.jfif)
له‌یال ئه‌حمه‌د به‌شێک له‌دایکان له‌کاتى پێش سکپڕیدا په‌نا بۆ به‌رنامه‌ى خۆراکى جیاواز ده‌به‌ن تا به‌و هۆیه‌وه ره‌گه‌زى منداڵه‌کانیان دیارى بکه‌ن، سه‌ره‌ڕاى ئه‌وه‌ى پزیشکه‌کان ده‌ڵێن هیچ توێژینه‌وه‌یه‌کى زانستى نییه ئه‌وه بسه‌لمێنێت. به‌شێک له‌دایکان خاوه‌نی منداڵی کچن هه‌وڵده‌ده‌ن ببنه دایکی منداڵێکی کوڕیش، یان به‌پێچه‌وانه‌وه له‌هه‌مانکاتدا به‌شێک له‌دایکان باس له‌وه ده‌که‌ن که له‌ڕێگای چه‌ند خواردنێکی دیاریکراوه‌وه دوو بۆ سێ مانگ پێش ئهوهی دووگیان بن ئه‌و خواردنانه‌ی به‌کارهێناوه‌و بووەته دایکی کچ یاخود کوڕ. سارا غه‌ریب ته‌مه‌ن 28، دایکی دووکچه‌و به‌منداڵى سێیه‌مى دووگیانه، له‌لێدوانێکدا بههاوڵاتی وت:» به‌رنامه‌یه‌کى خۆراکیم جێبه‌جێکرد سێ مانگ پێش دووگیان بوونم که پێکهاتبوو له سه‌وزه، ماست و په‌نیرى که‌م چه‌وری، قه‌ڕنابیت، بامێ و برۆکلی و کوله‌که، ئه‌ڤۆکادۆو ماسی که به‌کارمهێناون که ره‌گه‌زى منداڵه‌که‌م کوڕه«. زه‌ینه‌ب محه‌مه‌د، دایکی منداڵێکی کچه‌و ده‌ڵێت ئاره‌زووى ئه‌وه‌ى کردووه ببێته خاوه‌نى منداڵێکى کوڕ، وتیشى:» پزیشکه‌که‌م به‌رنامه‌یه‌کی خۆراکی بۆ دانام که‌خۆراکه‌کان پێکهاتبوون له کوله‌که، ماسی ماکرێڵ، ماش، بڕوکلی، سه‌وزه، به‌ڵام به‌داخه‌وه ئه‌و به‌رنامه خۆراکییه‌م به‌جوانی جێبه‌جێکردو نه‌بوومه دایکی منداڵی کوڕو کچم بووه«. هاوکات، تارا هادی ته‌مه‌ن 25 ساڵ خاوه‌نی دوو منداڵی کوڕه، ده‌ڵێت کاتێک دووگیان بووه به‌منداڵی سێیه‌مى سۆنه‌رم کردوووه‌و کۆرپه‌که‌ی کوڕ بووه، وتیشى:» زۆر بێتاقه‌ت بووم ئاره‌زووى ئه‌وه‌م ده‌کرد کچ بێت، دکتۆره‌که‌م پێی وتم حه‌زت له‌منداڵی کچبوو ده‌بوو پێش ئهوهی دووگان بیت قسه‌ت بکردایه بۆ ئهوهی به‌رنامه‌یه‌کی خۆراکیت بۆ دابنێم». پزیشکان راى جیاوازیان له‌باره‌ى به‌رنامه‌ى خۆراکییه‌وه هه‌یه بۆ دایکانى دووگیان که کاریگه‌رى له‌سه‌ر ره‌گه‌زى منداڵ هه‌بێت. دکتۆر سیروان عبدوڵا، پسپۆڕی زانستی خۆراک له‌لێدوانێکدا بههاوڵاتی وت:» هیچ توێژینه‌وه‌یه‌کی زانستی ئهوهی نه‌سه‌لماندوه که خۆراکی دایک کاریگه‌ری هه‌بێت له‌دیاریکردنی ره‌گه‌زی کۆرپه‌له له‌سکی دایکدا». ناوبراو پێشیوابوو ئه‌و دایکانه‌ی که باس له‌وه ده‌که‌ن ماوه‌یه‌ک پێش دووگیان بوونیان جۆره خۆراکێکیان به‌کارهێناوه که تایبه‌ت بێت به دیاریکردنی ره‌گه‌زی کۆرپه‌له دووره له‌ڕاستییه‌وه. هه‌روه‌ها دکتۆره دیمه‌ن حسێن، پسپۆڕی ژنان و مناڵبوون بۆ هاوڵاتى ئه‌وه‌ى دووپاتکرده‌وه که بڕواى به‌و به‌رنامه خۆراکییه نییه کاریگه‌رى له‌سه‌ر ره‌گه‌زى منداڵ هه‌بێت، وتى:»زۆرجار نه‌خۆش دێته لام و وه‌سڵیشی بڕیوه که ده‌ڵێت به‌رنامه‌یه‌کی خۆراکیم ده‌وێ بۆ ئهوهی کچ یا کوڕیان ببێ راسته‌وخۆ پێی ده‌ڵێم باوه‌ڕم به‌و به‌رنامه خۆراکییه نییه«. مامۆستایه‌کى ئاینى له‌ڕووى ئاینى ئیسلامه‌وه هه‌ڵسه‌نگاندن بۆ ئه‌و به‌رنامه خۆراکییه ده‌کات که به‌شێک له‌دایکان په‌ناى بۆ ده‌به‌ن بۆ گۆڕینى ره‌گه‌زى منداڵه‌کانیان. محه‌مه‌د قامیشى، مامۆستایى ئاینى له‌سلێمانى له‌لێدوانێکدا بههاوڵاتی وت:»هه‌ر شتێک له‌چوارچێوه‌ى ئاینى پیرۆزى ئیسلامدا بێت خواردنى حه‌رامى تێدا نه‌بێت رێگه‌پێدراوه واتا خواردنه‌کان حه‌ڵاڵ بێت و زیان به‌ته‌ندروستى دایک و کۆرپه‌له‌که نه‌گه‌یه‌نێت». ئه‌و مامۆستایه ئه‌وه‌شى روونکرده‌وه که له‌دایکبوونى منداڵ و ره‌گه‌زه‌که‌ى قه‌ده‌رى خودایه« ئه‌گه‌ر خوا قه‌ده‌رى لێ نه‌دابێت نابێت».
هاوڵاتی وتەبێژی وەزارەتی بەرگریی ئەمریكا هەڕەشەی ئەوە دەكات وڵاتەكەی ئامادەیە وەڵامی هێرشەكانی سەر هێزەكانی ئەمریكا لە عێراق بداتەوە، دەشڵێت ئەو هێرشانەی دەكرێتە سەر بنكە سەربازیەكانی هاوپەیمانان لەچوارچێوەی ساڵیادی كوژرانی قاسم سلێمانیدایە و بە ئێرانیان وتووە دەبێت هێزەكانیان پارێزراوبن. جۆن كێربی، وتەبێژی وەزارەتی بەرگری ئەمریكا (پنتاگۆن) بەیاننامەیەكی لەبارەی هێرشە موشەكیی و درۆنییەكانی چەند ڕۆژی ڕابردووی سەر هێزەكانی ئەمریكا لە بەغدا و ئەنبار بڵاوكردەوە. جۆن كێربی ڕایگەیاند: ئەو هێرشە چڕكراوەی ئەم دواییە بۆ سەر بنكەكانی ئەمریكا، بەستراوە بە ساڵیادی كوژرانی قاسم سلێمانی، ئێمە بە ئێرانمان وتووە كە پێویستە سەربازەكانمان پارێزراو بن. وتەبێژی پنتاگۆن هەڕەشەی ئەوەشی كرد، وڵاتەكەی ئامادەیە هێزەكانی لە سوریا و عێراق بپارێزێت و وەڵامی هێرشەكان بدەنەوە. وتەكانی وتەبێژی پنتاگۆن لەكاتێكدایە لە چەند رۆژی ڕابردوودا لەعێراق و سوریا بەتایبەتیش لەعێراق چەندین هێرش بە فڕۆكەی بێ فرۆكەوان و مووشەك كراونەتە سەر ئەو بنكانەی پێشتر هێزەكانی ئەمریكا و هاوپەیمانانی تێدابوون
هاوڵاتی ئه‌ندامی ئه‌نجومه‌نی باڵای سیاسی و به‌رژه‌وه‌ندییەکانی یه‌كێتی ده‌ڵێت:" خه‌ڵك كرده‌وه‌ی ده‌وێت نه‌ك قسه‌ی بریقه‌دار". له دیدارێكدا له‌گه‌ڵ ناوه‌ندی رێكخراوه دیموكراتییه‌كانی گه‌رمیانی حزبه‌كه‌ی، مەلا بەختیار، ئه‌ندامی ئه‌نجومه‌نی باڵای سیاسی و به‌رژه‌وه‌ندییەکانی یه‌كێتی وتی: "ئەركتانە لەجەوهەرو ستراتیجی ئەم سەردەمە تێبگەن، لەناو ئەم سەردەمەشدا، گرنگتر ئەوەیە تێبگەن بزوتنەوەی مەدەنی لەرۆژهەڵاتی ناوەڕاست و لەعیراقدا گەیشتوه‌تە كوێ". لەو دیدارەی ناوەندی رێكخراوە دیموكراتییەكانی گەرمیان، مەلا بەختیار، ئاماژەی بۆ ئەوەكرد: "سەرەڕای ئەوەی دەستكەوتێكی زۆرمان بەدەستهێناوە، كەلتورێكی ئێجگار جوانمان لەسەر مەدەنییەت، مافی ژن و عەلمانییەت هەیە و لەو خەباتە مەدەنی، پیشەیی و عەلمانییەدا، هیچ حزبێك ناتوانێت شان لەشانی یەكێتی نیشتمانی بدات". جەختیشیكردەوە: ئێستا رێكخراوی دیموكراسی لە عیراقدا، ئەركە دیموكراسییەكەی و پیشەییەكانی چییە، ئەركەكانی بەرامبەر مافەكانی ژن، خەباتی مەدەنی، خەبات لەبەرامبەر شیعە، سوننە، لەبەرامبەر پاشماوەكانی بیری نەتەوەیی عەرەبی، كە شۆڤێنییەت تا ئێستا بەسەریدا زاڵە، خەباتی مەدەنی لەبەرامبەر جێبەجێكردن و نەكردنی دەستورو مادەی 140، هەموو ئەمانە ئەركێكی گرنگی خەباتی مەدەنی‌و كۆمەڵایەتی و سیاسی، نەتەوەیی و كوردستانی ئێمەیە، كە بەشی زۆری دەكەوێتە ئەستۆ و سەرشانی رێكخراوە دیموكراتییەكان. وتیشی: "چین و توێژەكانیش، هەڵوێستی چاكسازی پیشەییان دەوێ، نەك كاری تیۆری پەتی، بۆ نمونە رێگەی كەلار-دەربەندیخان، 11 ساڵە تەواو نەكراوە، لەزەمانی دەرەبەگایەتیدا، بەبڕیاری سەرۆك هۆزێك بە بێگاری بەچەند ساڵێك جادەی وا دەكرا، بۆیە خەڵك كردەوەی دەوێ نەك قسەی بریقەدار".
