تا ئێستا نزیکەی دوو ملیار بۆ هاووڵاتییانی چەمچەماڵ خەرجکراوە

هاوڵاتی جەمال کۆچەر، ئەندامی لیژنەی دارایی پەرلەمانی عێراق رایگەیاند، ناردنی 700 ملیار دینارەکە هیچ گرفتێکی نییە و لەم هەفتەیەدا بۆ هەرێمی کوردستان دەنێردێت. جەمال کۆچەر لە لێدوانێکدا رایگەیاندووە، تا ئێستا هۆکاری دواکەوتنی ناردنی 700 ملیار دینارەکە بۆ هەرێمی کوردستان نازانرێت چییە، بەڵام بەپێی زانیارییەکانی ناوبراو لەم هەفتەیەدا بەغدا 700 ملیار دینارەکە دەنێرێت، کە گوژمەی سێیەم و کۆتایی ئەو بڕەیە کە حکومەتی عێراق و هەرێم رێککەوتن لەسەری بۆ ماوەی سێ مانگ تا خەرج بکرێت بۆ مووچەی مووچەخۆرانی هەرێم.  بەبەراورد بە دوو گوژمەکەی پێشوو، ناردنی 700 ملیار دیناری ئەمجارە لەوادەی خۆی دواکەتووە و نزیکەی دوو هەفتەیە بەرپرسە جیاوازەکانی حکومەتی هەرێم بەڵێنی گەشتنی پارەکەیان داوە بەڵام هێشتا بەغدا رەوانەی نەکردووە. دوو هەفتە لەمەوبەر پێشەوا هەورامانی، وتەبێژی حکومەتی هەرێم رایگەیاند، "700 ملیار دینارەکە تا کۆتایی ئەم هەفتەیە یاخود ناوەراستی هەفتەی داهاتوو دەگاتە هەرێمی کوردستان."  پێشەوا هەورامانی وتیشی کە بۆ ساڵی داهاتوو کێشەی مووچە چارەسەر دەبێت و حکومەتی هەرێم شاند بۆ وەرگرتنی "دوو مووچە" نانێرێت بەڵکو دەیانەوێت بە تەواوی ئەو کێشەیە چارەسەر بکەن. بەڵام سەرچاوەیەک لە شاندەکەی هەرێم کە هەفتەی رابردوو سەردانی بەغدایان کرد بە هاوڵاتی راگەیاند، کە تەیف سامی، وەزیری دارایی عێراق رازی نییە جگە لە گوژمەی سێیەمی 700 ملیار دینارەکە، هیچ پارەیەکی تر بنێردرێت بۆ هەرێمی کوردستان.

هاوڵاتی لەپارێزگای دهۆک حاڵەتەکانی نەخۆشی ئایدز لەشەش حاڵەتەوە زیادبوونە بۆ10حاڵەت، تەندروستی دهۆکیش داوا لە هاوڵاتیان دەکات خۆیان بەدوور بگرن لەم نەخۆشیە. دکتور سەگڤان حەسەن، بەڕێوەبەری بەشی نەخۆشییە گوازراوەکان لەلەتەندروستی دهۆک تایبەت بە هاوڵاتی  وت: لەسەرەتای ئەم ساڵەوە تا ئێستا چوار حاڵەتی تازەی ئایدز لەدهۆک تۆمارکراون. وتیشی، "پێشتریش 6 حاڵەتمان هەبووە کۆی گشتی دەبن بە 10حاڵەت،هاوکات هەموو ئەوانەی تۆشی ئایدز بوونە خەڵکی پارێزگای دهۆکن و زۆرینەیان ئەوانەن کەماوەیەک لەدەرەوەی وڵات ژیاون دواتر هاتوونەتەوە دهۆک" سەبارەت بە دۆخی تەندروستی نەخۆشەکان دکتور سەگڤان حەسەن ئەوەشی ڕونکردەوە:" دەرمان و پێداویستی پزیشکی لە دهۆک بەردەستە، ئەوەی پێویست بیت بۆیان دەکرێت، تا ئێستا دۆخێ تەندروستی یان جێگیرە و بەردەوام چاودێرییان دەکەین" هاوکات ڕاشیگەیاند " لێرەوە داوا لە هەموو هاوڵاتیان دەکەین خۆیان بەدوور بگرن لەنەخۆشی ئایدز و دەڵێت بە بەراورد بە شارەکانی تری هەرێمی کوردستان و عێراق زۆرنیە بەڵکۆ حاڵەتەکانی لەشوێنەکانی تر زیاترن بەراورد بە دهۆک" لە جیهاندا نزیکەی 40 ملیۆن مرۆڤ ڤایرۆسی کەمی بەرگری لەش (ئەیدز) HIV یان هەیە و ساڵانە نزیکە یەک ملیۆن کەس دەمرێت و نزیکەی دوو ملیۆنی تریش وەک توشبووی نوێ دەبنە قوربانی، هەرچەندە تائێستا ئەیدز چارەسەری بنبڕکەری نیە بەڵام دەرمانی دژەڤایرۆسی زۆر کاریگەر هەن کە دەتوانن کۆنتڕۆڵی نەخۆشیەکە تاڕادەیەک بکەن و دەرفەت بە توشبوو بدەن ژیانێکی ئاسایی وەک هەر کەسێکی تر بژی.

