داواکارییەکانی شاندەکەی پارتی لە بەغدا چییە؟

هاوڵاتی  د.مەحمود عوسمان، سیاسەتمەداری کورد و ئەندامی پێشووتری پەرلەمانی عێراق، سەبارەت بە لێدوانەکانی رەجەب تەیب ئەردۆغان، سەرۆککۆماری تورکیا، لەسەر دۆخی کەرکوک رایگەیاند، دەسوەردانێکی "ئاشکرا و زەقە" و بەهۆی بێدەنگی لایەنی کوردی و عێراقی، تورکیا "بەدڵی خۆی چی ئەوێت دەیکات." رۆژی سێشەممە 5ی ئەیلولی 2023, رەجەب تەیب ئەردۆغان لە لێدوانێکدا شاری کەرکوکی بە "نیشتمانی تورکمانەکان" ناوبرد و وتی "ناهێڵین ئاشتی و سەقامگیری ئەم جوگرافیایە تێکبچێت." قسەکانی سەرۆککۆماری تورکیا دوای روداوەکانی ئەم هەفتەیە دێت لە شاری کەرکوک کە تێیدا چوار کەس شەهید بوون و زیاد لە 15 کەس برینداربوون پاش ئەوەی کوردانی شارەکە خۆپیشاندانیان دژی داخستنی رێگای سەرەکی کەرکوک-هەولێر ئەنجامدا و هێزە ئەمنییەکان تەقەیان بەناو خۆپیشاندەراندا کرد. د.مەحمود عوسمان لە لێدوانێکیدا بۆ دەنگی ئەمریکا  قسەکانی سەرۆککۆماری تورکیای بە دەستێوەردانێکی "ئاشکرا و زەق" لە کاروباری عێراق و کورد ناوزەند کرد و دەڵێت، "تورکیا هەر وا بوون و ئێستا خراپترن، هەستدەکەن ئێستا بەهێزترن لەگەڵ تورکمانەکان."  سیاسەتمەدارەکەی کورد دەشڵێت، "دەبێت لایەنی کوردی و عێراقی وەڵام بدەنەوە بەڵام کەس قسە ناکات و هەمووان بێدەنگن، بۆیە تورکیاش بە دڵی خۆی چی ئەوێت دەیکات و دەیڵێت، هەر دەوڵەتێک سەروەری هەبێت قبوڵ ناکات ئەوەی بەرامبەر بکرێت." د.مەحمود عوسمان لەبارەی دۆخی ئاڵۆزی ناوخۆیی هەرێمی کوردستانەوە باس لەوە دەکات کە بەهۆی سیاسەتی جیاوازی هەردوو حیزبی دەسەڵاتدار و ناکۆکیان دۆخی هەرێم بەرەو خراپتر دەڕوات و "ئەگەر وا بڕوات ئایندەی هەرێمەکە باش نابینم."

شەنای فاتیح بەهۆی دواکەوتنی مووچەکانیان و نزیکبوونەوەی ساڵی نوێی خوێندنی ٢٠٢٣-٢٠٢٤ مامۆستایان هەڕەشەی بایکۆتکردنی هۆڵەکانی خوێندن دەکەن لەئەگەری ئەوەی لایەنی پەیوەندیدار بەدەم داواکارییەکانیانەوە نەچێت. وەزارەتی پەروەردەی حکومەتی هەرێمی کوردستان رۆژی ١٣ی ئەیلوولی بەیەکەم رۆژی دەستپێکردنی وەرزی نوێی خوێندنی ٢٠٢٣-٢٠٢٤ دەستنیشانکردووە، هەروەها لەمساڵی خوێندندا رۆژانی هەینی و شەممە پشوو دەبێت. ئەمە لەکاتێکدایە شەش رۆژ لەمانگی ئەیلوول تێپەڕیووە بەڵام تائێستا مامۆستایان و فەرمانبەرانی حکومەتی هەرێمی کوردستان مووچەی مانگی تەمموزیان  وەرنەگرتووە، بۆیە فەرمانبەران بەگشتی و مامۆستایان  بەتایبەتی لەئەگەری دواکەوتنی مووچەدا هەڕەشەی بایکۆتکردنی هۆڵەکانی خوێندن دەکەن، جێگری سەرۆکی یەکێتی مامۆستایان دەڵێت:» بارودۆخ بەم شێوەیە بڕوات ئەمساڵی خوێندن دڵخۆشکەر نییە». عەتا ئەحمەد، جێگری سەرۆکی یەکێتی مامۆستایانی کوردستان لەلێدوانێکدا بەهاوڵاتی وت: بەشیوەیەکی گشتی بارودۆخێکی نەخوازراو هاتووەتە پێشەوە، ماوەی دوو مانگە مامۆستا مووچەی وەرنەگرتووەو چارەسەری کێشەکانیش تائێستا دیار نییە، بۆیە مامۆستایان دڵەڕاوکێیان بۆ ساڵی نوێی خوێندن هەیە بەڵام هێستا زووە بڕیار لەسەر بایکۆت بدرێت. وتیشی: بەبڕوای ئێمە ئەگەر بێت و بارودۆخ بەم شێوەیە بڕوات و دواکەوتنی مووچە بەردەوام بێت  مامۆستایان خۆڕسکانە خۆپیشاندان ئەنجامدەدەن و بایکۆتی هۆڵەکانی خوێندن دەکەن و ناڕەزایەتی دەردەبڕن، چونکە ئەوە مافێکی رەوای خۆیانە  لەکاتێکدا کەدەزانن لەهەرێمی کوردستاندا داهاتێکی باش هەیەو بەرپرسان بارودۆخیان باشەو داهاتیان هەیەو سامانی ئەم وڵاتە خەڵکانێک دەیبەن کەهیچ خزمەتێکیش ناکەن، ئەمانە وایانکردووە کەهیچ کەس دڵخۆشنەبیت بەپەروەردەو مامۆستایەتی. بەڵام ئێمە هانی کەس نادەین بۆ ئەم پڕۆسەیەو ئومێدەوارین کەحکومەت بەرپرسانە مامەڵە