هاوڵاتی دوای ئەوەی شەوی ڕابردوو چەند مووشەكێكی ئاڕاستەكرا، بەرەبەیانی ئەمڕۆش فڕۆكەیەكی بێ فڕۆكەوان هەوڵیدا بچێتە ناو بنكەی سەربازی عەین ئەسەد لەپارێزگای ئەنبار لەعێراق، بەڵام فڕۆكەكە خرایە خوارەوە. شانەی ڕاگەیاندنی جەنگی عێراق بڵاویكردەوە: فڕۆكەیەكی بێ فڕۆكەوان هەوڵیداوە لە بنكەی سەربازی عەین ئەسەد لە پارێزگای ئەنبار نزیك ببێتەوە، بەڵام لەلایەن بەرگری ئاسمانی بنكەكەوە تێكشكێندراوە و خراوەتە دەرەوەی بنكەكە. ئێوارەی ڕابردوو هاوپەیمانی نێودەوڵەتی دژی داعش ڕایگەیاند: بنكەی سەربازی عەین ئەسەد بە كاتیۆشا هێرش كراوەتەسەر بەڵام زیانی بەناو بنكەكە نەگەیاندووە. لەماوەی 72 كاتژمێری ڕابردوودا پێنج بنكەی سەربازی كە پێشتر هێزەكانی ئەمریكا و هاوپەیمانانی تێدابوون لەعێراق و سوریا كراونەتە ئامانج، بەڵام بنكەی عەین ئەسەد لەدوو ڕۆژدا ئەمە سێیەم جارە هێرشی دەكرێتەسەر و دوو جاریان بە فڕۆكەی بێ فڕۆكەوانی بۆمبڕێژكراو بووە.
سازدانی: مەزهەر كەریم قایمقامى ناوه‌ندى پارێزگاى هه‌ڵه‌بجه ئاماژه به‌وه ده‌دات ئه‌گه‌ر ساڵانه حکومه‌تى ههرێم دوو تا سێ ملیار دیناریان بۆ ته‌رخان بکردنایه ئێستا هه‌ڵه‌بجه که‌موکوڕییه‌کانى چاره‌سه‌ر ده‌بوو، ده‌شڵێت:» ئه‌گه‌ر بمانزانیایه به‌م شێوه‌یه ده‌بین به به‌پارێزگا ده‌موت شه‌ڵا هه‌ر قه‌زاکه‌ى جاران بوینایه«. نوخشه ناسیح، قایمقامى ناوه‌ندى پارێزگاى هه‌ڵه‌بجه له‌م چاوپێکه‌وتنه‌یدا له‌گه‌ڵ هاوڵاتی ئه‌وه ده‌خاته‌ڕوو که« بۆ لێدانى بیرێک له‌هه‌ڵه‌بجه ره‌زامه‌ندییه‌که‌ى ده‌چێته‌وه ئه‌نجومه‌نى وه‌زیران». هاوکات، جه‌خت له‌وه‌شده‌کاته‌وه که به‌ڕاستى ده‌بێت حکومه‌تى هه‌رێمى کوردستان ئاوڕێکى جددی بداته‌وه له‌هه‌ڵه‌بجه، « وهک ئیداره‌ى هه‌ڵه‌بجه ته‌حه‌مولمان نه‌ماوه«. هاوڵاتی : بوونى هه‌ڵه‌بجه وهک پارێزگا چى له دۆخ و گوزه‌رانى هاووڵاتیان گۆڕیوه؟ نوخشه ناسیح: بێگومان ئه‌گه‌ر بێینه سه‌ر پارێزگاى هه‌ڵه‌بجه هه‌ر له‌سه‌ره‌تاى دروستبوونیه‌وه له‌سه‌ر خوێنى شه‌هیدان بووه به‌پارێزگا وهک سمبولێک دروستبووه راسته له‌ڕووى ستانداردی بوون به‌پارێزگابوون‌و ژماره‌ى دانیشتوانه‌وه 140 هه‌زار که‌سه، به‌ڵام له‌ڕووى جوگرافیاوه رووبه‌رێکى به‌رفراوانمان هه‌یه دوو مه‌رزمان هه‌یه، هه‌قى ئه‌و مه‌رگ‌و کاره‌سات‌و شه‌هیدانه‌ى هه‌ڵه‌بجه داویه‌تى حکومه‌تى ههرێم بڕیاریدا هه‌ڵه‌بجه بکات به‌پارێزگا. به‌ڕاستى خه‌ڵکى هه‌ڵه‌بجه زۆر زۆر خۆشحاڵ بوو له‌ڕووى مادییه‌وه هیچ ئیسفاده‌یه‌کى نه‌کرد، به‌ڵام له‌ڕووى مه‌عنه‌ویه‌وه زۆر خۆشحاڵ بووین، ئومێدیان وابوو ده‌رگایه‌کى باشتر به‌سه‌ر هه‌ڵه‌بجه‌دا بکرێته‌وه ئه‌و نه‌هامه‌تیانه‌ى که به‌سه‌ریدا هاتووه له‌ڕێگه‌ى پڕۆژه‌ى خزمه‌تگوزاریو پڕۆژه‌ى وه‌به‌رهێنانه‌وه یاخود خزمه‌تکردنى زیاترى که‌سوکارى شه‌هیدان ئه‌و خه‌مه‌یان نه‌مێنێت، به‌ڵام ئێمه ئه‌گه‌ر تاساڵى 2014 سه‌یربکه‌ین حکومه‌تى ههرێم کارى باشى کردووه. ئێمه له‌بارودۆخێکیشدا بووین به‌پارێزگا با هه‌قێکى بچووکیش بده‌م به‌حکومه‌ت ته‌قه‌شووفى ماددى بوو، کۆمه‌ڵێک گرفتى ماددى هاته پێشه‌وه نه‌ناردنى بوجه له‌لایه‌ن حکومه‌تى عێراقه‌وه، به‌ڵام له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا ئێمه بودجه‌یه‌کى ئه‌وه‌نده زه‌به‌لاحمان ناوێت، ئێمه لێداوانه‌کانمان بۆ راگه‌یاندنه‌کان له‌گه‌ڵ سه‌رۆکى حکومه‌ت‌و جێگرى سه‌رۆکى حکومه‌ت دوو سه‌رۆکى حکومه‌ت‌و ئاوانه‌ى ئێستاش ئێمه یه‌ک شتمان وتووه راسته حکومه‌تى هه‌رێمى کوردستان به‌ئه‌زمه‌یه‌کى ماددى زۆر قورسدا تێده‌په‌ڕێت هه‌موومان پێویسته له‌گه‌ڵیدا بین ته‌نانه‌ت نه‌شیتوانیوه موچه بدات، به‌ڵام ئه‌گه‌ر هه‌موو ساڵێک دوو ملیار سێ ملیار دابنرایه بۆ پارێزگارى هه‌ڵه‌بجه ده‌مانتوانى بونیه‌ى هه‌ڵه‌بجه باش بکه‌ین، ئێمه ناڵێین ئه‌و بودجه زه‌به‌لاحه‌مان بده‌نێ. له‌ساڵى 2015 وه تائێستا ئه‌گه‌ر ساڵى سێ ملیاریان بداینایه‌تێ ئێستا بونیادى هه‌ڵه‌بجه چى لێده‌هات، به‌ڵام به‌ڕاستى نه‌کرا، بۆ نه‌کرا منیش نازانم. هاوڵاتی : ئه‌ى چاره‌سه‌رکردنى کێشه‌و داواکاریه‌کانتان له‌گه‌ڵ حکومه‌تى عێراقى چى؟ نوخشه ناسیح: حکومه‌تى عێراقى به‌فه‌رمنى ئێمه به‌پارێزگا ده‌ناسێنێت، وه‌فدى دێت ده‌ڵێت محافزه حه‌له‌بجه، کیتابمان بۆ ده‌که‌ن هه‌ر ده‌ڵێن محافزه حه‌له‌بجه پاسه‌پۆرت‌و نیشینگه‌مان هه‌یه، هه‌ر ده‌ڵێت محافزه حه‌له‌بجه، به‌ڵام که‌دێته سه‌ر ئیستیحقاقات ده‌ڵێت هێشتا ماوتانه. هاوڵاتی : به‌غدا بۆچى ده‌ڵێت هێشتا ماوتانه، ئایا حکومه‌تى ههرێم له‌مه‌دا که‌مته‌رخه‌مى هه‌بووه؟ نوخشه ناسیح: ئه‌مه ره‌بتى هه‌یه به‌که‌مته‌رخه‌مى حکومه‌تى هه‌رێم‌و ناوه‌ند هه‌میشه له‌دانوستانه‌کانیاندا ئه‌وه‌نده باسى نه‌وت‌و بودجه ده‌که‌ن بۆ جارێکیش به‌جددى باسى پارێزگاى هه‌ڵه‌بجه نه‌کراوه، من ناڵێم باسیان نه‌کردوه، باسى که‌وتنه سه‌رپێى هه‌ڵه‌بجه ناکرێت. سه‌یرى پارێزگاى هه‌ولێر بکه یان پارێزگارى سلێمانى و دهۆک ئه‌وانیش ده‌بێت به‌زیاده‌وه خزمه‌ت بکرێت، به‌ڵام پارێزگاى هه‌ڵه‌بجه ده‌بوایه بیانکردایه به‌نموونه‌یه‌کى جوان بۆ ئه‌و ئیدارانه‌ى ئێستا له‌ئه‌نجومه‌نى وه‌زیران‌و په‌رله‌مان بڕیاریان له‌سه‌رداوه، زۆر به‌لامه‌وه سه‌یره ده‌ڵێت ئیداره‌ى سه‌ربه‌خۆى فڵان شوێن‌و فڵان شوێن، تۆ وه‌ره جارێ پارێزگاى هه‌ڵه‌بجه ته‌واو بکه. هاوڵاتی : کێشه‌ى که‌مى میلاکتان هه‌یه بۆ به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تییه‌کانتان؟ نوخشه ناسیح: به‌ڵێ کێشه‌ى میلاکم هه‌یه، حه‌ڤده به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تیمان هه‌یه، نۆ به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تى گشتى دروست بووه، له‌م نۆ به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تیه‌ش به‌ڕێوه‌به‌ریه‌تى شه‌هیدانە که گرنگترین به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تیه له‌ناو پارێزگاى هه‌ڵه‌بجه له‌به‌رئه‌وه‌ى خزمه‌تى که‌سوکارى شه‌هیدان ده‌کات که‌مى میلاک و بوجه‌ى هه‌یه، کۆمه‌ڵێک گرفتى زه‌وى هه‌یه، شاره‌وانى به‌هه‌مان شێوه، به‌ڕێوه‌به‌ریه‌تى وه‌به‌رهێنانمان دروستکردووه ته‌نها به‌ڕێوه‌به‌ره‌که‌مان داناوه ئاخر له‌چى دونیایه‌کدا هه‌بووه شتى وه‌ها بکرێت، قایمقامیه‌ت که‌هی زه‌مانى عوسمانیه‌کانه ئێستاش که‌مى میلاکم هه‌یه، یه‌عنى به‌ڕاستى ده‌بێت حکومه‌تى هه‌رێمى کوردستان ئاوڕێکى جددی بداته‌وه له‌هه‌ڵه‌بجه، ئێمه وهک ئیداره‌ى هه‌ڵه‌بجه ته‌حه‌مولمان نه‌ماوه یه‌عنى ئه‌م گرفتانه زۆر زۆرن. هاوڵاتی : روونتر قسه‌مان بۆ بکه‌یت ئێوه چى دیکه ده‌که‌ن بۆ چاره‌سه‌رکرنى ئه‌و گرفتانه؟ نوخشه ناسیح: به‌ڕاستى قسه‌ى وامان کردووه یان بابڵێم قسه‌ى ئیتیحاریمان کردووه، به‌نیسبه‌ت خۆمه‌وه قسه ده‌که‌م جارى واهه‌بووه قسه‌ى وام کردووه له‌گه‌ڵ وه‌زیرو سه‌رۆکى ئه‌نجومه‌نى وه‌زیران یه‌عنى وتوومه به‌یانى پێم ده‌ڵێت بڕۆره‌وه بۆ ماڵه‌وه، به‌ڵام هیچ سودى نه‌بووه، ده‌بێت ئیراده‌یه‌کى جددى هه‌بێت که ئه‌م پارێزگایه تا شه‌ش مانگى دیکه نا من ناڵێم شه‌ش مانگ تا ساڵێکى دیکه ئه‌م کاتانه، لیژنه‌یه‌ک له‌خۆمان دروستکه‌ن بۆ دیارى کردنى پێداویستیه‌کانى، پێموایه پارێزگاکانى دیکه پێیان ناخۆش نابێت چه‌ند سه‌د ملیارێک بۆ هه‌ڵه‌بجه ته‌رخان بکرێت، وهک پارێزگاى هه‌ولێرو سلێمانى ، ئێمه پارێزگاى سلێمانى وهک دایک سه‌یرده‌که‌ین بهردهوام هاوکارمان بوون و زۆر هاوکارییان کردووین به‌هه‌موو سێکته‌ره‌کانه‌وه، ئیداره‌که‌شى هاوکارمان بووه به‌جددى به‌هه‌موو به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تییه‌کان به‌پارێزگارو جێگره‌که‌یه‌وه زۆر هاوکارو پشتیوانى هه‌ڵه‌بجه‌بوون، به‌ڵام ئه‌وانیش توانایان مه‌حدوده، له‌به‌رئه‌وه له‌ڕێگه‌ى رۆژنامه‌که‌ى به‌ڕێزتانه‌وه داواکارم له‌حکومه‌تى ههرێم ئه‌مه‌م بۆ بکه‌ن ، حکومه‌تى ههرێم ئیتر به‌سه وه‌ره سه‌رخه‌ت بۆ پارێزگاى هه‌ڵه‌بجه که‌مى میلاکمان هه‌یه؟. هاوڵاتی : ئێوه زۆر باسى که‌مى میلاک ده‌که‌ن به‌س ئه‌و کێشه‌یه‌تان هه‌یه یان چى دیکه؟ نوخشه ناسیح: بۆ نموونه یاساى زیاده‌ڕۆیمان هه‌یه، باشه یاساى زیاده‌ڕۆیی یاسایه‌کی جوانه، حکومه‌ت به‌من ده‌ڵێت قایمقام‌و شاره‌وانى و فڵان‌و فیسار ئه‌م زیاده‌ڕۆیانه لابده‌ن، من میلاکم نیه من چاودێرم نیه، من پێداویستیم نیه ماکائینم نیه جا چیمان هه‌یه بوجه‌ى ته‌واوریئ له‌هه‌موو شوێنێک هه‌یه، من دوومانگه کیتابمان کردووه وهک پارێزگا جوابمان ناده‌نه‌وه یه‌عنى به‌ڕاستى، ده‌بێت هه‌فته‌کانى داهاتووی ساڵى تازه هه‌ڵوێستێک وه‌ربگرین یاداشتێک بده‌ینه حکومه‌ت خه‌ڵکى هه‌ڵه‌بجه‌ش لێمان قه‌بوڵناکات، من بۆخۆم خه‌ڵکى هه‌ڵه‌بجه‌م. هاوڵاتی : چه‌ند مانگێک پێش ئێستا یاداشتێکتان دا به‌حکومه‌تى ههرێم ئه‌وه چى به‌سه‌ر هات؟ نوخشه ناسیح: ئه‌وه شه‌ش مانگ پێش ئێستا له‌کۆنگره‌یه‌کى رۆژنامه‌وانیدا داوامان کردو ده‌ڵێین حکومه‌تى ههرێم ئه‌م که‌موکوڕیانه‌مان هه‌یه یه‌ک دوو سێ، وتوومانه کامه ئه‌وله‌ویه‌ته گرنگه ئه‌وه‌مان بۆ جێبه‌جێ بکه‌ن، له‌وه زیاتر ئێمه چیبکه‌ین، کۆمه‌ڵێک گرفتمان هه‌یه یه‌کێک له‌گرفته‌کان کۆمه‌ڵێک پڕۆژه‌مان هه‌یه وه‌ستاوه، ئه‌م پڕۆژانه له‌سه‌ر بوجه‌ى پترۆ دۆلاره که‌ژماره‌یان له 250 پڕۆژه زیاتره که هه‌یانه له 20% ته‌واوبووه هه‌یانه له 60% ته‌واو بووه، موشکیله‌ى ئه‌م پڕۆژانه ئه‌وه‌یه له‌سه‌ر پاره‌ى پترۆ دۆلاره که له‌خوا به‌زیادبێت نه‌ماوه، ده‌ڵێن ته‌ناقولى پێناکرێت یه‌عنى موشکیله‌مان له‌م شتانه‌دایه که ئه‌نجومه‌نى وه‌زیران ده‌توانێت به‌بڕیارێک چاره‌سه‌رى بکات یان کێشه‌ى وشکه‌ساڵیمان هه‌بووه، ماعقوله موافه‌قه‌تى لێدانى بیرێک له‌هه‌ڵه‌بجه بچێته‌وه ئه‌نجومه‌نى وه‌زیران، ده‌سه‌ڵات به‌مه‌رکه‌زیکردن خراپه من ده‌سه‌ڵات ده‌ده‌م به پارێزگاره‌که‌م، به‌مدیر عامه‌که‌م به‌ڵام چاودێریشى ده‌که‌م ؟ حکومه‌ت ده‌بێت قه‌ناعه‌تى هه‌بێت به‌و که‌سانه‌ى دایناوه‌و چاودێریشیان بکات، ئه‌داى منى به‌دڵ نیه با لامبات هه‌زاره‌هاى وهک من هه‌یه بیهێنه‌وه بیکه‌ن به قایمقام بیکه به‌پارێزگار، ئه‌گه‌ر کێشه‌که له‌شه‌خسى ئێمه‌دایه، دڵتنیاتان ده‌که‌مه‌وه من دیفاع له‌خۆمان ناکه‌م کێشه‌که له‌شه‌خسه‌کاندا نیه، کێشه‌که له‌که‌مى بودجه‌و که‌مى میلاکدایه ئه‌و دوو شته‌مان بۆ چاره‌سه‌ر بکه‌ن‌و بیده‌نه ده‌ستمان‌و ئیتر وازمان لێبهێنن. هاوڵاتی : هه‌رچه‌نده مه‌رزی نێوده‌ڵه‌تیتان نیه، به‌ڵام دوو مه‌رزى لاوه‌کیشتان هه‌یه تاچه‌ند داهاته‌که‌ى سوودى هه‌بووه بۆ هه‌ڵه‌بجه ؟ نوخشه ناسیح: به‌ڵى دوو مه‌رزى لاوه‌کیمان هه‌یه، تۆ واز له‌مه‌رزى شوشمێ بێنه، مه‌رزى پشته باس ده‌که‌م هه‌موو مانگێک چوار ملیار زیاتر داهاتى هه‌یه جاده‌که‌ى زۆر خراپه، ئێمه وتوومانه حکومه‌تى ههرێم سیانه‌کردنى جاده‌که‌ى پاره‌ى مانگێکى تێده‌چێت بمانده‌رێ هه‌تا ئێستا نه‌یداوه. با واز له‌وه‌ش بێنین ئێمه گرفتى زانکۆمان هه‌یه، زانکۆى پۆله‌ته‌کنیکى هه‌ڵه‌بجه‌مان هه‌یه داهاتى هه‌یه، 10%ى داهاتى زانکۆکه بده‌نه‌وه به‌زانکۆکه تا که‌موکوڕیه‌کانى چاره‌سه‌ربکات نایده‌نێ، شته‌که هیچى له‌ده‌ستى ئێمه‌دا نیه، حکومه‌ت هه‌مووى بردۆته‌وه ئه‌نجومه‌نى وه‌زیران، ئه‌نجومه‌نى وه‌زیرانیش لایى سه‌رۆکى حکومه‌ته، سه‌رۆکى حکومه‌تیش با بڕیارێک بدات بۆ هه‌ڵه‌بجه. هاوڵاتی : تۆ تاچه‌ند له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌دایت که ده‌ڵێن هه‌ڵه‌بجه زه‌ره‌رى کردووه بووه به پارێزگا؟ بۆچی؟ نوخشه ناسیح: وهک هه‌ڵه‌بجه‌ییه‌ک پێته‌ڵێم ئه‌گه‌ر بمانزانیایه به‌م شێوه‌یه ده‌بین به به‌پارێزگا ده‌موت شه‌ڵا هه‌ر قه‌زاکه‌ى جاران بوینایه، چونکه ئه‌وکات گرفتی میلاکت نه‌بوو به‌نمونه به‌ڕێوه‌به‌ریه‌تى پۆلیسى هه‌ڵه‌بجه باس ده‌که‌م له‌سه‌ر پشتى به‌ڕێوه‌به‌ریه‌تیه‌که بووه به به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تى گشتى یه‌ک نه‌فه‌رى بۆ زیاد نه‌کراوه. به‌رگرى شارستانى نۆ بۆ ده که‌سى خانه‌نشین ده‌بێت نۆ بۆ ده که‌سیشى ته‌مه‌نیان کردووه ئیتر بیست بۆ سى که‌سى ده‌مێنێته‌وه ئایا بیست بۆ سى که‌س به‌رێوه‌به‌رایه‌تیه‌کى بۆ ده‌ڕوات به‌ڕێوه به‌س به‌ئێوه ده‌ڵێم؟!