هاوڵاتی دادگاى فیدڕاڵى عێراق بڕیارێکى لە بەرژەوەندى مەسعود حەیدەر و عیزەت سابیر دەرکرد، کە بریکارى وەزیرى دارایی و نەوت بوون و لەگەڵ چەند بریکارێکى تر دەسەڵاتەکانیان لێسەندرابووەوە. دادگای فیدراڵیی عێراق ئەمرۆ یەک شەممە بڕیاریدا بە بەردەوامبوونی دەسەڵاتی یاسایی و کارگێڕیی ئەو دامەزراوانەی دەوڵەت کە بە وەکالەت بەڕێوەدەبرێن تاوەکو ئەو سکاڵایانەی تۆمارکراون یەکلادەکرێنەوە. بەگوێرەی یاسای بودجە هەموو ئەو دامەزراوانەی دەوڵەت کە لە پاش 30ـی تشرینی دووەمەوە بە وەکالەت بەڕێوەدەبرێن، سەرجەم دەرماڵە و دەسەڵاتە کارگێڕییەکانیان رادەگیرا. بەهۆى ئەو یاسایەوە، پێشتر وەزیرەکان، بەتایبەتى هەردوو وەزیرى نەوت و دارایی عێراق، دەسەڵاتەکانیان لە بریکارەکانیان عیزەت سابیر و مەسعود حەیدەر سەندبووەوە. هاوکات هەر ئەمڕۆ دادگای فیدڕاڵی  وادەی دانیشتنی تایبەت بە دۆسیەی نادەستوری پێنج ماددەی یاسای هەڵبژاردنی هەرێم بۆ رۆژی 27ی مانگی (کانونی یەکەم/12) دواخست. ئەو سکاڵایە سکاڵاکە لەلایەن زیاد جەبار سەرۆکی فراکسیۆنی یەکێتی لە خولی پێنجەمی پەرلەمانی کوردستان و ئامانج نەجیب سەرۆکی فراکسیۆنی رافیدەین لە ئەنجومەنی پارێزگای سلێمانی تۆمارکراوە. دەقی سکاڵاکە داوا دەکات ماددەکانی (1، 9، 15، 22، 36) لە یاسای هەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستانی ساڵی 1992ی هەموارکراو بە نادەستوری بناسێنرێت، لە کۆتا دانیشتنتی تایبەت بەو سکاڵایە کە لە رۆژی 19ی مانگی (تشرینی دوەم/11) بو دادگای فیدڕاڵی بڕیاردانی ئەو سکاڵایای دواخست بۆ رۆژی 3ی مانگی (کانونی یەکەم/12). و ئەمڕۆ دوبارە بڕیاردان لەسەری دواخرایەوە.

هاوڵاتی لە مانگی تشرینی دووهەمی ٢٠٢٣ دا لانیەکم ١٢٢ بەندکراو لە زیندانەکانی ئێران لە سێدراوە دراون کە ئەم ئامارە لە چاو مانگی پێشتر (تشرینی یەکەم) ٤٤ کەس زیادی کردووە بەشێوەیەک  لە مانگی تشرینی یەکەمدا ٧٨ کەس لە زیندانەکانی ئێران لە سێدارە دران. بە پێی راپۆرتی بەشی تۆماری ماڵپەڕی هەنگاو، لە مانگی تشرینی دووهەمی ٢٠٢٣ دا لانیکەم ١٢٢ کەس بە تۆمەتی جیاجیا لە زیندانەکانی ئێران لە سێدارە راون. لەم ژمارەیە ٥٦ کەسیان بە تۆمەتی پەیوەندیدار بە ماددە هۆشبەرەکان ئێعدام کراون. بە پێی ئامارەکان١١ بەندکراوی سیاسی- ئایینی لەم مانگەدا سزای سێدارەیان جێبەجێکراوە. هەروەها سزای سێدارەی لانی کەم ٢ منداڵی تاوانبار و ٢ ژن لە بەندیخانەکانی سەبزەوار، چابەهار، کرمان و ڕەشت جێبەجێ کراوە. هاوکات وەک لە ڕاپۆرتەکەدا هاتووە ، لە ماوەی مانگی تشرینی دووهەمدا سزای سێدارەی ٢٣ بەندکراوی بەلووچ کە دەکاتە ١٩% کۆی گشتیی ئاماری لەسێدارەدراوانی ئەم مانگە، ١٩ بەندکراوی کورد کە دەکاتە ١٥.٥٪ی کۆی گشتیی لەسێدارەدراوانی ئەم مانگە و هەروەها ٨ بەندکراوی تورک، ۵ بەندکراوی لوڕ و بەختیاری، ۵ بەندکراوی گیلەک و ٣ هاووڵاتیی خەڵکی وڵاتی ئەنفانستانیش لە بەندیخانەکانی ئێراندا جێبەجێ کراون. لەم ئامارە زۆرترین ڕێژەی لەسێدارەدراون لە بەندیخانەکانی پارێزگای ئەلبورز بووە کە ٣٩ حاڵەت تۆمار کراوە. هەروەها لە بەندیخانەکانی پارێزگای بەلووچستان ١٣ کەس، پارێزگای فارس ١٢ کەس و پارێزگای ئیسفەهان ۵ کەس لەسێدارە دراون و باقی حاڵەتەکانیش لە پارێزگاکانی دیکە تۆمارکراون.  

