هاوڵاتی سكرتێری كۆمەڵەی زەحمەتكێشانی كوردستانی ئێران دەڵێت: من كۆتاییەكانی رژێمی كۆماری ئیسلامی ئێران لەئاسۆدا دەبینم. عەبدوڵا موهتەدی - سكرتێری كۆمەڵەی زەحمەتكێشانی كوردستانی ئێران لەچاوپێكەوتنێكیدا لەگەڵ رۆژنامەی هاوڵاتی رایگەیاند: خۆپیشاندان و ناڕەزاییەكانی ئێران بەرەو كۆتایی نەڕۆیشتووە، بەڵام هەموو خەباتێك هەڵسوكەوتێكی هەیەو پێویستی بەپشوو هەیەو خەڵكیش پێویستیان بەپشوودان هەیە. سەبارەت بەمەترسی هێرشەكانی ئێرانیش، وتی: من ناتوانم وردەكاریتان بدەمێ بەڵام رێوشوێنی پێویستمان گرتووەتەبەر بۆ ئەوەی لەهێرشی موشەكی و هێرشی درۆنی باشتر خۆمان بپارێزین، بەڵام ناتوانم بڵێم كەچۆڵمان كردووە شتی وانیە. ئاشكراشیكرد: ناوەندی هاوكاری حزبەكانی رۆژهەڵاتی كوردستان لەگەڵ پارتی ژیانی ئازادی كوردستان-پژاك لەهەرێمی كوردستان كۆبوونەتەوە. هاوكات لەبارەی رۆڵیان لەخۆپیشاندان و ناڕەزاییەكانی خۆرهەڵاتی كوردستان، وتی: ئێمە لەناو دڵی خۆپیشاندانەكان بووین، ئەوانەی شەهیدبوون زۆربەیان شەهیدی ئێمەن، ئێمە پێمان خۆش نیە ناوەكانیان رابگەیەنین. هاوكات سەبارەت بەكاریگەریی ناكۆكیەكانی یەكێتی نیشتمانی كوردستان و پارتی دیموكراتی كوردستان لەسەر حزبەكانی رۆژهەڵات، سكرتێری كۆمەڵەی زەحمەتكێشانی كوردستانی ئێران دەڵێت: ناكۆكیەكانی پارتی و یەكێتی كاریگەری بۆ سەر هەموو كەس دەبێت و بۆ سەر خۆیانیش دەبێت و بۆ سەر ئێمەش دەبێت. دەقی چاوپێكەوتنی عەبدوڵا موهتەدی؛ هاوڵاتی: بەبڕوای تۆ دەستكەوتی خۆپیشاندان و ناڕەزاییەكانی چوار مانگی رابردووی خۆرهەڵاتی كوردستان و ئێران چی بووە؟ عەبدوڵا موهتەدی: ئەم خۆپیشاندانانە لەگرتن و كوشتنی كچێكی كوردی سەقزی بەناوی ژینا یان مەهسا ئەمینی دەستیپێكرد، وەك ئاماژەشتان پێكرد چوار مانگە درێژەی هەیەو پێم وایە سەرەڕای هەموو عەزیەت و ناڕەحەتی و گرتن و برینداركردن و شەهیدكردنی زیاتر لە 500 كەس، بەڵام من وادەزانم ئەم شۆڕشە دەستكەوتی زۆر زۆر گەورەی هەبووە، یەكەمینیان ئەوەیە جێگە و پێگەی كوردی لەئێران، بەبڕوای من لەدونیادا كوردی رۆژهەڵاتی زۆر بردە سەرەوە، ئەم شۆڕشە كوردی رۆژهەڵاتی بەهەموو دونیا ناساندو جێگەو پێگەیەكی دا بەكوردی رۆژهەڵات لەئێران كە بەدڵنیاییەوە لە 44 ساڵی لەوەوپێش نەبووەو رەنگە پێشتریش نەبووبێ، كوردی كرد بەخۆشەویستی هەموولایەك و كردنی بەدەستپێشخەرو بەبنكەی مقاوەمەت و خۆڕاگری، هەر وابووە بەڵام ئاوا ناسرا، دووەم ئەوەیە هاوپشتی و هاوخەباتیەكی گەورە لەناو كوردو هەموو بەشەكان و نەتەوەكان لەئێران هێنایە ئاراوە، سێیەم ئەوەیە كەئەو هاوپشتی و هاوخەباتیە كەمەرجێكی سەرەكی و پێویستە بۆ سەركەوتن بەسەر كۆماری ئیسلامی ئێران، هاوخەباتی نێوخۆیی و هاوپشتی یەكگرتووی نێوخۆی كوردی رۆژهەڵاتی زۆر لەجاران زیادكرد، ناوەندی هاوكاری حزبە كوردەكان، وەكو مەركەزێك و ناوەندێك بۆ ئەو راپەڕینە خۆی دەرخست، لەمێژ ساڵە كۆماری ئیسلامی بەتەمابوو حزبەكان بێ كاریگەری پیشان بدات، جێگیربوو پێچەوانەكەیەتی. هاوڵاتی: دەسەڵات لەئێران دەستی بەسەركوتی بەرفراوان و گەورەی ناڕەزاییەكان كردووە، ئێمە دەبینین خۆپیشاندان و ناڕەزاییەكانی خۆرهەڵاتی كوردستان و ئێرانیش لاوازبووە، بەبڕوای بەڕێزت بۆچی خۆپیشاندانەكان نەیتواتی بەرفراوانتر بێت، رەنگە تێبینی ئەوەش بكرێت خۆپیشاندانەكان بەرەو كۆتایی دەڕوات؟ عەبدوڵا موهتەدی: نەخێر پێم وانیە بەرەو كۆتایی رۆشتبێت بەو ئاسانیە من ئەو ئەنجامە ناگرم، بەڵام هەموو خەباتێك، هەموو خۆپیشاندانێك، هەموو شەڕو جەنگێكی مەیدانی و شۆڕشیش هەڵسوكەوتێكی هەیەو پێویستی بەپشوو هەیەو خەڵكیش پێویستیان بەپشوودان هەیە، سێ مانگی بەردەوام ئەم خۆپیشاندانانە درێژەی هەبووە لەشارەكانی كوردستان لە (سنە، مهاباد، بۆكان، سەقز، جوانڕۆ، كامیاران، مەریوان، شنۆو پیرانشارو لەكرماشان) سێ مانگی بەردەوام خۆپیشاندان كەم نیە ئەویش لەگەڵ دوژمنێكی دڕندەی وەكو هێزە سەركوتكەرەكانی كۆماری ئیسلامی ئێران، من بەڕاستی ستایشی ئەو مقاوەمەت و خۆڕاگری و پشوودرێژیەی گەلی كورد دەكەم و پێموایە ئەمە بەتەواوبوونی شۆڕشی دانانێم و بەپشوویەكی دادەنێم و شۆڕش شكڵ و خەبات و جۆر بەجۆری هەیەو دوای خۆپیشاندانە بەردەوامەكان ئێستا دەبینین لەچلەی شەهیدەكاندا ئەو خۆپیشاندانانەو ئەو گردبوونەوانە هەیە، دڵنیام ئەم شۆڕشە بەو ئاسانیە ناشكێت. هاوڵاتی: بۆچونێك هەیە پێی وایە هۆكاری سەرنەكەوتنی خۆپیشاندانەكانی ئێران بۆ ئەوە دەگەڕێتەوە هێشتا سیاسەتی هەرێمی و نێودەوڵەتی لەگەڵ رووخانی دەسەڵاتی كۆماری ئیسلامی ئێران نیە، رای بەڕێزت چیە؟ عەبدوڵا موهتەدی: من لەم 44 ساڵە هەرگیز بەقەد ئەم سێ بۆ چوار مانگە نەمبینیوە كەكۆمەڵگای نێونەتەوەیی و ئەمریكاو وڵاتە ئەوروپاییەكان و وڵاتە رۆژئاواییەكان تا ئەو رادەیە دژ وەستابنەوە بەرامبەر بەكۆماری ئیسلامی ئێران من ناڵێم سیاسەتی ئەكتیڤی ئەوان ئێستا رووخاندنی رژێمە، ئەسڵەن رووخاندنی رژێم كاری هێزی دەرەكیش نیە، كاری خەڵكی ئێرانە، كاری جەماوەری راپەڕیوی خەڵكی ئێرانە (كوردە - فارسە - عەرەبە- توركە) ئەم ئاڵۆگۆڕی نێوخۆی لەئێران دەبێت بەدەست خەڵكی ئێران ئەنجامبگرێت و هەر واش دەبێت، بەڵام پشتیوانی نێونەتەوەیی و پشتیوانی كۆمەڵگای نەتەوەیی لەم خەبات و راپەڕینەی ئێران هەرگیز وێنەی نەبووە، بڕوا بكە پشتیوانیان لەئۆكراین كەمتر نیەو بگرە زیاتریشە، بەڵام ئیتر ئەمەش بۆ خۆی لەزیادبوونیشەو لە كەمبوون نیە، ئەم شۆڕشە وجهە نەزەری كۆمەڵگەی نێونەتەوەیی بەرامبەر بەكۆماری ئیسلامی ئێران گۆڕی. هاوڵاتی: ئێران بەردەوام هەڕەشە لەحزبەكانی رۆژهەڵاتی كوردستان دەكات، زانیاری ئەوە هەیە كەئێران لەڕێگەی حكومەتی هەرێم و هەم لەڕێگەی حكومەتی عێراقیشەوە داواتان لێدەكات بارەگاو كەمپەكانتان چۆڵ بكەن، ئایا پێتان ناڵێن بۆ كوێ بڕۆن؟ عەبدوڵا موهتەدی: ئێران فشاری لەسەرمان زیادیكردووە لەم ساڵانەی دواییداو بەتایبەتی لەم مانگانەی داوایدا لەوەش زیاتریكردووەو فشاری بۆ بەغداد هێناوەو فشاری بۆ حكومەتی هەرێمیش هێناوە، بەڵام من بەئاسانی نابینم كەئێران سەركەوتوو بێت لەو فشارانەیدا. هاوڵاتی: فشارەكانی ئێران چین؟ عەبدوڵا موهتەدی: فشارەكان هەر ئەوەیە دەڵێت بڕۆن و كوردستانی عێراق چۆڵ بكەن و هەرێم چۆڵ بكەن و چەك بكرێن و رادەست بكرێنەوە، سەرانی حزبەكان و كەسایەتییەكان رادەستبكرێنەوە، لەم جۆرە داخوازییانە كەبڕوای من بەئاسانی قابیلی ئەنجام نیە. هاوڵاتی: بڕیارە حكومەتی عێراق هێزێك لەسەر سنووری ئێران جێگیر بكات، پێتان وایە بۆچی ئەو هێزە دەهێنرێتە سەر سنوور؟ عەبدوڵا موهتەدی: وەڵاهی ئەوە زۆرتر پرسیارێكە دەبێت حكومەتی هەرێم و بەغداد بەتایبەتی حكومەتی هەرێم وەڵامی بدەنەوە، ئەوە پرسیارێك نیە رووی لەئێمە بێت، ئەم ئاڵوگۆڕە ناگەڕێتەوە سەر ناوخۆیی ئێران، بەڵكو دەگەڕێتەوە سەر عێراق و هەرێمی كوردستان حەقە ئەو پرسیارە ئەوان وەڵامی بدەنەوە. هاوڵاتی: بۆچی حزبەكانی رۆژهەڵاتی كوردستان تائێستا ناكۆكن و یەك گوتاری هاوبەشتان نیە، لەكاتێكدا ئەگەری ئەوە هەیە بەیەكگرتوویی رۆڵێكی باشترتان هەبێت؟ عەبدوڵا موهتەدی: نەخێر یەكگرتووی ناو ئێمە هەرگیز ئاوا زۆر نەبووەو قەت ئەوەندە یەكگرتووییەكەمان پتەو نەبووە، وەكو باسمكرد لە 2017 ناوەندی هاوكاری حزبە سیاسییەكانی كوردستانی ئێران «ئەمە ناوە كامڵەكەیەتی» ئەم ناوەندە پێكهات و ئەم ناوەندە دەوری سەرەكی هەبوو، ئەو رۆژەی كە ژینا ئەمینی گیانی لەدەستداو ئەسپەردەكرا لەسەقز، رۆژی دواتر ئێمە راگەیاندنمان هەبوو و لەسەر بنەمای ئەم راگەیاندنە هەم مانگرتنی گشتی لەكوردستان بەڕێوەچوو سەركەوتووانەو هەمیش خۆپیشاندانی گشتی لەكوردستان و لەشارەكانی كوردستان و لێرەشەوە تەشەنەی كرد بۆ زانكۆی تاران و لەوێشەوە بۆ هەموو ئێران لەبەرئەوە من ئەو یەكگرتووییە ناڵێم تەواوەو هیچی دی نابێت، بەڵام لەچاو جاراندا ئەو یەكگرتووییە بەپتەوتر دەزانم جا ئەم ناوەندی هاوكاریە لەگەڵ حزب و گروپ و لایەنەكانی دیكەش دانە دانە دانیشتنی كردووەو دەیكات و هەماهەنگی دەكات، من یەكگرتووی كورد هەتا زۆر بێت هەر كەمە، پێم وایە زۆر قۆناغمان ماوە بیبڕین، ئەوە هیچ گومان لەوەدا نیە، بەڵام ئەو ناكۆكییە نابینم كە جەنابت باسی دەكەیت. هاوڵاتی: وەكو ناوەندی هاوكاری لەگەڵ پارتی ژیانی ئازادی كوردستان-پژاك دانیشتوون و كۆبوونەوەتان هەبووە؟ عەبدوڵا موهتەدی: بەڵێ. هاوڵاتی: كەی و لەكوێ دانیشتوون؟ عەبدوڵا موهتەدی: لەهەرێمی كوردستان دانیشتووین و لەدوو سێ هەفتەی رابردوودا دانیشتووین. هاوڵاتی: باسی چیتان كردووە؟ عەبدوڵا موهتەدی: من لەشاندەكەدا نەبووم، بەڵام هەردوولا قسەی خۆیانیان كردووە، باسی ئەوەیانكردووە كەچۆن هەم نەهێڵن كە گرژی لەنێوانیاندا رووبدات و هەمیش لەو جێیانەی پێویستە دەتوانن هەماهەنگی لەنێوان خۆیاندا بەڕێوەبەرن. هاوڵاتی: سەبارەت بەو ئاڵایەی پژاك بۆ رۆژهەڵاتی كوردستان پەسەندی كرد، راتان چیەو ئێوە چ ئاڵایەكتان پێ باشە بۆ ئەم قۆناغ و ئەم سەردەمە؟ عەبدوڵا موهتەدی: ئێمە دەمێك ساڵە ئاڵای كوردستانمان هەڵبژاردوەو لەكۆنگرەكەشماندا پەسەندمان كردووە، دیارە هەر گروپ و حزبێت بۆخۆی چی پێ مەسڵەحەتە بەسیاسەتی خۆی وادەكات، ئێمەی ئاڵای خۆمان كەهەمان ئاڵای كوردستانە هەیە. هاوڵاتی: مەبەستان لەو ئاڵایەیە كە لەهەرێمی كوردستان هەڵدەكرێت؟ عەبدوڵا موهتەدی: بەڵێ، بەڵام با ئەوەش بڵێم رۆژی خۆی ئەگەر ئێران ئازادبوو و لەكوردستانێكی ئازاد ژیاین، كەهیوادارم ئەو رۆژە زوو بێت پەرلەمانی كوردستانی رۆژهەڵات بۆ خۆی ئەو مەرجەعە دەبێت كەبڕیار بدات چ ئاڵایەك وەكو ئاڵای خۆی هەڵدەبژێرێت. هاوڵاتی: لەكاتێكدا كە خۆپیشاندان و ناڕەزاییەكان زۆربەی شارەكانی رۆژهەڵاتی بەشێوەیەكی بەرفراوان گرتبووەوە ئێوە وەكو هێزەكانی رۆژهەڵات جگە لەلێدوان و بەیاننامە، تێبینی ئەوەكرا هیچ جۆرە پشتیوانییەكی خۆپیشاندانەكانتان نەكرد، ئایا بۆچی رۆڵی زیاترتان نەبووە؟ عەبدوڵا موهتەدی: رێك بەپێچەوانەوە، ئێمە لەناو دڵی خۆپیشاندانەكان بووین، ئەی ئەو هەموو گەنجە، ئەوان دوور لەحزبەكان نین، ناڵێم هەموو كەس حزبیە، بەڵام لەنێو ئەو گشتە چالاكە گەنجەدا، لەنێو ئەو خەڵكە بەرینەدا كە بەپانایی و درێژایی هەموو كوردستانی رۆژهەڵات خۆپیشاندانیان دەكرد، چالاكانی حزبی ئێمە رۆڵی گەورەو بەرچاویان هەبوو، با پێت بڵێم ئەم خۆپیشاندانانە و ئەم شۆڕشەی كە ئەم سێ چوار مانگە لەئێران روویداوە، دەورو نەخش و جێگەو پێگەی حزبەكانی ئەوەندەی دیكە پتەوو قایمكردووە لەكوردستان، ئێمە لەجەرگەی شۆڕشەكەدا بووین، مەگەر مەبەستی جەنابت ئەوە بێت بۆ تیمی پێشمەرگەمان نەناردووە، ئەگینا لەناو خەڵكەكەدا ئەی ئەو شەهیدانە كێن، ئێمە پێمان خۆش نیە ناوەكان رابگەیەنین، بەڵام زۆری شەهیدی ئێمەن. هاوڵاتی: نێوانی یەكێتی و پارتی ئاڵۆزە، كۆمێنتی تۆ لەسەر ناكۆكییەكانی ئەو دوو حزبە چیەو تاچەند كاریگەری لەسەر حزبەكانی رۆژهەڵات دەبێت؟ عەبدو موهتەدی: من تەمەنا دەكەم كەئەو دوو حزبە بكەونە دەورەیەكی وەكو جاری جاران، بكەونە ناو دەورەیەكی هاوكاری و هاوخەباتی، پێش هەموو شتێك بۆ هەرێمی كوردستان پێویستە، بۆ جێگەو پێگەی كورد لەهەموو رۆژهەڵاتی ناوەڕاست پێویستە و بێگومان بەقازانجی ئێمەش بۆ رۆژهەڵاتی كوردستان تەواودەبێت. هاوڵاتی: ئەم ناكۆكییانە زیاتر بەرەو هەڵكشان بڕوات كاریگەری خراپی بۆ سەر ئێوەش دەبێت؟ عەبدوڵا موهتەدی: بۆ سەر هەموو كەس دەبێت، بۆ سەر خۆیانیش دەبێت، بۆ سەر ئێمەش دەبێت. هاوڵاتی: ئێستا ئێوە بارەگاكانتان چۆڵكردووە؟ عەبدوڵا موهتەدی: من ناتوانم وردەكاریتان بدەمێ، بەڵام رێوشوێنی پێویستمان گرتووەتەبەر بۆ ئەوەی لەهێرشی موشەكی و هێرشی درۆنی باشتر خۆمان بپارێزین، بەڵام ناتوانم بڵێم كە چۆڵمان كردووە شتی وانیە. هاوڵاتی: وەكو دوا پرسیار .. پێتوایە ناڕەزایی و خۆپیشاندانەكانی ئێران، بەرەو كوێ دەڕوات؟ عەبدوڵا موهتەدی: هیچ كەس بەدیقەت بۆی پێشبینی ناكرێت، كە لەداهاتوودا بەچی ئاقارێكدا دەڕوات ئەم خەباتە، نەك ئێرە لەهیچ كوێی دونیا كۆمەڵگەی مرۆڤایەتی بەئاسانی پێشبینی ناكرێت، ئەمە تاقیگەیەك نیە دڵنیابیت لەئەنجامەكەی، بەڵام بەبڕوای من كێشەی دەسەڵات و خەڵك وەها قوڵبووەتەوەو لێك دووركەوتونەتەوە، وەها شیرازەی دەسەڵات بەرەو داڕمان رۆیشتووە، وا لەباری ئابورییەوە داتەپیوەو كێشەی نێوخۆیان زۆربووە، وەها كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی پشتی لەڕژێم كردووە، كە من پێموانیە بەئاسانی بتوانێت بەردەوام بێت، ئێستا بێت یان شەش مانگی دیكە یان هەر كاتێك بێت، من كۆتاییەكانی ئەم رژێمە لەئاسۆدا دەبینم.
