وەزارەتی کارەبا: دوا زستانە لە کوردستان کارەبا دەپچڕێت

هاوڵاتى پارێزگارى سلێمانى ئاماژه‌ به‌وه‌ ده‌دات که‌ هه‌رێمى کوردستان بووه‌ته‌ حزبستان، ده‌شڵێت:" له‌هه‌ر شارێکدا ده‌یان حزب هه‌ن، که‌ نزیکترین وکورتترین ڕێگه‌ن بۆ هه‌ر که‌سێک که‌ بیه‌وێت بگات به‌پله‌و پایه‌ و پاره‌". ئه‌مڕۆ چوارشه‌ممه‌ 14ى ته‌موزى 2021، پارێزگارى سلێمانى له‌ میانى به‌شداریکردنى له‌ کۆنفڕانسێکى نێوده‌وڵه‌تى له‌ پارێزگاى سلێمانى ڕایگه‌یاند:" هه‌رێمى کوردستانمان کردووه‌ به‌حزبستان، له‌هه‌ر شارێکدا ده‌یان حزب هه‌ن، که‌ نزیکترین وکورتترین ڕێگه‌ن بۆ هه‌ر که‌سێک که‌ بیه‌وێت بگات به‌پله‌و پایه‌ و پاره‌ى خۆیان، به‌ڵام ئاستى خزمه‌تگوزارییه‌کان له‌قه‌یراندایه‌". هه‌روه‌ها راشیگه‌یاند:"ئێمه‌ ده‌وڵه‌تێکین له‌ناو ده‌وڵه‌تێکدا و ڕۆڵى ده‌وڵه‌ت ده‌گێڕن به‌بێ ئه‌وه‌ى ئاگامان له‌ئه‌وه‌بێت بانکى ناوه‌ندیمان نییه‌ و مافى چاپکردنى دراوى نه‌ختینه‌مان نییه‌، که‌ گه‌وره‌ترین هه‌ڕه‌شه‌ له‌سه‌ر کورد مه‌سه‌له‌ سیاسییه‌که‌ و په‌یوه‌ندى نیوان هه‌رێم و عیراق نییه‌، به‌ڵکو بابه‌تى داراییه‌".

هاوڵاتى جێگرى سه‌رۆکى حکومه‌تى هه‌رێم  لەگەڵ بازرگانانی سلێمانی رایگە‌یاند:"لەمەولا بازاڕ ئازادتر دە‌بێت و كێبڕكێی تە‌ندروست بۆ جموجۆڵی بازرگانی دەستەبەر دە‌كە‌ین". ئەمڕۆ چوارشه‌ممه‌ 14ی ته‌مموزی 2021،  قوباد تاڵەبانی  جێگرى سه‌رۆکى حکومه‌ت، لە سلێمانی لەگەڵ بەشێک لەبازرگانان کۆبوەوە و رایگەیاند:" حكومە‌ت كارئاسانی دە‌كات بۆ ئە‌وە‌ی كە‌رتی تایبە‌ت بە‌ھێزتر بێت و ھاوكاربێت لە‌گە‌ڵ كە‌رتی گشتی لە‌ ڕە‌خساندنی ھە‌لی كار و بوژاندنە‌وە‌ی ژێرخانی ئابوری". هه‌روه‌ها راشیگه‌یاند:"چیتر ھیچ كە‌س و لایە‌نێك بۆی نییە دە‌ستوەردان بکات لە كاروباری بازرگانی و بازار قۆرخ بكات". جێگرى سه‌رۆکى حکومه‌تى هه‌رێم ئه‌وه‌شى خسته‌روو که‌ ئەرکی دەزگا ئەمنییەکان دابینکردنی ئارامی و پاراستنی ژیانی هاوڵاتیانە‌ و دەبێت خۆیان لە سیاسەت و ھە‌ر بابە‌تێكی تر بە دور بگرن، هەروەها دە‌بێت فە‌رمانگە‌كانی حكومە‌ت كارئاسانی بكە‌ن لە‌پێناو ڕاییكردنی كاروباری بازرگانان، "ئێمەش وەك حكومەت بازاڕ ئازادتر دە‌كە‌ین و كێبڕكێیە‌كی تە‌ندروست بۆ جموجۆڵی بازرگانی و بازرگانان دەستەبەر دە‌كە‌ین".  

هاوڵاتى  وەزیری ئاوەدانکردنەوە و نیشتەجێکردنی حکومەتی هەرێمی کوردستان  پڕۆژەی هێڵی ئاسن دەخاتە بواری جێبەجێکردنەوەو رایگه‌یاند: "هەنگاوی گرنگ نراوە". ئەمڕۆ چوارشه‌ممه‌ 14ی ته‌مموزی 2021، وەزیری ئاوەدانکردنەوە و نیشتەجێکردن  بۆ گفتوگۆی دیزاینی هێڵی شەمەندەفەر لە هەرێم لەگەڵ  کۆمپانیای (deutsche bahn )ی ئەڵمانی کۆبووەوە بەمەبەستی گفتوگۆکردن سەبارەت بە دیزاینکردنی پڕۆژەی هێڵی شەمەندەفەر لە هەرێمی کودستان و رایگه‌یاند: " لە چوارچێوەی هەوڵەکان بۆ بەئەنجام گەیاندنی پڕۆژەی هێڵی شەمەندەفەر لە هەرێمی کوردستان، لە سەردانێکی فەرمیدا وەفدێکی وەزارەتی ئاوەدانکردنەوەو نیشتەجێکردن بە سەرۆکایەتی وەزیری ئاوەدانکردنەوە و نیشتەجێکردن گەیشتنە وڵاتی ئەڵمانیا". پێشتریش وەزیری ئاوەدانکردنەوەو نیشتەجێکردن رایگەیاندبو، ئەو بەرنامەیەی دانراوە لە چوارچێوەی کاری وەزارەتی ئاوەدانکردنەوە بۆ چوار ساڵی تەمەنی خۆی لە کابینەی نۆیەمداو بە پشتیوانی حکومەتی هەرێم، بەو ئاراستەیەیە کە پڕۆژەی هێڵی ئاسن بخاتە بواری جێبەجێکردنەوە، "لەوڕوەوە هەنگاوی گرنگ نراوە".        