هاوڵاتی بەڕێوەبەرایەتیی گشتى کارەباى سلێمانى نرخى ئەمپێرێک کارەباى موەلیدەى بۆ مانگى رابردو راگەیاند و بەپێى خشتەى کارى موەلیدەکانیش نرخەکە جیاوازییان هەیە. بەرێوەبەرایەتی کارەبای سلێمانی لە راگەیەنراوێکدا بڵاویکردەوە، ئه‌مڕۆ یەکشه‌ممه‌، لیژنه‌ی دیاریكردنی نرخی موه‌لیده‌ ئه‌هلییه‌كان کۆبونەوە، به‌پێی نرخی سوته‌مه‌نی له‌ بازاڕه‌كاندا نرخی هه‌ر كاتژمێرێك بۆ یه‌ك ئه‌مپێڕ (44) دینارە.  بەم شێوەیەش نرخی یه‌ك ئه‌مپێڕ كاره‌بای موه‌لیده‌ی ئه‌هلی له‌ ناوشاری سلێمانی له‌نێوان 10 هەزار بۆ 11 هەزار دیناره‌، بەوپێیەى موەلیدەکان لە نێوان (225 بۆ 250) کاتژمێر کاریان کردوە. لەبارەى ئەو موەلیدانەى کە کارکردنیان 24 کاتژمێرییە کارەباى سلێمانى دەڵێت نرخەکەیان (13) بۆ (14.500) دینارە. هەروەها خشته‌ی كارپێكردنی موه‌لیده‌ بۆ مانگى (12) گۆڕانکارى تێدادەکرێت و موەلیدەکان تەنها لەنێوان 1ى پاشنیوەڕۆ تا 1ى شەو ئەگەر کارەباى نیشتیمانى کۆژایەوە کار دەکەن، بەیانیانیش لەکاتژمێر 7:00 تا 8:00ى بەیانى کاردەکەن. لە راگەیەنراوەی بەرێوەبەرایەتی کارەبا ئەوەش ئاشکرا کراوە، رۆژانى هەینى و پشوە فەرمییەکان بەیانیان کارناکەن لەبرى ئەوە کاتژمێر 11ى پێشنیوەڕۆ کاردەکەن.

هاوڵاتی درەنگانی ئێوارەی دوێنێ هەینی، ژماره‌یه‌ك چه‌كداری نه‌ناسراو هێرشیان کردە سەر بارەگا و بازگەکانی هێزەکانی سوریای دیموکرات لە گونده‌واری دێره‌زوور. سه‌رچاوه‌یه‌كی سه‌ربازی هێزه‌كانی “هه‌سه‌ده‌" بە نۆرس پرێسی رایگه‌یاندوە، چه‌كدارانی نه‌ناسراو به‌ چه‌كی كلاشینكۆف دوو باره‌گای هه‌سه‌ده‌یان له‌ شارۆچكه‌ی كه‌سره‌ی گونده‌واری دێره‌زوور كردۆته‌ ئامانج.  ئاماژەی بەوەشکردوە، هیڕشەکە لە شارۆچکەی حه‌وائیجی گونده‌واری دێره‌زووربووە، لەسەر ڕێگای سەرەکی دەروازەی شارۆچکەی حه‌وائیج”ه‌ هاوکات هێرشەکە ته‌نها زیانی ماددی لێكه‌وته‌ووەتەوە ئەو سەرچاوەیە ئاماژەی بە هێرشێکی دیکە کرد کە تیایدا  بە ” ئاڕ پی جی” و كلاشینكۆف بۆ سه‌ر بارەگای “هه‌سه‌ده‌” لە نزیك کەناری ڕووباری فورات لە شارۆچکەی جه‌رزی لە ڕۆژهەڵاتی گونده‌واری دێره‌زوور ئەنجامدراوەو دەشڵێت، هیچ زیانێکی گیانی نەبووە.

