە و گەریلا ئەو هەرێمانەی بەرنەداوە. هاوڵاتى: تیمی كوردستانی عێراقی سی پی تی هەیە باسی نەخشەی ئۆپەڕاسیۆنی سەربازی چنگی قوفڵی كردووە،واتە دوایین گۆڕانكارییەكان، ئەو باسی ئەوەی كردووە كە لەچەند ناوچەیەك سەربازیان داناوە بۆ نموونە: لەكورەژار چەند شوێنێكی دیكە، ئایا ئەمە ئەسڵی هەیە؟  زاگرۆس هیوا: نەخێر، ئەگەریش لەوێ داینابێت هەڤاڵان لەوێ پاشەكشەیان نەكردووە و لەگەڵیان شەڕ دەكەن. هاوڵاتى: دەتوانین بڵێین سوپای توركیا شكستی هێناوە؟ زاگرۆس هیوا: تائێستا شكستی هێناوە بەپێی ئەو پلانانەی كە دایناوە، بەپێی ئەو هەموو چەك و جبەخانە و تەكنەلۆجیایەی كە بەكاریهێناوە و سوپای دووەمی ناتۆیە، بەڵام تائێستا نەیتوانیوە بڵێت ئێرەم بەتەواوی خستۆتە ژێر كۆنترۆڵی خۆمەوەو تائێستاش لەو شوێنانەی كەعەسكەریشی دانابێت شەڕو پێكدادان بەردەوامە. هاوڵاتى: ئەو چەكە بەهێزە چییە كە ئەمجارە گەریلا توانیویەتی زەڕبەی توند لەسوپاكەی ئەردۆغان بوەشێنێت، لەماوەی هەفتەیەكدا سەدانیان لێ بكوژێت؟ زاگرۆس هیوا: چەكی ئێمە تاكتیكی ئێمەیە، واتا خۆڕێكخستنەوەی گەریلایە بەپێی سەردەم، چەكی ئێمە تاكتیكی تیمی جوڵەپێكراوە، سوپای توركیا ناتوانێت بیانبینێتەوە، قوڵایی ئەرازی بەكاردێنین، تاكتیكی ئێمە ئەو شەڕەیە كە تیمەكانی ئێمە ئەنجامی دەدەن، بەو شێوەیە ئێمە بەتاكتیكی خۆمان هەم تەكنیكی سوپای توركیا پوچەڵدەكەینەوەو هەم زەڕبەشیان لێدەدەین. هاوڵاتى: موراد قەرەیلان فەرماندەی نەبەگە قسەی لەگەڵ گەریلاكان كردبوو لەڕێگەی ئامێری بێتەلەوە، ئەم قسەكردنەی سەركردەكانی پەكەكە لەگەڵ گەریلاكان تاچەند بەرخودانیان زیاد دەكات بەرامبەر سوپای توركیا و تاچەند تەحەمول و ئارامگرتنیان پێدەدات لەو ناوچانەدا؟  زاگرۆس هیوا: بێگومان ورەو هێزیان پێدەدات تا زیاتر و زۆرتر بەرەنگاری بكەن و زۆرتر خۆڕاگری بكەن و بەرخودان بكەن و شتێكی پۆزەتیڤە.

سازدانی: ئارا ئیبراهیم ئەندامێكی نوێنەرایەتی رۆژئاڤا لەهەرێمی كوردستان دەڵێت:» پێویستە حكومەتی هەرێم لەڕێگەی پەیوەندییە نێودەوڵەتییەكان و بەتایبەت ئەمریكا ئەم پرسە باس بكات و رێگە نەدات خاكی هەرێمی كوردستان بەكاربهێندرێت بۆ دوژمنانی كورد»، دەشڵێت:» شەڕكردنی توركیا لەگەڵ پەكەكە شەڕ كردنە لەگەڵ میلەتی كورد». فەتحوڵا حوسێنی، ئەندامی نوێنەرایەتی رۆژئاڤا لەهەرێمی كوردستان لەم چاوپێكەوتنەیدا لەگەڵ هاوڵاتى ئەوە دووپاتدەكاتەوە كە» خەونی توركیا خەونێكی گەورەیە، توركیا دەیەوێت هەموو باشووری كوردستان و رۆژئاڤای كوردستان داگیر بكات و ئیمپراتۆرییەتی گەورە دروست بكات و نەخشەی خۆی زیاد بكات». هاوڵاتى: ئۆپەراسیۆنی توركیا لەدوای 15ی نیسانەوە چ ئامانجێكی دیكەی هەیە؟  فەتحوڵا حوسێنی: توركیا نە بەس دژایەتی باشووری كوردستان دەكات یان كوردی رۆژئاڤای كوردستان، بەڵكو دژایەتی كورد لەباكوری كوردستانیش دەكات، چونكە هیچ دەستكەوتێكی كورد لای توركیا جێگەی قبوڵ نییە، توركیا سەیری میلەتی كورد وەك دوژمن دەكات كە میللەتێكە مافی نییە كیانی خۆی هەبێت. ئەم ئۆپەراسیۆنەی دوای 15ی نیسان، زنجیرەیەكە لە ئۆپەراسیۆنەكانی كە لەباشوورو رۆژئاوای كوردستان ئەنجامی دەدات، هەرچەندە توركیا سەركەوتوو نابێت لەم لەشكركێشی و ئۆپەراسیۆنە داگیركاریانەیدا، بەڵام شتێك دەخوڵقێنێت لای خەڵكی خۆمان كەتەدەخولی سەربازی هەیەو هیچ كەسێك دەنگ ناكات و توركیا وای دەبینێت كە باشووری كوردستان بەشێكە لەخاكی توركیا، دوژمنایەتی توركیاش بەرانبەر كورد ئاشكرایە لەباشورو باكورو رۆژئاڤای كوردستان. هاوڵاتى: پێتوایە دەبێت حكومەتی هەرێم و عێراق هەڵوێست وەربگرن و ئەو بێدەنگییە لەبەرانبەر داگیركارییەكان رابگرن؟ فەتحوڵا حوسێنی: ئەم ئۆپەراسیۆن و داگیركارییەی توركیا دژی میللەتی كوردەو پێویستە حكومەتی هەرێمی كوردستان كە تائێستا هەڵوێستی نییەو ئەمە جاری یەكەمیشی نییە كە هەر بێدەنگە، بۆیە بێدەنگی حكومەتی هەرێم هانی توركیا دەدات كە زیاتر دەستوەردان بكات كە قبوڵیەتی خاكی باشووری كوردستان بچێتە ژێر دەستی توركیاوە. پێویستە حكومەتی هەرێم لەڕێگەی پەیوەندییە نێودەوڵەتییەكان و بەتایبەت ئەمریكا ئەم پرسە باس بكات و رێگە نەدات خاكی هەرێمی كوردستان بەكاربهێندرێت بۆ دوژمنانی كورد. ئەوەندەی بزانین كە رێككەوتنێك لەنێوان حكومەتی توركیاو حكومەتی عێراق بوونی هەیە كە ئەنجامدانی ئەم ئۆپەراسیۆنانە، بەڵام دەبێت حكومەتی هەرێم هەڵوێستێكی باش و بەپەلەو جددی و بەهێزی هەبێت كە شەڕی پەكەكە شەڕێكی ئاساییی نییەو شەڕكردن لەگەڵ پەكەكە شەڕكردنە لەگەڵ میلەتی كورددا، ئەگەر پەكەكە بوونی نەبوایە توركیا زۆر زیاتر خاكی باشورو رۆژئاوای كوردستانی داگیر دەكرد. ئەم ئۆپەراسیۆنەی سوپای توركیا دژی هەموو میللەتی كوردەو بەتەنها دژی پارتی كرێكارانی كوردستان (پەكەكە) نییە، دژی دەستكەوتەكانی كوردەو دەبێت حزبە سیاسییەكان وەفد بنێرنە توركیا كە پێیان بڵێن پەكەكە بەشێكە لە جوگرافیای هەموو كوردستان. هاوڵاتى: پێتوایە توركیا بەمەوە ناوەستێت دەیەوێت شەنگال و موسڵ داگیربكات و بوونی پەكەكەی كرووەتە بیانوو؟ فەتحوڵا حوسێنی: خەونی توركیا خەونێكی گەورەیە، ئەگەر وابڕوات و هێزی نێودەوڵەتی و حكومەتی عێراقی و حكومەتی هەرێم هەڵوێستی نەبێت توركیا دەتوانێت و دەیەوێت هەموو باشووری كوردستان و رۆژئاڤای كوردستان داگیر بكات و ئیمپراتۆرییەتی گەورە دروست بكات و نەخشەی خۆی زیادبكات،تەمەدود دەكات، توركیا هاوشێوەی بیری داعشە، لەدەرەوەی سنوری خۆی ئۆپەراسیۆن دەكات و خەتەرە گەورەكە ئەوەیە كە هێزی ناوخۆیی هەڵوێستی نییە ئیتر چۆن لەئاستی نێودەوڵەتی هەڵوێستێك دەبێت. ئۆپەراسیۆنی ئەمجارە خەتەرێكی گەورەیە لەسەر هەرێمی كوردستان و شەنگال و رۆژئاڤای كوردستان و مەترسی زیاترە، چونكە ئەكەپە ساڵێك زیاتری لەبەردەم خۆیدا ماوەتەوە بۆ هەڵبژاردن، دەیەوێت لەماوەی شەش مانگی ئەمساڵدا هەندێ داگیركاری دیكە بكات و بیری شۆڤێنی تورك لای لایەنگرانی زیاتر بكات بۆ ئەوەی سوودی لێ ببینێت بۆ هەڵبژاردنەكان.  هاوڵاتى: خەڵك چ هەڵوێستێكی هەبێت دەتوانێت رۆڵی هەبێت؟ فەتحوڵا حوسێنی: خەڵكی هەرێمی كوردستان لای حكومەتی هەرێمی كوردستان برسی كراوەو بەسەدان پێداویستی رۆژانە هەیەو حكومەت نەیتوانیوە دابینی بكات، مەسئولیاتی و بارقورسی ژیانی خەڵك لەهەرێمی كوردستان زیاد بووە بەڕاستی، ئەگەر خۆپیشاندانیش بكرێت لەهەرێمی كوردستان رای گشتی دروست ناكات، دەبێت فشارێك لەلایەن لایەنە سیاسییەكانەوە هەبێت لەسەر حكومەتی هەرێم، خەڵكی هەرێمی كوردستان لەچیایەك دەژین و حكومەتی هەرێمیش لەچیایەكی دیكەو میللەتێ باشووری كوردستان گوێی لێ ناگیرێت. هاوڵاتى: ئێستا توركیا چەندێك خاكی رۆژئاڤای كوردستانی داگیر كردووە؟ فەتحوڵا حوسێنی: ئێستا سێ شاری كوردی بەدەست توركیاوەیەو داگیركراوە، ئەوانیش كانترنی عەفرین، كانتۆنێكی گەورەیە، شاری سەرێكانی و شاری گرێسپی و شارێكی عەرەبی سوری بەدەست توركیاوەیە،تەماحی ئەم داگیركارییەی توركیا لە رۆژئاڤا زۆر زیاترە،بەڵام تائێستا رێككەوتنێك هەیە كە لەنێوان توركیاو ئەمریكا لەلایەك و رووسیاو توركیا هەیە كەهەنگاوی نوێ نەهاوێژێت بۆ داگیركاری رۆژئاڤای كوردستان. دەتوانین بڵێن توركیا لەسەدا 10 تا لەسەدا 12%ی خاكی رۆژئاڤای كوردستانی داگیر كردووە. هاوڵاتى: پێتانوایە توركیا بەرنامەی ئەوەی هەیە لەڕێگەی شەنگالەوە رۆژئاڤای كوردستان داگیر بكات؟ فەتحوڵا حوسێنی: راستە ئەمە پیلانی توركیایەو پیلانی تەكتیكی نییەو پلانی ستراتیژی توركیایە، بەڵام ئایا چەند هێزی نێودەوڵەتی تەحەمولی ئەم پیلانە دەكات، توركیا پلانی ئەوەیە سێگۆشەی سنور لەدەستی ئەودا بێت، زاخۆو دێرەلوك و شەنگال و موسڵ لەدەستیدا بێت، تموحی زیاترە بۆ ئەوەی میللەتی كورد زەلیل بكات و دەستكەوتەكانی نەهێڵێت، ئەو خەتە گەورەیەی باشووری كوردستان لەگەڵ رۆژئاڤا بپچڕێنێت، راستە كیانێكی كوردی دروست بووە، بەڵام توركیا رازی نییەو تەحەمولی ناكات. توركیا دەتوانێت داعش پەروەردە بكات و دەتوانێت هاوكاری جەبهە نوسرە بكات هاوكاری هەموو تیرۆرستەكان بكات، بەڵام میللەتێكی سڤیلی وەك كورد لەسەر خاكی خۆی لەلای توركیا جێگەی قبوڵ نییە. هاوڵاتى: توركیا گفتوگۆ دەكات لەگەڵ حكومەتی هەرێم لەبارەی هەناردەی غازەوە، پێتوایە بێجگە خاكی كوردستان، توركیا بۆچی چاوی بڕیوەتە سەروەتە نیشتمانییەكانی؟ فەتحوڵا حوسێنی: هەرێمی كوردستان بووەتە بازاڕێك بۆ بیزاعەی توركیا، هەموو ئابووری هەرێم بە رێژەیەكی گەورە سەرمایەكەی بۆ توركیا دەچێتەوە. پارتی پیلانی وازحی هەیە لەگەڵ توركیاو پیلانەكانی زۆر زۆر ستراتیژن، سێ شاری رۆژئاڤای كوردستان لەلایەن توركیاوە داگیركراوە تائێستا یەك هەڵوێستی نەبووە، ئێستا لەسایەی سیاسەتەكانی پارتی دەرگای سمێلكا داخراوەوە كە مەنفەزێكی حدودی تاقانەی نێوان هەرێمی كوردستان و رۆژئاڤایە. خۆتان دەزانن ئێستا شەڕڤانان شەڕ دەكەن و لەژێر گەمارۆیەكی قورسی ئابووریداین، پارتی دەبێت بەمەسئولەتی خۆی و بەسیاسەت و ئینسانی و نیشتمانی و نەتەوەیی هەستێت، ئێستا ئێمە چۆن لەخەتەرداین، پارتی دیموكراتی كوردستانیش هەر لەخەتەردان، چونكە میللەت لێیان رازی نییە و پارتی تەنها توركیا رازی دەكات. هاوڵاتى: پارتی بۆچی ئەم بەرژەوەندیە لەپێش هەموو بەهابەكی نیشتمانی و نەتەوەیی دەبینێت؟ فەتحوڵا حوسێنی: پارتی حزبێكی لاوازە، ئەگەر وڵاتێكی وەكو توركیا دەعمی پارتی نەكات، پارتی لە وڵاتێكی وەكو پاشووری كوردیستان چییە و هیچ نییەو خەیراتی هەرێمی كوردستان لەژێر دەستی ئەردۆغان و پارتیدایە. پارتی دێت حزبەكانی دیكەی هاوڕێی لاواز دەكات و رۆڵی توركیا لەناوچەكەدا گەورەتر دەكات. پارتی دەبێت ئیستحقاقی نەتەوەیی خۆی زیاتر بكات، خەڵكی شیلادزێ كوردن و پەكەكەش بەشێكە لەنەخشەی كوردستان، پارتی دەتوانێت بەشێوەی ئیجابی لەگەڵ وڵاتانی ئیقلیمی و نێودەوڵەتی  بۆ بەرژەوەندی گەلی كورد مامەڵە بكات، نەك بۆ رووخاندنی دەستكەوتی میللەتی كورد لە رۆژئاڤاو باشووری كوردستان

سازدانی: ئارا ئیبراهیم ئەندامێكی ئەنجومەنی سەركردایەتی پارتی لەبارەی گفتوگۆی ناڕاستەوخۆ لەنێوان پەكەكەو حزبەكەی دەڵێت»لەدونیای سیاسەتدا هەمیشە و هەتا هەتایە مەجالی دیالۆگ و گفتوگۆ هەر دەمێنێت»، دەشڵێت:» هیوادارین هەرگیز پێكدادان لەنێوان پارتی و پەكەكە روونەدات». ئاری محەمەد هەرسین، ئەندامی ئەنجومەنی سەركردایەتی پارتی لەم چاوپێكەوتنەیدا لەگەڵ هاوڵاتى لەبارەی هەناردەكردنی غازی سروشتییەوە لەڕێگەی دەوڵەتی توركیاوە هاوشێوەی نەوت لەلایەن حكومەتی هەرێمەوە ئەوە دووپاتدەكاتەوە كە» یەكێتی بەشدارە لەحكومەت لەگەڵ ئێمە، بۆیە حكومەت هەر هەنگاوێك بنێت بەدڵنیاییەوە یەكێتی نیشتیمانیش بەشدارە لەو هەنگاو و بڕیارانەدا». هاوڵاتى: كاك ئاری لەئێستادا پەیوەندییەكانی پارتی و یەكێتی لەچ ئاستێكدایە، بۆچی پێتوایە گەیشتووەتە مریشكە رەشە؟ ئاری هەرسین: پەیوەندیەكانی ئێمەو یەكێتی وەك پێویست نیە، كەناڵەكانی پەیوەندی لەنێوانماندا سنوردارن و كەوادری هەردولامان لەسۆشیال میدیا سەنگەربەندیەكی نابەجێیان بەرامبەر یەك گرتووە. هاوڵاتى: لەدوای رووخانی سەدام حوسێنەوە پارتی و یەكێتی پێكەوە لەحكومەتدا شەریك بوون بەتایبەت لە 2005، ئایا پاش 17 ساڵ پێكەوەیی ناتوانن هەڵبكەن پێكەوە، یان بەرژەوەندییەكان كەمەو بەشیان ناكات؟ ئاری هەرسین: نا، ئەوە راست نیە. ئێمەو یەكێتی ئێستاش ئەتوانین پێكەوە هەڵ بكەین. كێشە سەرەكیەكە لەوێدایە كە هەندێك مژار لەنێوانماندا كەڵەكە بوون و هەروەها كەسانێك لەهەردولامان كە لەدەرەوەی دەسەڵاتی بڕیارداندان رۆڵێكی ئیجابی نابینن و هەرچی مەسەلەی بەرژەوەندیشە، بەدڵنیاییەوە بەرژەوەندی خەڵكی كوردستان و هەردوولامان لەوەدایە كە تەبا بین لەگەڵ یەكتر. هاوڵاتى: سەرۆكی حكومەتی هەرێم چووە توركیاو پرسی وزە باسكراوە و لەئیماراتیش مەسرور بارزانی باسی هەناردەی غازی كردووە، پێتوایە ئەم پرسە پێویستی بە رێككەوتنە لەگەڵ یەكێتی و ئینجا عێراق دواتر توركیا، یان وەك نەوت دەكرێت مامەڵەی لەگەڵ بكرێت؟ ئاری هەرسین: یەكێتی بەشدارە لەحكومەت لەگەڵ ئێمە، بۆیە حكومەت هەر هەنگاوێك بنێت بەدڵنیاییەوە یەكێتی نیشتیمانیش بەشدارە لەو هەنگاو و بڕیارانەدا. هاوڵاتى: فرۆشی نەوتی هەرێم لەمانگی ئازاردا یەك ملیارو  (128) ملیۆن دۆلار بووە، تەنها 551 ملیۆن دۆلار كە دەكاتە لەسەدا 49% بۆ حكومەتی هەرێم ماوەتەوە، ئەمە چ قازانجێكی بۆ كورد تێدایە لەسەدا 51% بۆ كۆمپانیاكان بێت؟ ئاری هەرسین: راستە قازانجەكە لە ئاست داخوازیەكانماندا نیە، بەڵام زۆرینەی هەرە زۆری وڵاتانی هەناردەكاری نەوت لەجیهانی سێهەم بەدەست ئەم كێشەیەوە دەناڵێنن كە هۆكارەكەی ئەوەیە كە وڵاتانی جیهانی سێهەم خاوەنی تەكنۆلۆژیای نەوت نین، بۆیە ناچارن تەكنۆلۆژیاكە بكڕن. هاوڵاتى: هیچ زانیاریەكتان هەیە لەبارەی سەردانی بەرپرسانی ئێران بۆ لای سەرۆكی پارتی و سەرۆكی هەرێم و دواتر سەرۆكی حكومەت؟ ئاری هەرسین: نەخێر نیمە. هاوڵاتى: ئێران هەولێری موشەكباران كرد یەكێتی وەك هەر لایەنێكی دیكەی هەرێم و عێراق ئیدانەی كرد، بەڵام توركیا بە رۆژی رووناك هاتووە خاكی هەرێم داگیردەكات و وەك «پەكەكە» دەڵێت پارتی بووەتە چاوساغی و هێزی رۆژو لیوای گوڵانی بردووە بۆ شیلادزێ و دێرەلوك تا گەمارۆ بخاتەسەر گەریلا؟ ئەگەر ئەمەی پەكەكە دەیڵێت راست بێ پارتی دیموكراتی كوردستان لەكوێدا نەتەوەیی و نیشتمانییە؟ ئاری هەرسین: پارتی كرێكارانی كوردستان رێكخراوێكی سیاسی و سەربازی كوردستانی توركیایە، ئایا مەعقولە حكومەتی هەرێمی كوردستان بۆ جوڵە پێكردنی هێزی پێشمەرگە، ئیزن لەپەكەكە وەربگرێت؟ دواجار قسەی پەكەكە بەشێكە لەپڕوپاگەندەی حزبێكی سیاسی، چونكە پەكەكە حزبە، مەرج نیە هەرچی پەكەكە گوتی راست بێت. هاوڵاتى: مەترسی پێكدادان لەنێوان پەكەكەو پارتی هەیە؟ بەتایبەت كە پارتی هێزی جوڵاندووە بە ئاراستەی ئەو شوێنانەی پەكەكە بوونی هەیە؟ ئاری هەرسین: هیوادارین هەرگیز ئەوە روو نەدات، بەڵام ئەگەر پەكەكە لەسەر ئەم سیاسەتی عەنتەرتاریەتە بەردەوام بێت و هیچ حسابێك بۆ ان و دامەزراوەیی حكومەتی هەرێمی كوردستان نەكات، ئەوە نەك بۆ ئێمە، بەڵكو مەترسی پێكدادان لەگەڵ یەكێتیش دێتە ئاراوە. هاوڵاتى: پێتوانیە پەكەكە تازە بووەتە بەشێك لەنەخشەی حزبە سیاسییەكانی كوردستانی گەورە بەم ئۆپەراسیۆنانە چارەسەر ناكرێت، بەڵكو دەبێت رێگای دیالۆگ بدۆزرێتەوە و دەكرێت پارتی رۆڵ ببینێت بۆ ئاشتی لەنێوان توركیاو پەكەكەدا؟ ئاری هەرسین: ئەو پرسیارە دەبێت لە پەكەكە بكرێت، ئێمە هەمیشە گوتومانە كە كێشەی كورد لەپارچەكانی تری كوردستان تەنیا بەدیالۆگ چارەسەر دەكرێت. هاوڵاتى: پێشتر گفتوگۆی ناڕاستەوخۆ لەنێوان پەكەكەو پارتی هەبووە كە پێكدادان لەنێوانیاندا روونەدات، ئێستا پێتوایە ئەو گفتوگۆ ناڕاستەوخۆیە هەرماوە، یان لەجەنگێكی سارددان؟ ئاری هەرسین: لەدونیای سیاسەتدا هەمیشەو هەتا هەتایە مەجالی دیالۆگ و گفتوگۆ هەر دەمێنێت. هاوڵاتى: كاك ئاری كورد چی بكات كە دراوسێكانی لەجیهانی سێیەمدان و چاویان بڕیوەتە خاكەكەی، توركیا، ئێران، سوریا، عێراقیش؟ چۆن كورد دەتوانێت لەنێو ئەم جوگرافیایەدا مامەڵەیەكی تەندروست بكات؟ ئاری هەرسین: كورد دەبێت یەك شتی زۆر سادە بكات، ئەویش ئەوەیە كە لەناوخۆیدا یەكڕیز بێت و ناوماڵی خۆی كۆبكاتەوە، ئینجا لەسەر بنەمای ئەجیندایەكی نیشتیمانی بەرەو داهاتوو هەنگاو بنێت. كورد هیچ چارێكی دیكەشی نیە، چونكە جوگرافیای سیاسی كوردستان لەقازانجی ئێمە نیە. هاوڵاتى: خەڵك نیگەرانە لەپارتی و یەكێتی، با پرسیارەكە بۆ پارتی بێت كە دەوترێت زۆرترین جومگەی حكومەتی هەرێمی لایەو خەڵك لەكاتی خۆی مووچە وەرناگرێت و خەدەمات وەك پێویست نییە؟ پێتوایە ئەم حزبانە بێباكن لەخەڵك و حساب بۆ سزای گەل ناكەن؟ یان مەسەلە چیە لەم دۆخە دەروونی و ئابووریە خراپەدا ئاوڕی جددی لەخەڵك نادرێتەوە؟ ئاری هەرسین: بەداخەوە، بەڵام لەهەرێمی كوردستان دیاردەی دووئیدارەیی بەزەقی دەردەكەوێت، ئێمەی پارتی بەئەندازەی دەسەڵاتی جوگرافیایمان لەگوزەرانی خەڵك بەرپرسیارین. وابزانم وەڵامەكەم روونە. هاوڵاتى: یەكێتی لەئاستی سەركردایەتی دەڵێت، پۆستی سەرۆك كۆمارو پارێزگاری كەركوك بڤەیەو ئیستحقاقی یەكێتییە؟ بەم نەفەسە لەگەڵ یەكێتی دەگەنە ئەنجام لەبارەی بەغدادەوە؟ ئاری هەرسین: لەسیاسەتدا ئەم جۆرە لەدەربڕین میزاجین، سیاسەت بەموتڵەقی و عینادی ناكرێت، هەموو شتێك لەسیاسەتدا قابیلی گفتوگۆیە.  گەر بەو جۆرەو بەو نەفەسە سیاسەت لەگەڵ یەك بكەین، ئەوا هەرگیز ناگەینە ئەنجام و لەئاكامی ئەم جۆرە لەسیاسەتكردنیش خەڵكی كوردستان زەرەرمەندی یەكەم دەبن.

سازدانی: ئارا ئیبراهیم وتەبێژی كۆماجڤاكێن كوردستان(كەجەكە) لەبارەی داگیركاری و ئۆپەراسێونەكەی دەوڵەتی توركیا بەهاوبەشی پارتی زانیاری نوێ ئاشكرا دەكات و دەڵێت:" ئەو هێزانەی بەرانبەر گەریلا جوڵەیان پێكراوە هێزی زێرڤانی و گوڵان و هێزی (چەتەی رۆژ)ن، ئەو هێزانە لەبەرانبەر گەریلا دادەنێت، ئەو هەرێمانەی گەریلای لێیەو شەر دەكات بەو هێزانە گەمارۆی دەدات". زاگرۆس هیوا، وتەبێژی كۆماجڤاكێن كوردستان(كەجەكە) لەم چاوپێكەوتنەیدا لەگەڵ هاوڵاتی لەبارەی مەترسی پێكدادانی هێزەكانی پارتی و گەریلا،دەشڵێت:" ئێستا پارتی هەم بە چاوپێكەوتنی ئەردۆغان و مەسرور بارزانی، هەروەها ئیزنی داوە لە بامەرنێ و ئامێدی هەیكۆپتەر هەڵسێت و جوڵە پێكردنی هێزە چەكدارەكانی خۆی بەرەو شیلادزێ و دێرەلووك وا دیارە پارتی دەیەوێت شەرێكی وا بكات". هاوكات، وتەبێڤی كۆما جڤاكێن كوردستان داوا لە هەموو حزبەكانی هەر چوار بەشی كوردستان لە گەلی كورد لە رۆشنبیران و نوسەران و سیاسەتمەداران دەكات لەم داگیكارییەدا پاڵپشتی گەریلا بن و خاوەن هەڵوێست بن و نارەزایەتی خۆیان دەربڕن بە هەرشێوەیەك بێت. لە 15ی نیسان تا 18ی نیسان 47 جار ئەو هەرێمانە بۆردومان كراوە، دوێنێ شەو كە ئۆپەراسیۆنەكە كاتژمێر 9ی دەستی پێكرد، بەدەیان جاری دیكەش ئەو هەرێمانە بۆردومان كراون، هەم بەفرۆكەی شەڕكەر، بەتۆپی ویتسر، بەهاوەن، بەكاتیۆشا، بە فرۆكەی كەشف، چەكدار و هەلیكۆپتەری كوبرا، هەم لەتوركیاوەو هەم لە باشووری كوردستانەوە بە هەلیكۆپتەر عەسكەریان گواستەوە بۆ ئەو هەرێمانەی گەریلای لێیە هاوڵاتی: ئەم ئۆپەراسیۆنەی دەوڵەتی توركیا بۆ لەم كاتەدا دەستی پێكردووەتەوە، ئایا چەند جار هێرشیان ئەنجامداوە؟ زاگرۆس هیوا: پێشتر رامانگەیاندبوو كە توركیا بەنیازە بەهاوكاری پارتی لەناوەراستی مانگی نیسان هێرش بكاتە سەر باشووری كوردستان بەتایبەت هەرێمەكانی پاراستنی میدیا شوێنی گەریلا، ئەوەبوو ناوەراستی 15ی نیسان مەسرور بارزانی ئەردۆغانی بینی، ئیتر بریاری ئۆپەراسیۆنەكە لەو كاتەوە درا.  15ی نیسان تا 18ی نیسان 47 جار ئەو هەرێمانە بۆردومان كراوە، دوێنێ شەو كە ئۆپەراسیۆنەكە كاتژمێر 9ی دەستی پێكرد، بەدەیان جاری دیكەش ئەو هەرێمانە بۆردومان كراون، هەم بەفرۆكەی شەڕكەر، بەتۆپی ویتسر، بەهاوەن، بەكاتیۆشا، بە فرۆكەی كەشف، چەكدار و هەلیكۆپتەری كوبرا، هەم لەتوركیاوەو هەم لە باشووری كوردستانەوە بە هەلیكۆپتەر عەسكەریان گواستەوە بۆ ئەو هەرێمانەی گەریلای لێیە،بەتایبەت هەرێمەكانی(وارخەلێ، چیای رەش، ژ كەفتێ برینداران، كوڕە ژارۆ) بوونەتە ئامانج  ئەو چەكدارانەی دەگوازرێنەوە بۆ كورە ژارۆ و ژ كەفتێ برینداران ئەوانە لە بامەرنێ و هەلیكۆپتەرەكان دەیانگوازێتەوە دیارە بە هەماهەنگی لەگەڵ پارتی ئەم كارە دەكەن بۆ هێرش كردنە سەر گەریلا. هاوكات پارتی جوڵەی بەهێزەكانی خۆی كردووە لە شیلادزێ و دێرە لووك بەرەو كورەژارۆ مەبەست ئەوەیە كە ئاسانكارو هاوكاری دەوڵەتی توركیا بكات لەهێرشەكانی بۆ سەر گەریلا، ئامانجی ئەو هێرشانە لە درێژ مەودادا داگیركردنی باشووری كوردستانە، چونكە ئەردۆغان لە زووەوە وەعدی داوە كە "موسڵ و كەركوك و میساقی میللیەو دەیگەرێنمەوە"، ئەو هێرشانە لەو چوارچێوەیەدا ئەنجام دەدرێت.  ئێستا هەڤاڵانی گەریلا خاكی باشووری كوردستان لەبەرانبەر داگیركاری  دەوڵەتی توركیا دەپارێزێت، تا ئێستا 28 عەسكەری توركیا كوژراون و 9 دیكەیان بریندارن و شەرەكە هێشتا بەردەوامە. ئێستاش پارتی بەهەمان شێوە لەگەڵ ئەرتەشی توركیا هاوكاری دەكات بۆ ئەوەی لە خەباتی رزگاری خوازی كورد لەباكور بدات، پارتی دیموكراتی كوردستان ئامرازێكە بەدەست داگیركەرانەوە و بەشێكە لە سیستمی داگیركاری سەر كوردستان، بە جوڵە پێكردنی هێزە چەكدارەكانی خۆی بەرەو شیلادزێ و دێرەلووك وا دیارە پارتی دەیەوێت شەرێكی وا بكات هاوڵاتی: بۆچی پارتی هاوكاری توركیا دەكات بۆ هێرش كردنە سەر گەریلا؟ زاگرۆس هیوا: پارتی دیموكراتی كوردستان هەمیشە و بە درێژایی مێژوو، لەگەڵ دوژمنانی كورد بووەتەیەك و لەدژی بزوتنەوە كوردییەكانی دیكە هێرشی كردووە، لەرۆژهەڵاتی كوردستان لەگەڵ سوپای پاسداران بوون بەیەك كاتی قیادە موقەتە لەدژی حزبی دیموكراتی كوردستانی ئێران و كۆمەڵە شەڕیان كرد.  لەگەڵ رژێمی سەدام بوو بەیەك لەدژی یەكێتی نیشتمانی كوردستان شەریان كرد و هەولێریان داگیر كرد، بەعس و جاشی هێنایە هەولێر.  ئێستاش پارتی بەهەمان شێوە لەگەڵ ئەرتەشی توركیا هاوكاری دەكات بۆ ئەوەی لە خەباتی رزگاری خوازی كورد لەباكور بدات، پارتی دیموكراتی كوردستان ئامرازێكە بەدەست داگیركەرانەوە و بەشێكە لە سیستمی داگیركاری سەر كوردستان. هاوڵاتی: پێتانوایە پارتی بە هێزی زێرەڤانی دەیەوێت هاوكاری سوپای توركیا بكات دژی گەریلا؟ زاگرۆس هیوا: ئەو هێزانەی بەرانبەر گەریلا جوڵەیان پێكراوە، ئەو هێزانە هێزی زێرڤانی و گوڵان و هێزی (چەتەی رۆژ) ن، چەتەی رۆژئاوا. ئەو هێزانە لەبەرانبەر گەریلا دادەنێت، ئەو هەرێمانەی گەریلای لێیەو شەر دەكات بەو هێزانە گەمارۆی دەدات و پەیوەندی نێوان هەرێمەكانی گەریلا دادەبرێت و گەمارۆیان دەخاتەسەر بۆ ئەوەی هیچ هاوكارییەكیان بۆ نەچێت.  