لەگەڵ ئەم بارودۆخەدا بکات، لەهەمان کاتدا دانانی پشووی شەممان و کەمبوونەوەی بەشە وانەکانی  بەشێک لەوانەبێژانی لەجیاتی گرێبەستکردن  بۆیان خستووەتە بەر لادان و دەرکردن. عەتا ئەحمەد وای وت. جێگری سەرۆکی یەکێتی مامۆستایان باسی لەوەشکرد کە ئەگەر بارودۆخ بەم شێوەیە بڕوات ئەمساڵی خوێندن دڵخۆشی نییە و ئەگەر لایەنی پەیوەندیدار بەدەم داواکاری مامۆستایانەوە نەیەت مەترسی بۆ سەر پڕۆسەی خوێندن دروستدەبێت. بەپێی ئامارێکی بەڕێوبەرایەتی گشتی پەروەردەی سلێمانی کەدەست رۆژنامەی هاوڵاتی کەوتووە لەسنووری بەڕێوبەرایەتی گشتی پەروەردەی سلێمانی  هەزارو ٣٩٠ ناوەندی خوێندن هەن بەم شێوەیەی خوارەوە: ١٠٦ باخچەو هەزار قوتابخانەی بنەڕەتی و ٢١ دواناوەندی و ٢١٧ ئامادەیی و ٢٣ ناوەندی فێرکردنی خێراو ١٦ ناوەندی پیشەیی و دوو کۆمەڵگەو پێنج ناوەندی نەهێشتنی نەخوێندەواری. ئەحمەد فازیل، کەپیشەی مامۆستایە لەلێدوانێکدا بەهاوڵاتی وت: مامۆستایان رێککەوتوون لەسەر ئەوەی  کە ئەگەربێت و مووچە نەدرێت ئەوا بایکۆتی هۆڵەکانی خوێندن دەکەن چونکە مووچە مافێکی رەوای مامۆستیانەو بژێوی ژیانیان لەسەر ئەو مووچەیە. وتیشی: چەندین مامۆستای وانەبێژ لادراوە بەهۆی ئەوەی کەڕۆژانی شەممە بووەتە پشوو و بەشە وانە کەمدەکات، ئەوەش بەنسبەت مامۆستایانی وانەبێژەوە شتێکی باش نییە چونکە مامۆستایانی وانەبێژ رەوشێکی ناخۆشیان هەیەو چەندین ساڵە خزمەت دەکەن و چاوەڕێی دامەزراندنن، بەڵام ئێستا بەسوپرایز لادەدرێن. هەر بەپێی ئەو ئامارەی بەڕێوبەرایەتی گشتی پەروەردەی سلێمانی، ٣٧٩ هەزارو ٨٠٧ قوتابی لەناوەندەکانی سنووری پەروەردەی سلێمانیدا دەخوێنن بەم شێوەیە: ١٦ هەزارو ٤٠٦ قوتابی باخچە، ٢٨٤ هەزارو ١٥٤ قوتابی بنەڕەتی، چوار هەزارو ٨٦٦ قوتابی دواناوەندی، ٦٨ هەزارو ٨٦٧ قوتابی ئامادەیی، ٩٥١ قوتابی فێرکردنی خێرا، سێ هەزارو ٦٣١ قوتابی پیشەیی، ٥٤٥ قوتابی کۆمەڵگەکان و ٣٨٧ قوتابی نەهێشتنی نەخوێندەواری. هاوکات ژمارەی قوتابیانی پۆلی ١٢ لەسنووری بەڕێوبەرایەتی گشتی پەروەردەی سلێمانی  ٢٨ هەزارو ٧٣١ قوتابییە کە دەکاتە نزیکەی ١٠%ی هەموو قوتابیانی سنوری پەروەردەی سلێمانی بەم شێوەیە: ٢١ هەزار و ٩٦ قوتابی پۆلی دوانزەی زانستی، شەش هەزار و ١٨٧ قوتابی دوانزەی وێژەیی، هەزار و ٤٤٨ قوتابی پیشەیی. بەگوێرەی ساڵنامەی خوێندن کە لەلایەن وەزارەتی پەروەردەی حکومەتی هەرێمی کوردستانەوە بڵاوکراوەتەوە  رۆژی ١٣ی ئەیلوول یەکەم رۆژی دەستپێکردنی دەوام دەبێت و هەفتەی یەکەمیش تایبەت دەبێت بەئامادەکاری و رێنوێنی بۆ دەستپێکردنی خوێندن. بۆ ساڵی خوێندنی ٢٠٢٣- ٢٠٢٤  پێنج رۆژ لەهەفتەیەکدا وانە دەخوێندرێت و رۆژانی شەممە لەناوەندەکانی خوێندن کراوەتە پشوو. هەروەها کۆی گشتی رۆژەکانی خوێندن لەوەرزی یەکەمدا ٨٣ رۆژە کە لە ١٧ی ئەیلوولی ٢٠٢٣ دەستپێدەکات وتاقیکردنەوەی کۆتایی وەرزەکەش لە٣-١٥ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٤ ئەنجامدەدرێت، پاش کۆتایهاتنی تاقیکردنەوەکان رۆژانی ١٦-٢٠ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٤ پشووی وەرزی یەکەم دەبێت. سەبارەت بەوەرزی دووەمیش بەپێی ساڵنامەی وەزارەتی پەروەردە وەرزی دووەمی خوێندن ٨١ رۆژە و لە ٢١ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٤ یەکەم رۆژی دەستپێکی وەرزی دووەم دەستپێدەکات و رۆژانی ١٤-٢٣ی ئایاری ٢٠٢٤ تاقیکردنەوەکانی کۆتایی وەرزی دووەمی پۆلە ناکۆتاکان و تاقیکردنەوەی نیشتیمانی پۆلی نۆی بنەڕەتی ئەنجامدەدرێن. هەروەها ٣ی حوزەیران تا یەکی تەمموزی ٢٠٢٤ خولی یەکەمی تاقیکردنەوە گشتییەکانی پۆلی ١٢ی ئامادەیی (زانستی-وێژەیی-پیشەیی) ئەنجامدەدرێن.