هاوڵاتی بڕیارە ئەمڕۆ یەکشەممە دادگای فیدڕاڵی دانیشتنی تایبەت بە سکاڵای نایاسایی پێنج ماددەی هەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان ئەنجامبدات، کۆتا دانیشتنی ئەو دۆسیەیەش لە 19ی مانگی رابردو بو. بە گوێرەی خشتەی دانیشتنەکانی دادگای فیدڕاڵی، بڕیارە ئەمڕۆ یەکشەممە دانیشتنی تایبەت بە بڕیاردان لەسەر سکاڵای نادەستوری پێنج ماددەی یاسای هەڵبژاردنەکانی هەرێم بدرێت. سكاڵایه‌كیان تایبه‌ته‌ به‌یاساى هه‌ڵبژاردنى په‌رله‌مانى كوردستان و زیاد جه‌بار سه‌رۆكى پێشووى فراكسیۆنى یه‌كێتى پێشكه‌شى كردوه‌و داواده‌كات كار به‌دواین یاساى هه‌ڵبژاردنى په‌رله‌مانى كوردستان نه‌كرێت. تایبه‌ت به‌م سكاڵایه‌، دادگاى فیدراڵى داواى بۆچونى كۆمیسیۆنى هه‌ڵبژاردنى كردوه‌و كۆمیسیۆنه‌كه‌ بۆچونى فه‌رمى خۆى ئاراسته‌ى دادگاكه‌ كردوه‌و چاوه‌ڕى ده‌كرێت ئه‌مرۆ دواین بڕیار بدرێت. سكاڵاى دووه‌م پارێزه‌ر مه‌سعود محێدین پێشكه‌شى كردوه‌و به‌هۆى دواكه‌وتنى هه‌ڵبژاردنى سه‌ندیكاى پارێزه‌رانه‌وه‌ بۆماوه‌ى 4 ساڵ داواده‌كات هه‌موو بڕیاره‌كانى سه‌ندیكاى پارێزه‌ران له‌ساڵى 2019وه‌ هه‌ڵوه‌شێندرێته‌وه‌. هاوکات کۆمسیۆنی هەڵبژاردنی عێراق میکانیزمێکی بۆ هەڵبژاردنەکانی هەرێم دیاریکردوە، بەپێی ئەو میکانیزمەش، پێشنیار دەکات سیستمی بازنە بەکاربهێنرێت و لە پارێزگای سلێمانی 41 کورسی دیاریبکرێت، لە هەولێر 34 کورسی و لە دهۆکیش 25 کورسی، هەروەها 11 کورسی کۆتایش تایبەت دەبێت بە پێکهاتەکان. ئەو مادانەی لە یاسای هەڵبژاردن کە سکاڵاکەیان لەسەر تۆمارکراوە: مادەی یەکەم: پەرلەمانی کوردستان-عێراق لە 111 ئەندام پێکدێت. مادەی نۆیەم: هەرێمی کوردستانی عێراق بە یەک بازنەی دەنگدان دادەنرێت. مادەی پانزەیەم: بۆ هەرێمی کوردستان تۆمار بە ناوی دەنگدەران بۆ دەنگدان، بەپێی سەنتەرەکانی هەڵبژاردن ئامادە دەکرێن، بەپێی ریزبەندیی پیتە ئەبجەدییەکان. مادەی بیست و دوو: هەر کیانێکی سیاسی لە هەرێمی کوردستان مافی هەیە لیستێکی تایبەت بە بەربژێرەکانی خۆی لەسەر ئاستی کوردستانی عێراق پێشکێش بکات کە رێژەیەک ئافرەتی تێدابێت 30٪ کەمتر نەبێت. مادەی 36: یەکەم: پێنج کورسی بۆ کلدان، سریان و ئاشووری تەرخان دەکرێت؛ بەربژێرەکانی ئەو پێکهاتەیە کێبڕکێیان لەسەر دەکەن. دووەم: پێنج کورسی بۆ تورکمان تەرخان دەکرێن؛ بەربژێرانی ئەو پێکهاتەیە کێبڕکێیان لەسەر دەکەن. سێیەم: یەک کورسی بۆ ئەرمەن تەرخان دەکرێت؛ بەربژێرانی ئەو پێکهاتەیە کێبڕکێی لەسەر دەکەن.   