هاوڵاتی مەکتەبی سیاسی پارتی ڕاگەێندراوێکی لەسەر چارەسەرکردنی کێشەکانی نێوانیان لەگەڵ یەکێتی و هەڵبژاردنەکانی هەرێمی کوردستان بڵاو کردەوە و رایەگەیاند، " "دووبارهی دهكهینهوه ئێمه له پارتی دیموكراتی كوردستان ئامادهین بۆ كۆبوونهوه و گفتوگۆ و چارهسهركردنی گرفتهكان" لەگەڵ یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان. دەقی راگەیێندراوەکە: ڕاگەیاندراوی كۆبوونهوهی مهكتهبی سیاسیی پارتی دیموكراتی كوردستان ئهمڕۆ چوارشەممە، ١٨ـی ١ـی ٢٠٢٣ مهكتهبی سیاسیی پارتیمان به سهرۆكایهتی سهرۆك مهسعود بارزانی كۆبوونهوهی ئاسایی خۆی ئهنجامدا سهبارهت به پێشهات و گۆڕانكارییه سیاسی و حكومی (ئیداری)ەکان له ههرێم و ناوچهكهدا، لهم كۆبونهوهیهدا پارتیمان جەختی له چارهسهری كێشه و گرژیهكانی كه ههن له پهیوهندیمان لهگهڵ یهكێتی نیشتمانی كوردستان کردەوە بهگوێرهی پرهنسیپ و ماددهكانی رێككهوتنی سیاسی و ئیداری نێوانمان و كارنامهی كابینهی نۆیهمی حکومەت كه بهڕهزامهندی ههردوولامان نووسراون و ئیمزاكراون. لە کۆبوونەوەدا ئهم تهوهرانهی خوارهوه مناقهشهكران و بڕیاری پێویستیان لهبارهوه درا: یهكهم/ تهوهری ناوخۆی كوردستان: پارتیمان له ڕوانگهی پاراستنی دهستكهوتهكانی گهلهكهمان كه بهخوێن و خهبات بهدهست هاتوون و ههستکردن به بهرپرسیاریهتی و ئهزموونی دهیان ساڵهی خهباتی بێوچان لهپێناو ماف و ئامانجهڕهواكانماندا، ههروهها لهپێناو پاراستنی قهوارهی ههرێمی كوردستان و ئاسایشی هاوڵاتیان، ههمیشه كۆبوونهوه و گفتوگۆ بۆ چارهسهری كێشه و گرفتهكانی بهڕێگای دروست و راست زانیوه، ههروهها لهڕوانگهی باوهڕبوون به پێكهوهژیانی نهتهوهیی و ئایینی و سیاسی و پاراستنی مافی مرۆڤ، ههوڵی دروستكردنی پردی پهیوهندی و پێكهوه كاركردن و متمانه دروستكردنی داوه. بۆ ئهم مهبهسته و به پڕاكتیككردنی ئهم باوهڕ و تێگهیشتنهمان و، بۆ یهكڕیزی گهلی كوردستان بهرانبهر ئاڵهنگاری و گرفتهكان و جێبهجێكردنی بڕیاری كۆنگرهی ١٤ی پارتیمان و بڕیاری سهرۆك مهسعود بارزانی، ههڵدانهوهی لاپهڕهیهكی نوێمان له پهیوهندیهكانماندا راگەیاند، بۆیه لێرهوه ههر وهك پێشتریش دهستپێشخهریمان كردوه بۆ كۆبوونهوهی دووقۆڵی لهگهڵ یهكێتی نیشتیمانی كوردستان و له وهڵامی بروسكهشیان بهڕوونی ئاماژهمان پێداوه كه ههبوونی تێبینی و گرفت به بروسكە یان باسكردن له ڕاگهیاندن چارهناكرێت، بەڵکو ڕێگای سیاسی و مهدهنیانه كۆبوونهوهی دووقۆڵی و باسكردن و مناقهشهكردنی تهواوی تێبینی و گرفتهكانمانه بهمهبهستی دۆزینهوهی چارهسهر، ئێستایش دووبارهی دهكهینهوه ئێمه له پارتی دیموكراتی كوردستان ئامادهین بۆ كۆبوونهوه و گفتوگۆ و چارهسهركردنی گرفتهكان، هەر ئەمەش بهڕێگایهكی دروست و هاوچهرخ دهزانین کە لەگەڵ یەکێتی نیشتیمانی و تهواوی لایهنه سیاسییهكانی كوردستان دهستدهكهین به گفتوگۆ و بیروڕا گۆڕینهوه. دووهم/ تهوهری حكومهت: ههروهك له خاڵی (٤)همی رێككهوتنه سیاسیهكهی نێوان پارتیمان و یهكێتی ـدا هاتووه، دهبوو ههردوولامان پاڵپشتی حكومهتی ههرێمی كوردستان بكهین له ههموو روویهكهوه، بهداخهوه نهك پشتیوانی حكومهت نهكرا، بهڵكو بهپێچهوانهوه زۆر ئاستهنگی بۆ دروستكرا و ئیستایش كێشه و گرفتهكان بهشێوهیهك نیشانی هاوڵاتیانی كوردستان دهدرێن كه گوایه ئهم بابهتانه لهگهڵ شهخسی بهڕێز سهرۆكی حکومەتە، لێرهوه ڕایدهگهیهنین ئێمە دژی به شهخسهنهكردنی كێشهكانین و ئهم جۆره ههوڵانه ڕهتدهكهینهوه. سهرۆكی حكومهت بهگوێرهی مادده و بڕگهكانی رێككهوتنی سیاسی و ئیداری، ههروهها كارنامهی كابینهی نۆیهم ڕهفتاریكردوه، ئهم ههوڵانهیان بۆ پهردهپۆشكردنی ئهم كهموكوڕیانهیه كه دروستیدهكهن و ڕێگا له چاكسازی و شهفافیهت دهگیرێ، بۆیە رایدهگهیهنین کە ئهم جۆره ڕهفتار و مامهڵهكردنه له كاروباری حكومهت خۆدزینهوهیه له ڕێككهوتنی سیاسی و ئیداری و كارنامهی كابینەی نۆیەم كه ههرسێكیان بههاوبهشی و به پهسندی ههردوولامان ئامادهكراون و ئیمزاكراون. شایهنی باسە كۆبوونهوهی مهكتهبی سیاسی بهتهواوی توانا پاڵپشتی ههڤاڵ مهسرور بارزانی سهرۆكی حكومهتی ههرێمی كوردستان و كابینهكهی دهكات و، رێگای چارهسهری كێشهكان بهردهوامیدانه به گفتوگۆ له كۆبوونهكانی ئهنجوومهنی وهزیران نهك خۆ پهراوێزخستن و بهكارهێنانی دهزگاكانی راگهیاندن. سێیهم/ تهوهری ههڵبژاردنی پهرلهمانی كوردستان: زۆر ههوڵماندا، پڕۆژهمان ئامادەکرد و پێشکەشمانکرد لەو كۆبونهوه هاوبهشهنەی كه بهڕێز سهرۆكی ههرێم پێكیدههێنا و سهرپهرشتی دهكردن، هەروەها لەو كۆبونهوانهش كه نوێنهری UNبهشداردهبوو، بهڵام بهداخهوه دواجار لهڕووی ناچاری و لەپێناو پاراستنی قهوارهی ههرێم بژاردهی درێژكردنهوهی تهمهنی پهرلهمانمان پهسهندكرد، ئێستایش مهكتهبی سیاسی جهخت لهوه دهكاتهوه كه دهبێت چیدی پهرلهمانی كوردستان كۆبونهوهكانی پهكنهخرێ و له زووترین كاتدا كۆبوونهوهی ئاسایی ئهنجامبدات و ئهم ههنگاوانه بگرێته بهر: -ههمواری یاسای ههڵبژاردن ئهولهویهتی پێبدرێت لەگەڵ چهسپاندنی بابهتی چوار بارزنهیی و بهكارهێنانی تۆماری بایۆمهتری دوایین ههڵبژاردنی ئهنجوومهنی نوێنهرانی عێراق. -هاوتهریب لهگهڵ دهنگدان لهسهر ههمواری یاسای ههڵبژاردن كۆمسیۆنی سهربهخۆی ههڵبژاردن و ڕاپرسی كارابكرێتهوه و پۆسته فهڕاغهكانی نێو كۆمسیۆن پڕبكرێنهوه. -داوا له حكومهتی ههرێم دهكهین پێداویستییه ئیدارییەکان و بودجهی پێویست بۆ ههڵبژاردن لهم ساڵدا دابین بكات. -داوا له بهڕێز سەرۆكی ههرێمی كوردستان دهكهین بهگوێرهی رێککارە یاساییهكان رۆژی ههڵبژاردن لهوادهی خۆیدا دهستنیشان بكات. -ههروهها داوا له تهواوی لایهنه سیاسییهكانی كوردستان دهكهین پاڵپشت بن بۆ ئهنجامدانی ههڵبژاردنی پهرلهمانی كوردستان له ساڵی 2023 لەو واده یاساییەدا كه دیاریدهكرێت. چوارهم/ سهبارهت به حكومهتی فیدڕاڵ و پهیوهندییهكانی هەولێر و بەغداد: ئێمه له پارتی دیموكراتی كوردستان لهگهڵ دروستكردنی پهیوهندی دروست و ئاساین لهنێوان حكومهتی ههرێم و حكومهتی فیدڕاڵ بهگوێرهی مادده و بڕگهكانی دهستوور بۆ چارهسهری ههموو كێشه و گرفتهكان كه ئێستا ههن یا دێنهپێش لهڕووی یاسایی و سیاسی و شایسته داراییهكانەوە، پێمانوایە توندوتۆڵكردنی پهیوهندییهكان و ئهم ڕێبازه خزمهتی زیاتر به تەواوی گهلانی عێراق بهشێوهیهكی گشتی دهكات و سهرجهم بابهتەكان له ڕێككهوتنی سیاسیی ئیدارهی دهوڵهت و كارنامهی كابینەی حکومەتی فیدراڵ بهڕوونی ئاماژەیان پێكراوه و چهسپێندراون، بۆیە به پێویستی دهزانین ئیلتیزام بهم رێككهوتنانه بكرێ و بكهونه بواری جێبهجێكردنەوە. لەکۆتاییدا بە دانهواندنی سهری رێز و نەوازش بۆ شههیدانی كورد و كوردستان كۆتایی به كۆبوونهوهكه هێنرا. مهكتهبی سیاسیی پارتی دیموكراتی كوردستان ١٨ـی ١ـی ٢٠٢٣
هاوڵاتی کونسوڵخانهی ئهمریکا له ههولێر له تویتێکدا له پێگهی فهرمی خۆی بڵاویکردهوه، برێت مەکگۆرک له کۆبوونهوهکانیدا لهگهڵ ههریهکه له نێچیرڤان بارزانی، سهرۆکی ههرێمی کوردستان و مهسعوود بارزانی، سهرۆکی پارتی و بافڵ جهلال تاڵهبانی، سهرۆکی یهکێتی و قوباد تاڵهبانی، جێگری سهرۆک وهزیرانی ههرێمی کوردستان "جهختی لهسهر گرنگی یهکڕیزیی کورد کردهوه بۆ بهرهو پێشبردنی بهرژهوهندی هاوبهشمان بۆ خۆشگوزاری ههرێمی کوردستان و گهلانی عێراق". هەروەها کونسوڵخانهی ئهمریکا له بەغدا رایگهیاند، برێت مەکگۆرک، رێکخەری کۆشکی سپی بۆ کاروباری ئاسایشی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست و باکووری ئەفریقا له کۆبونهوهی لهگهڵ سەرۆک وەزیرانی عێراقدا جهختی لهسهر گرنگیی چارەسەر کردنی کێشەکانی نێوان هەرێمی کوردستان و بەغدا کردهوه. لە بەیاننامەکەدا هەروەها هاتووە شاندی باڵای ویلایهته یهکگرتووهکانی ئهمریکا لهمیانی سهردانهکهیاندا لهبارهی چەند پرسی گرنگ گفتوگۆیان کردوه، لهوانه رێککهوتنی هەولێر لهگهڵ بهغدا، مهترسییهکانی سهرههڵدانهوهی داعش له سووریا و رێککهوتنی ههرێم و عێراق لهگهڵ تورکیا. شایانی باسە شاندە باڵاکهی ئەمریکا پێکهاتبوو لە برێت مەکگۆرک، رێکخەری کۆشکی سپی بۆ کاروباری ئاسایشی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست و باکووری ئەفریقا و ئامۆس هۆکشتین، ڕێکخەری تایبەتی سەرۆکایەتیی بۆ ژێرخانی جیهانی و ئاسایشی وزە و ئالینا ڕۆمانۆسکی، باڵیۆزی ئەمریکا لە عێراق و ژمارەیەک ڕاوێژکاری وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا.