دیداری: سیروان حەمەڕەشید لەچاوپێکەوتنێکدا لەگەڵ هاوڵاتی د.یوسف محەمەد، سەرۆکی پەرلەمانی کوردستان لەخولی چوارەم، سەبارەت بەچەند پرسێکی تایبەت بەهەرێمی کوردستان و شێوازی حوکمڕانی پارتی و یەکێتی دەڵێت، حوکمڕانی هەردوو پارتی دەسەڵاتدار شکستیخواردووەو درێژەپێدانی دەبێتە هۆی «رووخانی قەوارەی هەرێم»، دەشڵێت، هەرێمی کوردستان لەو کاتەوە لەبۆشایی سیاسیدایە کەکاتێک ئەو سەرۆکی پەرلەمان بوو، مەسعود بارزانی، سەرۆکی پێشووی هەرێمی کوردستان، پەنای برد بۆ هێزو پەرلەمانی داخست. سەرۆکی پێشووی پەرلەمان باس لەوەش دەکات ، ئەوەی هەرێمی بەرەو لاوازی بردووە لەچەندساڵی رابردوودا لەبەرامبەر بەغدا «قوماری گەورەی وەک ریفراندۆم و بانگەشەی ئابوریی سەربەخۆ بوو کە نەک هەر نەبوونە هۆی سەربەخۆیی سیاسی و ئابوریی هەرێم، بەڵکو بوونە هۆی لەدەستدانی نزیکەی نیوەی خاکی کوردستان.» ئەو متمانەی بەوەش نییە هەڵبژاردنی داهاتووی پەرلەمانی کوردستان لەشوباتی ٢٠٢٤ گۆرانکاری دروستبکات و دەڵێت کێشەکان قووڵتردەکاتەوە. لەوەڵامی ئەوەی ئاخۆ لەهیچ کارێکی سیاسی پەشیمان نییە لەناو بزوتنەوەی گۆڕاندا، یوسف محەممەد دەڵێت، «هیچ شتێکی ئەوتۆ نییە کە لەماوەی دەستبەکاربوونم لەناو گۆڕان و تاکۆتایی ئەرکی سەرۆکایەتیی پەرلەمانی کوردستان لێی پەشیمان بم» بەڵام نایشارێتەوە کە ئەگەر وەک ئێستا بیری بکردایەتەوە ئەوا دوای کۆچی دوایی نەوشیروان مستەفا وازی لەگۆڕان دەهێنا چونکە «کۆمەڵێک ململانێی ناخۆش و قێزەون لەناو گۆڕان هاتنە کایەوە کە بەداخەوە پریشکی چەپەڵی بەر ئێمەش کەوت.» ئەو دەشڵێت، نابێتەوە ئەندام لەهیچ حزبێکدا چونکە پێیوایە «لەئێستادا هیچ جوڵانەوەیەکی سیاسیی نییە کە بگونجێ لەگەڵ بیرو باوەڕو شێوازی کارکردنی ئێمە.» دەقی چاوپێکەوتنەکەی هاوڵاتی لەگەڵ د.یوسف محەممەد. هاوڵاتی: بەڕێزتان دەزانن پارتی و یەکێتی وەک دوو هێزی سەرەکی لەسەر بەرژەوەندی حزبییەکانیان لەململانێ و ناکۆکی قوڵدان و هەروەها لەگەڵ حکومەتی فیدراڵیشدا لەسەر بودجەو موچەی فەرمانبەران نەگەیشتوونەتە رێککەوتنی بنچینەیی، لەکاتێکدا دۆخی هەرێمی کوردستان و عێراق و ناوچەکە لەبەردەم ئاڵوگۆڕی سیاسیدایە، پێتانوایە چارەنووسی هەرێم بەرەو کوێ دەڕوات؟ یوسف محەمەد: وەک پێشتریش لەوتارێکدا ئاماژەمان پێدا (کۆتایی رژێمی حوکمڕانیی پاش راپەڕین..) ئەم شێوازە حوکمڕانییەی ئێستای هەرێم کە لەپاش راپەڕینەوە هاتۆتە کایەوە، بەتەواوی شکستی خواردووەو، هەر هەوڵێک بۆ درێژەپێدانی دەبێتە هۆی کێشەی گەورەتر بۆ هەرێم و تەنانەت رووخانی قەوارەی هەرێم. چونکە ئەم رژێمەی ئێستای هەرێم، پایە سەرەکییەکانی دروستبوونی لەدەستداوە کە بریتیبوون لەدژ وەستانەوەی خەڵکی کوردستان بۆ حوکمی پێشوی عێراق و تینویەتییان بۆ حوکمی خۆماڵی، پشتیوانیی نێودەوڵەتی بۆ پاراستنی کورد لەباشوری کوردستان. ئێستا شکستی پارتی و یەکێتی لەهێنانەکایەی حوکمڕانییەکی سەردەمییانەی دادپەروەری سەرکەوتوی خەڵکسالار لەهەرێمی کوردستان، وایکردووە زۆرینەی خەڵکی کوردستان بڕوایان بەم حوکمڕانییە نەمێنێ، بۆ نموونە بەشداری لەهەڵبژاردنەکاندا نەکەن، نەک هەر ئەوە بەڵکو بەشێکی زۆری هاووڵاتیانیان بەکوردبوون کافر کردو لێی رادەکەن. لەهەمان کاتیشدا وایانکرد کە دۆستەکانمان لە (کۆمەڵگای نێودەوڵەتیی) بەردەوام رەخنەبگرن لەم شێوازە حوکمڕانییەو تەنانەت داهاتووی هەرێمیان بەلاوە گرنگ نەمێنێ. بۆیە بێ دوودڵی دەتوانین بڵێین کەدرێژەدان بەو شێوازە لەحوکمڕانییە دەسەڵاتگەرە پۆلیسییە خێزانییە نادیموکراسییەی هەرێم، بەردەوام لەناوەوەو دەرەوەی لاوازتری دەکات تا ئاستی رووخاندنی. هاوڵاتی: تا دێت حکومەتی ناوەندی گوشارو هەواڵەکانی بەئاڕاستەی لاوازکردن و بچوککردنەوەو کەمکردنەوەی دەسەڵاتەکانی هەرێمی کوردستانە، پێتانوایە ئەو سیاسەتەی بەغداد لەبەرامبەر هەولێر تاکەی بەردەوام دەبێت؟ یوسف محەمەد: گومانی تێدا نییە کەئێمە لەباشوری کوردستان، هەر لەسەرەتای دروستبوونی عێراقەوە کێشەمان هەیە لەگەڵ دەسەڵاتە یەک لەدوای یەکەکانی عێراق و خەڵکی کوردستان لەقۆناغە جیاوازەکان بەشێوازی جیاجیا خەباتیان کردووە لەپێناوی بەدەستهێنانی مافەکانیان. لەدوای رووخانی رژێمی پێشووی عێراق، زیاتر لەهەر کاتێکی تری مێژووی سەد ساڵی ئێمەو تەنانەت زیاتر لەهەر پارچەیەکی تری کوردستان، مافەکانی گەلی کورد لەدەستوری عێراقدا دانی پێدانرا، هەرچەندە ئەوکاتەش ئەگەر ناکۆکیی پارتی و یەکێتی نەبوایە دەتوانرا مافی زیاتر بەدەست بهێنرێ، بۆ نموونە لەیەکلا کردنەوەی کێشەی کەرکوک و ناوچە جێناکۆکەکانی تر. ئەوەی هەرێمی لەبەرامبەر بەغدا بەردەوام بەرەو لاوازی برد، شکستی حوکمڕانیی هەرێم و