هاوڵاتی لە پەراوێزی بەشداریکردنیان لە لوتکەی جیهانیی کەشوهەوا، سەرۆکی حکومەتی هەرێمی کوردستان لەگەڵ سکرتێری گشتیی نەتەوەیەکگرتووەکان کۆبووەوە و داوای لێكردووە ڕۆڵی هەبێت لەچارەسەركردنی كێشەكانی نێوان هەرێم و بەغداد. بەپێی هەواڵێكی میدیای پارتی  رۆژی شەممە (2ـی کانوونی یەکەمی 2023) مەسرور بارزانی، سەرۆکی حکومەتی هەرێمی کوردستان، لە پەراوێزی لوتکەی جیهانیی کەشوهەوا لە شاری دوبەی، لەگەڵ ئەنتۆنیۆ گۆتێرێش، سکرتێری گشتیی نه‌ته‌وه‌یەکگرتووەکان کۆبووەوە. میدیای پارتی ئەوەشی خستووەتەڕوو: لە کۆبوونەوەکەدا گفتوگۆ لەبارەی دوایین پەرەسەندنەکانی دۆخی گشتیی عێراق و شەڕو ئاڵۆزییەکانی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست کرا، لەلایەن خۆیەوە، سەرۆکوەزیران مەسرور بارزانی جەختی لە گرنگیی رۆڵی یونامی و بەردەوامبوونی لە ئەرکەکانی لەپێناو سەقامگیریی ئاشتی و ئاسایشی عێراق کردەوە.  وەك لەهەواڵی میدیای پارتی ئاماژەی پێكراوە سەرۆکی حکومەتی هەرێمی کوردستان باسی لە پێویستیی چارەسەرکردنی کێشەکانی هەرێمی کوردستان و حکومەتی فیدراڵ و دەستەبەرکردنی مافە دەستوورییەکانی خەڵکی کوردستان کرد و داوایکرد نەتەوەیەکگرتووەکان رۆڵی کارای خۆی لە چارەسەرکردنی کێشەکاندا بگێڕێت.  

هاوڵاتی  ئەنجوومەنی مامۆستایان و فەرمانبەرانی ناڕازیی، لە کۆنگرەیەکی ڕۆژنامەوانیدا ڕایانگەیاند، سبەینێ خۆپیشاندانی بەرفراوانی ساڵ ئەنجام دەدەن و داواش لە هەموو چین و توێژەکان دەکەن، لەگەڵیان بەشدار بن و کاسبکاران دووکانەکانیان دابخەن. ئەمڕۆ لەبەردەم پەروەردەی ڕۆژئاوای سلێمانی، ئەنجوومەنی مامۆستایان و فەرمانبەرانی ناڕازیی، کۆنگرەیەکی ڕۆژنامەوانییان لە بارەی بەردەوامیدان بە خۆپیشاندان و ناڕەزایەتیی لە بەرامبەر پێنەدانی شایستە دارایییەکانیان ئەنجامدا. لە کۆنگرە ڕۆژنامەنووسییەکەدا، ڕاگەیەندراوی ئەنجوومەنی مامۆستایان و فەرمانبەرانی ناڕازیی، لە لایەن سامان تاهیر خوێنرایەوە و تێیدا هاتبوو: وەک مامۆستایان و فەرمانبەرانی ناڕازیی لە پارێزگای سلێمانی، بڕیارمان داوە بە هاوکاریی هاوڕێیانمان لە پارێزگای هەڵەبجە و ئیدارەی ڕاپەڕین، سبەینێ خۆپیشاندانی بەرفراوانی ساڵ ئەنجام بدەین. ئەنجوومەنی مامۆستایانی ناڕازی لە ڕاگەیەنراوەکەیان داوایان لە مامۆستایانی ئایینی، دایک و باوکی خوێندکاران، ڕۆشنبیران و هەموو چین و توێژەکان کرد، سبەینێ لەگەڵیان بەشدار بن و بچنە ڕیزی خۆپیشاندانەکانیانەوە، پاشان داوایان لە کاسبکار و دووکاندارەکان کرد بۆ چەند کاتژمێرێک دووکان و بازاڕەکانیان دابخەن. لە کۆتایی ڕاگەیاندراوەکەشدا هاتبوو: قەیرانەکانی ئەمڕۆ بەرهەمی بێ دەنگی دوێنێ یە، بێ دەنگی زیاتر قەیرانی زیاتر و بێ مووچەیی و بێ کارەبا و ئاو و بازاڕیی زیاتر دەهێنێت. بڕیارە سبەینێ هاوشێوەی شار و شارۆچکەکانی دیکەی سنووری پارێزگای سلێمانی و شارۆچکەی کۆیە، لەبەردەم پەروەردەی گشتی ڕۆژئاوای سلێمانی، لە کاتژمێر ١٠ـی بەیانی خۆپیشاندان و ناڕەزایەتیی مامۆستا و فەرمانبەرانی ناڕازیی بەڕێوە دەچێت. خۆپیشاندان و بایكۆتی مامۆستایان لەناوەندەكانی خوێندن لە کاتێکدایە، دەبوو لە ١٣ـی مانگی ئەیلوول، پرۆسەی خوێندن لە تەواوی هەرێمی کوردستان دەستی پێ بکردایە، بەڵام وەك مامۆستایانی ناڕازیی دەڵێن بەهۆی پێ نەدانی شایستە دارایییەکانی مامۆستا و فەرمانبەران و دانەمەزراندنی مامۆستایانی وانەبێژ، تا ئێستا خوێندن دەستی پێ نەکردووەتەوە.