شاناز حه‌سه‌ن له‌شه‌وى یه‌کى یه‌کى ئه‌مساڵدا 130 منداڵ له‌هه‌رێمى کودستان له‌دایکبوون و پزیشکێک ئاماژه به‌وه‌ده‌دات دایکان خۆیان ئه‌و رۆژه هه‌ڵده‌بژێرن بۆ له‌دایکبوونى منداڵه‌کانیان تا به‌روارێکى جوانیان هه‌بێت. شه‌وى 1ى 1ى 2022، له‌هه‌رێمى کوردستاندا 130 منداڵ له‌دایکبوون، به‌شێک له‌و ژنانه ده‌ڵێن دڵخۆشن که منداڵه‌که‌یان له‌و شه‌ودا له‌دایکبووه. ئه‌ڤین کامیل، دایکى یه‌کێک له‌و منداڵانه‌یه که له یه‌که‌م شه‌وى ساڵى نوێدا منداڵى بووه، له‌لێدوانێکدا به‌هاوڵاتى وت:» بوونى به‌روارێکى جوان بۆ رۆژى له‌دایکبوونى کچه‌که‌م زۆر دڵخۆشم ده‌کات». ئه‌م دایکه باسى له‌وه‌شکرد پێشتر چه‌ند جارێک سه‌ردانى لاى پزیشکى کردووه‌و داواى کردووه له‌و رۆژه‌دا نه‌شته‌رگه‌رى بۆ بکرێت. هه‌روه‌ها وتیشى:»به‌کاتى خۆم دوو رۆژ دواتر منداڵه‌که‌م له‌دایکده‌بوو، به‌ڵام حه‌زم کرد بیکه‌مه رۆژى یه‌کى مانگه‌وه تا هه‌موو ساڵێک ئه‌و دوو یاده پێکه‌وه بکه‌ینه‌وه«. هه‌ندێک له‌دایکانیش بوونى رێکه‌وتى خوایى بۆ له‌دایکبوونى منداڵه‌کانیان به جوانتر ده‌زانن و پێیان وایه ئه‌وه به‌روارى ته‌واوه‌تى له‌دایکبوونى منداڵه‌که‌یانه. شیراز جه‌لال، دایکى دوو کوڕه‌و له شه‌وى یه‌کى یه‌کدا کچێکى دیکه‌ى له‌دایکبووه به‌هاوڵاتى وت:» خۆم له‌م شه‌وه‌دا له‌دایکبووم و قیسمه‌تى خواى گه‌وره وابوو کچه‌که‌شم له‌هه‌مان شه‌ودا له‌دایک ببێت». ئه‌م دایکه خۆى به‌رنامه‌ى نه‌بووه له‌یه‌که‌م شه‌وى ساڵى تازه‌دا منداڵه‌که‌ى له‌دایک ببێت، به‌ڵام له‌دواى چوونه ناو ساڵى تازه‌وه کچه‌که‌ى له‌دایکبووه. شیراز پێیوابو ئه‌و به‌رواره جوانه بۆ له‌دایکبوون که ته‌واو به‌ویستى خوا بێت و وتیشى:»حه‌ز ناکه‌م خۆم رۆژه‌که دیاریبکه‌م، چونکه له‌ڕاستیدا ئه‌و رۆژه جوانه که خۆى منداڵه‌که کاتى له‌دایکبوونیه‌تى». پزیشکێکى ژنان و منداڵ بوون ده‌ڵێت، زۆربه‌ی دایکان خۆیان ئه‌و شه‌وه هه‌ڵده‌بژێرن تامنداڵه‌که‌یان تێیدا له‌دایک ببێت. شلێر حه‌مه عه‌لی، پزیشکی ژنان و منداڵبوون، له‌لێدوانێکدا بههاوڵاتی وت:» زۆربه‌ی دایکان خۆیان به‌مه‌به‌ست ئه‌و شه‌وه هه‌ڵده‌بژێرن بۆ له‌دایکبوونی منداڵه‌کانیان، زۆر دایک که دێته لامان ده‌یه‌وێت منداڵه‌که‌ی به‌روارێکی له‌دایکبوونی جوانی هه‌بێت، بۆیه شه‌وی یه‌کی یه‌ک دیاریده‌کات». توێژه‌رێکى ده‌روونى ئاماژه به‌وه ده‌دات دایکان له‌و کاته‌دا له بارودۆخێکى نائارامدان و گرنگى به شتى لاوه‌کى ده‌ده‌ن. ناسک خدر، توێژه‌رى ده‌روونی، له لێدوانێکدا به هاوڵاتى وت:»دایکان له ماوه‌ى نۆ مانگى سکپڕیدا له‌بارودۆخێکى زۆر نائارامدان، بیر له‌زۆر شت ده‌که‌نه‌وه تابتوانن منداڵه‌که‌یان بپارێزن و باشترین شتى بۆ بکه‌ن». ئه‌م توێژه‌ره ئه‌وه‌شى خسته‌ڕوو که دایکان یه‌کێک له‌و شتانه‌ى گرنگه به‌لایانه‌وه به‌روارێکى جوانه‌و وتیشى:» به‌روارى جوان لای دایک دوو بیرکردنه‌وه‌ى له‌پشته‌وه‌یه، یه‌که‌م دیاریکردنى به‌روارێکى جوان بۆ رۆژى له‌دایکبوونى منداڵه‌که‌ى و دووه‌میش یادکردنه‌وه‌ى له‌گه‌ڵ بۆنه‌یه‌کى دیکه‌دا دووباره ده‌بێته‌وه‌و ده‌بێته یاده‌وه‌رى جوان بۆیان». ئه‌وه‌ى بووەته سه‌ره‌نجى زۆربه‌مان ئه‌وه‌یه له‌کۆندا زۆربه‌ى زۆرى منداڵه‌کان له‌شه‌وى یه‌کى یه‌کدا به‌روارى له‌دایکبوونیان بۆ نووسراوه، پیاوێکى ته‌مه‌ن 82 ساڵ ئه‌وه‌ى روونکرده‌وه له‌کۆندا سێ چوار منداڵ پێکه‌وه بردویانن بۆ ده‌رکردنى پێناسى بارى که‌سێتى. به‌کر مسته‌فا، ته‌مه‌ن 82 ساڵ، باسى سه‌رده‌مى خۆیانى بۆ هاوڵاتى گێڕایه‌وه‌و وتى:» له‌کۆندا منداڵه‌کان له‌دایک ده‌بوون، سێ یان چواریان پێکه‌وه ده‌مانبردن بۆ ئه‌وه‌ى ته‌سکه‌ره‌یان بۆ ده‌ربکه‌ین و هه‌ر یه‌که‌ى به‌پێى باڵا ته‌مه‌ن و رۆژى له‌دایک بوونمان بۆ ده‌نووسین». هه‌روه‌ها باسى له‌وه‌شکرد خاوه‌نى شه‌ش منداڵه‌و به‌روارى له‌دایکبوونى چواریانى به‌یه‌کى یه‌ک نووسیوه، که له‌ڕاستیدا هه‌ر بیریان نیه که‌ى له‌دایکبوون. به‌کر مسته‌فا، پێشوابوو باشتره به‌روارى له‌دایکبوونه‌که راست و دروست بێت، « ئه‌و رۆژه جوانه که منداڵه‌که‌ى تێدا له‌دایک ده‌بێت جا هه‌ر به‌روارو کاتێک بێت».
سەرۆكی هه‌رێمی کوردستان پێشوازی لە سەرۆكی دەستەی حەشدی شەعبی کرد ئه‌مڕۆ چوارشەممە ٢٠٢٢/١/٥ نێچیرڤان بارزانی، سه‌رۆکی هه‌رێمی کوردستان پێشوازی لە فالح ئه‌لفەیاز سەرۆكی دەستەی حەشدی شەعبی كرد. لە دیدارێکدا دوایین پێشهاته‌کانی پرۆسه‌ی سیاسیی عێراق، گفتوگۆ و هه‌وڵی لایه‌نه‌کان بۆ ئه‌نجامدانی یه‌که‌م کۆبوونه‌وه‌ی په‌رله‌مان تاوتوێ کران و بیروڕایان ده‌رباره‌ی پێكهێنانی حكوومەتی داهاتووی فیدرالیی عیراق گۆڕییه‌وه. بەپێی راگەیێندراوی نووسینگەی سەرۆکی هەرێمی کوردستان، لە دیدارەکەدا دوایین پێشهاته‌کانی پرۆسه‌ی سیاسیی عێراق، گفتوگۆ و هه‌وڵی لایه‌نه‌کان بۆ ئه‌نجامدانی یه‌که‌م کۆبوونه‌وه‌ی په‌رله‌مان تاوتوێ کران. هەروەها لە راگەیێندراوەکەدا هاتووە کە سەرۆکی هەرێمی کوردستان و سەرۆکی دەستەی حەشدی شەعبی، بیروڕایان ده‌رباره‌ی پێكهێنانی حكومەتی داهاتووی فیدراڵیی عیراق گۆڕیوەتەوە
هاوڵاتی شانەی ئەمنیی عێراق رایگەیاند:"مووشەكێك لە سەربازگەی نەسر لە رۆژئاوای بەغدا كەوتووەتە خوارەوە و هێزە ئەمنییەكانیش دەستیان بەسەر سەكۆ و مووشەكێكی دیكەدا گرتووە، بەوەش لەماوەی 48 كاتژمێردا پێنجەم جارە بنكەكانی هاوپەیمانان لەسوریا و عێراق دەكرێنە ئامانج. شانەی راگەیاندنی ئەمنیی عێراق لە راگەیەندراوێكدا بڵاویكردەوە: مووشەكێك لە سەربازگەی نەسر لە رۆژئاوای بەغدا كەوتووەتەخوارەوە كە لە گەڕەكی جیهادەوە ئاراستە كراوە. وەكو لە راگەیەندراوەكەدا هاتووە: هێزە ئەمنییەكان سەكۆیەكی هەڵدانی مووشەكیان دۆزیوەتەوە و مووشەكێكی 240 ملیمیی نەتەقیوەش دەستی بەسەردا گیراوە، مووشەكەكە پووچەڵكراوەتەوە و رادەستی بەڕێوەبەرایەتیی بەڵگەی تاوان كراوە. لە بەشێكی دیكەی راگەیەندراوەكەی شانەی راگەیاندنی ئەمنیدا هاتووە: دەزگا ئەمنییەكان و ئاژانسی هەواڵگری لێكۆڵینەوەیان دەستپێكردووە بۆ گەیشتن بە بكەرانی و دواتر وردەكارییەكان بڵاودەكەنەوە. پێشتر وتەبێژی هاوپەیمانیی نێودەوڵەتی دژی داعش رایگەیاند: لە ماوەی 48 كاتژمێری رابردوودا چوار جار لە عێراق و سووریا بەرپەرچی هێرشی مووشەكی و فڕۆكەی بێفڕۆكەوانمان داوەتەوە. بە ئامانجگرتنی ئەو بنكانە هاوكاتە لەگەڵ ساڵیادی كوژرانی قاسم سولەیمانی فەرماندەی پێشووی سوپای پاسدارانی ئێران لە 3/1/2020 لەبەغدا.
هاوڵاتی پارتی و یه‌كێتی ئەمڕۆ كۆبونەوە و رایانگەیاند:" كه پێویستە هه‌ڵبژاردن له‌واده‌ی خۆیدا بكرێت". ئەمڕۆ چوارشەممە 5ی كانوونی دووه‌می 2022، لیژنەی هاوبەشی پارتی و یەکێتی لە شاری سلێمانی کۆبوونەوە و دوای کۆبوونەوەکەش راگەیەندراوێکی هاوبەشیان بڵاوکردەوە و رایانگەیاند، هەردوولا هاوڕان هەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان لە کاتی خۆیدا بکرێت. لە راگەیەندراوەکەی پارتی و یەکێتی هاتووە: "لە چوارچێوەی هەماهەنگی و کاری پێکەوەیی یه‌كێتی و پارتی ئەمڕۆ 5ی کانوونی دووەمی 2020 شاندیکی تایبەتی یەکێتی و پارتی لەسەر پرسی دەستوور و هەڵبژاردن و کۆمسیۆن، لە بارەگای مەکتەبی سیاسی یەکێتی لە شاری سلێمانی کۆبوونەوە". ئه‌وه‌ش هاتووه: هەردوولا هاوڕابوون ک پێویستە هەڵبژاردنەکانی پەرلەمانی کوردستان لە کاتی خۆیدا بکرێت و ئامادەسازیی نیشتمانی پێویست بکرێت و تێگەیشتنی ھاوبەش لەسەر میکانیزمە یاسایی و سیاسییەکان بۆ ئەنجامدانی ھەڵبژاردن ھەبێت.
مەزهەر كەریم قایمقامى ناوه‌ندى پارێزگاى هه‌ڵه‌بجه ئاماژه به‌وه ده‌دات ئه‌گه‌ر ساڵانه حکومه‌تى ههرێم دوو تا سێ ملیار دیناریان بۆ ته‌رخان بکردنایه ئێستا هه‌ڵه‌بجه که‌موکوڕییه‌کانى چاره‌سه‌ر ده‌بوو، ده‌شڵێت:» ئه‌گه‌ر بمانزانیایه به‌م شێوه‌یه ده‌بین به به‌پارێزگا ده‌موت شه‌ڵا هه‌ر قه‌زاکه‌ى جاران بوینایه«. نوخشه ناسیح، قایمقامى ناوه‌ندى پارێزگاى هه‌ڵه‌بجه له‌م چاوپێکه‌وتنه‌یدا له‌گه‌ڵ هاوڵاتی ئه‌وه ده‌خاته‌ڕوو که« بۆ لێدانى بیرێک له‌هه‌ڵه‌بجه ره‌زامه‌ندییه‌که‌ى ده‌چێته‌وه ئه‌نجومه‌نى وه‌زیران». قایمقامى ناوه‌ندى پارێزگاى هه‌ڵه‌بجه وتیشی:"بێگومان ئه‌گه‌ر بێینه سه‌ر پارێزگاى هه‌ڵه‌بجه هه‌ر له‌سه‌ره‌تاى دروستبوونیه‌وه له‌سه‌ر خوێنى شه‌هیدان بووه به‌پارێزگا وهک سمبولێک دروستبووه راسته له‌ڕووى ستانداردی بوون به‌پارێزگابوون‌و ژماره‌ى دانیشتوانه‌وه 140 هه‌زار که‌سه، به‌ڵام له‌ڕووى جوگرافیاوه رووبه‌رێکى به‌رفراوانمان هه‌یه دوو مه‌رزمان هه‌یه، هه‌قى ئه‌و مه‌رگ‌و کاره‌سات‌و شه‌هیدانه‌ى هه‌ڵه‌بجه داویه‌تى حکومه‌تى ههرێم بڕیاریدا هه‌ڵه‌بجه بکات به‌پارێزگا".