هاوڵاتى ئەندامی ئەنجوومەنی باڵای سیاسی یەکێتی لەبارەی دۆخی ناوخۆی یەکێتی وتارێکی بڵاوکردەوە و رایگه‌یاند: "یەکێتی تەنها لە روانگەی هێزو پاراستنی دەسەڵات و، بەرژەوەندیە ئابوورییەکانەوە، سەیری حیزبایەتی دەکرد. هەر بۆیە، ژیانی حیزبایەتی کراوەتە قوربانی سیاسەتی پاوانکردنی دەسەڵات و دەسکەوتی ئابوری". ئەمڕۆ چوارشه‌ممه‌ 14ی ته‌مموزی 2021،  مەلا بەختیارئەندامی ئەنجوومەنی باڵای سیاسی یەکێتی  وتارێکی لەژێر ناوی "پەندەکانی پاکتاو لە مێژووی یەکێتیدا" بڵاوکردەوە ورایگه‌یاند :" لە دوا ئاکامدا یەکێتی لەناو خەڵکدا باجی قورس قورس دەدات. ئەوەتانێ کێشەکان تەقینەوە تا گەیشتە رادەی وەلاخستنی یەکێك لە هاوسەرۆکەکان، بەبێ رێڕەوی حیزبایەتی سرووشتی!" دەقی وتارەکەی مەلا بەختیار لەبارەی دۆخی یەکێتی پەندەکانی پاکتاو لە مێژووی یەکێتیدا یەکێتی (٤٦) ساڵی تێپەڕاند، لەم تەمەنەدا (١٥) ساڵی لە شاخ و (٣٠) ساڵی لە شار گوزەراند. لە شارو شاخدا، دوچاری چەندین شەڕی ناوخۆو جیابونەوە هاتووە. أ-  شەڕی ناوخۆ لەگەڵ پارتی(١٩٧٦_١٩٨٨)  ب-  شەڕی ناوخۆ لەگەل سۆسیالیست (١٩٧٩_١٩٨٦) ج- شەڕی ناوخۆ لەگەڵ حیزبی شیوعی(١٩٨٢_ ١٩٨٦)  د-  شەڕێکی بچوکیش لەگەڵ پاسۆك(ناو بە ناو). لە شاخدا، دووجار تووشی جیابوونەوە بووە. أ- جیابونەوەی سۆسیالیست (١٩٧٩) لەسەر چۆنیەتی ئیدارەی یەکێتی و ناکۆکی سیاسی.. بە هێزی چەکدار و شەڕی ناو بە ناویش. ب- جیابونەوەی ئاڵای شۆڕش (١٩٨٥) لەسەر جیاوازی ئایدیۆلۆژیا و سیاسی.. بەبێ هێزی چەکدار. لەدوای ڕاپەڕینیش، یەکێتی رووبە رووی دوو چەشن شەڕی ناوخۆ، هەروەها دوو جۆر جیابونەوەش بۆتەوە: یەکەمیان: لەگەڵ پارتی ١٩٩٤_١٩٩٨. دوەمیان: شەڕی بزوتنەوەی ئیسلامی و جوند الایسلام (١٩٩٤_٢٠٠٣). جیابونەوەکانیش لە دوای راپەڕینەوە: یەکەمیان: جیابونەوەی بزوتنەوەی گۆڕان (٢٠٠٩) دوەمیان: جیابونەوەی هاوپەیمانی(٢٠١٧) هەر لە دوای ڕاپەڕینیش، چەندین یەکگرتنەوە لەگەڵ یەکێتی رویداوە؛ _ یەکگرتنەوەی سۆسیالیست_ یەکێتی ١٩٩٢_یەکگرتنی ئاڵای شۆڕش_ یەکێتی ١٩٩٣ لە دوای (١٩٩٤) وە، هەوڵێکی زۆرماندا بەشێکی شوراکان و چەندین هەڤاڵی ئاڵای شۆڕش مابوون، ئەمانیش رازی کران بێنە ناو یەکێتی. لە دوای جیابوونەوەی بزوتنەوی گۆڕانیش، رەوتێکی زەحمەتکێشانمان قەناعەت پێکرد بەسەرپەرشتی شێرکۆ میر وەیس، هاتنە ناو یەکێتی؛ دوای ئەمانە، رەوتێکی دیکەی زەحمەت کێشان بە سەرپەرشتی (ئاسۆس) و چەندین سەرکردەی پاکیان کە بەداخەوە بۆ مەرامی کەسێك پشتیان تێ کرا. لە دوا هەوڵیشدا، لەسەر داوای هەڤاڵ هێرۆ، حیزبی  زەحمەتکێشان (ئایندە) بە سەرپەرشتی قادر عەزیز.. سەنگەری یەکێتیان لە دوا ئاکامدا قبوڵ کرد! کاتێك، ناوەندی بریاریش دروست کرا، بەندە، بێلایەن مامەوە. تەمەحی سکرتێری یەکێتیان پێ دەدام بەمەرجێ رازی بم، بریاری دەرکردنی (١٦) سەرکردەکەی ناوەندی بریار پەسەند بکەم، نەمکرد. بەڵکو کێشەکەشمان چارەسەرکرد. ئەوانەی تەمەحی سکرتێری یەکێتیان پێ دەدام و بەقسەم نەکردن، زۆری نەخایاند پیلانیان گێڕا، کارگێڕ و مەکتەبی سیاسیان هەڵوەشاندەوە. لەم کورتە پانۆرامە سیاسیەی جیابونەوە و یەگرتنەکان، دەمەوێ؛ پەلامار، پاکتاو، بوختان و ناوزراندنەکان، بۆ میژوو باس بکەم. کە دڵنیام ئەوانەی تائێستا بێلایەنن، یان ویژدانیان لە ماستاوی هەلپەرستی نەژەندووە، یان مێژووی خەباتیان بە موچە دۆلار نەفرۆشتووە. سودی لێوەر دەگرن. لە تەواوی جیابونەوە و شەڕەکاندا، هەموو لایەکمان لە فەرهەنگی یەکتر شکاندن، بەشی ئاشتیمان تیا نەدەهێشتەوە.، بەشی زۆری جنێو، یان بوختان، یاخود پەلامار و پاکتاوکردنەکان، رقی دەرونی کەسایەتیەکان و قۆناغی شەڕەکان و مل ملانێکان بوون. پشکی یەکێتیش لەو فەرهەنگە زیانبەخشەدا، بارتەقای هەموو لایەنەکانی تر بوو. بۆ نموونە: پارتی_ یەکێتی لە دژی پارتیدا، ئەدەبیاتی یەکێتی لە ساڵی ١٩٧٥ وە، هەتا ١٩٩٨، دەکران بە جاسوس. نۆکەر. بارزانی بێچوو. بەکرێ گیراو. کورد کوژە. پارتیش یەك ئیزگەی هەبوو، کارامەترین جنێوفرۆشیان خستبووە سەری و بۆ دۆژمنایەتی یەکێتی تەرخان کرابوو. بەڵام لە گەرمەی شەڕەکانیشدا، کاتێك دەرفەتێك بۆ گفت وگۆ دەرەخسا، بێ دوو دڵی قبول دەکرا. هەروەکو پەلاماری یەکترمان نەدابێ.. وا بوو. سۆسیالیست - یەکێتی لە بەرامبەر حیزبی سۆسیالیست.. پێیان دەگوترا؛ حیزبی هەڤال جوجەڵە.. رەسوڵ جوجەڵە. جاسوسی پارتی و ئێران.. پیاوی موخابەرات.. تەنانەت شەهیدان: ساڵح یوسف و عەلی هەژار و کاردۆ گەڵاڵیش، بە جاسوس لە قەڵەم دەدران، کەچی بەعس شەهیدی کردن. سۆسیالیستیش بە یەکیتیان دەگوت: پۆل پۆتیەکان، تیرۆرستەکان، جاش جەلالیەکان، پیلان گێڕەکان.. تاد. لە یەکەمین دەرفەتدا، پێش پارتی ساڵی ١٩٨٧_١٩٨٧ یەکێتی لەگەڵ سۆسیالیست ئاشت بوەوە. ساڵی ١٩٩٢ یش لەگەڵیاندا یەکی گرتەوە. حیزبی شیوعی - یەکێتی  لەگەڵ حیزبی شیوعی.. پێیان دەگوترا: تەحریفی، کلکی مۆسکۆ.. تاقمەکەی بەهادینە کەچەل.. فیتنەی شەڕی ناوخۆ. لە قرناقا و پشتا ئاشان دەیانیان بە دیل کوژران. (تەنها ئێمە لە مەڵبەندی یەك بڕیاری لێدانی شیوعیەکانمان جێ بەجێ نەکرد، خەریك بوو بە خائینیشمان بزانن) شیوعیەکانیش بە یەکێتیان دەگوت: دیلکوژەکان، کۆنە خۆفرۆشەکان، بێ بەڵێنەکان.. بەڵام پێش پارتی لەگەڵ ئەمانیشدا، یەکێتی ئاشت بویەوە. ئاڵای شۆڕش - یەکێتیدا ئاڵای شۆڕش، کە مەترسی هەڵوەشاندنەوەی کۆمەڵە و سازشی لەگەڵ حکومەت دا هەبوو.. بیری ئایدیۆلۆژی جیاواز هانی دا، جیابیتەوە.. بەبێ جیاکردنەوەی تاقە مەفرەزەیەکی یەکێتیش، کەچی بە تۆمەتی جۆراو جۆر پەلامار دراو پاکتاو کرا. دەگوترا: جاش بە ئاش مەبە. ناخی سەدان تێکۆشەر، بریندار کرا. تەنها لەسەر رێبازی جیاوازی فەلسەفی. هانا بۆ زیندان و ئەشکەنجەش برا!! ئێستاش ئەو کەسانەی جەلادی ئەو ئەشکەنجەدانە بوون، شانازی و شانامەی لەسەر دەنوسن!! دوای ڕاپەڕین.. لەگەڵ ئاڵای شۆڕش یەکێتی یەکی گرتەوە و جۆرەها پۆستیشیان پێ بەخشرا. بە پیاهەڵدانی مام جەلال و راگەیاندنی هاوبەشی یەکێتی_ ئاڵای شۆرش، نەك خەنجەری ژەهراوی نەبوو، بەڵکو شۆڕشگێڕ و دڵسۆزانی کوردستانیش بوون. لە ئاهەنگی یەکگرتنەکەشدا، زیاتر لە دە هەزار کەس کە لە یاریگای سلێمانی دا ئامادە بوون. تاقە یەکگرتنیش بوو، ئاپورەی خەڵك بۆ مەراسیمەکەی ئامادەبێ. گۆڕان - یەکێتی کە گۆڕانیش جیابونەوە، هەڵمەتی گۆڕان دژی مام جەلال و یەکێتی فراوان بوو. هەرچی لە هەمانەکەیاندا بوو، هەڵیان رشت. زۆر زیاتر لە شەڕە جنێوی شاخ، لە شاردا، دژی یەکێتی هەڵمەتی بوختان و ناوزراندنیان برد. بونە مایەی لاوازبونی یەکیتی و بەهیز بوونی پارتی. یەکێتیش، فشاری ئابوری خستنەسەر و سزای سیاسی، لە رێگەی ئابوریەوە سەپاندە سەریان. بەندە، لە بەرگری لێ کردنی یەکێتی درێخیم نەکرد.. لە کاتێکدا تاک تاك سەرکردەی یەکێتی، بەرگریان لە یەکێتی دەکرد. بەڵام لەگەڵ سزای ئابوری نەبوم، کە د. بەرهەم ساڵح سزای ئابوری لەسەر لابردن، یەکەم کەس پشتیوانیم لێکرد. دوای ١٧/ی شوبات، یەکەمین وەفد، هێرۆ و دلێری سەید مەجید و بەندە، چوینە لای نەوشیروان موستەفا و سەهۆل بەندانی نێوان یەکێتی و گۆڕانمان شکاند. دوای ئەمەش، دەرگا کرایەوە، وەفدیان هاتنە لای مام جەلال و لێک تیگەیشتنی دەباشانی لێکەوتەوە. دوای ئەوە رێکەوتنی تریش لە (١٩) خال گەڵا کرا. هەوڵ دەدرا بگەینە یەکگرتنەوە، بەڵام بەبێ بڕیاری مەکتەب سیاسی،  دەستکاری رێکەوتنەکە کراو بە دەسییە ویسترا دۆخی کوردستان تێك بدرێ و دوو ئیدارەیی بیتەوە ئارا.. من دژی بوم. مێژووس ئەم قسەیەم دەسەلمێنێ. هاوپەیمانی - یەکێتی کە هاوپەیمانی دادپەروەریش (٢٠١٧) لە دۆخێکی ناسکدا و لە گیانەڵڵای مام جەلال دا دامەزرا. ئەم هاوپەیمانییە، لە هەڵمەتی هەڵبژاردندا، یەکێتیان کردە جەردە، تاڵانکەر، فرعۆن و دکتاتۆر؛ دیسان، یەکێتی بەهۆی پاشماوەی ناوەندی بڕیارەوە، کە زۆربەیان لەبەر نیگەرانیان لە یەکێتی، ئامادە نەبوون بەرگری لێ بکەن، بەڵکو هەشبوون هاوکاریشیان دەکردن و دەنگیشیان بۆ گلێر دەکردنەوە. لە بەرامبەر ئەمانیشدا، ئێمە و قوباد تاڵەبانی و بەشێکی راگەیاندنی یەکێتی و مەڵبەندەکان، شانمان دایە بەر ئەرکی بەرگری لە یەکێتی. ئەو تاقیکردنەوانە لە مێژووی حیزبەکانی رۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا، تووشی کەم هێزی سیاسی بووە. پرسیار ئەوەیە: ئایە یەکێتی دەرس و پەندی لیوەرگرتوون؟ بە کورتی دەڵێم: نەخێر. پیلانی پێش و پاش چوارەمین کۆنگرە پێمان دەڵێ: یەکێتی تەنها لە روانگەی هێزو پاراستنی دەسەڵات و، بەرژەوەندیە ئابوورییەکانەوە، سەیری حیزبایەتی دەکرد. هەر بۆیە، ژیانی حیزبایەتی کراوەتە قوربانی سیاسەتی پاوانکردنی دەسەڵات و دەسکەوتی ئابوری. ویسترا، لە چوارەمین کۆنگرەدا بە ناوی نوێبونەوەی یەکێتی، شەرعیەت بدرێ بە سیاسەتی پاوانخوازی حیزبی- حکومی- بەرژەوەندی. بەڵام.. لە راستیدا، جگە لە رواڵەتی بە تەکەتول دارشتنەوەی ئۆرگانەکان و بەرزکردنەوەی بێ بنەمای هەزاران پلە؛ بە کردەوە، تەنها لە گەندەڵی و لە پەیجی فەیك و لە بەهیزکردنی کاسەلیسەکان و پەراوێز خستنی زۆربەی هەرە زۆری کادرە ماندوەکان، تەنها ئەو بڕیارانە لە مێژووی یەکێتیدا نوێ بوون. ئەم بریارانەش هاوسەرۆك و سەرکردایەتی و مەکتەب سیاسی، پەسەندیان دەکردن. بەڵام ژێر بە ژێر ناکۆکیەکانیشیان دەکوڵا.  سەرەنجام: کێشمە کێشەکانی دوای کۆنگرە، لە پشتی پەردەی نوێبونەوە و ئەم (سەری_ کردە) نوێیانەدا، بەرەبەرە لە ناو خودی یەکێتیدا پەنگیان دەخوارد و  لەسەر قورغی جومگەکان، تێك دەچرژان. وردە وردەش مل ملانێکان لە گرێژنە دەرکران. ئەوە تانێ گەیشتە رادەی بڕیاری ئەوتۆ، رای گشتی یەکێتی و ناو خەڵك، ساکاوون. لێرەدا نامەوێ حوکم بدەم.. تەنها دەمەوی بڵێم لە دوای چوارەمین کۆنگرەوە، ئۆرگانەکانی یەکێتی، سەراپا دۆش داماوون، کۆبوونەوەی حیزبی؛ شانەوکەرت نەماوە؛ پرنسیپەکان پێشێل کران؛ هیچ ئۆرگانێك کاریگەری نەماوە، جگە لە هاوسەرۆکەکان. بەڵام لە دوا ئاکامدا یەکێتی لەناو خەڵکدا باجی قورس قورس دەدا. ئەوەتانێ کێشەکان تەقینەوە، تا گەیشتە رادەی وەلاخستنی یەکێك لە هاوسەرۆکەکان، بەبێ رێرەوی حیزبایەتی سرووشتی! ئێستا کە راستییە تاڵەکان و زیانەکانی چوارەمین کۆنگرە دەرکەوتن، جێی خۆیەتی بڵێین: زیانەکانی چوارەمین کۆنگرە لە پرنسیب و دیسپلین و ژیانی حیزبایەتی، کەمتر نەبووە، لەو کارەساتانەی بەسەر یەکیتیدا هاتووە.  لە کارەساتەکاندا یەکێتی بەهێزتر دەهاتەوە بۆتەی خەبات. بەڵام لەدوای چوارەمین کۆنگرەوە، هەتا دێت یەکێتی لاوازتر دەکرێ. مەترسیدارترین سیاسەتی ئیستای یەکیتیش، ئەوەیە کە زۆربەی سەرکردایەتی ئێستا، لە فەلسەفەی سیاسی مام جەلال، لەناو ههاوکیشە سیاسییەکان، بە قوڵی تێناگەن و متمانەی خەلك، بەرە بەرە لە دەست دەدەن. هەروەها هاوسەنگی ئۆرگانە باڵاکانی یەکێتیشیان، بە جۆریك لاسەنگ کردووە، تەنها لە قازانجی، ئە هەلپەرستانەن کە چاوەڕوانی موچە و بودجەی سەری مانگ دەکەن.  پیشێل کردنی پرنسیبەکانی حیزبایەتی، چۆن لە چوارەمین کۆنگرەدا سروشتی نەبوو، ئێستاش وەلا خستنی هاوسەرۆکێك بە سروشتی نازانم. لێرەدا، نامەوێ قەتماغە هەڵبدەمەوە، ناشمەوێ لەسەر دەنگو باسەکان حوکم بدەم، ئەوی رویداوە، چاکبونەوەی گەلێ دژوارە.  تەنها مەبەستمە بڵێم: تکایە، دەرس و پەندەکانی مێژوو بخەنەوە بیری خۆتان. ولا خستنی هاوسەرۆکێك، بە هەل مەزانن بۆ رشتنی رق و کینە. پەلاماری لایەنگرانیان مەدەن و پاکتاویان مەکەن. رێز لە کادرو هاو تەکەتولەکانیان بگرن، گەرچی هەڵەشیان کردبێ، یان بە هەڵە لە هاوکیشەکانیش تی گەیشتبێتن. بەڵکو بەشی زۆریان لە ترسان و لە برسان رەدووی سیاسی کەوتوون. ئەوەتانێ بە یەک روداو، ئەوانەی لە ترسان و لە برسیان رەدوو کەوتبون، زۆربەیان هەلدەوەرن. بۆ؟ چونکە ژیانی حیزبایەتی پێشێل کرابوو.  ئەوانەی لێش خراوون، یان لەژیر فشارن، هەقە تەنها رێگەی شەرعی بۆ مافەکانیان بگرنەبەر.  بێگومان ئەم روداوە بە دڵی پارتیە و پارتی و لایەنەکانی تریش (جگە لە گۆڕان) سوردی لێ وەردەگرن، بەلام روداوەکە بە دەسیسەی پارتی نەبووە. ئەگەر هات و بشسەلمێ کەسێك، بە دەسیسە ئەم روداوەکەی ئەنجامدابێ، شەرمەزاری مێژوو دەبێ.  هیچ رێگەیەکیش لە بەردەمدا نی یە، تەنها رێگەی حیزبایەتی نەبێ. دەبێ شەرعیەتی ئۆرگانەکانی باڵاو خوارەوە، هەتا بەستنی پێنجەمین کۆنگرە، زیاتر لە دەست نەدرێ. دەبێ زوو فریای بوژاندنەوەی ژیانی حیزبایەتی بکەوین. ئەمەش مەحاڵە هەتا یەکێتی کۆی هەڵەکانی لە پێش چوارەمین کۆنگرە و لەناو کۆنگرە و دوای کۆنگرە، دەست نیشان نەکات و رەخنەیان لێ نەگیرێ. هەموو کەسێکیش، بە هەر پاساوێك وەلانرابێ، مافی خۆیەتی، لە بەردەم ئۆرگانە حیزبیەکاندا بەرگری لە خۆی بکات، بەپێی بەڵگەکان سزا بدرێ. نەك بێ بەڵگە حوکمی لەسەر بدرێ. لە کۆتایشدا دەڵێم: لەم روداوەشدا، تکایە، ژمارەی جنێوەکان، بەرامبەر یەکدی زیاد مەکەن؛ بەبێ بەڵگە تۆمەت مەبەخشنەوە؛ مەکەونە پاکتاوکردنی یەکتر؛ بوار مەدەن هەلپەرستان و پیاهەڵدەران، گوێ درێژ ئاسای ناوجۆگە، لەمبەرو ئەوبەری جۆگەی نێوان جەمسەرەکان، بلەوەڕن؛ خەلکیش بە ئاگری خۆتانەوە مەسوتێنن. دلنیابن کولتوری جنێو و پاکتاوکردن، سەرەتا بە گەرمی دەست پێ دەکات.. بەڵام وەکو سەرجەم هەلمەتی پاکتاوکردنی مێژووی یەکێتی، پاشگەز بونەوەی بەدواوەیە!