هاوڵاتی  مەسعود حەیدەر سەبارەت بە دوورخستنەوەی لە پۆستی بریکاری وەزارەتی دارایی عێراق روونکردنەوەیەکی بڵاوکردەوە و دەڵێت، "پابەندی یاساین." دوێنێ هەیینی 1ی کانونی یەکەمی 2023، تەیف سامی، وەزیری دارایی عێراق بە فەرمانێکی وزاری سەرجەم دەسەڵاتەکانی لە مەسعود حەیدەر، جێگری وەزیری دارایی عێراق لە پشکی پارتی سەندەوە. ئەم فەرمانەی وەزیری دارایی عێراق وەک لە نوسراوەکەدا هاتووە بە پێی ماددەی 71 لە یاسای ژمارە 12ی ساڵی 2023ی بودجەی گشتی و بەرژەوەندی کارەکان دەرکراوە. مەسعود حەیدەر لە روونکردنەوەکەیدا دەڵێت، "بە پێی ماددەی ٧١ ی یاسای بودجەی فیدراڵی، ھەموو ئەو بەڕێوەبەرە گشتی و وەکیل وەزارەت و راوێژکارانەی بە وەکالەتن و ئەنجومەنی وەزیران و پەرلەمانی عێراق دەنگی لەسەر نەداوە، ژمارەیان چەندین ھەزار پلە تایبەتە، لەبەرواری ١ /١٢ / ٢٠٢٣ ناتوانن دەسەڵاتی یاسایی و صلاحياتى ئەو پۆستانە بەکاربێنن." مەسعود حەیدەر دەشڵێت، "ئێمەش پابەندی یاساین و کێشەیەکی گشتی یاسایی دەوڵەتەو پێویستی بە چارەسەر ھەیە بە ھەماھەنگی نێوان حکومەت و پەرلەمان."

هاوڵاتی  فەرماندەی خۆبەخشی هێزی پێشمەرگە رایگەیاند شەڕەکەی چەکدارانی تیرۆرستی داعش و سوپای عێراق لە سنوری مەخمور کۆتایهاتووە و لە ئەنجامدا 11 چەکداری داعش و سێ سەربازی سوپای عێراق کوژراون، هاوکات چەند سەربازێکی عێراق وێنەیەکیان لەگەڵ تەرمەکانی داعشەکاندا گرتووە و بڵاویانکردووەتەوە. شەوی رابردوو دوای ئەوەی چەند چەکداریکی داعش هەڵیانکوتایەسەر گوندێکی سنوری مەخمور، شەڕ و پێکدادان لەنێوان ئەو چەکدارانە و سەربازانی سوپای عێراق لەدەوروبەری گوندی عەلیەرەش و دووسەرە لە دەشتی قەراجی مەخموور دروستبوو. دواتر چەکدارەکانی داعش روویانکردە گوندی گۆپتەپەی ناحیەی قەراج و لەوێ لەلایەن سوپای عێراق و پیشمەرگە گەمارۆدران. غازی فەیسەڵ، فەرماندەی خۆبەخشی پێشمەرگە لەمەخمور بە هاوڵاتی راگەیاند، "شەڕەکە کۆتایی هاتووە، پێنج چەکداری داعش کوژراون، هاوکات 9 چەکداری تر ڕایانکرد بۆ چیای قەڕەچوغ، لە هێزەکانی عیراقیش ئەفسەرێک شەهید بووە لەگەڵ برینداربوونی 5 بۆ 6 کەسی تر." غازی فەسەڵ وتیشی لەئێستادا گوندی گۆپتەپە بەتەواوی پاککراوەتەوە لەچەکدارانی داعش و هیچ کێشەی ئەمنی تیادا نەماوە. هاوکات دوای کۆتایهاتنی شەڕەکە، وێنەی لاشەی داعشەکان بڵاوکرایەوە کە تێیدا چەند سەربازێکی سوپای عێراق بە دەستیان ئاماژەیان بە سەرکەوتن کردووە.