.jpg)
هێمن مەحمود سەرەڕای هەموو هەوڵەكانی بانكی ناوەندی عێراق و لێدوانی بەرپرسان بۆ دابەزاندنی بەهای دۆلار لەبەرامبەر دیناری عێراقیدا كەماوەیەكە لەنرخی فەرمی بەرزتربووەتەوە، تائێستا بەهای 100 دۆلاری ئەمریكی لەنێوان 155 هەزار بۆ 161 هەزار بەرزونزم دەكات، كەچی بازاڕەكانی دراو بەو هەوڵ و لێدوانانە تائێستا كاریگەرییەكی ئەوتۆیان لەسەر درووستنەبووە، راوێژكاری دارایی سەرۆكوەزیرانی عێراقیش بڕوای وایە هۆكاری دابەزینی نرخی دینار كۆتوبەندی دەرەكییە، بەشێك لەسەركردە شیعەكانیش پێیان وایە پلانی ئەمریكایە بۆ تێكشكاندنی دراوی عێراقی، هەندێك بڕواشیان وایە دینار قوربانی ململانێكانی ئەمریكاو ئێرانەو عێراقییەكان باجەكەی دەدەن. ئیحسان یاسری راوێژكاری بانكی ناوەندی دەڵێت بەمنزیكانە بەهای دۆلارێكی ئەمریكی بۆ هەزارو 470 دینار دەگەڕێتەوە، هەروەها هۆكاری بەرزبوونەوەی نرخی دۆلار بەرامبەر دینار لەبازاڕە ناوخۆییەكان ئاشكرادەكات و دەڵێت « بانكی ناوەندی زیاتر لەساڵێك لەمەوبەر دەستیكردووە بەڕێكخستنی كەرتی دارایی بازرگانی دەرەكی، ئەویش لەڕێگای دروستكردنی ئەوەی پێی دەوترێت (پلاتفۆرم)، كەمیكانیزمێكە كەبانكەكان لەڕێگەیەوە داواكارییەكانیان بەرزدەكەنەوە بەمەبەستی دابینكردنی پێداویستییەكانی دارایی بازرگانی دەرەكی، بانكەكان ئەركی گەڕان بەدوای كڕیاردا ئەنجامدەدەن بەپێی ئەوەی بەئەركی (كڕیارەكەت بناسە) ناسراوە، واتە زانینی سروشتی كڕیارو سەرچاوەكانی پارەكەی، دواتر پارەكە بۆ بەرژەوەندی كڕیارەكە دەڕوات و دوای ئەوە كاڵاكان دەگەڕێندرێنەوە». پێشووتر بانكی ناوەندی نرخی یەك دۆلاری بۆ وەزارەتی دارایی بەهەزارو 450 دینارو بۆ بانكەكان بەهەزارو 460 دینارو بۆ هاووڵاتیانیش بەهەزارو 470 دینار دیاریكردبوو، بەڵام لەئێستادا ئەو نرخانە بەجێگری لەبازاڕەكاندا نەماونەتەوە، ئەمەش مەترسی لەلایەن هاووڵاتیانەوە درووستكردووە، چونكە عێراق وڵاتێكی بەكاربەرەو زۆربەی بازرگانییەكەی لەڕێگای هاوردەوەیە لەوڵاتانی دەرەوەو بەمەش كاردەكاتە سەر ژیانی هاووڵاتیانی. مەزهەر محەممەد ساڵح راوێژكاری دارایی سەرۆكوەزیرانی عێراق بڕوای وایە هۆكاری راستەقینەو بنەڕەتی دابەزینی نرخی دینار كۆتوبەندی دەرەكییە، بەڵام هادی عامری سەركردەی دیاری شیعەكان بڕوای وایە ئەمریكییەكان وەك چەكێك بەرزبوونەوەی دۆلار بەرامبەر دینار لەبەرامبەر عێراقدا بەكاردەهێنن بۆ ئەوەی فشاری لێبكەن بەرەو رووی ئەوروپاو وڵاتانی دیكەی جیهاندا نەكرێتەوە، ئاماژە بەوەشدەكات ئەمریكییەكان دۆلار وەك چەكێك بۆ برسیكردنی گەلان بەكاردەهێنن. محەممەد ئال كازم باڵوێزی ئێران لەعێراق ئەو دەنگۆیانەی رەتكردووەتەوە گوایە ئێران هۆكاری دابەزینی بەهای دینارەو رایگەیاندووە وڵاتەكەی هەمیشە پاڵپشتی سەرەكی بووە بۆ گەشەی عێراق و سەقامگیری و پێشكەوتنی، جەختیشی لەوەكردووەتەوە ئەو دەنگۆیانە بۆ لەخشتەبردنی رای گشتییەو لابردنی تۆمەتەكانە لەسەر ئەو لایەنەی هۆكاری سەرەكی ئەو دۆخەیە. بەبڕوای چاودێرانی ئابووریش دیناری عێراقی باجی ململانێی ئەمریكاو ئێران دەدات لەسەر گۆڕەپانی عێراقیداو واشدەردەكەوێت ئەم كێشەیەی ئێستا نوێترین ئەڵقەی ئەو ململانێیە بێت، ئەویش بەهۆی ئەو كۆتوبەندانەی ئەمریكا خستوویەتیە سەر بانكە عێراقییەكان وەك هەوڵێك بۆ رێگریكردن لەناردنی دۆلار بۆ ئێران و لەئێرانیشەوە بۆ لایەنگرو هاوپەیمانەكانی لەناوچەكەدا. ئەحمەد تەبەقشلی شارەزای بواری ئابووری بڕوای وایە بەپێچەوانەی ئەو پڕوپاگەندەو زانیارییە هەڵانەوە كە بڵاودەكرێنەوە هیچ بەڵگەیەك لەئارادا نییە بۆ ئەوەی ئەمریكا فشاری لەعێراق كردبێت تانرخی دینار دابەزێت، دەشڵێت هۆكاری دابەزینی نرخی دینار پەیوەستبوونی عێراقە بەچەند سیستەمێكی حەواڵەی نێودەوڵەتییەوەو پێویستە بانكەكانی عێراق جێبەجێی بكەن تاوەكو دەستیان بگات بەیەدەگی دراوی عێراقی لەئەمریكا. لەئێستادا عێراق نزیكەی 100 ملیار دۆلار یەدەگی دراوی هەیەو بانكی فیدراڵی ئەمریكی لەسەدا 80ی داواكارییەكانی بانكەكانی عێراقی رەتكردووەتەوە بۆ ئەوەی بتوانن لەو پارەیان دەستبكەوێت ئەویش بەهۆی ئەوەی گومانیان هەیە پارەكە بڕوات بۆ هەندێك وڵات كە لەلیستی سزاكانی ئەمریكادان وەك ئێران و روسیا، ئەمەش وەهایكردووە لەبازاڕەكانی عێراقدا خواست بۆ دۆلار لەخستنەڕووی دۆلار زیاتر بێت و نرخەكەی بەرزببێتەوە. دیاردەی زۆربوونی بانكەكان لەدوای ساڵی 2003ەوە لەعێراقدا سەریهەڵداوەو بەپێی پێوەرە ئابوورییەكان هیچ بیانوویەك نییە بۆ بوونی ئەم هەموو بانكە، بەڵام بەهۆی ئەوەی سیاسییەكان و حزبە دەسەڵاتدارەكان لەڕێگایەوە كاری ئاڵوگۆڕی دراوو ناردنی دۆلار دەكەن بۆ ئێران و وڵاتانی دەرەوە هەم ژمارەكە زۆربووە هەم رۆژانەش قازانجێكی خەیاڵی دەكەن لەمەزادی بانكی ناوەندی، بەرزبوونەوەو نزمبوونەوەی نرخی دۆلاریش دیاردەیەكە لەئێستا سەریهەڵنەداوە، بەڵكو لەساڵانی 2006 و 2014ەوە بەردەوامی هەیەو بەبڕوای چاودێران كۆمەڵێك سیاسی و حزب و میلیشیا دەستیان بەسەر بازاڕەكاندا گرتووەو پەنا بۆ ئەو بازرگانییە دەبەن تاقازانجێكی زۆرتریان دەستبكەوێت، ئەوەی دەمێنێـتەوە هاووڵاتیانی سادەی عێراقییە كە باجی ئەم هەموو بەرزو نزمییەی نرخی دینار و دۆلار دەدەن.
هاوڵاتی رەجەب تەیب ئەردۆغان سەرۆککۆماری تورکیا، ١٤ی ئایاری وەک هەڵبژاردنی سەرۆکایەتی و پەرلەمانی وڵاتەکەی دیاری کرد. ئەردۆغان لە کۆبونەوەی حەفتانەی پارتەکەیدا، وادەی هەڵبژاردنی لەو رۆژەدا ئاشکرا کرد و رایگەیاند کە دەتوانن شکست بە لایەنەکان ئۆپۆزسیۆن بهێنن. بەگوێرەی یاسا بڕیار بوو، ١٨ی حوزەیرانی ئەمساڵ هەڵبژاردنەکان بەڕێوەببرێن. بەگویرەی یاسا ئەردۆغان ناتوانێت جارێکی دیکە خۆی کاندید بکاتەوە، بەڵام بەپێی هەندێک میدیای تورکیا، ئەردۆغان بەدوای هەموارکردنەوەی یاسایەکدا دەگەڕێت کە رێگە بە خۆکاندیدکردنی بدرێت. بەگوێرەی راپرسیەکان دەنگی دەسەڵات لەم هەڵبژاردنەدا زۆر کەم دەکات، بەڵام ئەو کاندیدەی کە ئۆپۆزسیۆن دیاری دەکات، دەتوانێت کاریگەری زۆر لەسەر رێژەی دەنگەکان دروست بکات. تاوەکو ئیستا وا دەردەکەوێت، کەمال کلچدارئۆغلۆ سەرۆکی پارتی گەلی کۆماری (جەهەپە) کە لەنێو لایەنەکانی ئۆپۆزسیۆندا، لایەنگری زیاتری هەیە، بە کاندیدی ئۆپۆزسیۆن دیاری بکرێت. هەرچی پارتی دیموکراتی گەلان (هەدەپەشە)، تاوەکو ئیستا کاندیدی دیاری نەکردووە، بەڵام باس لەوە دەکرێت، گولتان کشاناک هاوسەرۆکی پێشووی گەورەشارەوانی ئامەد بە کاندیدی هەڵبژێرن کە نزیکەی حەوت ساڵە لە زینداندایە.