  هاوڵاتى  سەرۆکی دەستەی جێبەجێکاری ئەنجومەنی سوریای دیموکرات رایگەیاند، ئەوان پێشمەرجمان نییە بۆ دانوستان لەگەڵ حکومەتی دیمەشق، بەڵکو پرۆژەیان هەیە کە وەک خاڵی چونە ژورەوە بۆ چارەسەر دەیبینن و بەدوای قەناعەتپێکردنی لایەنەکاندان". ئیلهام ئەحمەد، سەرۆکی دەستەی جێبەجێکاری ئەنجومەنی سوریای دیموکرات لەمیانی چاوپێکەوتنێکدا لەگەڵ رۆژنامەی "ئوگاریت پۆست" لەبارەی لێدوانی وەزیری دەرەوەی روسیا پەیوەست بە دیالۆگی نێوان حکومەتی سوریا و خۆبەڕێوەبەری باکور و رۆژهەڵاتی سوریا رایگەیاند، "ئەو وتانەی سێرگی لاڤرۆڤ، وەزیری دەرەوەی ڕوسیا چەند ڕۆژێک پێش کۆبونەوەی ئاستانە هات، هیوادارین کە ئەمە تەنیا بە ئامانجی بەهێزکردنی پێگەی دانوستان لەگەڵ تورکیا و ئێران و هاوکارەکانی ڕوسیا لە کۆبونەوەی ئاستانا نەبێت، هیوادارین لاڤرۆڤ پلانێکی کرداری راستەقینەی هەبێت بۆ مامەڵەکردن لەگەڵ پرسی پەیوەندی خۆبەڕێوەبەری و حکومەتی ناوەندی لە دیمەشق". ئاماژەی بەوەشکردوە، خۆبەڕێوەبەریی باکور و رۆژهەڵاتی سوریا پابەندبونی خۆی بە یەکپارچەیی و سەروەریی سوریا دوپاتکردوەتەوە، بە شێوەیەکی سەرەکی بەشداری شەڕی دژی تیرۆر بوە، "پێشتریش لەگەڵ سێرگی لاڤرۆڤ لە مۆسکۆ کۆبوینەوە جەختمان لەوە کردەوە کە خۆبەڕێوەبەری باکور و ڕۆژهەڵاتی سوریا پێویستییەکی هەنوکەییە و لاڤرۆڤ باسی لە ئەزمونی خۆبەڕێوەبەری کرد و وتی پێویستە لەسەر ئاستی نیشتمانی، لە چوارچێوەی کۆدەنگی لە نێوان سوریەکاندا پەرەی پێ بدرێت و لە پێناو پاراستنی یەکپارچەیی خاکی سوریا و سەروەری دەوڵەتەکە و سیستەمە ئیداریە گشتیەکەی". لەبارەی ئەوەی ئایا پێشمەرجیان هەیە وەک خۆبەڕێوەبەری باکوری ڕۆژهەڵاتی سوریا بۆ دیالۆگ لەگەڵ حکومەتی سوریا، ئیلهام ئەحمەد وتی، "پێشمەرجمان نییە، بەڵکو پرۆژەمان هەیە کە وەک خاڵی چونە ژورەوە بۆ چارەسەر دەیبینین و بەدوای قەناعەتپێکردنی لایەنەکانداین لەم پڕۆژەیەدا کە هەمو خەڵکی ناوچەکە لە پێکهاتەی نەتەوەیی و ئایینی یە جۆراوجۆرەکاندا بەشدارن لە دروستکردنیدا و قوربانی گەورەیان بۆ داوە". لەبارەی ئەوەی بۆچی دانوستانەکانی پێشتر لەنێوان خۆبەڕێوەبەری و حکومەتی سوریا ئەنجامییان نەبوە، ئیلهام ئەحمەد باسی لەوەکردوە، گفتوگۆکان هەر قسەبون نەگەیشتنە ئاستی دانوستان بەهۆی بێدەربەستی ڕژێم و سوربونی لەسەر ڕەتکردنەوەی دیالۆگ و داننەنان بەو ڕاستیی و دۆخە نوێیە هاتوەتە ئاراوە وەک دروستبونی خۆبەڕێوەبەری، کە خواستی بەشێکی زۆری خەڵکی سوریا کە پێویستیان بە هێزی نوێ هەیە کە نوێنەرایەتی ئاواتەکانی خۆیان دەکەن و مافەکانی لە سوریا دەپارێزن، بە باوەڕی ئێمە هەر دیالۆگ و دانوستانێک لەگەڵ حکومەتی دیمەشقدا دەبێت لەژێر چاودێری و گەرەنتی نێودەوڵەتیدا بەڕێوەبچێت".   پەیوەست بەوەی ئایا خاڵی هاوبەش لەنێوان ئیدارەی خۆبەڕێوەبەری و حکومەتی سوریادا هەیە، سەرۆکی دەستەی جێبەجێکاری ئەنجومەنی سوریای دیموکرات وتی، "ئەگەر ئێمە بگەینە خاڵی هاوبەش دەتوانین دیالۆگی بنیاتنەر ئەنجام بدەین، دیمەشق مەرجی هەبو بۆ دەستپێکردنی دیالۆگ، بۆ نمونە پێویستی پاراستنی یەکپارچەیی و سەروەریی سوریا، لەڕاستیدا ئەوەش یەکێکە لە دروشمەکانی ئێمەش، بەڵام حکومەتی دیمەشق بیرۆکە و بینین و پڕۆژەی بۆ پەیوەندی لەگەڵ خۆبەڕێوبەری نەبو، بۆیە هیچ پێشکەوتنێک لەسەر ئەم ئاستە نەبو".    