سه‌رکۆ جه‌مال لافاوى دووه‌مى هه‌ولێر زیانه‌کانى گه‌یشتووه‌ته 21 ملیار دینارو تائێستا نزیکه‌ى شه‌ش ملیار دینارى بۆ کۆکراوه‌ته‌وه که به‌شێکی له‌لایه‌ن سه‌رمایه‌داران و وه‌به‌رهێنه‌ران کۆکراوه‌ته‌وه. رۆژى 17ى 12ى 2021، لافاوێک له‌پارێزگاری هه‌ولێر روویداو به‌و هۆیه‌وه 12 که‌س گیانیان له‌ده‌ستدا که تائێستا ته‌رمى دوانیان نه‌دۆزراوه‌ته‌وه. ئومێد خۆشناو، پارێزگارى هه‌ولێر، داوای هاوکاریی له‌حکومه‌تی عێراق کردووه‌و نامه‌ی فه‌رمی بۆ کونسوڵخانه‌ی وڵاتان نێردراوه. ساڵی 2021 له‌ماوه‌ی که‌متر له‌دوو مانگدا له‌هه‌ولێر دوو جار لافاو روویدا که له رۆژانی 2021/10/30 و 2021/12/17 بوو، به‌ڵام لافاوی یه‌که‌م هێنده‌ی لافاوی دووه‌م زیانی لێنه‌که‌وته‌وه، له‌لافاوه‌که‌ی ئه‌مجاره‌ی هه‌ولێر 12 که‌س گیانیان له‌ده‌ستدا، ته‌رمی 10 که‌سیان دۆزراونه‌ته‌وه، دانه‌ری 10 مانگ و که‌سێکی دیکه که پیشه‌ی «شوان» بوو هێشتا نه‌دۆزراونه‌ته‌وه. به‌پێی ئاماره‌کان زیانه‌کانی لافاو له‌هه‌ولێر تائێستا سێ هه‌زارو 278 زیانلێکه‌وتوو فۆڕمیان پڕکردووه‌ته‌وه، که دوو هه‌زارو 775 خێزان ئاو چووه‌ته ماڵه‌کانیان و هه‌زارو 78 ئۆتۆمبێلیش زیانیان به‌رکه‌وتووه‌و 386 خانوو تێکچوون. هه‌روه‌ها 140 دوکان و فرۆشگا زیانیان به‌رکه‌وتووه، هه‌زارو 29 سه‌ر مه‌ڕو ماڵات له‌ناوچوون، 42 مۆلیده‌ی گه‌ڕه‌که‌کان، 160 زه‌وی کشتوکاڵى زیانی به‌رکه‌وتووه‌و به‌رهه‌مه‌کانی تێکچووه. هاوکات چوار حه‌وزی ماسی به‌هۆی لافاو ته‌قیون، 10 کارگه‌ی پیشه‌سازی ئاویان تێچووه‌و نۆ مارکێت و مینی مارکێت و 20 کۆگا له‌ناوچه‌ی قوشته‌په‌و داره‌توو، تێکچوونه‌و 24 ماتۆڕسیکلیش به‌هۆی ئاوه‌وه تێکچوون. به‌رپرسانى حکومه‌تى ههرێم ئاماژه به‌کۆکردنه‌وه‌ى پاره بۆ زیانلێکه‌وتووانى لافاوى دووه‌مى پارێزگاى هه‌ولێر ده‌که‌ن. محه‌مه‌د شوکری، سه‌رۆکی ده‌سته‌ی وه‌به‌رهێنانی حکومه‌تى هه‌رێمی کوردستان له‌لێدوانێکدا بههاوڵاتی وت:» بۆ قه‌ره‌بووکردنه‌وه‌ی زیانلێکه‌وتووانی لافاوى دووه‌مى هه‌ولێر هه‌ڵمه‌تێکمان راگه‌یاندووه بۆ کۆکردنه‌وه‌ی هاوکاری». هه‌روه‌ها وتیشى:» تائێستا دوو ملیارو 200 ملیۆن دینار له‌لایه‌ن وه‌به‌رهێنه‌رانه‌وه بۆ هاوکارییه‌کانی زیانلێکه‌وتووانی کۆکراوه‌ته‌وه«. سه‌رۆکى ئه‌نجومه‌نى پارێزگاى هه‌ولێر ده‌ڵێت:»به‌شێک له‌پرۆژه‌کان بوونه‌ته هۆى درووستبوونى لافاو، به‌ڵام له‌لایه‌ن به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تییه جیاوازه‌کان مۆڵه‌تى فه‌رمیان پێدراوه«. عه‌لی ره‌شید، سه‌رۆکی ئه‌نجومه‌نی پارێزگای هه‌ولێر له‌لێدوانێکدا به هاوڵاتی وت:» راپۆرتی لیژنه‌که ورده‌کاریی زۆری تێدایه، له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا رێڕه‌وه ئاوییه‌کان پڕبوونه‌ته‌وه و کونی پرده‌کان گیراون و خه‌ڵکیش خاشاکیان فڕێداوه‌ته به‌سته‌کانه‌وه. رۆژى 18ى کانوونى یه‌که‌مى 2021، حکومه‌تى هه‌رێمى کوردستان به‌فه‌رمانى مه‌سرور بارزانى، سه‌رۆکى حکومه‌تى ههرێم لیژنه‌یه‌کى لێکۆڵینه‌وه‌ى 11 که‌سى پێکهێناوه تا هۆکاره‌کانى دروستبوونى لافاوه‌که ئاشکرا بکه‌ن و حکومه‌ت لێپێچینه‌وه‌ى خۆى ئه‌نجامبدات. سه‌رۆکی ئه‌نجومه‌نی پارێزگای هه‌ولێر وتیشی:» پڕۆژه‌ی وه‌به‌رهێنان هه‌بووه که هۆکاره، له‌کاتێکدا شاره‌وانی، گه‌شتوگوزار، ئاوه‌دانکردنه‌وه، نه‌خشه‌دانان و ئاوو ئاوه‌ڕۆ هه‌موویان به‌فه‌رمی ره‌زامه‌ندییان له‌سه‌ر دروستکردنی ئه‌و پڕۆژه‌یه داوه«. سه‌رۆکى ئه‌نجومه‌نى پارێزگاى هه‌ولێر باسى له‌وه‌شکرد ئه‌و لیژنه‌یه‌ی بۆ لێکۆڵینه‌وه له‌هۆکاری روودانی لافاوه‌کانی هه‌ولێر پێکهێنراوه راپۆرتی خۆی به‌ورده‌کاریی زۆره‌وه بۆ ئه‌نجومه‌نی وه‌زیران ناردووه‌و ده‌ستیان له‌سه‌ر برینه‌کان داناوه، وتیشى:»تا ئه‌نجامه‌کان له‌ئه‌نجومه‌نی وه‌زیران رانه‌گه‌یه‌ندرێن هیچ شتێک بڵاوناکرێته‌وه«. هاوکات، عه‌لى ره‌شید ئه‌وه‌شى روونکرده‌وه که قه‌ره‌بووی زیانلێکه‌وتووانی لافاوه‌که ده‌ست به‌دابه‌شکردنی کراوه‌و هه‌ر بڕه پاره‌یه‌کی دیکه‌ش بێت ده‌ستبه‌جێ ده‌ست به‌دابه‌شکردنی ده‌که‌ن، به‌ڵام قۆناغی دووه‌می قه‌ره‌بووی زیانلێکه‌وتووانی لافاوه‌که‌ی یه‌که‌م هێشتا ته‌واو نه‌بووه. رۆژی 29-12-2021 ئومێد خۆشناو، پارێزگاری هه‌ولێر له‌کۆنگره‌یه‌کی رۆژنامه‌وانیدا رایگه‌یاند: به‌پێی خه‌مڵاندنه‌کان لافاوی یه‌که‌م زیانی پێنج ملیارو 853 ملیۆن بووه، ئه‌و پاره‌یه‌شی بۆ قه‌ره‌بووی زیانلێکه‌تووان کۆکراوه‌ته‌وه چوار ملیارو 460 ملیۆن دینار بووه‌و ئهوهی دیکه‌شی که ملیارێک و 393 ملیۆن دیناره له‌لایه‌ن سه‌رۆکی حکومهتی هه‌رێمی کوردستان ته‌رخانکراوه. لهبارهی ئه‌و خێزانانه‌ی له لافاوه‌که‌ی یه‌که‌م زیانیان به‌رکه‌وتووه، پارێزگاری هه‌ولێر ده‌شڵێت: 826 خێزان زیان به‌ر ماڵ و که‌لوپه‌له‌کانیان که‌وتووه، هه‌روه‌ها 314 ئۆتۆمبێلیش زیانیان به‌رکه‌وتووه. پارێزگاری هه‌ولێر ئه‌وه‌شى خسته‌ڕوو که به‌شێکی زۆری ئه‌و پاره‌یه‌ی که کۆکراوه‌ته‌وه به‌مشێوه‌یه بووه که سێ ملیار دینار له‌لایه‌ن حکومهتی عێراق، 500 ملیۆن دینار له‌لایه‌ن سه‌رۆکایه‌تیی دیوانی وه‌زاره‌ت، ده‌زگای خێرخوازیی بارزانی 220 ملیۆن دینار، شێخ باز 450 ملیۆن دینار، ده‌زگای خێرخوازیی نانه‌که‌لی 100 ملیۆن دینار، گرووپی کۆمپانیاکانی جیهان 100 ملیۆن دینار. ئهوهی جێگه‌ی سه‌رنج بوو پارێزگاری هه‌ولێر ناوی به‌شێک له‌کۆمپانیاو رێکخراوه‌کانی دیکه‌ی نه‌هێنا له‌وانه‌ش کۆمپانیا ئاسیاسێڵ که‌بڕی ملیارێک دیناری بۆ به‌هاناوه‌چوون و یارمه‌تیدانی زیانلێکه‌وتووانی لافاوه‌که‌ی رۆژی هه‌ینی رابردووی هه‌ولێر دابین کرد، پاشانیش کۆمپانیای ساوس کوردستان ، بڕی 300 ملیۆن دیناری وه‌کو هاوکاری بۆ که‌مپینه‌که دابینکردبوو. جێگری پارێزگاری هه‌ولێر ده‌ڵێت، تا لێکۆڵینه‌وه‌کان له‌باره‌ى لافاوه‌که‌ى هه‌ولێر ته‌واو نه‌بێت ناوه‌ڕۆکى راپۆرته‌که ئاشکرا ناکه‌ن. هێمن قادر جێگری پارێزگاری هه‌ولێر له‌لێدوانێکدا به هاوڵاتی وت: «لیژنه‌ی لێکۆڵینه‌وه له‌لافاوه‌که‌ی هه‌ولێر ده‌ستی به‌کاره‌کانی کردووه‌و من سه‌رۆکی لیژنه‌که‌م، به‌ڵام تا لێکۆڵینه‌وه‌کان کۆتاییان نه‌یه‌ت هیچ شتێک لهبارهی ناوه‌ڕۆکی لێکۆڵینه‌وه‌که ئاشکرا ناکه‌ین». ئه‌ندامێکى په‌رله‌مانى کوردستان له‌یه‌که‌م ساتى روودانى لافاوه‌که‌وه بۆ راگه‌یاندنه‌کان چه‌ندین روونکرنه‌وه‌ى خسته‌ڕوو ده‌ڵێت:» له‌هه‌ولێر ده‌ستدرێژی کراوه‌ته‌سه‌ر ئاوه‌ڕۆی گشتی و هۆکاری لافاوه‌که‌یه«. عه‌لی حه‌مه‌ساڵح، ئه‌ندامی په‌رله‌مانی کوردستان له‌لێدوانێکدا بههاوڵاتی وت: « به‌داخه‌وه به‌بێ دیاریکردنی هۆکاره راسته‌قینه‌که‌ی باران به‌هۆکار دانرا». هه‌روه‌ها وتیشی:» ئه‌وه‌نه‌ی ئێمه لێکۆڵینه‌وه‌مان کردووه له‌ساڵانی رابردووداو له 2013ش باران زۆر له‌وه زیاتر باریوه، به‌ڵام ئه‌و لافاوه گه‌وره‌یه‌و زیانه زۆره‌شی نه‌بووه که قوربانی لێبکه‌وێته‌وه«. «هۆکاری سه‌ره‌کی لافاوه‌که ئه‌وه‌یه هه‌ر له‌سه‌ر رێگه‌ی مه‌سیفه‌وه کۆمه‌ڵێک باخى به‌رپرسه‌کان له‌سه‌ر رێڕه‌وی ئاوه‌که کردوویانه، به‌تایبه‌ت پرۆژه‌ی زه‌یتوون و زه‌یتوون پڵه‌س، که‌که‌سێکی نزیکی به‌رپرسێکی باڵای هه‌رێمی له‌پشته، هه‌روه‌ها کۆمه‌ڵێک پرۆژه‌ی نیشته‌جێبوون رێڕه‌وی ئاوو ئاوه‌ڕۆکانی هه‌ولێر داگیرکراون، له‌خه‌تی داره‌توو و خه‌تی کۆڕنیش»، عه‌لى حه‌مه‌ساڵح واى وت. عه‌لی حه‌مه‌ساڵح ئه‌وه‌شی خسته‌ڕوو :»گرنگ ئه‌وه‌یه بتوانین وردو درشتی که‌موکوڕییه‌کان دیاری بکه‌ین و رێکاری په‌رله‌مانی و یاسایی بگرینه‌به‌ر، داوا له‌خه‌ڵک ده‌که‌ین هه‌موو ئه‌وانه‌ی زیانیان کردووه‌و ماڵیان ژێرئاو که‌وتووه سکاڵای یاسایی تۆمار بکه‌ن، چونکه که‌مته‌رخه‌می هه‌یه، ئه‌م ده‌ستدرێژییه‌ی له‌هه‌شت ساڵدا کراوه‌ته سه‌ر ئاوه‌ڕۆ له‌مێژوودا رووینه‌داوه«. هێشتا مه‌ترسییه‌کانى روودانه‌وه‌ى لافاو له‌هه‌ولێر له‌لایه‌ن دانیشتوانه‌که‌یه‌وه نه‌ڕه‌ویوه‌ته‌وه، سه‌باره‌ت به‌ئه‌گه‌ره‌کانی دووباره‌بوونه‌وه‌ی لافاو له‌هه‌ولێر، سه‌رکه‌وت کاڕه‌ش، وته‌بێژی به‌رگری شارستانی هه‌ولێر له‌لێدوانێکدا بههاوڵاتی وت :»وه‌کو به‌رگری شارستانی لایه‌نی جێبه‌جێکارین و ئهوهی پێویست بێت ئه‌نجاممانداوه، له‌دوای لافاوه‌که‌ی هه‌ولێریش و پێش رووداوه‌که‌ش ئهوهی پێمان کرابێت کردوومانه بۆ پاککردنه‌وه‌ی ئاوه‌ڕۆکانی هه‌ولێر». وته‌بێژی به‌رگری شارستانی هه‌ولێر، پێشیوابوو که هه‌ندێک شوێن رێڕه‌وی ئاوه‌ڕۆکه‌ی گۆڕاوه‌و هه‌ندێک شوێنی دیکه‌ش به‌هۆی خاشاک و شتومه‌کی دیکه‌وه ئاوه‌ڕۆکه‌ی گیراوه‌و به‌هۆی زۆری بارانه‌که‌شه‌وه لافاو دروستبووه.