هاوڵاتی کەجەکە رایگەیاند، ئەوان بەگوێرەی رێنماییەکانی عەبدوڵلا ئۆجالانی رێبەریان، داوا دەکەن، ئیدی لایەنگرانیان خۆیان نەسووتێنن. هاوسەرۆکایەتی دەستەی بەڕێوەبەری کۆما جڤاکێن کوردستان (کەجەکە)، لەبارەی خۆسووتاندنی دوو لایەنگری لەم مانگەدا بەهۆی گۆشەگیری سەر عەبدوڵلا ئۆجالان راگەیەندراوێکی بڵاوکردەوە. کەجەکە ئاماژەی بەوەکرد، " زانیاریمان پێگەیشت، کە گەنجێکی کورد بە ناوی محەمەد ئاکار بۆ شەرمەزارکردنی گۆشەگیریی سەر ڕێبەرمان لەسەر شوراکان و دیوارەکانی ئامەد ئاگری لە جەستەی خۆی بەرداوە و شەهید بووە. ئێمە لە کەسایەتیی محەمەد ئاکاردا جارێکی دیکە بە ڕێز و پێزانینەوە یادی هەموو شەهیدانی شۆڕش و دیموکراسی دەکەینەوە و بەڵێنی سەرکەوتن دووپات دەکەینەوە، کە بە شەهیدانمان داوە. هەڤاڵ محەمەد ئاکار، لە نامەیەکی پێش شەهیدبووندا رایگەیاندووە، بۆ شەرمەزارکردنی گۆشەگیریی سەر رێبەرمان ئەو چالاکییەی ئەنجامداوە. چەند ڕۆژێک پێش ئێستاش هەڤاڵمان وەیسی تاش چالاکییەکی دیکەی وەهای ئەنجامدا و شەهید بوو. ئەرکی ئێمەیە، یادی ئەو شەهیدانە بەرز رابگرین، کە نوێنەرایەتیی ئیرادە و ورە و خۆشەویستی مەزنی وڵات و تێکۆشانی ئازادی کوردستان و دڵسۆزیی و وەفایانە بۆ رێبەرمان، تێکۆشانەکەیان بە سەرکەوتن بگەیەنین." کەجەکە لە بەشێکی دیکەی راگەیەندراوەکەدا دەڵێت، " رێبەرمان بە روونی رایگەیاندووە، کە ئەو بەها بەو ئیرادەیە دەدات و بەرز هەڵیدەسەنگێنێت، بەڵام ئەو کارانە پەسەند ناکات و پێویستە لە جیاتی ئەوە، چالاکیی داهێنەرانە و جیاوازتر ئەنجام بدرێت. پێویستە گەل و گەنجان ئەمە وەک رێنمایی رێبەرمان ئاپۆ ببینن و بەو پێیە هەڵسوکەوت بکەن و چیدی خۆیان نەسووتێنن." محەمەد ئاکار گەنجێکی شاری ئامەدی باکوری کوردستان ١٦ی ئەم مانگە لە ناوچەی سوری ئامەد لە دژی گۆشەگیری لەسەر عەبدوڵا ئۆجالان رێبەری پەکەکە ئاگری لەجەستەی خۆی بەردا و لە نەخۆشخانەی کۆلێژی پزیشکی زانکۆی دیجلە گیانی لەدەستدا. محەمەد ئاکاری تەمەن ٢٥ ساڵ لە نامەیەکدا کە بەرلە خۆسووتاندنی نوسیبووی باسی لەوەکردبوو، کە هیواخوازە ئەو چالاکییەی ببێتە مایەی ئازادبوونی جەستەیی عەبدوڵا ئۆجالان. رۆژی پێنج شەممە ١٢ی کانونی دووەمیش لەناوچەی پیشەسازی بچوکی ئارتوکلوی مێردین هاوڵاتیەکی کورد بەناوی وەیسی تاش تەمەن ٦٥ ساڵ کە پێشتر زیندانی سیاسی بووە، لە دژی گۆشەگیری سەر ئۆجالان ئاگری لە جەستەی خۆی بەردا و گیانی لەدەستدا.
هاوڵاتی دۆخی ناوخۆیی هەرێمی كوردستان بەهۆی ناكۆكی و ململانێیەكانی نێوان پارتی دیموكرات و یەكێتی نیشتیمانی كوردستان تادێت ئاڵۆزتر دەبێت و هاوشانی شەڕی راگەیاندنە فەرمی و میدیا سێبەرەكانیان و ململانێكانیان لەناو حكومەت و بایكۆتكردنەكانی یەكتری، شەڕی بەیاننامەی تیمی حكومی هەردوولاشی هاتەسەر و سەرۆكی حكومەتی هەرێم و تیمی پارتی لەلایەك و جێگری سەرۆكی حكومەت و تیمەكەی لەلایەكی دیكە بەیاننامەیان لەسەر یەكدی دەركردو یەكترییان دایەبەر رێژنەی تۆمەت. مەسرور بارزانی سەرۆكی حكومەتی هەرێم لەبەیاننامەیەكدا كرۆكی كێشەكانی خۆی و كابینەكەی لەگەڵ یەكێتیدا ئاشكراكردو دەڵێت « لەسەرەتای ئەم كابینەیەوە، واڕێككەوتین كە شوێنەواری دووئیدارەیی بسڕێتەوەو بڕیارەكانی حكومەت، لەسەرانسەری هەرێمی كوردستان، بەیەك شێوە جێبەجێ بكرێن و نابێت لەهیچ بەشێكی هەرێمی كوردستاندا، بڕیاری حزبی یان تاكەكەسی، رێگە لەجێبەجێكردنی كارو بەرنامەی حكومەت بگرێت. من بەیەكسانی، سەیری سەرانسەری هەرێمی كوردستان دەكەم و خۆم بە بەرپرسیار دەزانم بەرامبەر هەموو هاووڵاتیانی هەرێم لەهەموو پارێزگاو ئیدارە سەربەخۆكاندا. بەڵام بەداخەوە، رێگری كراوەو كۆسپ بۆ حكومەتی هەرێم دروستكراوە، كە ئەمەش زیانی بەژیان و گوزەرانی هاووڵاتیانمان گەیاندووە». لەبەرامبەردا قوباد تاڵەبانی جێگری سەرۆكی حكومەت و سەرۆكی تیمی یەكێتی لەحكومەت لەڕاگەیەندراوێكدا وەڵامی بەیاننامەكەی مەسرور بارزانی-یان دایەوەو دەڵێن» چاوەڕوان بووین بۆ یەك جار سەرۆكی حكومەت وەك سەرۆكی حكومەتی هەرێم قسە بكات، چاوەڕوان بووین پەیامەكەی دەستپێشخەری بێت بۆ چاككردنی دۆخی ژیانی هاووڵاتیان و كۆتایی هێنان بەكێشەكانی نێوان هێزو لایەنە سیاسییەكانی ناو حكومەت بێت، بەداخەوە وانەبوو، گلەیی و هەڵوێستیان هەبووە لەكردەوەو شێوازی ئیدارەدانی ئەم كابینەیە كە مەسرور بارزانی سەرۆكیەتی و گلەییەكانییان هی خەڵكن و پەیوەندییان بەشێوازی حوكمڕانیە، پەیوەندییان بەخراپی خزمەتگوزارییە، پەیوەندییان بە نادادپەروەرییە لەنێوان شارێك بۆ شارێكی تر». هەروەها مەسرور بارزانی دەڵێت:»نزیكەی دوو ساڵە، كێشەی كۆكردنەوەی داهات و نەمانی پارە لەبانكەكانی سنووری سلێمانی و گەرمیان و هەڵەبجەو راپەڕین هەیە. بەدواداچوونی ئەم كێشەیەمان كردووەو لیژنەیەك لەوەزارەتی دارایی و ناوخۆ، بۆ بەدواداچوونی ئەم كێشەیە پێكهێنرا، بەڵام كرۆكی ئەم كێشەیە ئەوەیە، كەهەندێك كەس و لایەن لەپێناو بەرژەوەندیی خۆیان، دەست دەخەنە ناو پرۆسەی كۆكردنەوەی داهاتی ئەو سنوورانە، بۆیە هەر ئەو كەس و لایەنانە بەرپرسیارن لەبەرامبەر ئەو زیانانەی بەهاووڵاتیان و دامودەزگاكانی حكومەت دەگات». لەبەرامبەردا قوباد تاڵەبانی و تیمی یەكێتی لەوەڵامی سەرۆكی حكومەتدا دەڵێن «سەرۆكی حكومەت لەڕاگەیەنراوە پڕ لەچەواشەكارییەكەی دەڵێت؛ یەكێتی بەرپرسە لەو دۆخەی لەسلێمانی، هەڵەبجە، راپەڕین و گەرمیان دروستبووە، چاوەڕوان بووین سەرۆكی حكومەت بڵێ بڕیارمدا بەشێوەیەكی مەیدانی خۆم سەردانی سلێمانی و دەڤەرەكە بكەم و لەكێشەكان بكۆڵمەوە، بەڵام بەداخەوە وەك كاری هەمیشەیی تۆمەتی بەخشیوەتەوە، بەم هەنگاوەشی سەلماندی كەنایەوێت سەرۆكی حكومەتی هەموو هەرێمی كوردستان بێت و دەبێ خەڵكی خۆڕاگرو خۆشەویستی سلێمانی بپرسن: كە ئەو سەرۆك حكومەتە لەماوەی نزیكەی چوار ساڵدا چەند جار هاتووەتە ئەو سنوورە؟ هەر جارێكیش هاتبێ بۆ قردێلە بڕینێك هاتووەو خێرا گەڕاوەتەوە.. بەڵێ ئابڵوقە خراوەتە سەر سلێمانی، ئەی ئابڵوقە لای ئێوە چی ئەگەیەنێت؟ نەدانی شایستە داراییەكانی سلێمانی چی ناودەنێن؟ دواكەوتنی مووچە لەسلێمانی و دابەشكردنی لەهەولێر چی ناودەنێن؟ پیلانی كەمكردنەوەی داهاتی سلێمانی بۆ نانەوەی ئاژاوە نەبێت چیی پێدەڵێن؟ لەوەیان تەنها سیاسەتی چەوت كەڵكی نییە، ئێمە دەتوانین بەزمانی داتاو ژمارە پێتان بڵێین: بەڵێ بەپیلان ئابڵوقەتان خستۆتە سەر سلێمانی»، دەشپرسن «لەداهاتی ناوخۆش، ئەرێ بێ زەحمەت پێمان بڵێن كێ دەزانێ داهاتی ئیبراهیم خەلیل چەندە؟ ئەو لیژنانەی سەرۆكی حكومەت باسیان دەكات بۆ ناچن كۆنتڕۆڵی داهاتی ئیبراهیم خەلیل و حاجی ئۆمەران و خاڵە سنوورییەكانی تر بكەن؟». هاوكات سەرۆكی حكومەت دانبەوەدا دەنێت كە لەكۆكردنەوەی داهاتدا كێشەی هەیەو دەڵێت» كێشە داراییەكان و بابەتی كۆكردنەوەی داهات، نزیكەی دوو ساڵە هەیەو دەیان كۆبوونەوە لەسەر ئەم بابەتە كراون و بەرچاوڕوونیی باش هەبووە بۆ چارەسەری. بڕیاری ئەنجوومەنی وەزیرانیش هەیە بۆ ناردنی هێزی هاوبەش بۆ دەروازە سنووریەكان، بەڵام یەكێتی نیشتیمانی رێگر بوو و هەڕەشەی ئەوەیان كرد كەئەگەر ئەوە بكرێت شەڕی ناوخۆ روودەدات». لەبەرامبەردا قوباد تاڵەبانی روودەكاتەوە مەسرور بارزانی و دەڵێت» ئەگەر سەرۆكی حكومەت ئەوەندە چاكسازی خوازە، چەند ساڵە بۆ پڕۆژە یاسای بودجە نانێرێتە پەرلەمان؟ تیمی یەكێتی رێگربوون؟، ئەوەش ئاشكرادەكات كەداهاتی كوردستان بەشی تەواوی مووچە دەكات، دەبا وەك چۆن لەو نامەیەی كە بۆمان ناردویت نوسیبوومان؛ داهاتی كوردستان یەكبخە و مووچەو خزمەتگوزارییە سەرەتاییەكان وەك خەرجی سیادی مامەڵەی لەگەڵ بكرێت دوور لە فەلسەفەی دووئیدارەیی تاكو هەموو هاووڵاتیانی كوردستان سودمەند بن، قوباد تاڵەبانی بەمە كۆتایی بەبەیاننامەكەی دەهێنێت و دەڵێت: بەداخەوە ئەم كابینەیە خراپترین كابینە بووە لەمێژووی حوكمڕانی كوردستان». سەبارەت بەكەیسی كوژرانی ئەفسەرەكەی دژەتیرۆر لەهەولێری پایتەخت، سەرۆكی حكومەت ئاماژە بەوەدەكات ئەوان هیچ لایەنێكیان تۆمەتبار نەكردووەو دەڵێت:» تەنیا ناوی چەند كەسێكی تۆمەتبار هەیە كەدەبێت رادەستی دادگا بكرێن و بۆ ئەم مەبەستەش، بەفەرمی نووسراو ئاراستەی لایەنی پەیوەندیدار لەسلێمانی كراوە. هەر لەسەرەتاوە، گوتوومانە با لیژنەی لێكۆڵینەوەی هاوبەش هەبێت و با لایەنی سێیەم، تەنانەت لەئاستی نێودەوڵەتیشدا، بەشداری لەلێكۆڵینەوەكە بكەن». لەبەرامبەردا قوباد تاڵەبانی و تیمەكەی دەڵێن سەرۆكی حكومەت دەیەوێت بەزۆری زۆرداری یەكێتیی و چەند كەسایەتییەك لەناو یەكێتی تۆمەتبار بكات و ئاماژە بەوەشدەكەن دەزگا ئەمنییەكەی سەرۆكی حكومەت هەرزوو سیناریۆكەی خۆیان بڵاوكردەوەو دەیانەوێ بیكەنە ئەمری واقیع، باس لەوەشدەكەن هەر لەو جەرگەی هەولێرە هێزێكی یاخی و لەیاسا دەرچوو هەڕەشەی چوونەسەر ماڵی جێگری سەرۆكی حكومەتی كردو هەر لەو جەرگەی پایتەختەش رۆژنامەنووس و دەیان و سەدان كەسیش تیرۆر دەكرێ و تاوانبار داڵدە دەدرێ و فەوجیشی بۆ دەكرێتەوە». وەنەبێت پارتی هەر بەتەنیا بەبەیاننامەكەی سەرۆكی حكومەتەوە وەستابێت، بەڵكو تیمی پارتیش لەحكومەت هاتە دەنگ و لەبەیاننامەیەكدا هێرشدەكاتە سەر یەكێتی و بەوە تۆمەتباریان دەكات كەخودی قوباد تاڵەبانی ئاگاداری دۆسیەی نەوتە و یەكێتیش لەو پرۆسەیەدا بەشدارەو بەیەكێتیش دەڵێن ئەگەر لە گۆشتەكە بەشتان هەیەو بەشتان دەوێت، ئەوا لەگۆشتاوەكەشی كەمێك بخۆنەوە. هەرچەندە نازانرێت چارەنووسی گرفت و كێشەكانی پارتی و یەكێتی بەكوێ دەگات، بەڵام وەك ئەوەی زۆرێك لەهاووڵاتیانیش لەتۆڕە كۆمەڵایەتییەكان نوسیبوویان، هەردوولایان ئەو رەخنەو سەرنجانەی كە لەسەر یەكتری بڵاویانكردووەتەوە بەداخەوە هەمووی راستەو هەردوولایان راستدەكەن، ئەوەشی دەمێنێتەوە كە لەو نێوەندەدا باج دەدات تەنیا هاووڵاتی سادەیە و بەدەست قەیران و گرفتەكانەوە دەناڵێنێت.
لە میانی بەشداریکردن لە 53مین کۆڕبەندی ئابووری جیهان لە داڤۆس، مەسرور بارزانی سەرۆکی حکومەتی هەرێمی کوردستان چاوپێکەوتنێکی لەگەڵ ئاژانسی رۆیتەرز ئەنجامدا و تێیدا رایگەیاند، حکومەتی عێراق پابەندە بە راگرتنی بڕیارەکەی دادگای فیدراڵی سەبارەت نەوت و غازی هەرێمی کوردستان لەو چاوپێکەوتنە، مەسرور بارزانی تیشیکی خستەسەر دۆسیەی نەوت و غاز و رێککەوتنەکانی حکومەتی هەرێم لەگەڵ حکومەتی نوێی عێراق و ئاماژەی بەوەدا، کێشەی درێژخایەنی نەوت و غازی هەرێم لەگەڵ حکومەتی عێراق رەنگە لە چەند مانگی داهاتوودا لەرێگەی تێپەڕاندنی یاسایی نەوت و غازەوە چارەسەربکرێت. سەبارەت کێشەکانی هەرێم و بەغدا ئاماژەی دا، کێشەکان لەنێوان هەولێر و بەغدا زیادیانکرد، کاتێک لەمانگی شوباتی ساڵی رابردوو دادگای فیدراڵی عێراق سێکتەری نەوت و غازی هەرێمی بە نادەستووری ناساند. بارزانی وتوێتی، ئەوەی لەسەری رێککەوتوون لەگەڵ بەغدا، وەستاندنی هەموو فشارەکانە لەسەر حکومەتی هەرێم، تاوەکو یاسایی نەوت و غاز پەسند دەکرێت. لەبارەی پەیوەندی نێوان حکومەتی هەرێم و بەغدا لەسەر یاسایی نەوت و غاز، سەرۆکی حکومەتی هەرێم بە رۆیتەرزی رایگەیاندووە، پێویستە لەچەند مانگێکدا رێککەوتنەکە ئەنجامبدرێت، شەش مانگی بۆ دیاریکراوە. مەسرور بارزانی سەبارەت بە شایستە داراییەکانی ئەو کۆمپانیا نەوتییانەی لە هەرێم کاردەکەن، مەسرور بارزانی، سەرۆکی حکومەتی هەرێمی کوردستان روونیکردووەتەوە، حکومەتی هەرێم بە تەواوی پابەندە بە پێدانی شایستە داراییەکانی کۆمپانیاکان و ئەو قەرزانەی کۆمپانیاکان لای حکومەتی هەرێمە.
دەستگیرکردنی گەنجان و لاوان لە رۆژهەڵاتی کوردستان بەردەوامە لە شەوێکدا شەش گەنج لە شاری شنۆ و پیرانشار دەستگیرکران. سەرچاوەکانی هەواڵی رۆژهەڵاتی کوردستان بڵاویان کردوەتەوە؛ هێزە ئەمنییەکانی ئێران لە شەوێکدا شەش گەنجیان دەستگیر کردوە و زیاتر لە 50 رۆژە چارەنوسی دەیان دەستگیراوی ئەو بەشە لە کوردستان نادیارە. ناوەندی هەنگاو بۆ مافەکانی مرۆڤ رایگەیاندوە؛ شەوی سێشەممە هێزە ئەمنییەکانی هەڵیانکوتاوەتە سەر ماڵی هاوڵاتییەکی شاری پیرانشار و دو گەنجیان دەستگیر کردوە کە برا بون و هەر لەو شارە هێزە ئەمنییەکان هونەرمەندێکی کوردیان دەستگیر کردوە. هاوکات هەر ئەو شەوە سێ گەنج لە شاری شنۆ دەستگیرکراون و دیار نییە ئەو هێزە ئەمنییانەی کە دەستگیریان کردون سەر بە چ دامەزراوەیەکی دەسەڵاتی ئێران بون. ئەمڕۆش لە شاری ئاودانان سەر بە پارێزگای ئیلام دوو کەسی دیکە دەستگیرکران و بەوەش ژمارەی دەستگیرکراونی 24 کاتژمێری رابردوی رۆژهەڵات گەیشتە 8 کەس. رێکخراوەکانی مافی مرۆڤ لە رۆژهەڵاتی کوردستان ئاماژەیان بەوە کردوە کە چارەنوسی دەیان دەستگیرکراوی 50 رۆژی رابردو دیار نییە و شەوانەش هێزە ئەمنییەکان هەڵدەکوتنە سەر ماڵی خەڵک و بەردەوامن لە دەستگیرکردنی گەنجان و لاوان. رۆژی سێشەممە ناوەندی هەنگاو ئاشکرای کردبو لە 15 رۆژدا 96 گەنج و لاو لە رۆژهەڵاتی کوردستان دەستگیرکران و چارەنوسی 50 دەستگیرکراوی شاری جوانڕۆ نادیارە.
ئهمڕۆ چوارشهممه 18ی1ی 2023، لیژنهی مافی گشتی سهر به فهرمانگهی داواكاری گشتیی پارێزگای دهۆك له نووسراوێكی فهرمیدا چهند بڕیارێکی لهبارهی بهكارهێنانی جگهره و نێرگله دهركرد. لەوانە بهكارهێنان، بازرگانیكردن و فرۆشتن به جگهرهی ئهلیكترۆنی له سنووری دهۆک قهدهغه دهكرێت . لەنوسراوەکەهاتوە، رێگه به كهسانی خوار تهمهن 18 ساڵ نادرێت بچنه ئهو شوێنانهی نهرگێلهی تێدا بهكاردههێندرێت و شوێنهكانی نانخواردنیش له شوێنهكانی نهرگێلهكێشان جیادهكرێتهوه. فەرهاد ئیسماعیل، بەڕێوهبەری بەشی خۆپارێزی لە بەڕێوهبەرایهتی تەندروستیی پارێزگای دهۆک رایگەیاند، ماوهیهكه لەگەڵ لایەنە پەیوەندیدارەکان خوێندنەوە و بەدواداچوون بۆ گاریکەرییه نهرێنییهكانی جگهرەی ئەلیکترۆنی دەکەن و دواجار بڕیاریان دا جگهرەی ئەلیکترۆنی لە سنووری پارێزگای دهۆک قەدەغە بکهن. وتیشی، "جگهرەی ئەلیکترۆنی بهشێوهیهكی زۆر خێرا لەنێو کۆمەڵگه بڵاوبووهتەوە و بووهتە هۆی مەترسی بۆ سەر تەندروستیی گهنجهكانمان". بەڕێوهبەری بەشی خۆپارێزی لە بەڕێوهبەرایهتی تەندروستیی پارێزگای دهۆک ئاماژهی بهوهشكرد، چیتر رێگە نادەن لەرێگهی دهروازه سنوورییهكانهوه جگهرەی ئەلیکترۆنی هاوردە بکرێت.