شاناز حەسەن  لەماوەی پێنج مانگی ئەمساڵدا (216) كەس لەهەرێمی كوردستان بەهۆی هەزارو (509) رووداوی هاتوچۆ گیانیان لەدەستداوەو دوو هەزارو (670) كەسیش برینداربوون. واتا لەهەرێمی كوردستاندا لەماوەی (150) رۆژی ئەم پێنج مانگەی 2021 دا، رۆژانە (10) رووداوی هاتوچۆ روویانداوەو بەو هۆیەوە رۆژانە (17) كەس لەهەرێم بریندار بوون و یەك تا دوو كەسیش گیانیان لەدەستداوە. بەپێی ئاماری فەرمی بەڕێوەبەرایەتی گشتی هاتوچۆی هەرێم كە سەر بەوەزارەتی ناوخۆیە، وردەكاری ئاماری پێنج مانگی ئەمساڵی بۆ  هاوڵاتى ئاشكراكرد كە لەپارێزگای سلێمانی (484) رووداو، گیانلەدەستدانی (79) كەس و برینداربوونی هەزارو (451) كەسی لێكەوتووەتەوە،  لەپارێزگای هەولێر (371) رووداو (64) كەس گیانیان لەدەستداوەو (380) كەسی دیكەش برینداربوون. هەروەها لەپارێزگای دهۆك (328) رووداو، گیانلەدەستدانی (35) كەس و برینداربوونی (394) كەسی لێكەوتووەتەوەو پارێزگای هەڵەبجەش (39) رووداوی هاتوچۆ، گیانلەدەستدانی هەشت كەس و برینداربوونی (48) كەسی لێكەوتووەتەوە. هاوكات  لەئیدارەی  گەرمیان (122) رووداو، گیانلەدەستدانی (13) كەس و برینداربوونی (157) كەسی لێكەوتووەتەوە، لەئیدارەی راپەڕین (90) رووداوی هاتوچۆ، گیانلەدەستدانی (12) كەس و (108) برینداری لێكەوتووەتەوە، بەهەمان شێوە لەقەزای سۆران (75) رووداو، حەوت گیان لەدەستدان و (132) برینداری لێكەوتووەتەوە. بەرپرسی بەشی ئامارو وتەبێژی هاتوچۆی هەرێم، دەڵێت رووداوەكانی هاتوچۆ بەراورد بەوڵاتانی ئەوروپا زیاترە. ئەسعەد مەلا كەریم، بەرپرسی بەشی ئامارو وتەبێژی هاتوچۆی هەرێم، لەلێدوانێكدا بە هاوڵاتى وت:» رووداوەكان لەهەرێمدا بەبەراورد بەوڵاتانی ئەوروپا زۆرن، بەڵام ناتوانین بڵێین ئەمساڵ بەبەراورد بەساڵی رابردوو زیادیكردووە». لەبارەی پلانی هاتوچۆی هەرێمەوە بۆ كەمكردنەوەی ژمارەی رووداوەكان و قوربانییەكانی، بەرپرسی بەشی ئامارو وتەبێژی هاتوچۆی هەرێم پێیوابوو ستانداركردنی مۆڵەتی شۆفێری و هێڵی گشتی دەتوانێت چارەسەری زۆری رووداوەكان بكات. هەروەها وتی» ئێستا لەهەرێمدا لەهەر ناوچەو شارو پارێزگایەك مۆڵەتی شۆفێری رێكارەكانی جیاوازی هەیە، بۆیە بەستانداركردنی وەرگرتنی مۆڵەت وادەكات شۆفێری كارامە بكەیتە سەر شەقامەكان و هۆكاربن بۆ كەمكردنەوەی رووداوەكان». بەپێی ئاماری فەرمی بەڕێوەبەرایەتی گشتی هاتوچۆی هەرێم، كە سەر بەوەزارەتی ناوخۆیی حكومەتی هەرێمە لەماوەی ساڵی 2020دا زیاتر لەدوو هەزار و (897) رووداوی هاتوچۆ روویداوە، بەهۆی ئەو رووداوانەوە چوار هەزارو (772) كەس برینداربوون و (432) كەسیش گیانیان لەدەستداوە، كە پشكی شێری گیانلەدەستدان و بریندارەكان لەپارێزگای سلێمانی بووە.  