داواكاری ئێمە بۆ هەموو حزبەكانی هەر چوار بەشی كوردستان لە گەلی كورد لە رۆشنبیران و نوسەران و سیاسەتمەداران لەم داگیركارییەدا پاڵپشتی گەریلا بن و خاوەن هەڵوێست بن و نارەزایەتی خۆیان دەربڕن بە هەرشێوەیەك بێت بۆ ئەوەی بتوانین هەموو پێكەوە لەدژی ئەم داگیركارییە بووەستینەوە. هاوڵاتی: واتا ئەگەری پێكدادانی هێزەكانی پارتی و گەریلا هەیە؟ زاگرۆس هیوا: ئێستا پارتی هەم بە چاوپێكەوتنی ئەردۆغان و مەسرور بارزانی، هەروەها ئیزنی داوە لە بامەرنێ و ئامێدی هەیكۆپتەر هەڵسێت، بە جوڵە پێكردنی هێزە چەكدارەكانی خۆی بەرەو شیلادزێ و دێرەلووك وا دیارە پارتی دەیەوێت شەرێكی وا بكات. هاوڵاتی: بەرخودانی گەریلا بەرانبەر ئۆپەراسیۆن و داگیركارییەكەی توركیا چۆنە؟ زاگرۆس هیوا: تا ئێستا هەڤاڵان لە شوێنی خۆیانن و خۆراگری دەكەن و شەڕو پێكدادان بەردەوامە، هەوڵدانی ئێمە ئەوەیە ئەو هێرشانە بشكێنین و خاكی باشووری كوردستان بەرانبەر  ئەم داگیركارییە بپارێزین. هاوڵاتی: چ پەیامێكتان بۆ حزبەكان و رای گشتی هەیە؟ زاگرۆس هیوا:داواكاری ئێمە بۆ هەموو حزبەكانی هەر چوار بەشی كوردستان لە گەلی كورد لە رۆشنبیران و نوسەران و سیاسەتمەداران لەم داگیركارییەدا پاڵپشتی گەریلا بن و خاوەن هەڵوێست بن و نارەزایەتی خۆیان دەربڕن بە هەرشێوەیەك بێت بۆ ئەوەی بتوانین هەموو پێكەوە لەدژی ئەم داگیركارییە بووەستینەوە.

ئامادەکردنی هاوڵاتى مانگرتنی حەوت نەخۆشی سلێمانی، ناوی ئەو نمایشە هونەریەیە کە شێوەکار حەمە هاشم بەماتڕیاڵی سادەو شێوەی دەربڕین ئامێز نیشانی دایین. بەرهەمە هونەرییەکەی لەسەر تابلێتێکی حەپی ئەمۆکسلینە کەزۆربەمان لەماڵەکانمان و لەبەکارهێنانەکانی رۆژانەماندا بەرچاومان دەکەوێت، بەڵام لەنمایشەکەی ئەم هونەرمەندەدا بەفۆڕمێکی ئیستاتیکی و بەناوەرۆکێکی ئایدیایی جیاواز دەیبینینەوە، ئەم بەرهەمە هونەریەی هونەرمەند بۆ زۆرێک لەبینەرەکانی وەک داهێنانێکی هونەری دەدرێت لەقەڵەم بەتایبەتی لایەنی فکریی کارەکە.  سەبارەت بەم بەرهەمە هونەرییەی هونەرمەند (حەمە هاشم) و روانگە ئایدیاییەکانی زیاتر بۆ (هاوڵاتى) دەدوێت و دەڵێت: ئەم کارە هونەرییە سادەتریین سادەییە لەماتڕیاڵدا، بەڵام دەربڕی رەهەندی گەورەی فکرییە، ئەو رەهەندانەی کەیەکانگیر دەبنەوە لەگەڵ باری کۆمەڵایەتی و سیاسی و ئابووری و ئیداری خەڵک، لەنێو تەنگەژەی نادادپەروەرییەکی رووتدا، بیرۆکەکە زۆرتر لەکۆتایی هاتنی ئەو حەپانەوە هات کاتێک بۆ ئارامکردنەوەی سەرئێشەی خۆم پێویستم پێی بوو، دواتر سەیرمکرد من لەسەرئێشەیەکی گەورەتردام، خەڵکانی دەورووبەرم لە دەردەسەری و نەهامەتی گەورەدان، کۆمەڵگایەک دەناڵێنێ بەدەست نادادپەروەری و سیستەمی بەڕێوەبردنەوە، کاتێک کە مرۆڤ بیردەکاتەوە خەستەخانەکانی شارێکی وەک سلێمانی دەرمانی تێدا نامێنێت، دەبێت بیربکاتەوە لەو کارەساتە، دەبێ بیهەژێنێت، تۆ ئەگەر مرۆڤیت و رۆحت تەریبی مرۆڤایەتییە دەبێ سڵ نەکەیتەوە لەدەربڕینە راستگۆیەکانت بەردەوام بیت، من وەک هونەرمەندێک تاکە چەکی دەستی من هونەرەکەمە، دەبێ هونەرەکەم بەهێزو گوزارشتی بەتوانای بخەمە بەر بۆئەوەی پەیامەکەی بگات، ئایدیاکەی بچێتە جێگای خۆی، ئەمە گرنگە لەهونەری پۆست مۆدێرندا، بەهای هونەری پۆست مۆدێرن زۆرتر لەبیرۆکە و ئایدیادایە نەک ماتریاڵ و فۆڕمی ئیستاتیکی، بەڵام من نەمهێشتووە بەها ئیستاتیکییەکەش وون بێت، چونکە بینەری کورد تائێستاش چاوێکی عاتیفی هەیە بۆ بینینی بەرهەمی هونەری و زۆر تاقەتی سەوداسەری و گەڕانی نییە بۆ تەفسیرکردنی کاری هونەری، بۆیە من ویستوومە لەڕێگای حەوت دەموچاوی قوپاوی تێکشکاوی خەمناکەوە باس لەکۆی نادادییەکە بکەم، باس لە روانین و فکری کۆی ئەو نەخۆشانە بکەم کەهیوابڕاو دەکرێن لە نەبوونی دەرمانی پێویست،.  