هاوڵاتی بڕیارە کۆمپانیای مایکرۆسۆفت بەهۆی قەیرانەکانییەوە 5٪ رێژەی کارمەندانی کەم بکاتەوە بەوەش دەبێتە دووەمین کۆمپانیای گەورەی جیهان کە کارمەندەکانی کەم دەکاتەوە. پێگەی (بیزنس ئینسایدەر) بڵاوی کردەوە؛ ماوەی زیاتر لە مانگێکە زۆربەی بەشەکانی کۆمپانیای مایکرۆسۆفت کارمەندی نوێ وەرناگرن و بڕیارە لانیکەم 11 هەزار کارمەندی ئەو کۆمپانیایە دوربخرێنەوە . کۆمپانیاکە تا مانگی حوزەیرانی ساڵی رابردودا 221 هەزار کارمەندی بوە کە لەو ژمارەیە 122 هەزار کەسیان لە وڵاتی ئەمریکا و 99 هەزار کەسیان لە وڵاتانی دەرەوە بون. پێشتر مایکرۆسۆفت رایگەیاندبو؛ تەنها بۆ ماوەیەکی کاتی لە مانگی حوزەیراندا کارمەندەکانی کەم کردوەتەوە بەڵام جارێکی دیکە ژمارەی کارمەندانی زیاد دەکاتەوە. مایکرۆسۆفت خاوەنی زیاتر لە 301 ملیارد دۆلار و 118 ملیارد پشکە و پوختە داهاتی ساڵی 2021ی گەیشتوەتە 60 ملیارد دۆلار. بڕیارە لەگەل دورخستنەوەی ئەو 11 هەزار کارمەندە، کۆمپانیای مایکرۆسۆفت ئامار و داتا ئابورییەکانی لە 24ی ئەم مانگەدا بڵاو بکاتەوە. پێش مایکرۆسۆفت کۆمپانیای ئامازۆن ئاشکرای کردبو بەهۆی بەرزبونەوەی خەرجییەکان و کەمبونەوەی داهات نزیکەی 18 هەزار کارمەندی خۆی دەردەکات.
ڕێکخراوی کۆمەڵەی پەنابەرە گەڕاوەکانی ئەوروپا رایگهیاند، لە ماوەی 8 ساڵی ڕابردوودا 135 ههزار كهس لە هەرێمی کوردستان کۆچیان کردووە بۆ دەرەوە و لە ئەو ژمارهیهش 19 ههزار و 200 كهس لە ساڵی 2022دا بووە. ئەمرؤ چوار شەممە 18ی کانونی دووەمی 2023 ڕێکخراوی کۆمەڵەی پەنابەرە گەڕاوەکانی ئەوروپا ڕایگهیاندوه: "لە ئەو ژمارەیەی کە لە ساڵی 2014وە کۆچیان کردووە، 366 کەس بونەتە قوربانی بەدەر لەو کەسانەی کە بێ سەروشوێنن، دەڤەری ڕاپەڕینیش پشکی شێری بەرکەوتووە لە ڕێژەی کۆچبەران و قوربانیان کە ژمارەیان 29 ههزار و 100 كۆچبهره و لە نێویاندا 94 کەس گیانیان لەدەستداوە". ئەبوبەکر عەلی، ڕێکخراوی کۆمەڵەی پەنابەرە گەڕاوەکانی ئەوروپا بە دەنگی ئەمریکای ڕاگەیاند: "کە ئامارەکانیان دەریدەخات زۆربەی کۆچبەران گەنجن و بێکاری و خراپی دۆخی هاوڵاتیانیش هۆکاری سەرەکی کۆچە لە هەرێمی کوردستاندا". ئاماژهی بهوهشكرد، بێکاری وای لە گەنج کردووە کە کۆچ بکات یاخود قەڵاچۆ بکات، نەتوانێت لەم نیشتیمانە بمێنێتەوە، بەداخەوە ڕۆژگار وایە لەبەر خراپی باری ژیان لەبەر خراپی گوزەران وایکردوە کە هیچ هیواو ئومێدێک لە بەردەم گەنجدا نەمێنێت و تاکە بژاردەی ڕۆشتن بێت لەم نیشتیمانە بۆ وڵاتێکی تر، لانیکەم بۆ ئەوەی وەک مرۆڤ بژی. ڕێکخراوی کۆمەڵەی پەنابەرە گەڕاوەکانی ئەوروپا وتیشی: "هۆکاری تریش هەیە وەک نادادی، کە دەبینین نادادی زۆر هەیە، لە ڕوی چێنایەتیەوە بۆتە دوو چین، چینێکیان دەوڵەمەندی هەڵتۆقی و کە بە ماوەیەکی کەم بۆتە خاوەن سەروەت و سامانێکی زۆر ئەوانەش، ئەو چینە دەگرێتەوە". ئامارەکان دەریدەخەن کە بەهۆی باشتربونی دۆخی هەرێمی کوردستان لە نێوان ساڵی 2011 تا 2014 کۆچی پێچەوانە بۆ هەرێمی کوردستان هەبووە، بە شێوەیەک کە نزیکەی 37،000 کەس گەڕاونەتەوە بۆ هەرێمی کوردستان، بەڵام سەرهەڵدانی داعش و دروستبونی چەندین قەیران لە هەرێم دا ئەم هاوکێشەیەی پێچەوانە کردەوە. لە ناو کۆچبەراندا لاسەنگیەکی گەورەی ڕەگەزی هەیە و بەشێکی زۆری کۆچبەران لە ڕەگەزی نێرن کە لە داهاتوودا شیانی هەیە ببێتە یەکێک لەو کێشانەی ڕوبەڕوی هاوڵاتیانی هەرێم دەبێتەوە. لەو بارەیەوە ئەبوبەر عەلی دهڵێت: "دەبینین ئەوەی کە ڕۆشتوە بۆ وڵاتانی ئەوروپا لە 90%ی ڕەگەزی نێرن، ئێمە داتایەکمان لەبەردەستدایە هی ساڵی 2022 لە زانکۆی ڕاپەڕین بەرواوردکاریەکمان کردووە، کە تەنیا بەس لە یەک زانکۆ کە زانکۆی ڕاپەڕینە، ڕێژەکە بەم جۆرەیە،( 1884) ڕەگەزی نێری تێدایە و بەرامبەر بە( 3888) ڕەگەزی مێ، کە دەبێت حکومەت هەڵوێستەی لەسەر بکات". ڕێکخراوەکە ئاماژە بە ئەوەشدەکات، کە لە پێشتر چەند پڕۆژە یاسا و پێشنیارێکیان پێشکەش بە پەرلەمانی هەرێم کردووە سەبارەت بە هۆکارەکانی کۆچ و دۆزینەوەی میکانیزم بۆ بنەبڕ کردنی ئەم دیاردەیە، بەڵام هەوڵەکانیان بێ ئەنجام ماوەتەوە. سەرۆکی ڕێکخراوەکە ڕەخنە لە کونسوڵخانەی وڵاتان لە هەرێمی کوردستان دەگرێت و دەڵێت: "پێنەدانی ڤیزا بە هاوڵاتیانی هەرێم هۆکارێکە بۆ کۆچی نا یاسایی کە بووەتە هۆی گیانلەدەستدانی سەدان هاوڵاتی کورد".