هاوڵاتی دوو ساڵ به‌سه‌ر کوشتنی قاسم سوله‌یمانیدا تێپه‌ڕی و تاران خه‌ون به‌تۆڵه‌ی خوێنی ئه‌و فه‌رمانده‌یه‌وه ده‌بینێت و به‌رپرسانی کۆماری ئیسلامی له‌ئێران به‌هۆی ئه‌و قه‌یرانانه‌ی به‌رۆکی ئه‌وان وڵاته‌که‌یانی گرتوه، پێناچێت بڕستی تۆڵه‌کردنه‌وه‌یان هه‌بێت و ده‌ڵێن باشترین تۆڵه کشانه‌وه‌ی ئه‌مریکایه له‌عێراق. کورد ده‌ڵێت ئه‌و خوێنه‌ی شه‌وی به‌سه‌ریا چووه، چاوه‌ڕێ مه‌که له‌ده‌ست ده‌رچوه بۆیه دۆخی ئێستای ئێران و هه‌ڵسوکه‌وت و لێدوانی به‌رپرسه‌کانی ئاماژه‌یه به‌وه‌ی نیه‌تی تۆڵه‌ی توندیان نییه. به‌رپرسانی ئێران له نوێترین هه‌نگاودا ناوی 125 تۆمه‌تباریان راده‌ستی نه‌ته‌وه‌یه‌کگرتوه‌کان کردووه که زۆربه‌یان هاوڵاتی ئه‌مریکان و تۆمه‌تبار کراون به کوشتنی قاسم سوله‌یمانی و له‌سه‌روی هه‌موشیانه‌وه دۆناڵد تره‌مپ یه‌که‌مین که‌سی تۆمه‌تبارکراوی لیسته‌که‌ی ئێرانه. سوله‌یمانی هیچ کاتێک به‌که‌سێکی دیپلۆماسی و سیاسی نه‌ناسراوه، به‌ڵام سه‌رۆک کۆماری ئێران ئه‌و به دیپلۆماتکارێکی به‌هێز و سه‌ربازێکی خاوه‌ن گۆڕه‌پان وه‌سف ده‌کات. به‌پێی میدیاکانی ئێران؛ سوله‌یمانی ساڵی 2014 به‌سه‌رۆکی روسیای راگه‌یاندوه جه‌نگ و روخانی حکومه‌ت له‌سوریا به‌رژه‌وه‌ندییه‌کانی کۆماری ئیسلامی ئێران ده‌خاته ژێر مه‌ترسییه‌وه به‌ڵام پێبگه‌ی زلهێزێکی وهک روسیا ده‌خاته ژێر پرسیاره‌وه بۆیه پوتن رازی بووه راسته‌وخۆ سوپای وڵاته‌که‌ی ئۆپراسیۆنی سه‌ربازیی به‌په‌له له خاکی سوریا ئه‌نجام بدات. ئه‌مریکا قاسمی سوله‌یمانی به تیرۆریستی ژماره یه‌کی جیهان ئه‌ژمار ده‌کرد و هه‌ندێکیش ئه‌ویان وهک ژه‌نه‌ڕاڵی ئیمپڕاتۆریه‌تی شیعه ناوده‌هێنا، بۆیه کوشتنی سوله‌یمانی به‌گه‌وره‌ترین گورزی 40 ساڵی رابردوو له‌دژی کۆماری ئیسلامی ئێران له‌قه‌ڵه‌م ده‌درێت. سوله‌یمانی خۆی به‌سه‌ربازی سفر وه‌سف ده‌کردو رژێمی سوریا وهک پێزانینێک به‌جموجۆڵه سه‌ربازییه‌کانی له‌و وڵاته دوایین پله‌ی سه‌ربازیی به‌ناوی پاڵه‌وانی جه‌نگی پێشکه‌ش کردبوو و له‌ئێرانیش گه‌وره‌ترین مه‌دالیای سه‌ربازیی ئه‌و وڵاته‌ی به ناوی زولفه‌قار پێبه‌خشرا که له‌سه‌د ساڵی رابردودا هیچ فه‌رمانده‌یه‌کی نه‌یتوانیبو ئه‌و مه‌دالیایه به‌ده‌ستبهێنێت. ئه‌و سه‌رکرایه‌تیی هێزێکی 50 هه‌زار که‌سیی ده‌کرد به‌ناوی فه‌یله‌قی قودس که له‌ئێران به‌سوپای قودس ده‌ناسرێت و باڵی نێوده‌وڵه‌تی و ده‌ره‌وه‌ی کۆماری ئیسلامی ئێرانه که جموجۆڵه‌کانی له‌چوارچێوه‌ی به‌ئامانج گه‌یاندنی ئۆپه‌راسیۆنه‌کانی سوپای پاسدارانی شۆڕی ئیسلامی ئێرانه له‌وڵاتانی دیکه‌ی جیهان. 125 که‌س تۆمه‌تبارن به‌کوشتنی سوله‌یمانی کازم غه‌ریب ئابادی راوێژکاری نێوده‌وڵه‌تیی وه‌زاره‌تی داد له‌ئێران به ئاژانسی هه‌واڵی (ته‌سنیم)ی راگه‌یاندوه: 125 که‌س تۆمه‌تبارن به کوشتنی قاسم سوله‌یمانی و ناوی ئه‌و که‌سانه‌ش به هاوکاریی عێراق راده‌ستی نه‌ته‌وەیه‌کگرتوه‌کان ده‌کرێت، چونکه کوشتنی سوله‌یمانی له‌به‌غداد روویداوه و حکومهتی عێراق ده‌بێت هاوکاری ئێران بێت بۆ دۆزینه‌وه و به سزاگه‌یاندنی تاوانبارانی ئه‌و رووداوه. غه‌ریب ئابادی وتوویه‌تی:» دۆناڵد تره‌مپ سه‌رۆکی پێشوی ئه‌مریکا تۆمه‌تباری سه‌ره‌کیی تیرۆرکردنی قاسم سوله‌یمانییه و یاسا نێوده‌وڵه‌تییه‌کانی پێشێل کردوه بۆ ئه‌نجامدانی ئه‌و تاوانه‌و به‌پێی یاسای ژماره 54ی تایبه‌ت به‌تیرۆر له نه‌ته‌وه‌یه‌گرتوه‌کان ده‌بێت ئه‌و تاوانبارانه سزا بدرێن». ئاماژه‌ی به‌وه کردووه دۆسیه‌ی تۆمه‌تبارانی کوشتنی قاسم سوله‌یمانی به‌مه‌به‌ستی لێکۆڵینه‌وه ره‌وانه‌ی ئه‌مریکاو هه‌شت وڵاتی دیکه‌ی جیهان کراوه‌و ده‌بێت فشار بخرێته سه‌ر ئه‌و وڵاتانه بۆ لێکۆڵینه‌وه‌و رونکردنه‌وه‌ی دۆسیه‌ی تۆمه‌تباران. ژه‌نه‌ڕاڵی ئیمپراتۆریه‌تی شیعه قاسم سوله‌یمانی به‌دوه‌م که‌سی کۆماری ئیسلامی ئێران و به‌یه‌که‌م که‌سی مه‌یدانیی جه‌نگ له رۆژهه‌ڵاتی ناوه‌ڕاست له‌قه‌ڵه‌م ده‌درا که‌جێبه‌جێکاری سیاسه‌تی ده‌ره‌وه‌ی وڵاته‌که‌ی بوو له ناوچه‌که‌دا و ته‌نانه‌ت هێزه چه‌کداره شیعه‌کانی نزیک له ئێرانیش ئه‌ویان به‌فه‌رمانده‌ی شه‌هیدی قودس له‌فه‌له‌ستین ناوزه‌د کرد. ئێران که خه‌ونی بۆ دروستکردنی که‌وانه‌ی شیعه هه‌یه له‌جیهاندا پێویستی به‌جه‌نگاوه‌ره بۆ به‌دی هێنانی خه‌ونه‌که‌ی بۆیه قاسم سوله‌یمانی که به به‌رده‌وامی له‌نێوان ئه‌و وڵاتانەی شیعه‌ی تێدا ده‌ژی له هاتوچۆدا بو و سه‌رپه‌رشتیی و هاوکاریی زۆربه‌ی گروپه شیعه‌کانی کردوه له‌عێراق، سوریا، یه‌مه‌ن ، فه‌له‌ستین، لوبنان، به‌حره‌ین به ژه‌نه‌ڕاڵیکی ئیمپڕاتۆریه‌تی شیعه ناوده‌هێنرا. شاره‌زایان و شیکه‌ره‌وانی سیاسی و سه‌ربازیی پێیان وایه ئهوهی هۆکاری سه‌ره‌کیی کوشتنی سوله‌یمانی بو، په‌یوه‌ندیی به رۆل و زیاده‌ڕه‌ویی ئه‌وه‌وه هه‌بوه له‌عێراق چونکه به‌پێی هه‌ندێک سه‌رچاوه‌ی ئه‌مه‌ریکا؛ سوله‌یمانی له‌دوای ساڵی 2003 رۆلی به‌رچاوی بینیوه له‌دروستکردنی شانه‌ی نوستوو گروپه چه‌کداره‌کان به تایبه‌ت شیعه له‌عێراق به مه‌به‌ستی خۆئاماده‌کردن بۆ هێرشکردنه سه‌ر به‌رژه‌وه‌ندییه‌کانی ئه‌مه‌ریکا له عێراق و رۆژهه‌ڵاتی ناوه‌ڕاست بۆیه