بەو ماتریاڵە سادەیەی کە بەکارمهێناوە دەتوانم گوزارشتێکی زۆری فکری دەرببڕم، ئەمەش کاری هونەرمەندی راستەقینەیە . هەروەها سەبارەت بەشێوازی کارکردن لەسەر فۆڕمی گشتی ماسکەکان زیاتر دواو گووتی : ئەو شێوە بینراوانەی کە لەکارەکەدا بەکارم هێناون، هەمان ئەو ماسک و دەموچاوانە بوون کە نزیکەی ٢٥ ساڵ لەمەوبەر وەک ستایڵی کارکردنی خۆم بەکارم دەهێنا، بەتایبەتی لەپێشانگای تایبەتیم بەم جۆرە ستایڵە هونەرییە بەناوی (ئەنفال.. سێبەری وڵاتێکی ونبوو) کەساڵی ٢٠٠١ کردوومەتەوە ئەم کارە هونەرییانە مێژووەکەیان بۆ ساڵی ١٩٩٨ دەگەڕێتەوە ماتڕیاڵی کارەکان جۆراوجۆربوون، هەندێکیان پێستەی خۆشکراوو و هەندێکیان قوماش و ئیسفەنج و هەندێکیان پلێت بوون، لەم دواییانەدا چەند کارێکی دیکەم لەم چەشنە بە (فایبرگڵاس) ئەنجامدا، وە رەنگی بەکارهاتوو لەزۆربەی کارەکاندا بریتی بوو لە (خم) ، ئەم جۆرە رەنگە پاودەرێکی تایبەتە لە رەنگکردنی قاڵی و فەرشدا بەکارهاتووە لەکۆندا، هەڵبەتە من سوودم لەئەزموونەکانی (نەنکە شیرین)م وەرگرتبوو کە دەکاتە دایکی باوکم (رۆحیان شادبێت) چوونکە ئەو بەگەنجی خۆی تەونچی بووەو تا لەژیاندا مابوو جارجار ئەو تەجرەبانەی دووبارە کردبۆوە،  بۆ من گرنگ بوو ئەو رەنگە بەکاربهێنمەوە، چوونکە پێم وابوو ئەگەر بمەوێ لەکارەکانمدا رۆحێکی گەرمیانیانەو کوردانە بدەم، دەبێ هیچ نەبێ لەماتریاڵ و تەکنیکیشدا ئەوکارە بکەم، بەو پێیەش ئەنفال شاڵاوی زۆری گەیشتە گەرمیان و دەشتی کۆیە، ئەم بەکارهێنانی (خم)ە جۆرێک لەنزیکایەتی و هاوبەشی پێدەبەخشیم، لەلایەک وەک ئەوەی کەهونەرێک دەکەم جیاوازە لەهونەری (باو ) کە بۆ ئەوکاتەی باشووری کوردستان زۆر مۆدێرن بوو، لەلایەکیش وەک پەیوەندییەکی لۆکاڵی بەکەرەستەوە بایەخی خۆی هەبوو.  لەکارەکانمدا وا تەفسیرم دەکردن کەفۆڕمێک بدەم بەدەستەوە شێوەی لەدەمووچاو بچێت، دەمووچاوی ماندوو، پڕ ئازارو ژان، نیگەران، تەنیا ، هەموو ئەمانەم کۆدەکردەوە لەو رواڵەتانەی کە شێوەی قوماشێک وەریدەگرێت کە دەربڕ بوو بۆ ئەو قوماش و جلوبەرگانەی کە مرۆڤی ئەنفالکراوی کورد دوای زیندەبەچاڵکردنی و دوای چەندین ساڵ لەنێوو رووکەشی خاکەکەدا قووماشەکانی دەمێنێت و شێوە تراژییدیە گەورەکە بەیان دەکاتەوە .  ئەم کارانە لەفۆڕمدا دەکەونە خانەی هونەری (مۆدێرن ئاڕت) تێماکانی وەک پەیکەری ئەبستراکتی دەربڕینخوازی پیشان دەدات، کەرەستەی سادەو فۆڕمی سادە دەخووڵقان، هەرچەندە بۆ زەمەنی خۆی زۆر قبووڵکراوو نەبوون لەپانتایی گشتی هونەری شێوەکاری لۆکاڵی کوردی، بەڵام من ئیمانم موکڕبوو لەسەر بەرهەمێکی ناوازەو دانسقەی دوونیای مۆدێرنیتە،.  ئەمە بۆمن لە ئاکامی گەشەی فیکری و تێگەیشتنی زۆرم بوو لەو ئاگاییانەی لەدوونیای هونەری مۆدێرن و پۆست مۆدێرن لەجیهاندا گوزەری دەکرد، بۆیە ئێستاش بەهەوڵێکی جددی و و قووڵی دەزانم لەمێژووی هونەری خۆم، جۆرێکیش بوو لەئاماژەی هەڵوێستی مرۆڤدۆستانە بۆ کارەساتی ئەنفال.  ئەم بەرهەمانەم لەچوار پێشانگای تایبەتی نمایشکرد لەکاتی خۆییدا، هەروەها لەنمایشێکی تایبەتی دیۆەشدا لەشاری (گووا) لەهیندستان ئەزموونەکەم دووبارەکردەوە . بۆیە دەتوانم بڵێم ئەو بەرهەمە تازەیەم گەڕانەوەشە بۆ بینگەی یەکەمی کارە هونەرییەکان مـوەک تەکنیک و بەکارهێنانی بۆ ئایدییایەکی بەهێز بۆ ئێستای خۆمان.