هاوڵاتى  وەزارەتى کارەباى هه‌رێم رایده‌گه‌یه‌نێت، لە سبەینێوە ڕەوشى کارەبا بەرەو باشتر دەڕوات بەرەو پێدانی 16 کاتژمێر کارەبا لە ڕۆژێکدا هەنگاو دەنێن.    ​ئەمڕۆ چوارشه‌ممه‌ 14ی ته‌مموزی 2021، وەزارەتى کارەباى هه‌رێم کە بڕیارە لە رۆژی 15 تەمموز یەکەیەکی دیکەش بەکار بخرێت،بەوەش بەرەوە پێدانی 16 کاتژمێر کارەبا لە رۆژێکدا هەنگاو دەنێین. لە راگەیەندراوەکەدا هاتووە، تا رۆژی 15ى حوزه‌یرانى 2021، رۆژانە 18 کاتژمێر کارەبا بە هاووڵاتیان دەدرا. لەم رۆژەدا، 5 یەکەی کۆمپانیای ماس بەهۆی چاککردنەوە و دواکەوتنی شایستە داراییەکانیان لەکار کەوتن، کە لە یەک کاتدا 600 مێگاوات کارەبا کەم بووەوە. هەروەها لە رۆژی 26 حوزەیران، وێستگەی خورمەلەی کۆمپانیای کار بە توانایی بەرهەمهێنانی 400 مێگاوات کارەبا بە هۆی کێشەیەکی تەکنیکی لە کار کەوت، کە کەمبوونەوەی کارەبا گەیشتە 1000 مێگاوات. بەڵام لە ماوەی سێ رۆژدا 400 مێگاواتەکەی گەرێندایەوە.

ماردین نورەدین لەماوەی سێ رۆژی رابردوودا هەرسێ جۆرەكەی بەنزین بۆ هەر لیترێك (25) دیناری دیكە زیادكرا، سەرۆكی ئەنجومەنی پارێزگای سلێمانی ئاماژە بەوە دەدات كە باج و رسوماتی حكومەتی هەرێم نرخی بەنزینی بەرزكردووەتەوە. لەئێستادا بەرمیلێك خاوی برێنت بە (74) دۆلار مامەڵەی پێوە دەكرێت، بەڵام نرخی بەنزین تادێت لەسەر هاووڵاتیان زیاد دەكرێت، بەشێوەیەك لەدوو هەفتەی رابردوودا یەك لیتر بەنزینی نۆرماڵ  لەبەنزینخانەكاندا بە (750) دینارو موحەسەن بە (825) دینارو سوپەر بە (875) دینار بوو، بەڵام لەماوەی سێ رۆژی رابردوودا هەرسێ جۆرەكەی بەنزین هەر لترێك (25) دیناری دیكەی خراوەتەسەر بەبێ ئەوەی نرخی نەوتی خاو بەرزتر ببێتەوە. ئازاد حەمەئەمین سەرۆكی ئەنجومەنی پارێززگای سلێمانی بە هاوڵاتى راگەیاند» ئێستا پاڵاوگەكانی هەرێم نەوتی خاو لەوەزارەتی سامانە سروشتیەكانەوە وەرناگرێت واتا نەوتی خاو لەعێراق وەردەگرن و بەرهەمەكەشیان دەدرێت بەو لایەنانەی كەنەوتی خاویان دەدەنێ لەدەرەوەی هەرێمی كوردستان، ئەمە خاڵێكی گرنگ و سەرەكییە». هەروەها وتیشی:» خاوەن هەموو بەرهەمە هاوردەكان باج و رسوماتی لەسەر دانراوە، بەنزین مادەیەكی سوتەمەنییە كە بەڕێژەیەكی زۆر بەكاردەهێنرێت تەنیا لەسلێمانیدا زیاتر لە دوو ملیۆن و نیو لیتر بەكاردەهێنرێت، ئەمەش بەهەمان شێوە حكومەتی هەرێم باج و رسوماتی دەخاتە سەر، ئەم دوو خاڵە راستەوخۆ پەیوەندی بەحكومەتی هەرێمی كوردستانەوە هەیە». هەروەها سەرۆكی لیژنەی وزە لەئەنجومەنی پارێزگای هەولێر بۆ هاوڵاتى دەڵێت:» وەزارەتی سامانە سروشتییەكانی حكومەتی هەرێم لێی بەرپرسەو ئامادە نییە دەعمی دارایی بەنزینخانەكان بكات یان نەوتی خاو بداتە پاڵاوگەكان». نافیز مستەفا سەرۆكی لیژنەی وزە لەئەنجومەنی پارێزگای هەولێر وتیشی:» وەزارەتی سامانە سروشتییەكان بەرپرسیارە، دەتوانن رێنمایی بۆ پاڵپشتی دارایی بۆ بەنزینخانەكان رێكبخەن لەبەرئەوەی ئێستا لەلای حكومەتی عێراق لیترێك بە (450) دیناردەفرۆشرێت و دەعمی داراییان دەكات، بەڵام وەزارەتی سامانە سروشتییەكان حەوت ساڵە پاڵپشتی دارایی راگرتووە». سەبارەت بەچۆنیەتی چارەسەركردن و دابەزاندنی نرخی بەنزین نافیز مستەفا پێیوابوو كە چارەسەری خێرا ئەوەیە كە حكومەت خۆی نەوت بۆ پاڵاوگەكان دابین بكات، بەنرخێكی گونجاو بدرێتەوە بە هاووڵاتیان. هاوكات ئەندامێكی ئەنجومەنی پارێزگای سلێمانی پێیوابوو كە حكومەتە خۆجێییەكان دەتوانن دەستیان تێیدا هەبێت و تەدەخولی بازاڕ بكرێت بۆ دابەزاندنی نرخی بەنزین. رێكەوت زەكی ئەندامی ئەنجومەنی پارێزگای سلێمانی بە هاوڵاتى راگەیاند:» حكومەتە خۆجێییەكان دەتوانن دەستیان تێیدا هەبێت، هیچ نەبێت تەنیا بۆ راگرتنی باڵانس یان تەنیا بەو رێژەیە بەرزبێتەوە كە لەبازاڕەكانی دەرەوە بەرزدەبێتەوە، ئەو هۆكارەنە بریتین لەتەداخولكردنی بازاڕ بۆ بەنزین و سوتەمەنی و دەرمان و پێداویستی پزیشكی و گەنم و بەرهەمەكانی». زەكی جەختی لەوەشكردەوە كە ئەو ماددانە پێویستە جێنەهێڵدرێت بۆ كەرتی تایبەت و بازرگان و سەرمایەدارەكان بڕیاری نرخی تێدا بدەن، بەڵكو حكومەت تەداخولی راستەوخۆی تێدابكات كەپەیوەندی بەئاسایشی نەتەوەیی و گوزەرانی خەڵكەوە هەیە. رێكەوتن زەكی ئەوەشی دووپاتكردەوە لەڕێگەی تەدەخولكردنی بازاڕەوە رێژەی قازانج بۆ بازرگانەكان دیاری بكرێت و كارئاسانی بكرێت بۆ هاوردەكردنی بەنزین» ئەو دەسەڵاتی كۆنتڕۆڵكردنە زیاتر لای حكومەتە خۆجێیەكانە بەتایبەتی دەسەڵاتی هێنان و پێدانی مۆڵەتی داخڵكردنی سوتەمەنی لای پارێزگارەكانە»