ئه‌و وڵاته له‌سه‌رده‌می جۆرج بۆش سه‌رۆکی رابردو و باراک ئۆبا سه‌رۆکی پێشوتری ئه‌مریکا دوو جار له لێواری بڕیاری کوشتنی سوله‌یمانی گه‌ڕاونه‌ته‌وه، به‌ڵام دۆناڵد تره‌مپ، سه‌رۆکی پێشوی به‌بێ دودڵی دواجار فه‌رمانی کوشتنی قاسم سوله‌یمانی ده‌رکرد. فه‌یله‌قه‌که‌ی قاسم یان قودس سوپای پاسدارانی شۆرشی ئیسلامی ئێران له‌سه‌رده‌می ده‌ستپێکردنی جه‌نگی نێوان عێراق و ئێران له‌ساڵی 1980 یه‌که‌م جار لیوایه‌کی به ناوی قودس دامه‌زراند. سوله‌یمانی له‌ساڵی 1980 تا 1988 فه‌رمانده‌یی چوار ئۆپه‌راسیۆنی سه‌ربازیی سوپای پاسدارانی کردوه له دژی سوپای عێراق و هاوکات هه‌ر له‌و ساڵانه‌شدا فه‌رمانده‌یی جه‌نگی دژی حزبه‌کانی رۆژهه‌ڵاتی کوردستانی ده‌کرد. سوپاکه به فه‌رمانده‌یی قاسم سوله‌یمانی له‌ساڵی 2003 پشتیوانیی له گروپه چه‌کداره‌کانی عێراق کردوه دژی ئه‌مه‌ریکاو دواتر له‌سه‌رده‌می سه‌رهه‌ڵدانی داعش هاوکاریی سه‌رجه‌م گروپه چه‌کدارییه‌کانی سوننه‌و شیعه‌ی نزیک له ئێرانی کردوه. سوپای قودس له‌ساڵی 2011 به بیانوی پاراستنی ناوچه پیرۆزه‌کانی شیعه خۆی گه‌یانده سوریاو به‌شێک له‌چه‌کدارانی حیزبوڵای لوبنان و چه‌کداره شیعه‌کانی عێراق و پاکستان و ئه‌فغانستانی له‌و وڵاته رێکخست و به ناوی فاتمیون و هه‌ندێک ناوی دیکه جێگیری کردن. پێش کوشتنی سوله‌یمانی، ده‌زگای هه‌واڵگریی ئه‌مریکا (سی ئای ئه‌ی) بڵاوی کرده‌وه که سوله‌یمانی به‌بێ ره‌چاوکردنی بیروباوه‌ڕ و رێبازی شیعه یان سوننه، هه‌وڵ ده‌دات سه‌رجه‌م گروپه ئیسلامییه‌کان له دژی ئه‌مه‌ریکا له ناوچه‌ی رۆژهه‌ڵاتی ناوه‌ڕاست هانبدات و پاره و چه‌ک و که‌ره‌سته‌ی سه‌ربازیی بۆ گروپی تاڵیبان و حه‌قانی له‌ئه‌فغانستان دابین ده‌کات به‌مه‌به‌ستی هێرشکردنه سه‌ر بنکه سه‌ربازییه‌کانی ئه‌مه‌ریکا. سوله‌یمانی له ئه‌حمه‌د شا مه‌سعود تا مه‌سعود بارزانی سوله‌یمانی له هه‌رێمی کوردستان خۆی به‌دۆستی سه‌رکرده‌کانی کورد پیشان ده‌دا و له‌ساڵی 2001 دوای چاوپێکه‌وتنی له‌گه‌ڵ ئه‌حمه‌د شامه‌سعود له ئه‌فغانستان به مه‌به‌ستی هاوکاریکردنی رووی له هه‌رێمی کوردستان کردو به مه‌به‌ستی هه‌ماهه‌نگیی و هاوکاریی له سنوری حاجی ئۆمه‌رانه‌وه به کاروانێکی ده‌یان ئۆتۆمبێلییه‌وه سه‌ردانی پارتی دیموکراتی کوردستانی کرد و له‌گه‌ڵ مه‌سعود بارزانی و نێچیرڤان بارزانی کۆبوه‌وه. به‌وته‌ی میدیاکانی ئێران و هه‌ندێک میدیا له هه‌رێمی کوردستان قاسم سوله‌یمانی له‌ساڵی 2014 هاوکاریی به‌رپرسانی هه‌رێمی کردوه بۆ لێدانی داعش. له‌به‌ڵگه‌نامه‌کانی ئه‌مریکا سه‌باره‌ت به قاسمی سوله‌یمانی هاتوه که ئه‌و له‌شه‌ڕه ناوخۆییه‌کانی ئه‌فغانستان له 2001 تا 2019 به‌شداریی کردوه و هاوکاریی تاڵیبان و کۆمه‌ڵێک گروپی دیکه‌ی کردوه له‌کاتێکدا هه‌ندێک سه‌رچاوه ئاماژه به‌وه ده‌که‌ن سوله‌یمانی رۆڵی هه‌بو له‌پێدانی زانیاریی به ئه‌مریکا له‌سه‌ر گروپی قاعیده له ئه‌فغانستان. ئه‌و قوماربازه‌ی سه‌ری سوله‌یمانی خوارد ناوی قاسم سوله‌یمانی له لیستی تیرۆری ئه‌مه‌ریکاو ئه‌وروپادا بو، بۆیه کوشتن و له‌ناوبردنی ئه‌و دور له‌چاوه‌ڕوانیی نه‌بو ئه‌و پێش نۆ مانگ له کوژرانی له‌وتارێکیدا به‌دۆناڵد تره‌مپ سه‌رۆکی پێشوی ئه‌مریکای وت قوماربازو ره‌نگه پێشبینیی ئهوهی نه‌کردبێت به‌فه‌رمانی ئه‌و که‌سه‌ی ئه‌و به‌قومارباز ناوی هێناوه ، به‌دو موشه‌کی هێل فایه‌ر یان ئاگری دۆزه‌خ کۆتایی به‌ژیانی بهێنرێت و بکوژرێت. دۆناڵد تره‌مپ له (3/1/2020) کوشتنی قاسم سوله‌یمانیی پشتڕاست کرده‌وه و رایگه‌یاند تیرۆریستی ژماره یه‌کی جیهان له لایه‌ن ئه‌مریکاوه کوژراو ئه‌و روداوه‌ی به‌ده‌ستکه‌وتێکی گه‌وره بۆ وڵاته‌که‌ی و جیهان وه‌سف کرد. راوێژکارێکی ئه‌نجومه‌نی ئاسایشی نیشتیمانی ئه‌مریکا به بۆنه‌ی کوشتنی قاسم سوله‌یمانی به ئاژانسی هه‌واڵی رۆیته‌رزی راگه‌یاندوه پلانی کوشتنی سوله‌یمانی حه‌وت مانگی خایاندوه و زۆر ئاڵۆزتر بوه له‌و ئۆپه‌راسیۆنه‌ی که ئوسامه بن لادن، سه‌رۆکی ئه‌لقاعیده‌ی تێدا کوژرا چونکه سوله‌یمانی ژه‌نه‌ڕاڵی وڵاتێک بوو سه‌ره‌ڕای ئهوهی به‌به‌رده‌وامی له نێوان هه‌ندێک وڵاتدا هاتوچۆی ده‌کرد به به‌رده‌وامیش و به‌وردی چاودێریی ده‌کرا و ده‌پارێزرا. عه‌لی خامنه‌یی، رێبه‌ری کۆماری ئیسلامی ئێران له رێککه‌وتی (11/3/2020) مه‌دالیای زولفه‌قار ده‌به‌خشێته قاسم سوله‌یمانی که به‌یه‌کێک له به‌نرخترین مه‌دالیاکانی جه‌نگ له‌ئێران ئه‌ژمار ده‌کرێت و سوله‌یمانیش یه‌که‌م که‌س بوه که له سه‌د ساڵی رابردودا ئه‌و مه‌دالیایەی پێبه‌خشراوه. خامنه‌یی له‌گه‌ڵ به‌خشینی مه‌دالیاکه سه‌ری سوله‌یمانی ماچ ده‌کات و هیوای شه‌هیدبونی بۆ ده‌خوازێت. کوشتنی سوله‌یمانی به‌گه‌وره‌ترین گورزی 42 ساڵی رابردووی ئه‌مریکا دژی کۆماری ئیسلامی ئێران ده‌زانرێت له‌کاتێکدا ئه‌و وڵاته له ساڵی 1979وه له‌لایه‌ن ئه‌مریکاوه سزای ئابوریی و سیاسیی و سه‌ربازیی به‌سه‌ردا ده‌سه‌پێت، به‌ڵام پێناچێت ئه‌و هه‌زارو 600 سزایه‌ی واشنتۆن له‌مێژودا به‌سه‌ر کۆماری ئیسلامیدا سه‌پاندویه‌تی هێنده‌ی کوشتنی سوله‌یمانیی کۆڵه‌که‌کانی کۆماره‌که‌ی ئێرانی هه‌ژاندبێت.