هاوڵاتی  ئەندامێکی لیژنەی دارایی پەرلەمانی عێراق رایگەیاند دوورخستنەوەی مەسعود حەیدەر لە پۆستی بریکاری وەزارەتی دارایی عێراق پەیوەندی بە ماددەیەکە لە یاسای بودجەی عێراق، مەسعود حەیدەر خۆشی لەسەر دوورخستنەوەکەی دەڵێت، "پرسیار لە وەزیری دارایی عیراق بکەن." دوێنێ هەیینی 1ی کانونی یەکەمی 2023، تەیف سامی، وەزیری دارایی عێراق بە فەرمانێکی وزاری سەرجەم دەسەڵاتەکانی لە مەسعود حەیدەر، جێگری وەزیری دارایی لە پشکی پارتی سەندەوە. ئەم فەرمانەی وەزیری دارایی وەک لە نوسراوەکەدا هاتووە بە پێی ماددەی 71 لە یاسای ژمارە 12ی ساڵی 2023ی بودجەی گشتی و بەرژەوەندی کارەکان دەرکراوە. لەسەر دوورخستنەوەی مەسعود حەیدەر، نەرمین مەعروف، ئەندامی لیژنەی دارایی پەرلەمانی عیراق بە دەنگی ئەمریکای راگەیاندووە، "پێم وانییە هیچ هۆکاريک هەبێت جگە لەوەی ئەو بە وەکالەت لەو پۆستە بوو، بڕیارەکە، بڕیاری جێبەجێکردنی یاسای بودجەیە." نەرمین مەعروف لەسەر ئەو ماددەیە دەڵیت، "بەپێی مادەی 71ی یاسای بودجە پێویستە هەموو پۆستە باڵاکان کە بە وەکالەت ئەبران بەڕێوە تا کۆتا ڕۆژی مانگی یازدە کۆتاییان پێبێت." لە ماددەی 71 لە یاسای بودجەی عێرادا هاتووە کە "حکومەت پابەندە بە کۆتاییهێنان بە سەرجەم ئەو دەسەڵاتانەی بە وەکالەت بەڕێوە دەبرێن تا رێکەوتی 30/11/2023 و دەبێت فەرمانگە پەیوەندییدارەکان، هەموو ئەو دەرماڵە و دەسەڵاتانە رابگرن."  هاوکات مەسعود حەیدەر لەسەر هۆکاری دوورخستنەوەی هیچ قسەیەکی نەکردووە و تەنها دەڵێت، "پرسیار لە وەزیری دارایی بکەن سەبارەت بە بڕیارەکە."

هاوڵاتی  چەند تیرۆرستێکی داعش هەڵیانکوتایە سەر گوندێکی سنوری مەخموور و سوپای عێراق و هێزەکانی پێشمەرگە رووبەروویان بوونەوە. لە ئەنجامیشدا چەند کوژراو و بریندارێک هەیە. غازی فەیسەڵ فەرماندەی خۆبەخش لە ھێزی پێشمەرگە لە سنوری مەخموور راگەیاند، شەوی رابردوودا شەڕ و پێکدادان لەنێوان چەکدارانی داعش و سەربازانی سوپای عێراق لەدەوروبەری گوندی عەلیەرەش و دووسەرە لە دەشتی قەراجی مەخموور دروستبوو. غازی فەیسەڵ باسی لەوەش کرد، لە ئەنجامی شەڕەکە سەربازێکی سوپای عێراق کوژراوە و دوو سەربازی تریش برینداربوون، بەپێی زانیارییەکان تیرۆریستێکی داعشیش کوژراوە. هاوکات لەلایەن ھێزی پێشمەرگە و سوپای عێراق خێزانێکی کورد لە دەستی تیرۆریستان رزگارکران، کە لە گوندی کۆڵتەپە لەلایەن تیرۆریستانەوە گەمارۆدرابوون.