هاوڵاتى حكومەتی هەرێمی كوردستان لەدوای پشووی جەژنی قوربان پێش كاتی دابەشكردنی،  بڕیار لەسەر كۆتایهێنان یان هێشتنەوەی لێبڕینی لەسەدا 21%ی مووچەی فەرمانبەران دەدات، سەرەڕای ئەوەی بەفەرمی مانگانە (200) ملیار دینار لەبەغداوە دەگاتە هەولێر. ‌وەزارەتی دارایی و ئابووریی هەرێمی كوردستان رایگەیاند:» بڕی (200) ملیار دینار لەبانكی ناوەندیی عێراق لقی هەولێر خرایەسەر هەژماری وەزارەتی دارایی. رۆژی یەكشەممە 11ی تەمموز، وەزارەتی دارایی و ئابووریی حكومەتی هەرێمی كوردستان لەڕاگەیەندراوێكدا ئاشكرای كرد كە لەچوارچێوەی جێبەجێكردنی رێككەوتننامەی نێوان هەرێمی كوردستان و عێراق، یەكەمین بڕە پارە لەلایەن حكومەتی فیدراڵی عێراق كەبڕی (200) ملیار دینارە، خرایەسەر هەژماری وەزارەتی دارایی و ئابووریی حكومەتی هەرێم لەبانكی ناوەندیی عێراق لقی هەولێر. هەروەها جووتیار عادل، وتەبێژی حكومەتی هەرێمی كوردستان لەوبارەیەوە رایگەیاند:» بڕیاردراوە مانگانە (200) ملیار دینارمان بۆ بنێرن بۆ شەش مانگی رابردووش، هیواخوازین ئەو بڕە پارەیە بەزووترین كات بگاتە هەرێمی كوردستان.» پاش سێ رۆژ لەگەیشتنی (200) ملیار دینارەكەی بەغدا، حكومەتی هەرێمی كوردستان هیچ بڕیارێكی لەسەر كۆتایهێنان یا هێشتنەوەی لێبڕینی لەسەدا 21%ی مووچەی فەرمانبەران نەداوە. سەرچاوەیەكی ئاگادار لەحكومەتی هەرێم ئەوەی بۆ هاوڵاتى دووپاتكردەوە كەحكومەتی هەرێم تاووتوێی داهاتی بەردەستی دەكات» ئەوەی لەنەوت دەگەڕێتەوە بۆ وەزارەتی دارایی لەگەڵ داهاتەكانی ناوخۆو زائیدەن (200) ملیار دینارەكەی بەغدا، ئەگەر گەیشتە (895) ملیار دینار كەخەرجی مانگانەی موچەی فەرمانبەرانە ئەوە بەدڵنیایی لێبڕینی مووچە كۆتایی پێدێت». هەروەها ئەوەشی دووپاتكردەوە كە سەرەڕای ئەوەی حكومەتی هەرێم پابەندە بەیاسای بودجەی 2021ی عێراق و تائێستا (17) جار وەفدی هەرێم سەردانی بەغدای كردووە، بەڵام گفتوگۆ لەسەر وردەكاری میكانیزمی جێبەجێكردنی ماددەی (11) بەردەوامە كەتایبەتە بەپشك و شایستە داراییەكانی هەرێم. هاوكات وتیشی:»چاوەڕوان دەكەین بەغدا مانگانە (200) ملیار دینار بۆ حكومەتی هەرێم رەوانە بكات، ئەوكات ئەگەر مانگانە ئەو بڕە یان زیاتر بگاتە دەست حكومەت لێبڕینی مووچە كۆتایی دێت، بەڵام ئەگەر ئەو بڕە كەم بكات یان تەنها بۆ یەك مانگ بێت گرفت دروستدەكات و حكومەت لەتوانایدا نابێت لێبڕینی مووچە نەهێڵێت». سەرچاوەكەی حكومەتی هەرێم جەختی لەوەشكردەوە كەهەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراق بڕیارە لەمانگی 10ی ئەمساڵ بەڕێوەبچێت، پێویستە لایەنەكانی پێكهێنەری حكومەت ئەوەیان لەبەرچاو بێت. لەلایەكی دیكەوە بەرپرسێكی ئاگادار لەحكومەتی هەرێم ئەوەی بۆ هاوڵاتى ئاشكراكرد كەئەمڕۆ چوارشەممە كۆبوونەوەی ئەنجومەنی وەزیران ئەنجامنادرێت و چاوەڕوان دەكرێت پاش پشووی جەژن گفتوگۆ لەسەر پرسی مووچە بكرێت. ئەندامێكی فراكسیۆنی هاوپەیمانی هیوا دەڵێت:» هەر بڕە پارەیەك كەحكومەتی عێراق راستەوخۆ بۆ حكومەتی هەرێمی بنێرێت تەنها دەبێت بۆ مووچە خەرج بكرێت». سەركەوت شەمسەدین، ئەندامی فراكسیۆنی هاوپەیمانی هیوا لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتى​​​​​​​ وت:» بەپێی یاسای بودجە هەر بڕە پارەیەك حكومەتی عێراق راستەوخۆ بۆ حكومەتی هەرێمی بنێرێت تەنها دەبێت بۆ مووچە خەرج بكرێت، چونكە ناردنی ئەو بڕە پارەیە بۆ چارەسەركردنی لێبڕینی مووچەی فەرمانبەرانە». ناوبراو ئاماژەی بەوەشكرد، كە بەدواداچوون دەكەن لەگەڵ وەزارەتی دارایی عێراق كەبزانن ناردنی ئەو (200) ملیار دینارە تەنها بۆ یەك مانگە یان تاكۆتایی ساڵ بەردەوام دەبێت، وتیشی:» ئەگەر تەنها بۆ یەك جار بێت ئەوا حكومەتی هەرێم بۆ یەك مانگ لێبڕین نەهێڵێت و دواتر بچێتەوە سەر ئەوە هیچ سوودی نابێت، بەڵام بزانین بەردەوام دەبێت ئەگەر موچەی تەواو نەدرێت سكاڵا لەسەر سەرۆكی حكومەتی هەرێم تۆمار دەكەین».  