ئەنجامدانی قوماری گەورەی وەک «ریفراندۆم» و بانگەشەی «ئابوریی سەربەخۆ» بوو کە نەک هەر نەبوونە هۆی سەربەخۆیی سیاسی و ئابوریی هەرێم، بەڵکو بوونە هۆی لەدەستدانی نزیکەی نیوەی خاکی کوردستان و دەسەڵاتە دیفاکتۆکانی هەرێم و ئابورییەکەشی کردە ئابورییەکی کرێخۆری وابەستە بەنەوت و وابەستە بەتورکیاو دواجاریش هەرەسهێنانی بەگرتنەوەی قوفڵی بۆریی نەوتەکەی لەڕێی بڕیارێکی دەستەی ناوبژیوانیی پاریس. راستە لەبەغداش بەشێکی دەستەبژێری سیاسی بۆ بازاڕگەرمی بانگەشەی لاوازکردنی هەرێم و کەمکردنەوەی دەسەڵاتی دەکەن، بەڵام ئەوەی جێی سەرنجە هەر ئەوانە لەگەڵ ئەو هێزانەی هەرێم کە تادوێنێ بانگەشەی تەڵاقدانی عێراقیان دەکردو ئێستاش بەردەوامن لەپڕوپاگەندەی دژە عێراقی لەناوخۆ، ئەمانە هەردوولایان لەهاوپەیمانێتیدان بۆ ئیدارەدانی عێراق! ئەمانە هەردوولایان بەپڕوپاگەندەی دژ بۆ دەنگدەرانیان یەکتر تەواو دەکەن و خزمەت بەیەک دەکەن و دواجاریش بێشەرمانە پێکەوە هاوپەیمانی پێکدەهێنن! هیچ دەوڵەت و کیانێکی سیاسی نییە لەدنیادا کە مەترسیی دەرەکیی لەسەر نەبێ بەزلهێزترین دەوڵەتانی دنیاشەوە (بۆ نموونە ئەمریکا)، بەڵام ئەوەی لەمەترسییە دەرەکییەکان دەتپارێزێ، تۆکمەیی ناوخۆیی و دروستکردنی دامەزراوەو پشتبەستنە بەمەعریفە لەحوکمڕانی و ئیدارەو پێشخستنی کۆمەڵگاو ئابوری و دروستکردنی سوپای نیشتیمانی و پێشخستنیەتی. ئەوەی هەرێمی بەرامبەر بەغدا و دەرەوە لاواز کردووە، ناوخۆیەتی و بێ هێنانەکایەی سیستمێکی حوکمڕانیی نوێ لەهەرێمی کوردستان، هاوسەنگی بۆ پەیوەندییەکانی لەگەڵ بەغدا بۆ ناگەڕێتەوە. هاوڵاتی: لەدیدی بەڕێزتانەوە هەرێمی کوردستان چۆن دەتوانێت رووبەڕووی ئەو ئاڵنگاری و مەترسییە دەرەکیانە ببێتەوە؟ یوسف محەمەد: هەرێمی کوردستان بەوەلانانی ئەم رژێمە حوکمڕانییە شکستخواردووە و هێنانەکایەی سیستمێکی حوکمڕانیی نوێ دەتوانێ رووبەڕووی ئاڵنگاریی و مەترسییەکانی سەری ببێتەوە. کۆتایی هێنان بەحوکمڕانیی پشتبەستو بەهێزی چەکدارو ئەمنیی حزبی و شەخسی، ئابوریی کرێخۆرو پڕ لەگەندەڵی و وابەستە بەنەوت بێ دیاربوونی داهاتەکەی، پشتبەستن بەخولیا و خەیاڵ و ئارەزوی کۆمەڵێک کەس و کوڕو نەوەکانیان کە تائێستاش پشت بە رەوایەتیی خەباتی شاخ دەبەستن لەبری پشتبەستن بەحوکمی دامەزراوەیی سەردەمیانە، دابەشکردنی نادادپەروەرانەی داهات و هەڵتۆقینی چەندین سیاسیی بازرگان و بازرگانی سیاسی کەپێشتر خاوەنی هیچ نەبوون و ئێستا لەڕیزی ملیاردێرەکانی جیهانن لەکاتێکدا بەشێکی زۆری گەنجان بەدەست بێکاری و بێدەرامەتییەوە دەناڵێنن، کۆتایی پێهێنانی ئەم رژێمە بەهەموو هاوکێشەکانی پشتییەوەو دروستکردنی سەرلەنوێی سیستمێکی حوکمڕانیی نوێ کەپشت ئەستوربێ بەشەرعییەتی دیموکراسی و دەنگی هاووڵاتییان و ئامانجی بریتی بێ لەدەستەبەرکردنی چاکەی گشتی و رەزامەندیی هاووڵاتییان، سیستمێک کەسوپای نیشتیمانی و گشتگیر بۆ هەموو هەرێمی کوردستان دروستبکات و ئامانجی پاراستنی هەرێم بێ نەک حزب و خێزانە دەستڕۆشتووەکان، سیستمێک کەئابورییەکی فرە سەرچاوەو شەفاف بەسیستمی بانکی و دادپەروەر لەدابەشکردنی داهات بهێنێتە کایەوە، سیستمێک کەیاسا سەروەر بکات و دادگاکان و بڕیارەکانیان بخاتە سەروو هەموو کەس و دەسەڵاتەکانەوە، سیستمێکی ئاوا هەرێم لەناوەوە بەهێز دەکاتەوەو پشتگیریی هاونیشتیمانیان بەدەست دەهێنێتەوەو پشتگیریی نێودەوڵەتیش بەدەست دەهێنێتەوە، لەبەرامبەر دەرەویدا بەهێزی دەکاتەوەو دەتوانێ جۆری پەیوەندییەکەی لەگەڵ بەغدا بگۆڕێ بۆ پەیوەندییەکی هاوسەنگی یەکتر تەواوکەر لەڕووی سیاسی و ئابوری و ئەمنییەوە. رووبەڕووبوونەوەی ئاڵنگاری و مەترسییەکانی دەرەوە بەچارەسەری ئاڵنگارییە ناوخۆییەکان دەستپێدەکات. هاوڵاتی: هەرێمی کوردستان ماوەیەکە پەرلەمانی نەماوەو حکومەتی هەرێمش کاربەڕێکەرە، واتە هەرێم بەبۆشایی یاسایی و ئیداریدا گوزەر دەکات، بەڕای بەڕێزتان لێکەوتە نەرێنییەکانی ئەو بۆشاییە لەسەر هەرێم چی دەبێت؟ یوسف محەمەد: هەرێمی کوردستان لەزووەوە لەبۆشایی دامەزراوەییدایە. هەر ئەوکاتەی لەبری پەرلەمان و دووبارەکردنەوەی هەڵبژاردن بۆ یەکلاکردنەوەی ململانێ سیاسی و حزبییەکان پەنا بۆ چەک براو شەڕی ناوخۆ دروستبوو، هەر ئەوکاتەی بۆ درێژەدان بەمانەوەی لەکورسیی دەسەڵات، کەسێکی وەک بارزانی پەنای بۆ هێز برد بۆ داخستنی پەرلەمان، هەر ئەوکات دامەزراوەکانی هەرێم بێنرخ کران و بوون و نەبوونیان وەک یەکی لێهات. بەڵام داخستنی ئەم جارەی دەرگای پەرلەمان بەبڕیاری دادگای باڵای فیدڕاڵی، زەنگی کۆتایی هاتنی شەرعییەتی کۆی ئەو رژێمە حوکمڕانییە بوو کەدامەزراوەکانی تەنها بۆ رتوشی حوکمڕانییەکی پشت ئەستور بەچەک بێ ئەرزش کردبوو. ئیتر سەردەمەکە بەتەواوی گۆڕاوەو هەروەک چۆن ئەم بۆشاییە دامەزراوەییەی ئێستا مەترسیدارە، گەڕانەوە بۆ دامەزراوەی شکڵی و رتوشیش نە شەرعییەت دروست دەکاتەوەو نە هەرێم لەمەترسییەکان دەپارێزێ. هاوڵاتی: بەڕێزتان لەدادگای باڵای فیدراڵ سکاڵاتان لەسەر ماوەی درێژکردنەوەی خولی پێنجەمی پەرلەمانی کوردستان تۆمارکرد ، بەهۆی بردنەوەی داواکەتان دادگا بڕیاری هەڵوەشاندنەوەی پەرلەمانی کوردستانی دا، ئایا بڕیاری هەڵوەشاندنەوەکە کاریگەری خراپ و دەرهاویشتەی نەرێنی لەسەر پێگەی هەرێم دانەناوە؟ یوسف محەمەد: ئەوەی هەرێمی لاواز کردووە، لاوازیی دیموکراسی، لاوازیی دامەزراوەکانی، هەڵبژاردنی پڕ تەزویر، دواخستنی بەردەوامی هەموو هەڵبژاردنەکانە نەک بڕیاڕی دادگای باڵای فیدڕاڵی بەپشتبەستن بەو داوایەی ئێمە خستمانە بەردەمی. ئەوەی لە رابردوو بۆ دەسەڵاتدارانی هەرێم دەچووەسەر، ئێستا ئیتر ناچێتەسەرو هیچ خراپەکاری و نادادیی و پێشێلکردنی ماف و ئازادییەک ناشارێتەوەو پەردەپۆش ناکرێت. هەر بۆ نموونە ئایا دەسەڵاتدارانی هەرێم ئێستا دەتوانن زیندانیکردنی ئازادیخوازانی بادینان لەدنیای دەرەوە بشارنەوەو پەردەپۆشی بکەن!؟ خۆ بۆ ئەوەش ئێمە سکاڵامان نەکردووە! . دادگای باڵای فیدڕاڵی بەپێی ئەو دەستورەی زۆرینەی هاووڵاتییانی هەرێمیش دەنگیان بۆدا، تەنها شوێنی تایبەتمەندە بۆ لێپێچینەوەی نادەستوری بوونی کاری دامەزراوەکانی بەغداو هەرێمیش، بۆیە ئێمە پەنای بۆ دەبەین. سەیر ئەوەیە ئەوانەی دادوەری کوردیان بۆ ئەو دادگایە پاڵاوتوە، ئەوانەی شەڕ لەسەر پۆستەکانی بەغدا لەفەڕاشێکەوە بۆ سەرۆککۆمار دەکەن، ئەوانە تانە لەوە دەدەن ئێمە بۆ لەبەردەم ئەو دادگایە سکاڵا تۆمار دەکەین! هاوڵاتی: ئایا هەڵبژاردنی ئەندامانی پەرلەمانی کوردستان لە ٢٥/٢/٢٠٢٤ بەڕێوەدەچێت.؟ پێتوایە هەڵبژاردن هیچ گۆڕانکاریەکی بنەڕەتی دەهێنتە ئاراوه؟ یوسف محەمەد: بڕیارە لەو بەروارە هەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان بکرێ، بەڵام دوو رێگڕی تەکنیکی و چەندین رێگڕیی سیاسی لەبەردەم ئەنجامدانی هەڵبژاردنێکی پاک و بێگەرد هەن؛ سەبارەت بەڕێگرییە تەکنیکییەکان یەکێکیان ئەو سێ داوایەن کە لەبەردەم دادگای فیدراڵین سەبارەت بەیاسای هەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان، کەپێویستە یەکلابکرێنەوە، دووەمیش کۆتایی هاتنی ویلایەتی ئەنجومەنی کۆمسیارانی عێراقە لە ٧ /١ /٢٠٢٤ هەرچەندە دانانی ئەنجومەنێکی کۆمسیارانی نوێ لەعێراق بەپێی یاساکەی ئێستای زەحمەت نییەو دەکرێ لەماوەی هەفتەیەکدا ئەوە بکرێ، بەڵام کێشەکە لەوەدایە کەهێزە سیاسییەکانی عێراق دەیانەوێ سەرلەنوێ پێکهاتەی کۆمسیۆنەکە بگۆڕن و بیکەنەوە بەکۆمسیۆنی هەڵبژێردراوی پەرلەمان. هەر بۆیەش بەنیازن ئەگەر هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاکانی عێراق بکرێ، بۆ ماوەی سێ مانگ کۆمسیۆنی ئێستا درێژبکەنەوە تا لەو ماوەیەدا یاساکەی هەموار دەکەن و هەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستانیش بکرێ. درێژکردنەوەی ماوەی ئەنجومەنی کۆمسیارانی ئێستای کۆمسیۆنی هەڵبژاردنەکانی عێراق بێ کێشەی دەستوری و یاسایی نابێ و رەنگە لەبەردەم دادگای باڵای فیدراڵی تانەی لێبدرێ، چونکە بەپێی مادەی (٧/ یەکەم)ی یاسای کۆمسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردنەکان ژمارە ٣١ی ساڵی ٢٠١٩، ماوەی ویلایەتی ئەنجومەنی کۆمسیاران (٤) ساڵە کە یارای درێژکردنەوە نییە. بەڵام کێشەکانی بەردەم هەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان هەر ئەمانە نین، بوونی هێزی چەکدارو ئەمنی و هەواڵگریی حزبی و دابەشبوونی هەرێم بەسەر زۆنە حزبییەکان و ناکۆکیی پارتی و یەکێتی و نەمانی متمانە لەنێوانیان و لەنێوان خەڵک و ئەوان و دەسەڵاتەکانیان، لەمپەری گەورەی بەردەم ئەنجامدانی هەڵبژاردنێکی جێی متمانەی ناوەوەو دەرەوەیە. بەڕاشکاوی دەیڵێم ئەنجامدانی هەڵبژاردنێکی هاوشێوەی جاران و بێ هاتنەکایەی گۆڕینی ریشەیی لەهەرێم، نە رەوایەتی دەگێڕێتەوە بۆ دامەزراوەکانی هەرێم، نە کێشەکانیشی چارەسەر دەکات، بەڵکو رەنگە ببێتە هۆی قوڵبوونەوەی زیاتری کێشەکان و دابەشبوونی تەواوەتیی هەرێم لەباشترین حاڵەتدا. هاوڵاتی: ئێستا چەندان کارەکتەرو سەرکردەو کادری سیاسی ناڕازی لەدەرەوەی هێزە سیاسییەکاندا هەیە، ئایا ئەوانە هیچ جۆرە نەخشەو پلانێکیان بۆ هەڵبژاردن و ئایندەی هەرێم هەیە؟ بەپێی هەڵبژاردنەکانی چەندساڵی رابردوو، رێژەی بەشداری دەنگدەران هەڵبژاردن لەدوای هەڵبژاردن کەمییکردووە، لەچەند راپرسییەکی ئەمدواییانەش بۆ بەشداری هەڵبژاردن ژمارەکە زۆر کەمە، بە رای تۆ هۆکاری ئەمە ئەوەیە خەڵک متمانەی بەپرۆسەی هەڵبژاردن نەماوە یان متمانەی بەهیچ پارتێکی سیاسی نەماوە گۆڕانکاری دروستبکات؟ یوسف محەمەد: خەڵک هەم بڕوای بەپڕۆسەی سیاسیی هەرێم نەماوە، هەم بڕواشی بەهەڵبژاردنەکانی هەرێم نەماوەو پێیان وایە پڕن لەگزی و ساختەکاری. لەهەمان کاتیشدا هێزە سیاسییەکانی ئێستاش بەدەسەڵات و ئۆپۆزسیۆنەوە بەشێوەیەکی گشتی بەهۆی چەندین هۆکاری بابەتی و خودی متمانەی جەماوەرییان لاواز بووە کەئەمەش لەوانەیە لەیەکێکیان بۆ ئەوی تریان زیادو کەمی هەبێ. کاتییەتی لەگۆشەنیگایەکی ترەوە بڕوانینە چۆنیەتیی چارەسەری قەیرانە قووڵەکانی حوکمڕانیی هەرێم و بە بێهۆشکردنی کاتی و چارەکە چارەسەر رازی نەبین، چونکە ئێستا ئیتر وەک رۆژی روون دیارە داهاتووی هەرێم لە مەحەکە نەک تەنها داهاتوی دەسەڵاتەکەی. هاوڵاتی: سەردانی هاکان فیدان، وەزیری دەرەوەی تورکیا، بۆ عێراق و هەرێمی کوردستان چۆن هەڵدەسەنگێنیت، بەتایبەت کاتێک وتی کە بابەتی تیرۆر لەگەڵ هەردوو حکومەت بابەتی سەرەکی بووەو سوپاسی حکومەتی هەرێمی کرد لەسەر «رووبەڕووبونەوەی تیرۆر»و وتیشی، «پەکەکە لەهەرێم و عێراق رادەماڵین و پاکیاندەکەینەوە؟» یوسف محەمەد: تورکیا چەکی پەکەکە بەکاردەهێنێ بۆ رەواییدان بەداگیرکاریی و فراوانخوازییەکانی لەهەرێمی کوردستان و لە رۆژاڤاش. هەروەها دژوەستانەوەی ئەو هێزە بەکار دەهێنێ بۆ لاوازکردنی خەباتی سیاسیی کوردانی باکوریش، هەروەک دەبینن بەبیانوی پەیوەندی لەگەڵ «تیرۆر» هاوسەرۆکانی پێشوی هەدەپە و چەندین سەرکردەو پەرلەمانتاریان وا چەند ساڵە لەزیندانن. ئەمە لەکاتێکدایە کەهاوسەنگیی هێزی چەکداری دوای هاتنەکایەی درۆن بەتەواوی گۆڕاوەو ئێستا چەکی پەکەکە هەڕەشەیەکی ئەوتۆ نییە لەسەر تورکیا. کێشەی کورد لەباکور بەشەڕ چارەسەر نابێ. تەنها چارەسەر کپکردنی لولەی تفەنگە لەهەردوو لاوەو  گەڕانەوەیە بۆ پڕۆسەی ئاشتی. هاوڵاتی: راگرتنی هەناردەی نەوتی هەرێم کێشەیەکی گەورەی بۆ حکومەتی هەرێم دروستکردووە، تۆ سەرهەڵدانی ئەمە بۆچی دەگەڕێنیتەوە؟ بۆ بێباکی دەسەڵاتی یەکێتی و پارتی یاخود فشاری حکومەتی ناوەندی و وڵاتانی دراوسێ؟ یوسف محەمەد: هەر لەسەرەتاوە وابەستەکردنی ئابوریی هەرێم بەنەوت و هەروەها وابەستەکردنیشی بەتورکیا بە «رێکەوتنی پەنجا ساڵە» بەناوی «ئابوریی سەربەخۆ»وە هەڵە بوو. سەربەخۆیی ئابوری بەنەوت نایەتەدی بەتایبەت بۆ کیانێک کە دەرچەی لەسەر ئاوە نێودەوڵەتییەکان نییە، هەر لە ٢٠١٤ەوە ئەمەمان پێوتن. بەڵام دەسەڵاتدارانی هەرێم گوێیان نەگرت، چەندین جار داوامان لێکردن پێش دەرچوونی بڕیاڕی دادگای فیدڕاڵی لەسەر نەوتی هەرێم و پێش دەرچوونی بڕیاری دەستەی ناوبژیوانیی پاریس لەگەڵ بەغدا رێکەوتنی هاوسەنگ بکەن، نەیانکردو زۆر لوتبەرزانە مامەڵەیان کرد. لەکاتێکدا لەئیدارەدانی مەلەفی نەوتیش شکستیان خواردو لەبری سەربەخۆیی ئابوری وابەستەیی ئابوری و لە بری خۆشگوزەرانی موچەبڕین و پاشەکەوتی موچەو کەمدەرامەتییان هێنا بەسەر خەڵکی کوردستان، وەک خۆیان دەڵێن چەندین ملیار دۆلاریش قەرزیان هێنایەسەر هەرێم! تەنها شتێک کە لەمەلەفی نەوت دەستی خۆیان کەوت شیرینی و کۆمشنەکانی نەوت بوو کە لەنێوان خۆیان بەشیان کردو خۆیان پێ دەوڵەمەند کرد. هاوڵاتی: ئەگەر جارێکی تر بگەڕێیتەوە بۆ رابردوو هەمان ئەو شتانەت دەکرد کە کردووتن، واتە دەبوویتە ئەندام لەبزووتنەوەی گۆڕان یان بڕیاری بوون بەسەرۆکی پەرلەمانت قبووڵ دەکرد؟ یوسف محەمەد:هیچ شتێکی ئەوتۆ نییە کە لەماوەی دەستبەکاربوونم لەناو گۆڕان و تاکۆتایی ئەرکی سەرۆکایەتیی پەرلەمانی کوردستان لێی پەشیمان بم. سەرەڕای ئەوەی ئەو ماوەیە ئێجگار قورس بوو و پڕ بوو لەململانێی ئێجگار توندو قورس بەتایبەت بۆ گەنجێکی وەکو ئێمە لەو کاتەدا، بەڵام سوپاسی خودا دەکەم کە لەو ماوەیەدا هیچ شتێک نییە کە ئەنجامم دابێ و ئێستا بەهۆیەوە شەرمەزاری خواو خەڵک بم. سەرمان بەرزە کە لەبەرزترین پۆستەکانی ئەم وڵاتە، ئامانج و مۆڕاڵ و بانگەشەو بەڵێنەکانی خۆمان لەبیر نەکردو نەمان گۆڕینەوە بەدەسەڵات و پارە. ئەمە لەئاستی تاکەکەسی بۆ ئێمە زۆر گرنگە، بەڵام لەئاستی گشتیشدا هەر گرنگە، لەم سەردەمی نەمانی متمانەیە بەکارەکتەرە سیاسییەکان، لەم سەردەمەی زۆرێک پاش گەیشتنیان بەکێکی دەسەڵات یان تەنانەت پێش ئەوەش نرخ لەسەر خۆیان دادەنێن، مەلەکردن بەپێچەوانەی شەپۆلی ئاو لەناو رژێمێکدا کە مۆرکی باوی گەندەڵییە، بۆ دروستکردنەوەی متمانە بەسیاسەت  ئێجگار گرنگە. رەنگە ئەگەر کەمێک بگەڕێینەوە بۆ دواوە لەدوای کۆچی دوایی کاک نەوشیروان، ئەگەر وەک ئێستا بیرم بکردایەتەوە لەکارکردنی رێکخراوەیی لەناو گۆڕان دوردەکەوتمەوەو هەروەک پشتیوانێکی گۆڕانخوازان دەمامەوە. هەرچەندە ئەوکاتە بۆ ئێمە ئێجگار سەخت بوو و زۆر رۆمانسییانە بیرمان دەکردەوە، بەڵام کۆمەڵێک ململانێی ناخۆش و قێزەون لەناو گۆڕان هاتنە کایەوە کە بەداخەوە پریشکی چەپەڵی بەر ئێمەش کەوت (لەکاتێکی تردا بەدرێژی دێمە سەر ئەم بابەتە). جگە لەو ماوە کەمە، هیچ شتێکی تر نییە لەو ماوەیەدا کە پرسیارت کرد لێی پەشیمان بم. هاوڵاتی: پلانی داهاتووت چییە؟ نیازت هەیە بگەڕێیتەوە ناو سیاسەت؟ یان بەجۆرێکی تر هیچ حزبێک لەهەرێمی کوردستان لەئێستادا بوونی هەیە کە د.یوسف متمانەی پێی هەبێت ببێتەوە ئەندام تێیدا؟ یوسف محەمەد: وەک کارەکتەرێکی ناو بواری سیاسیی ماوەی رابردووی هەرێم، وابیر دەکەمەوە کە رەنگە هەر قۆناغێک جیاوازبێ لەقۆناغەکانی پێشوو، لەهەر قۆناغێک مرۆڤ دەتوانێ ئەرکێکی گشتیی جیاواز راپەڕێنێ. لەماوەی رابردوودا بردنی کۆمەڵێک بابەتمان بەگرنگ زانی بۆ بەردەم دادگای باڵای فیدڕاڵی کەسوپاس بۆ خوا تائێستا سەرکەوتوو بووین تیایداو چەند کەیسێکی تریش ماون کەئێستا کاریان لەسەر دەکەین. لەڕووی حزبیشەوە لەئێستادا هیچ جوڵانەوەیەکی سیاسیی نییە کەبگونجێ لەگەڵ بیرو باوەڕو شێوازی کارکردنی ئێمە. لەگەڵ کۆمەڵێک چاکەخوازی تری هەرێم لەگفتوگۆداین بۆ دۆزینەوەی باشترین رێگای نوێ بۆ رووبەڕووبوونەوەی ئەو ئاڵنگارییانەی ئێستا لەهەرێمی کوردستان هاتوونەتە کایەوە، ئومێد دەکەین کەپڕۆژەی نوێی ئەڵتەرناتیڤ بۆ کۆی شکستەکانی ئێستای هەرێم بێتە کایەوە.

هاوڵاتی  ئەنجومەنی وەزیرانی هەرێم لە کۆبونەوەی ئاسایی خۆیدا داوای لە حکومەتی عێراق کرد کە شایستە داراییەکانی هەرێم بەو شێوەیە بنێرێت کە لە بودجەدا بۆ هەرێمی کوردستان دیاریکراوە و دەشڵێت، پێشنیار کراوە "کۆبوونەوەیەکی فراوانی هێز ولایەنە سیاسیەکانی هەرێم  بکرێت بۆ خستنەڕووی ڕاستییەکان." حکومەتی هەرێم رایگەیاند ئەمڕۆ چوارشەممە 6ی ئەیلولی 2023 بە سەرپەرشتی مەسرور بارزانی، سەرۆکی ئەنجومەنی وەزیران و ئامادەبوونی قوباد تاڵەبانی جێگری سەرۆکوەزیران، ئەنجومەنی وەزیرانی هەرێمی کوردستان کۆبووەوە و باس لە شایستە داراییەکانی هەرێم لە بودجەی عێراق کرا.  لە کۆبونەوەکەدا ئەوە هاتووە کە "پێویستە حکومەتی هەرێم کۆی گشتی شایستەی داراییەکانی بۆ خەرج بکرێت کە بە گوێرەی خشتەکانی بودجەی عێراق بۆ ساڵی 2023 دەکاتە بڕی 16 تریلیۆن و 498 ملیار دینار، کە مانگانە بە گوێرەی ژمارەکانی بودجە دەکاتە یەک ترلیۆن و375 ملیار دینار."  ئەنجومەنی وەزیرانی عێراق چەند رۆژێک لەمەوبەر بڕیاریدا کە بۆ ماوەی سێ مانگ مانگانە 500 ملیار بنێردرێت بۆ هەرێمی کوردستان و حکومەتی هەرێم بەم بڕە رازی نییە چونکە بەپێی راگەیاندراوەکە حکومەتی هەرێم، "لەگەڵ کەوتنەبواری جێبەجێکردنی یاسای بودجەی عێراق لە 2023/6/25  ، هەرێم پابەندییەکانی خۆی بە گوێرەی یاسای بودجە جێبەجێ کردووە." باس لەوەش کراوە، ئەنجومەنی وەزیرانی هەرێم "داوا دەکات ئەنجومەنی وەزیرانی عێراق چاوخشاندنەوەی پێویست و دادپەروەرانە بە بڕیارەکەیدا بکاتەوە و شایستە داراییەکانی هەرێم بەو ژمارانەی لە خشتەکانی بودجە هاتوون بۆ هەرێم خەرج بکات،  بە تایبەتیش تەرخانکراوەکانی مووچە کە مانگانە 906 ملیار دینارە تا هەرێمی کوردستانیش بتوانێت مووچەی مووچەخۆرانی هەرێم بدات."  لەکۆتایی راگریاندراوەکەدا ئەوە هاتووە کە پێویستە هەموو لایەنە سیاسییەکانی هەرێم یەکدەنگبن لەسەر داکۆکیکردن لە مافە دەستورییەکانی هەرێم بۆیە "پێشنیاری سازدانی کۆبوونەوەیەکی فراوانی هێز ولایەنە سیاسیەکانی هەرێم کرا بۆ خستنەڕووی ڕاستییەکان."

هاوڵاتی وەزارەتی دارایی حکومەتی هەرێم رایگەیاند، بە بڕیاری مەسرور بارزانی، سەرۆکی حکومەتی هەرێم، رێنمایی وه‌رگرتنه‌وه‌ی قه‌رزو پێشینه‌ی هاوسه‌رگیری و خانوبه‌ره‌ له‌ (كه‌فیل) هه‌ڵوه‌شێندرایه‌وە.  وەزارەتی دارایی و ئابووریی حکومەتی هەرێمی کوردستان نوسراوێکی بڵاوکردەوە کە تێیدا هاتووە، "لەسەر فەرمانی سەرۆکی ئەنجوومەنی وەزیران و بە رەچاوکردنی دۆخی ئێستای هاووڵاتییان و فەرمانبەرانی هەرێمی کوردستان، پاڵپشت بە نووسراوی ئەنجوومەنی وەزیران، بڕیاردرا؛ بە هەڵوەشاندنەوەی رێنماییمان (ژمارە 9ـی ساڵی 2023) تایبەت بە وەرگرتنەوەی قەرز و گەڕاندنەوەی پشکی پێشینەی هاوسەرگیری و خانووبەرە لە دەستەبەر (کەفیل)." ئەمە لەکاتێکدایە کە پێشتر پیشەوا هەورامانی، وتەبێژی حکومەتی هەرێم، رایگەیاند گۆڕانکاری لە میکانیزمی گەڕاندنەوە قەرزی پێشینەی خانوبەر و هاوسەرگیری دەکرێت. وتەبێژی حکومەتی وتیشی، "حکومەتی هەرێم مەبەستییەتی کە فشارو بارگرانی لەسەر هاونیشتیمانییانی هەرێمی کوردستان دروستنەبێت و میکانیزمی پێشوو لەبەرژەوەندی هاوڵاتیاندا گۆڕانکاری بەسەردا دێت."