سه‌رکۆ جه‌مال کۆتایى ئه‌م کانگه گۆڕان کۆنفرانسی نیشتیمانی بۆ خۆرێکخستنه‌وه ئه‌نجام ده‌دات، هه‌ڵسوڕاوێکی گۆڕانیش ده‌ڵێت ئه‌گه‌ری به‌هێز» کشانه‌وه له‌حکومه‌ت و به‌ناوه‌ندیکردنی گۆڕانه، له‌گه‌ڵ دروستکردنی میدیایه‌کی به‌هێز». بزووتنه‌وه‌ی گۆڕان 10/10/2021 له‌هه‌ڵبژاردنی په‌رله‌مانی عێراق شکستێکی گه‌وره‌ی به‌رکه‌وت، کاتێک له‌گه‌ڵ یه‌کێتی به یه‌ک لیست به‌شداری هه‌ڵبژاردنی کرد هیچ کاندیدێکی ده‌رنه‌چوو، ئه‌مه‌ش وایکرد خانه‌ی راپه‌ڕاندنی بزووتنه‌وه‌که ده‌ست له‌کاربکێشنه‌وه‌و ئه‌و بزووتنه‌وه‌یه بڕیاریدا گۆڕانکاری ئه‌نجام بدات، له‌کاتێکدا بزووتنه‌وه‌ی گۆڕان له‌هه‌ڵبژاردنی 2009 که ئه‌وکات کۆچکردوو نه‌وشیروان مسته‌فا رێکخه‌ری بوو توانی 25 کورسی په‌رله‌مانی کوردستان به‌ده‌ستبهێنێت. هه‌ڵسوڕاوێکی دیاری بزووتنه‌وه‌ی گۆڕان، که ئاماده‌نه‌بوو ناوی بهێندرێت له لێدوانێکدا بۆ هاوڵاتی ئاماژه‌ى به‌وه‌کرد ئه‌و لیژنه‌یه‌ی ئێستا بۆ رێکخستنه‌وه‌ی گۆڕان دروستکراوه ئه‌و ده‌سته کاتییه نییه که پێشتر خانه‌ی ڕاپه‌ڕاندن و جڤاتی گشتی په‌سه‌ندیان کرد، لیژنه‌که له‌حه‌وت که‌س پێکهاتووه و ناوی لێنراوه لیژنه‌ی به‌ره‌و کۆنفرانس. هه‌روه‌ها باسى له‌وه‌شکرد لیژنه‌کانی کۆنفرانس له‌ژووره‌کان پێکهاتوون، به‌شێکی زۆریان راپۆرتیان ئاماده‌کردووه بۆ 26/1/2022 ئهوهی که ماوه پێداچوونه‌وه بکه‌ن، 375 ئه‌ندامی گۆڕانیش له‌هه‌ڵبژاردنه ناوخۆییه‌کانی گۆڕان بۆ کۆنفرانس ده‌رچوون و رەنگه بگاته 800 بۆ هه‌زار که‌س. سه‌باره‌ت به‌ئه‌گه‌ری بڕیاردان له‌کشانه‌وه‌ی گۆڕان له‌حکومه‌ت و هه‌ڵبژاردنی رێکخه‌ری گشتی ئه‌و هه‌ڵسوڕاوه‌ی گۆڕان ئاماژه‌ی به‌وه‌دا «له‌کۆنفرانس ده‌ستووری گۆڕان دهستکاری ده‌کرێت، ئه‌گه‌ری به‌هێزیش ئه‌وه‌یه بڕیاری کشانه‌وه له‌حکومه‌ت بدرێت، بۆچوونێکیش هه‌یه که خانه‌ی راپه‌ڕاندن نه‌هێڵرێت و ژووره‌کانیش که‌م بکرێنه‌وه، میدیایه‌کی به‌هێزیش بۆ بزووتنه‌وه‌ی گۆڕان دروستبکرێت». هه‌ڵسوڕاوه‌که‌ی گۆڕان ده‌شڵێت «گۆڕان به‌ره‌و ناوه‌ندێتی هه‌نگاو ده‌نێت و ده‌شیه‌وێت وتاری سیاسی گۆڕان بگۆڕن، به‌شێوه‌یه‌ک تا یه‌کێتی و پارتی حکومه‌تیان به‌ده‌سته‌وه بێت گۆڕان نه‌چێته حکومه‌ته‌وه، ئه‌وه‌ش بۆچوونێکه چیا و نما هه‌ردوو کوڕانی نه‌وشیروان مسته‌فا له‌گه‌ڵیدان». ئیحسان فوئاد، ئه‌ندامی ژووری رۆژنامه‌وانی گۆڕان، له‌لێدوانێکدا به هاوڵاتی وت :»ئه‌گه‌ر ده‌ستتێوه‌ردانی ده‌ره‌کی نه‌بێت کۆنفرانسه‌که سه‌رکه‌وتوو ده‌بێت، له‌هه‌مانکاتدا هه‌ندێک جار به‌ره‌کان له‌ڕووی به‌رژه‌وه‌ندییه‌وه سه‌یری حزبه‌که بکه‌ن به‌هیچ شێوه‌یه‌ک کۆنفرانس سه‌رکه‌وتوو نابێت، گۆڕان دوو رێگای له‌به‌رده‌مدایه ئایا وه‌کو ئێستا ده‌مێنێته‌وه که ناڕه‌زایی دروست ده‌بێت و ره‌نگه به‌شێوه‌یه‌کی دیکه بشکێته‌وه، رێگه‌یه‌کی دیکه‌ش ئه‌وه‌یه گۆڕانکاری ریشه‌یی بکات». وتیشی:»هیوایه‌ک هه‌یه له کۆنفرانس گۆڕانکاری گه‌وره ئه‌نجام بدرێت، ئه‌وه‌شی که ده‌وترێت ره‌نگه یه‌کێک له کوڕه‌کانی کاک نه‌وشیروان مسته‌فا ببنه رێکخه‌ری گشتی راست نییه «. شوان قلیاسانی یه‌کێکه له‌و سه‌رکردانه‌ی گۆڕان که پێشتر له‌بزووتنه‌وه‌که ناڕازی بوو، له لێدوانێکدا به هاوڵاتی وت :»بڕیاره ئه‌مڕۆ چوارشه‌ممه کۆبوونه‌وه ئه‌نجام بده‌ین بڕیار بده‌ین به‌شداری کۆنفرانسی نیشتیمانی ده‌که‌ین یاخود نا».
هاوڵاتی تائێستا هیچ بڕیارێکی نوێ لهبارهی ده‌ستکاریکردنی مووچه‌ی فه‌رمانبه‌رانه‌وه نییه‌و به‌رپرسێکى حکومه‌تى ههرێم ئه‌وه دووپاتده‌کاته‌وه که هه‌وڵ ده‌ده‌ن مووچه به‌بێ لێبڕین له‌مساڵدا بهردهوام بێت. سه‌رچاوه‌یه‌کى ئاگادار له حکومه‌تى ههرێم که نه‌یویست ناوى بهێندرێت، له‌لێدوانێکدا بههاوڵاتی وت:» تا ئێستا حکومهتی ههرێم ھیچ بڕیارێکی نوێی نه‌‌داوه لهبارهی مووچه، ھه‌‌وڵه‌‌کان بهردهوام ده‌‌بن بۆ ئهوهی وهک خۆی بێت و دهستکاری نه‌‌کرێت». هه‌روه‌ها زیاد جه‌بار، سه‌رۆکی لیژنه‌ی دارایی له په‌رله‌مانی کوردستان له‌لێدوانێکدا به هاوڵاتی وت :»داهاتی حکومهتی ههرێم ئێستا باشه و به‌شی ئه‌وه ده‌کات به‌بێ لێبڕین مووچه دابه‌ش بکات، بۆیه ئه‌گه‌ری لێبڕین یان پاشه‌که‌وتی مووچه له‌ئارادا نییه و بڕیاره 200 ملیاره‌که‌ی به‌غدا بهردهوام بێت».
هاوڵاتی- سەركۆ جەمال ئاسایشی سلێمانی لەبارەی جلوبەرگی ئەو كەسانەی دانپێدانانیان بڵاوكرایەوە كە تۆمەتباركراون بە سوتاندنی كتێبخانە و چەند شوێنێكی دیكە لە ناحیەی پیرەمەگرونی سەر بە پارێزگای سلێمانی ڕوونكردنەوە دەدات، دەشڵێت جلوبەرگەكان ستانداردی جیهانین. شەوی سێ شەممە ئاسایشی سلێمانی گرتەی ڤیدیۆیی و دانپێدانانی چەند كەسێكی بڵاوكردەوە و ڕایگەیاند ئەو كەسانەن كە كۆتایی ساڵی ڕابردوو ئاڕاستەی خۆپیشاندانەكەی پیرەمەگرونیان گۆڕیوە و چەند شوێنێكی شارۆچكەكەیان سوتاندووە، ڤیدیۆكە كاردانەوەی توندی هاوڵاتیانی لێكەوتەوە، بەتایبەت لەسەر شێوازی جلوبەرگەكەیان، وتەبێژی ئاسایشی سلێمانی دەڵێت جلوبەرگەكان ئاسایین و پێشتریش ئەو كارەیان كردووە، بەڕێوەبەری ناحیەی پیرەمەگرونیش باس لەوەدەكات هیچ فشارێكیان لەسەر دروست نەبووە لەلایەن كەسوكاری ئەو كەسانەوە چونكە پەیوەندی بەوانەوە نییە. میدیاكانی یەكێتی راگەیەندراوێكیان بەناوی بەڕێوەبەرایەتی ئاسایشی پارێزگای سلێمانی بڵاوكردەوە كە تیایدا هاتووە: لە مانگی تشرینی دووەمی 2021 لە كاتێكدا ژمارەیەك لە دانیشتوانی شارۆچكەی پیرەمەگرون بە مەبەستی خستنەڕووی چەند داواكارییەكی خزمەت گوزاری، لە چوارچێوەی مافی ڕادەربڕین هەستان بە ئەنجامدانی خۆپیشاندانێكی هێمنانە، بەڵام چەند كەسێكی ڕاسپێردراو بە پێی بەرنامەیەكی داڕێژراو بۆ تێكدانی ئاسایش و ئارامی و بە مەبەستی دروستكردنی ئاژاوە هەستان بە قۆستنەوەی كات و ساتی خۆپیشاندانی بەشێك لە دانیشتوانی شارۆچكەی پیرەمەگرون. ئاسایشی سلێمانی ئەوەشی خستووەتەڕوو: ئەو كەسانە دەرفەتیان وەرگرت و هەستان بە پەلاماردانی دام و دەزگاكان و سوتاندانی بەشێكیان، لەسەر فەرمانی دادوەری لێكۆڵینەوەی ئاسایش هێزەكانمان هەستان بە دەستنیشانكردن و دەستگیركردنی ژمارەیەك لەو كەسانەی دەستیان هەبوو لە گۆڕینی ئاڕاستەی خۆپیشاندانی هێمنانەی دانیشتوانی شارۆچكەی پیرەمەگرون، تۆمەتباران لە بەردەم دادوەری لێكۆڵینەوەی ئاسایش دانیان نا بە ئەنجامدانی ئەو تۆمەتەی ڕووبەڕوویان كرابویەوە و لە ئێستادا ڕاگیراون و لێكۆڵینەوە لەگەڵیان بەردەوامە. بەكر عەبدولڕەحمان بەڕێوەبەری ناحیەی پیرەمەگرون لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتی وت : "هیچ كەسێك پەیوەندی بە ناحیەوە نەكردووە لە كەسوكاری دەستگیركراوان، ئەو كەیسەش پەیوەندی بە ئاسایشەوە هەیە نەك ناحیەی پیرەمەگرون". لەلایەن خۆشیەوە یاسین سەمیع، وتەبێژی ئاسایشی سلێمانی لە لێدوانێكدا بە هاوڵاتی ڕاگەیاند :"ئەو كەسانەی گیراون هەموو جۆرە كەسێكیان تێدایە نەك خوێندكار، لەسەر فەرمانی دادوەری لێكۆڵینەوەی ئاسایش گیراون و پەڕاوی لێكۆڵینەوەشیان هەر لەلای ئەوە". وتیشی: "حوكمدانیان پەیوەستە بە دادگا و دادوەرەوە، ئەو جلوبەرگانە ستانداردی نێودەوڵەتین و بەپێی مامەڵەكردن لەگەڵ زیندانیەكانە و دەبێت یەك پۆش بن، بەردەوام رێكخراوەكانی نێودەوڵەتی سەردانی ئاسایش دەكەن و زیندانیەكان لەوجۆرە جلوبەرگە لەبەر دەكەن، پەیوەندی بە جۆری تاوانەكانیانەوە نییە". وتەبێژی ئاسایشی سلێمانی دەشڵێت: "داعش ئەو جلوبەرگانە بۆیە بەكاردەهێنێت وەك جۆرێك لە تانەدان لە دەوڵەت و یاسا ئەگینا ئاسایش نەچووە لاسایی داعش بكاتەوە، بەڵكو ئەگەر دیقەتی زیندانیەكانی ئاسایشی سلێمانی بدرێت هەمان ئەو جلوبەرگانەیە". لە سەرەتای مانگی 11 ی 2021 تا سەرەتای مانگی 12 ی 2021 خۆپیشاندانی خوێندكاران لە چەند شار و شارۆچكەیەكی هەرێم بۆ داواكردنی دەرماڵە بەڕێوەچوو، كە لە 2014 ەوە حكومەتی هەرێم بە پاساوی قەیرانی دارایی بڕیویەتی، لەخۆپیشاندانەكەشدا جگە لەوەی توندوتیژی بەرامبەر خوێندكاران بەكارهێندرا چەندین خوێندكار و خەڵكی ناڕازیش دەستگیركران.
.jpg)
.jpg)