پ.دهۆك دوای شەش ساڵ كاركردن نووسینگەی رزگاركردنی رفێندراوانی ئێزیدی ئەوە ئاشكرادەكات كەزیاتر لە سێ هەزار ئێزدی بێسەروشوێنن و دەشڵێت:» دوو هەزاریان هێشتا لەژێر دەستی داعشدان». خەیری بۆزانی، سەرپەرشتیاری دۆسیەی رزگاركردنی رفێندراوانی ئێزیدی لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتى  وت:» لەماوەی حەوت ساڵی رابردوو لەكۆی شەش هەزار و (417) رفێنراوی ئێزیدی تائێستا سێ هەزار و (445) كەس رزگاركراون و زیاتر لەدوو هەزار كەسی دیكە هێشتا لەژێر دەستی داعشدان». هەروەها ئاماژەی بەوەشكرد، بەردەوام دەبن لە رزگاركردنی رفێنراوان تاهەموویان رزگاردەكەن و هەموو داتاو زانیارییەكان بەشێوەیەكی وردو زانستی دۆكیۆمێنت دەكەن. دەربارەی گواستنەوەی نوسینگەی رزگاركردنی رفێندراوانی ئێزیدی لەدهۆكەوە بۆ هەولێر، بۆزانی هێمای بۆ ئەوەكرد كەبڕیارەكە لەلایەن نێچیرڤان بارزانی سەرۆكی هەرێمەوە دراوە. سەرپەرشتیاری دۆسیەی رزگاركردنی رفێندراوانی ئێزیدی، وتیشی:»وتمان سەرەتا لەدهۆك بێت، چونكە سەرەتای پرۆسەی رزگاركردنی رفێنراوان بوو، رۆژانە ژمارەیەكی زۆر لەكەسوكاری قوربانیان سەردانی نووسینگەیان دەكرد، بەڵام ئێستا خەڵكێكی زۆر كەم سەردان دەكەن «. سەرپەرشتیاری دۆسیەی رزگاركردنی رفێندراوانی ئێزیدی، ئەوە دووپاتدەكاتەوە سەرۆكی حكومەتی هەرێم زۆر پشتگیرییان دەكات لەڕووی ماددی و مەعنەوییەوە. دوای دەركردنی یاسای رزگاربووانی دەستی داعش لەپەرلەمانی عێراق بەڕێوەبەرایەتی گشتی تایبەت بەكاروباری رفێنراوان لەبەغدا دامەزراوەو نوسینگەیەك لەشەنگال یان لەموسڵ دەكرێتەوەو ئەوەی بەیەكێكی دیكە لەهۆكارەكانی گواستنەوەیان دادەنێت.

هاوڵاتى   هاوکارییەکانی هاوپەیمانی نێودەوڵەتی دژبە داعش گەیشتە هێزەکانی پێشمەرگە كه‌له‌ ژماره‌یه‌ك كه‌لوپه‌لی سه‌ربازی پێكهاتووه‌. ​ئەمڕۆ چوارشه‌ممه‌ 14ی ته‌مموزی 2021، بەگوێرەی راگەیەندراوێکی وەزارەتی پێشمەرگەی هەرێمی کوردستان، بەشێکی دیکە لە هاوکارییەکانی هاوپەیمانان گەیشتە هێزەکانی پێشمەرگە کە پێکهاتووە لە ژمارەیەک تانکەر و ئۆتۆمبێل و کەرەستە و کەلوپەلی لۆجستی سەربازیی. پێشتریش هێزەکانی هاوپەیمانان لە چوارچێوەی سندوقی پشتیوانی مەشق و پڕچەککردن بۆ بەرەنگاربوونەوەی داعش کە لە ساڵی 2014ەوە جێبەجێ دەکرێت، ئۆتۆمبێلی سەربازیی و چەک و کەرەستە و کەلوپەلی لۆجستی سەربازییان داوەتە هێزەکانی پێشمەرگە.

هاوڵاتى دوو به‌رپرسى ناو کۆمه‌ڵى دادگه‌رى کوردستان بۆ هاوڵاتى ئه‌وه‌یان دووپاتکرده‌وه‌ که‌ دوێنێ سێشه‌ممه‌ عه‌لى باپیر سه‌رۆکى کۆمه‌ڵى دادگه‌رى وه‌ک نوێوه‌ندگیر گفتوگۆ له‌گه‌ڵ بافڵ تاڵه‌بانى و لاهور شێخ جه‌نگیدا ده‌کات. ئه‌و دوو به‌رپرسه‌ى کۆمه‌ڵ به‌ باشیان نه‌زانى ناویان بهێندرێت، ته‌نها رایانگه‌یاند:" مامۆستا عه‌لى باپیر له‌هه‌وڵدایه‌ بۆ چاره‌سه‌رکردنى کێشه‌کانیان و ئاماده‌یى نیشانداوه‌  نێوه‌ندگیریان بکات بۆ ئه‌و مه‌به‌سته‌ش گفتوگۆکان به‌رده‌وامن". سه‌ره‌راى ئه‌وه‌ى ماوه‌ى هه‌فته‌یه‌که‌ کێشه‌کانى نێوان بافڵ تاڵه‌بانى و لاهور شێخ جه‌نگى به‌رده‌وامه‌ و چه‌ندین به‌رپرسى نێو یه‌کێتى و ده‌ره‌وه‌ى یه‌کێتى گفتوگۆیان له‌گه‌ڵ بافڵ تاڵه‌بانى و لاهور شێخ جه‌نگى کردووه‌ و به‌و هۆیه‌وه‌ تواندرا دووجار کۆبونه‌وه‌ له‌نێوانیاندا ساز بکه‌ن، به‌ڵام هێشتا کێشه‌کان چاره‌سه‌ر نه‌کراون. له‌دواین پێشهاتدا دوێنێ سه‌ر له‌ئێواره‌ که‌ناڵى ئایپڵه‌س له‌لایه‌ن هێزێکى ئه‌منییه‌وه‌ داخراو کارمه‌ندانیان ره‌وانه‌ى ماڵه‌وه‌ کردووه‌ته‌وه‌. هه‌وڵى که‌سایه‌تییه‌ سیاسیه‌کانى ناو یه‌کێتى ده‌ره‌وه‌ى یه‌کێتى تا ئێستا بۆ ئه‌وه‌یه‌یه‌ له‌رێگه‌ى گفتوگۆ و دانوساندنه‌وه‌ کێشه‌کان چاره‌سه‌ر بکرێت.  

هاوڵاتى دامه‌زراوه‌ى راگه‌یاندنى ئایپڵه‌س راگه‌یه‌ندراوێکى له‌باره‌ى هێرشى هێزه‌ ئه‌منییه‌که‌ بۆ سه‌ر که‌ناڵه‌که‌یان ده‌خاته‌روو تێیدا داوا له‌ کونسوڵخانه‌کان و ده‌زاگاکانى ئازادى راده‌ربرین ده‌کات سه‌رکۆنه‌ى بکه‌ن. ده‌قى راگه‌یه‌ندراوى که‌ناڵى ئایپڵه‌س:  ‌ئیواره‌ى ئه‌مڕۆ سێشه‌ممه‌ هێزێکى ئه‌منى هه‌ڵیکوتایه‌ سه‌ر باڵه‌خانه‌ى دامه‌زراوه‌ى راگه‌یاندنى ئایپڵه‌س، بۆماوه‌ى سه‌عاتێک ئه‌و رۆژنامه‌ڤان و کارمه‌ندانه‌ى له‌ئه‌رکدابون راگیران و ده‌ستبه‌سه‌رکران.  له‌هه‌مانکات هه‌ندێ که‌لوپه‌لیان برده‌ ده‌ره‌وه‌ى دامه‌زراوه‌که‌ و به‌شێکى که‌ولوپه‌ل و ده‌رگه‌که‌نیان شکاندن، جگه‌له‌وه‌ى به‌شێکى کامێراى چاودێرییان لێکرده‌وه‌، کاره‌باى باڵه‌خانه‌یان کوژانده‌وه‌. پاشان، به‌ڕێوبه‌ر و کارمه‌ندانى دامه‌زراوه‌که‌یان ئازادکردن و هێزه‌کان له‌ باڵه‌خانه‌ى دامه‌زراوه‌که‌ جێگیرکران. هێزه‌کان به‌ ده‌مامک و پۆشاکى سه‌ربازیى و چه‌که‌وه‌ هاتبون، نزیکه‌ى ٥٠ چه‌کدار ده‌بون. ئێمه‌ له‌ دامه‌زراوه‌ى راگه‌یاندنى ئایپڵه‌س، سه‌رکۆنه‌ى ئه‌و جۆره‌ ره‌فتاره‌ى ئه‌و گروپه‌ده‌که‌ین که‌ به‌ پۆشاکى فه‌رمیى حکومه‌تى هه‌رێمى کوردستان ئه‌و کردوه‌یان به‌رامبه‌ر دامه‌زراوه‌یه‌کى میدیایى ئه‌نجامداوه‌ و ترس و تۆقاندنیان له‌نێو دامه‌زراوه‌که‌ بڵاوکرده‌وه‌. دامه‌زراوه‌ى راگه‌یاندنى ئایپڵه‌س، داوا له‌ رێکخراو ى مافى مرۆڤ و پاراستنى ئازادیى رۆژنامه‌ڤانى نێوخۆیى و نێوده‌وڵه‌تى ده‌کات ئیدانه‌ى ئه‌وکاره‌ نا مه‌ده‌نیانه‌ بکه‌ن، هه‌روه‌ها داوا له‌ نوێنه‌رانى نێوده‌وڵه‌تیى و کونسڵى وڵاتان ده‌که‌ین له‌ئاستى ئه‌م پێشێلکارییه‌ بێده‌نگ نه‌بن و داواى رونکردنه‌وه‌ له‌ حکومه‌تى هه‌رێمى کوردستان بکه‌ن. دامه‌زراوه‌ى راگه‌یاندنى ئایپڵه‌س، سه‌لامه‌تى گیانى رۆژنامه‌ڤان و کارمه‌ندانى ده‌خاته‌ لایه‌نه‌ فه‌رمیه‌کانى حکومه‌تى هه‌رێمى کوردستان. دامه‌زراوه‌ى راگه‌یاندنى ئایپڵه‌س ١٣ی٧ی٢٠٢١  