هاوڵاتی وەزارەتی نەوتی عێراق داهاتی مانگی رابردوی فرۆشتنی نەوت و هەناردەکردنی بڵاوکردەوە، کە کۆی هەناردەکردن و داهاتی بەدەست هاتووی نەوت بۆ ئەو مانگە 8 ملیار و 512 ملیۆن دۆلار بووە. وەزارەتی نەوتی عێراق لە راگەیەنراوێکدا بڵاویکردەوە، بە گوێرەی ئاماری سەرەتایی کۆمپانیای بە بازاڕکردنی نەوتی عێراقی "سومۆ" لە ماوەی مانگی (تشرینی دوەم/11) 102 ملیۆن و 975 هەزار بەرمیل نەوت فرۆشراوە.   ئاماژە بەوەکراوە، کۆی هەناردەکراوی نەوتی خاو بۆ مانگی رابردو لە کێڵگە نەوتییەکانی ناوەڕاست و باشووری عێراق 101 ملیۆن و 764 هەزار و 620 بەرمیل بووە، هەروەها بڕی نەوتی هەناردەکراو بۆ ئوردن گەیشتوەتە 172 هەزار و 383 بەرمیل، جگە لەوەش هەناردەی گەیارە ملیۆنێک و 38 هەزار و 779 بەرمیل بووە. لە راگەیەنراوی وەزارەتی نەوتی عێراق باس لەوەشکراوە، رێژەی هەناردەی نەوتی رۆژانە سێ ملیۆن و 433 هەزار بوە، نرخی هەر بەرمیلە نەوتێکیش 82.66 دۆلار بوە.  

هاوڵاتی وەزارەتی تەندروستی لە رۆژی جیهانی بەرەنگاربوونەوەی نەخۆشی ئایدز هیچ ئامارێک، هۆشداریەکی بڵاونەکردەوە و هیچ چالاکیەکی پەیوەست بە ئایدزئەنجام نەدا. ئەمرۆ ١ی کانووی یەکەم لەلایەن ڕێکخراوی تەندروستی جیهانیەوە تایبەت کراوە بە بڵاوکردنەوەی هۆشیاری وبەرەنگاربوونەوەی ڤایرۆسی ئێج ئای ڤی،  بەپێی دواین ئامار کە وەزارەتی تەندروست هەرێم لەساڵی ٢٠٢٢ بڵاویکردبۆیەوە لە هەرێمی کوردستان ٥٤ حاڵەتی توشبوون بە نەخۆشی ئایدز تۆمارکراون، کە چل لەوانە بیانی بوون.   هاوڵاتی بۆ وەرگرتنی ئامارەکانی توشبوانی ئایدز و ڕێنمایی و کار وچالاکیەکانی وەزارەتی تەندروستی لەبارەی ڤایرۆسی " ئێچ ئای ڤی"  ونەخۆشی ئایدز، پەیوەندی کرد بە وەزارەتی تەندروستی بەڵام بێ ئەنجام بوو. پڕۆفیسۆر محەمەد بابەکر، پسپۆڕی وردی ڤایرۆسزانی وپزیشکی مایکرۆبایلۆجی و بەرگری لە بارەی پەرەدان بە هۆشیارکردنەوەی کۆمەڵگا، بەتایبەت چینی گەنجان و هەرزەکارانەوە وتی" ئەم هەوڵە پێویستی بە هاوکاری هەموو لایەنەکانە هەر لە پەروەردەوە تاوەکو مامۆستاینی ئاینی و وەزارەتی تەندروستی و میدیاکارانیش". دکتۆر محەمەد بابەکر باسیشی لەوەکرد کە هەوڵیان داوە سیمینار و کۆڕی تایبەت بکرێتەوە بۆ مامۆستایانی ئاینی تاوەکو زانستیانە ڤایرۆسەکەیان بۆ باسبکرێت تاوەکو لەڕێگەی مینبەرەکانەوە کۆمەڵگە هۆشیار بکەنەوە.   هاوکات باسیشی لەوە کرد میدیاکاران کەمتەرخەمن لەبەرامبەر ڤایرۆسێکی وەک "ئێچ ئای ڤی"  لە ڕۆژێکی وەک ئەمڕۆدا هیچ یەک لە میدیاکان بە هەواڵێکیش باسیان لێوەنەکرد، لەکاتێکدا کۆمەڵگە بەرەوکرانەوە دەچێت.   نەخۆشی ئایدز کە هۆکارەکەی جۆرەکانی ڤایرۆسی ئێچ ئای ڤی"یە و هێرش دەکاتە سەر سیستەمی بەرگری لەش و لاوازی دەکات، ئەمەش لەڕێگەی گواستنەوە و تێکەوڵاوبوونی جۆرە جیاوازەکانی شلەی لەش دەگوازرێتەوە وەک، شیرپێدانی دایک بۆ کۆرپەکەی، تێکەڵاوبوونی سپێرم، لیک، خوێن لەرێگەی سێکسکردن یان بەکارهێنانی دەرزی، ئامێرەکانی پاکردنەوەی پزیشکی ددان. ڤایرۆسەکە تاوەکو ئێستا چارەسەری تەواوەتی بۆ نەدۆزراوەتەوە، بەڵام لەڕێگەی چەندین جۆری جیاوازی دژە ڤایرۆس دەتواندرێت بەرەوپێشچوونی نەخۆشیەکە هێواشبکرێتەوە وتەمەنی کەسەکان درێژبکرێتەوە.