ناڕەزایەتییە ناوخۆیی و نێودەوڵەتییەکان دژی کۆماری ئیسلامی ئێران بەردەوامە و دوای 123 رۆژ دەستگیرکردنی گەنجان بە بیانوی خۆپیشاندان لە شارەکانی رۆژهەڵاتی کوردستان بەردەوامە و بەهۆی سزای سێدارەشەوە وڵاتانی ئەوروپا باڵیۆزەکانی ئێران بانگهێشت دەکەن و ئامادەکاریی دەکرێت بۆ سەپاندنی سزا دژی دەسەڵاتی تاران و سوپای پاسدران. راپرسیی بۆ رۆژهەڵاتی کوردستان زانکۆی باکوری تەکساس لە ئەمریکا لە رێگەی وێبسایتی فەرمی زانکۆکەوە راپرسییەکی بۆ خەڵکی رۆژهەڵاتی کوردستان داناوە لەسەر تێڕوانیان بۆ کۆماری ئیسلامی ئێران و پرسی کورد و زمانەکەی لەو بەشەی کوردستان. زانکۆکە چەند پرسیارێکی سەبارەت بە چۆنیەتی دەسەڵاتی داهاتوی ئێران و رۆژهەڵاتی کوردستانی کردوە و ئاماژە بە ئازادی ئایین و مەزهەب و پرسی ژنان لە داهاتوی رۆژهەڵاتدا کردوە. دەستگیرکردنی هاوڵاتییەکی دیکەی ئەڵمانیا لە ئێران ئێران دەستگیرکردنی هاوڵاتییەکی ئەڵمانیای راگەیاند و بەوەش لە ماوەی چوار مانگی رابردودا و لە کاتی سەرهەڵدانی ناڕەزایەتییەکانەوە سێ هاوڵاتیی ئەڵمانی- ئێرانی دەستگیرکراون. میدیاکانی سەر بە دەسەڵاتی ئێران بڵاویان کردوەتەوە ئەو هاوڵاتییە ئەڵمانیا لە کاتی وێنەگرتن لە دامەزراوە و پاڵاوگەیەکی نەوت لە ناوچەی ئۆمیدیە لە پارێزگای خوزستان دەستگیر کراوە. لە ماوەی رابردودا ناکۆکییەکانی بەرلین و تاران سەربارەت بە پێشێلکارییەکانی دەسەڵاتی ئێران بەرامبەر خۆپیشاندەران قوڵبونەتەوە و رۆژی رابردوش بۆ دوەمجار ئەڵمانیا باڵیۆزی کۆماری ئیسلامی ئێرانی لە وڵاتەکەی بانگهێشت کردوە هۆشداریی دا لە دوبارەکردنەوە و جێبەجێکردنی سزای سێدارە. دەستگیرکردنی گەنجان و لاوان لە رۆژهەڵات بەردەوامە ئەمڕۆش لە گوندی تەنگیسەر سەر بەشاری سنە و لە شاری قوروە و مەهاباد و جوانڕۆ و شنۆ و چەند شارێکی دیکەی رۆژهەڵاتی کوردستان دەستگیرکران و تۆڕی مافەکانی مرۆڤی کوردستان (kurdistanhumanrights.org) بڵاوی کردوەتەوە تەنها لە شاری مەهاباد شەش گەنج و لاو دەستگیرکراون. ناوەندی هەنگاو بۆ مافەکانی مرۆڤ لە رۆژهەڵاتی کوردستان بڵاوی کردەوە؛ لە 15 رۆژی ئەم مانگەدا 96 گەنج و لاو لە شارەکانی رۆژهەڵاتی کوردستان دەستگیر کراون. 13 کەس لەو دەستگیرکراوانە تەمەنیان لە 18 ساڵ کەمتر بوە و چارەنوسی زۆربەی ئەو دەستگیرکراوانە و 50 دەستگیرکراوی شاری جوانڕۆ نادیارە. دوو خانمە ئەکتەری ناودا باگهێشتی دادگا دەکرێن داواکاری گشتیی ئێران بانگهێشتی مەهاتب کەرامەتی و ئازادە سەمەدی دوو خانمە ئەکتەری ناوداری ئێران دەکات و تۆمەتی ئەوە خراوەتە پاڵیان کە دەستیان لە هاندانی خەڵک بۆ بەشداریی لە ناڕەزایەتییەکان هەبوە. ئەنجومەنی ماڵی سینەما لە ئێران بڵاوی کردوەتەوە لە سەرەتای ناڕەزایەتییەکانەوە زیاتر لە 170 ئەکتەر و سینەماکاری وڵاتەکە تۆمەتبار کراون بە بەشداریی لە ناڕەزایەتییەکان و هاندانی خەڵک کە نزیکەی 30 کەسیان تا ئێستاش لە زیندانەکاندان و چاوەڕێی سزا دەکەن. زیاترین دروشم دژی خامنەیی وتراوەتەوە رۆژنامەی (کەیهان) کە زمانحاڵی باڵی توندڕەوی محافزکارانی کۆماری ئیسلامی ئێرانەوە لە ژمارەی ئەمڕۆ سێشەممەیدا بڵاوی کردوەتەوە کە ئامانجی سەرەکیی ناڕەزایەتییەکان عەلی خامنەیی، رێبەری کۆماری ئیسلامی بوە و لە زۆربەی دروشمەکاندا داژایەتیی لوتکەی دەسەڵاتی وڵاتەکە کراوە. کەیهان جەختی لەوە کردوەتەوە لە چوار مانگ ناڕەزایەتیدا دروشمەکانی دژی عەلی خامنەیی سەرەکیترین دروشمی خۆپیشاندانەکان بون دروشم دژی هیچ بەرپرس و کەسایەتییەکی دیکە نەوتراوەتەوە. ئێران بە کامێرای هاتوچۆ چاودێریی سەرپۆشی ژنان دەکات رۆژنامەیەکی ئەمریکی ئاشکرای دەکات ئێران لە رێگەی کامێراوە چاودێریی شێوازی جلوبەرگی ژنان دەکات و سزایان بۆ دەبڕێتەوە. رۆژنامەی (وۆڵستریت جۆرناڵ) بڵاوی کردوەتەوە: کۆماری ئیسلامی ئێران لە جیاتی (پۆلیسی ئەخلاق) لە شەقامەکان بە کامێرا چاودێریی سەرپۆش و باڵاپۆشیی کچان و ژنان دەکات و لە رێگەی کورتەنامەی مۆبایلەوە ئاگاداریان دەکات و سزایان بۆ دەبڕێتەوە. بە پێی زانیارییەکانی رۆژنامەکە؛ داواکاری گشتیی کۆماری ئیسلامی ئێران داوای لە پۆلیسی وڵاتەکەی کردوە ئەو ژن و کچانە دەستگیر نەکەن کە سرپۆشیان نییە و لە چوارچێوەی یاساکاندا رەچاوی باڵاپۆشیان نەکردوە لە بەرامبەردا لە رێگەی کامێراکانەوە ناسنامەی کەسانی سەرپێچیکار ئاشکرا بکرێت و سزا بدرێن. ئەوروپا ئامادەکاریی دەکات بۆ سەپاندی سزا نوێ دژی سوپای پاسدران و ئێران ئورزولا فۆن دێر لاین، سەرۆکی کۆمیسیۆنی یەکێتی ئەوروپا ئەمڕۆ سێشەممە لە کۆڕبەندی داڤۆس لە وڵاتی سویسرا رایگەیاند؛ پشتیوانیی دەکات لەوەی کە سوپای پاسدارانی کۆماری ئیسلای ئێران بخرێتە لیستی تیرۆر لە یەکێتی ئەوروپا. ئەو لە پەراوێزی کۆڕبەندەکە بە رۆژنامەوانانی راگەیاند؛ کاردانەوەی ئێران بۆ خۆپیشاندەران و خەڵکی وڵاتەکە دڕندانە و مەترسیدار بوە و مافەکانی مرۆڤی پێشێل کردوە، بۆیە ئەوروپا هەوڵی سەپاندنی سزای نوێ بەسەر کۆماری ئیسلامیدا دەدات. باڵیۆزی ئێران لە هۆڵەندا بانگهێشت کرا لە چوارچێوەی کاردانەوە و دەربڕینی ناڕەزایەتیی دژی جێبەجێکردنی سزای سێدراە عەلیڕەزا ئەکبەری بەرپرسی پێشوتری کۆماری ئیسلامی ئێران و هاوڵاتیی بەریتانیا، رۆژی سێشەممە وەزارەتی دەرەوەی هۆڵەندا بڵاوی کردەوە کە باڵیۆزی ئێران لە وڵاتەکەی بانگهێشت کردوە و هۆشداریی دراوە بە دەسەڵاتی کۆماری ئیسلامی ئێران سەبارەت بە لەسێدارەدانی ئەو هاوڵاتییە و دەستگیرکراوانی ناڕەزایەتییەکان. برای عەلیڕەزا ئەکبەر رایگەیاندوە؛ تا ئێستا ئاگادار چۆنیەتی تۆمەتبارکردنی براکەیان و شێوزا و کاتی لەسێدارەدانی براکەی نەبون و تەنانەت نازانرێت تەرمەکەشی لە چ شوێنێک نێژراوە.
هاوڵاتی داواکاری گشتی ئێران داوای لە پۆلیسی کردوە کچان و ژنانی بێسەرپۆش دەستگیر نەکەن رۆژنامەیەکی ئەمریکی ئاشکرای دەکات ئێران لە رێگەی کامێراوە چاودێریی شێوازی جلوبەرگی ژنان دەکات و سزایان بۆ دەبڕێتەوە. رۆژنامەی (وۆڵستریت جۆرناڵ) بڵاوی کردوەتەوە: کۆماری ئیسلامی ئێران لە جیاتی (پۆلیسی ئەخلاق) لە شەقامەکان بە کامێرا چاودێریی سەرپۆش و باڵاپۆشیی کچان و ژنان دەکات و لە رێگەی کورتەنامەی مۆبایلەوە ئاگاداریان دەکات و سزایان بۆ دەبڕێتەوە. بە پێی زانیارییەکانی رۆژنامەکە؛ داواکاری گشتیی کۆماری ئیسلامی ئێران داوای لە پۆلیسی وڵاتەکەی کردوە ئەو ژن و کچانە دەستگیر نەکەن کە سرپۆشیان نییە و لە چوارچێوەی یاساکاندا رەچاوی باڵاپۆشیان نەکردوە لە بەرامبەردا لە رێگەی کامێراکانەوە ناسنامەی کەسانی سەرپێچیکار ئاشکرا بکرێت و سزا بدرێن. وۆڵستریت جۆرناڵ ئاماژەی بەوە کردوە؛ بە ئامانجی چاودێریی باڵاپۆشبونی ژنان و کچان سود لە کامێرکانی پۆلیسی هاتوچۆش وەردەگیرێت چونکە ئەو کامێرایانەی هاتوچۆ توانای ئاشکراکردنی وێنە و ناسنامەی هەر کەسێکی هەیە. بڵاوبونەوەی ئەو هەواڵە لە کاتێکدایە لە مانگی رابردوەوە پۆلیسی ئێران دەستی کردوە بە ئاگادارکردنەوەی خاوەنی ئەو ئۆتۆمبێلانەی کە ژن و کچی بێ سەرپۆشی تێدابوە یان گواستویاننەوە.
هاوڵاتی مەولود چاوشئۆغلۆ وەزیری دەرەوەی تورکیا رایگەیاند، پەکەکە لە هەرێمی کوردستان نەک تەنیا لە شەنگال هەیە، بەڵکو لە دەڤەری سلێمانیش هەیە و ئەمە هەڕەشەیە بۆ سەر تورکیا و ئێران. مەولود جاوشئۆغلۆ وەزیری دەرەوەی تورکیا دوای کۆبونەوەی لەگەڵ حسێن ئەمیر عەبدوڵلاهیان هاوتا ئێرانیەکەی لە کۆنفڕانسێکی هاوبەشی رۆژنامەوانیدا ئاماژەی بە چەند پرسێکی گرنگی پەیوەست بە کورد لە ناوچەکە و جیهان کرد. چاوشئۆغلۆ لە قسەکانیدا هەڕەشەی لە پەکەکە و رۆژئاوای کوردستان کردەوە و دەڵێت، لە هەموو شوێنێک هەوڵی خۆڕیکخستنەوە دەدەن. یەپەگە لە تەل رەفعەت، منبج، واتە لە رۆژئاوای روباری فورات هەوڵی زیاتر خۆرێکخستنەوە دەدات. جگە لەوەش لە هەرێمی کوردستان کە وەک باکوری عێراق ناوی هێناوە، پەکەکە هەیە. نە تەنیا لە شەنگال بەڵکو لە دەڤەری سلێمانیش پەکەکە هەیە و هەڕەشەیە بۆ سەر ئێران و تورکیا و وتی، " پێویستە پاکبکرێنەوە." وەزیری دەرەوەی تورکیا سەبارەی بە خۆپیشاندانێکی کوردان لە سوید کە بوکەڵەیەکی هاوشێوەی ئەردۆغانیان بە قاچ هەڵواسیبوو ئاماژەی بەوەکرد، سوید باسی رەگەزپەرستی دەکات، ئایا ئەوە رەگەزپەرستی نییە کە کاری بەو شێوەیە بکرێت. بە بیدەنگی سوید ناتوانێت ئێمە فریو بدات. ئێمە پابەندی رێککەوتنەکان دەبین. پێویستە سوید خۆی یەکلایی بکاتەوە. چاوشئۆغلۆ لە بەشێکی دیکەی قسەکانیدا، رەخنەی لە روسیا و ئەمریکاش گرت کە بەڵێنەکانیان لەدژی رۆژئاوای کوردستان جێبەجێ نەکردووە و وتی، " بەو هۆیەوە یەپەگە خۆی لە رۆژئاوای روباری فورات بەهێز دەکات."
.jpg)
.jpg)