هاوڵاتى شێخ نه‌هرۆ که‌سنه‌زانى سه‌رۆکى ته‌ریقه‌تى که‌سنه‌زانى له‌جیهاندا جه‌ختى له‌سه‌ر پاراستنى رێزه‌کانى یه‌کێتى نیشتیمانى کوردستان کرده‌وه‌ و رایگه‌یاند، هاوکارده‌بن بۆ چاره‌سه‌رکردنى کێشه‌کانى یه‌کێتی ئه‌وه‌ش پاش سه‌ردانى ناوبراو بۆ لاى هاوسه‌رۆکان. سه‌رۆکى ته‌ریقه‌تى که‌سنه‌زانى له‌جیهاندا سه‌ردانى بافڵ تاڵه‌بانى و لاهور شێخ جه‌نگى کرد و جه‌ختى له‌سه‌ر پاراستنى رێزه‌کانى یه‌کێتى نیشتیمانى کوردستان کرده‌وه‌. به‌پێى راگه‌یه‌نراوێکى ته‌ریقه‌ته‌که‌، ئه‌مڕۆ سێشه‌ممه‌ 13ى ته‌موزى 2021، شێخ نه‌هرۆ که‌سنه‌زانى سه‌رۆکى ته‌ریقه‌تى که‌سنه‌زانى له‌جیهاندا سه‌ردانى بافڵ تاڵه‌بانى و لاهور شێخ جه‌نگى کرد و جه‌ختى له‌سه‌ر پاراستنى رێزه‌کانى یه‌کێتى نیشتیمانى کوردستان کرده‌وه‌ و رایگه‌یاند:" پێویسته‌ کێشه‌کان به‌ دانیشتن و دیالۆگ چاره‌سه‌ربکرێن له‌پێناو سه‌قامگیرى ناوچه‌که‌ و کوردستان. هه‌روه‌ها ئاماژه‌ به‌وه‌کراوه‌ که‌ به‌پێى راگه‌یه‌نراوه‌که‌،" هه‌ردولا به‌ڵێنیاندا که‌ له‌دانیشتن و گفتوگۆ به‌رده‌وامبن و به‌زوترین کات کێشه‌کانى یه‌کێتى نێشتیمانى کوردستان چاره‌سه‌ربکه‌ن." هاوکات شێخ نه‌هرۆ که‌سنه‌زانى پشتیوانى خۆى دووپاتکرده‌وه‌ بۆ درێژکردنى ده‌ستى هاوکارى به‌مه‌به‌ستى سه‌رکه‌وتنى ئاشتى و دیالۆگ له‌نێوانیاندا.  

هاوڵاتى هێزێکى چه‌کدار له‌سلێمانى هه‌ڵیانکوتایه‌ سه‌ر ته‌له‌فزیۆنى IPLS سه‌ر به‌ لاهور شێخ جه‌نگى هاوسه‌رۆکى یه‌کێتى و ده‌ستیان به‌سه‌ر بیناى که‌ناڵه‌که‌دا گرتووه‌و چ کارمه‌نده‌کانیشیان ده‌ست به‌سه‌ر ده‌کات، سه‌نته‌رى میترۆ بۆ ئازادى راگه‌یاندن و رۆژنامه‌وانى داوا له‌و هێزه‌ ده‌کات بچنه‌ ده‌ره‌وه‌ى که‌ناڵه‌که‌. ئه‌مشه‌و هێزێکى چه‌کدار چوونه‌ته‌ سه‌ر بیناى ته‌له‌فزیۆنى IPLS  که‌ تائێستا نه‌که‌وتووه‌ته‌ کار، ئه‌و هێزه‌ ده‌ستى به‌سه‌ر به‌شێک له‌ که‌لوپه‌ل و ئامێره‌کانى که‌ناڵه‌که‌دا گرتووه‌و له‌گه‌ڵ خۆیاندا بردوویانه‌. هه‌روه‌ها ئه‌و هێزه‌ چه‌کداره‌ داوایان له‌ کارمه‌ندانى که‌ناڵه‌که‌ کردوه‌ چۆڵى بکه‌ن، به‌ڵام کارمه‌نده‌کان ره‌تیانکردوه‌ته‌وه‌، بۆیه‌ هێزه‌که‌ ئه‌و کارمه‌ندانه‌شیان ده‌ستبه‌سه‌ر کردووه‌. که‌ناڵه‌که‌ى لاهور شێخ جه‌نگى نووسینگه‌ى سه‌ره‌کیى له‌ شارى سلێمانییه‌ و ده‌که‌وێته‌ سه‌ر شه‌قامى 60 مه‌ترى سه‌روو بیناى بۆڵینگه‌وه‌و ده‌زگاى ژیانیش له‌ ناو شوقه‌کانى ده‌روازه‌ سیتیدایه‌ که‌ ده‌که‌وێته‌ خوار باڵه‌خانه‌ى پارێزگاى سلێمانى.  لاى خۆیانه‌وه‌ سه‌نته‌رى میترۆ بۆ ئازادى رۆژنامه‌وانى و راگه‌یاندن داوا له‌و هێزه‌ ده‌کات بچنه‌ ده‌ره‌وه‌ى که‌ناڵه‌که‌. دەقی راگەیەنراوی میترۆ: هەڵكوتانە سەر كەناڵی iPLUS دەمكوتكردن ئیدانە دەكەین سەنتەری میترۆ بە توندی ئیدانەی هەڵكوتانە سەر كەناڵی iPLUS دەكات لەلایەن هێزێكی چەكدار لە شاری سلێمانی، داوا دەكات ململانێیكانی یەكێتی شۆرنەبنەوە بۆ دەمكوتكردن و بەرتەسككردنەوەی ئازادی رۆژنامەگەری. ئێوارەی ئەمڕۆ هێزێكی ئەمنی لە سلێمانی چوونە ناو بینای كەناڵی ئای پڵەسی سەر بە (لاهور شێخ جەنگی)، هاوسەرۆكی یەكێتییەوە. چەند كارمەندێكی دەزگای میدیایی ئای پڵەس، پەیوەندییان بە سەنتەری میترۆوە كرد : باسیان لەوە كرد كە  هێزێكی چەكدار هەڵیانكوتاوەتە سەر  بینای ئۆفیسی سەرەكی كەناڵەكەیان لە گەڕەكی كوردسات، شەقامی شەست مەتری ، كارمەندەكانی ناو دەزگاكەیان لە سوچێكی بیناكە دەستبەسەر كردوە كەلوپەلەكانیان شكاندووە و هەندێكیان ئازار داوە. سەنتەری میترۆ بە توندی ئیدانەی هەڵكوتانە سەر كەناڵی تازە دامەزراوی iPLUS دەكات لەلایەن هێزێكی چەكدار لە شاری سلێمانی، داوا دەكات ململانێیكانی یەكێتنی شۆڕنەبنەوە بۆ دەمكوتكردن و بەرتەسككردنەوەی ئازادی رۆژنامەگەری.