هاوڵاتی سەرچاوەیەک لە وەزارەتی دارایی بە هاوڵاتی راگەیاند لە کۆبوونەوەی ئەمڕۆی ئەنجومەنی وەزیران تاووتوێی ئەوە کراوە کە لێبڕینی مووچە بگەڕێتەوە، ئەویش بەهۆی ئەوەی کە پارەی تەواوەتی لەبەردەست نییە بۆ پێدانی مووچەی فەرمانبەران. ئەمڕۆ چوارشەممە جوتیار عادل، سەرۆکی فەرمانگەی میدیا و زانیاری حکومەتی هەرێم رایگەیاند کە لە کۆبونەوەی ئەمڕۆی ئەنجومەنی وەزیران  یاسای بودجەی فیدراڵی و بارودۆخی مووچە لە هەرێمی کوردستان و بەرەئەنجامی دواکۆبوونەوەی شاندی دانوستانکاری هەرێم لەگەڵ شاندی هاوتایان لە بەغدا تاووتوێ کراوە. سەرچاوەکەی وەزارەتی دارایی بۆ هاوڵاتی ئاماژەی بەوە کرد لە کۆبوونەوەکەدا تاووتوێی ئەوە کراوە لێبڕینی مووچە بەڕێژەی %21 بخرێتە بەرباسەوە، ئەویش بەهۆی ئەوەی پارەی تەواوەتی لەبەردەست نییە بۆ پێدانی مووچەی مانگی تەمموز و ئاب. بەهۆی کەڵەکەبونی قەرز و قەیرانی کۆرۆناوە، حکومەتی هەرێمی کوردستان لە 21-6-2020 بریاریدا بە لێبڕینی 21٪ـی مووچە و شایستە داراییەکانی مووچەخۆران و خانەنشینان، ئەم بڕیارەش بۆ نزیکەی دوو ساڵ بەردەوام بوو.  لە ئێستادا حکومەتی هەرێم پیویستی بە 940 ملیار دینارە بۆ پیدانی موچە و تا ئیستا 320 ملیاری لەبەردەستدایە لەگەڵ 25 ملیار دیناری هاوپەیمانان و ئەگەر 500 ملیار دینارەکەی بەغدا وەربگرێت، 100 ملیار دینار کورتهێنانی دەبێت.

هاوڵاتی نزیکەی دوو هەفتەیە شەڕو پێکدادان لەنێوان هێزەکانی سوریای دیموکرات (هەسەدە) و شەڕکەرە ناوخۆییەکان، کەزۆرینەیان پێکهاتەی عەرەبن، دروستبووە ئەمەش دۆخی پاریزگای دێرەزووی تێکداوەو بووەتە هەڕەشە لەسەر دۆخی ناسکی ناوچەیەکی ستراتیجی. هەسەدە کەزۆرینە کوردەو لەلایەن ئەمریکاوە پشتیوانی دەکرێت لەساڵی ٢٠١٩دا خەلافەتی داعشی لەسوریا رووخاند. پارێزگای دێرەزور زۆرینەی عەرەبە، کە ناوچەیەکی پڕ لەسەرچاوەی سروشتییەو سنوری لەگەڵ عێراق هەیە، دابەشبووە بەسەر چەند یەکەیەکی کۆمەڵایەتی هۆزەکانداو بەشێکیان لەکاتی شەڕی داعشدا چوونە نێو ریزەکانی هەسەدە بۆ شەڕکردن دژی داعش.   کێ لەدێرەزوورە؟ کۆنترۆڵی دێرەزوور دابەشبووە بەسەر دوو بەرەدا کە لەڕۆژهەڵاتی دەریای فوراتەوە بەدەست هەسەدەوەیە، بەڵام هێزەکانی رژێمی سوریا هاوپەیمانە میلیشیاکانی بەشی رۆژئاوای پارێزگاکەیان بەدەستەوەیە. ناوچەی سنوری دێرەزوور بەسێکە لە رێگایەکی سەرەکی قاچاخ بۆ شەڕکەران، چەک و ماددە هۆشبەرەکان و کەلوپەلی تر. هەسەدە کەکوردو عەرەب و ئەرمەنی و چەکداری تری لەنەژادەکانی تری تێدایە لەکاتی شەڕی داعشدا بەشێکی زۆری پارێزگای دێرەزوویان کۆنترۆڵکرد. بەڕێوبەری خۆسەری کۆنترۆڵی ئەو ناوچانە دەکات کە کەوتوونەتە باکورو باکوری رۆژهەڵاتی سوریا لەڕێی ئەنجومەنی سەربازی و مەدەنی ئەمەش بۆ ئەوەی رێگری بکەن لە بێزاری عەرەبەکان و زۆرجاریش کۆبوونەوە لەگەڵ سەرکردەی هۆزە عەرەبەکاندا دەکەن. هێزەکانی هاوپەیمانان بەسەرکردایەتی ئەمریکا، بنکەیان لەبەشی رۆژهەڵاتی روباری فوراتدا هەیە. شانە نوستووەکانی داعش لەپارێزگاکەدا زۆرجار دژی هەسەدەو هیزەکانی رژێمی سوریا هێرش ئەنجامدەدەن، بەتایبەتی لەناوچە بیابانەکاندا.   چی بووە هۆی هەڵگیرسانی شەڕ؟ لە ٢٧ی ئابی ٢٠٢٣، هەسەدە ئەحمەد ئەل خەبیلیان دەستگیرکرد کەناسراوە بە ئەبو خەولە کەسەرکردەی سەربازی ئەنجومەنی دێرەزوور بوو، کە ئەم ئەنجومەنە بەشێکە لەهەسەدە. هەسەدە ئەبو خەولەی بەوە تۆمەتبار کردووە کە پەیوەندی لەگەڵ رژێمی سوریا دروستکردووەو گومان دەکرێت کە ماددەی هۆشبەری بەقاچاخ بردبێت، ئەمە جگە لەتۆمەتی خراپ بەکارهێنانی دەسەڵات کە بووەتە هۆی سەرهەڵدانەوەی چالاکییەکانی داعش. ئەو چەکدارە توڕانەی دڵسۆزی ئەبو خەولە بوون، هێرشیان کردەسەر هەسەدە کە بووە هۆی شەڕو پێکدادان لەچەند گوندو شارۆچکەیەکی پارێزگاکە. بەپێی راپۆرتی روانگەی سوری بۆ مافەکانی مرۆڤ، دۆخەکە کاتێک تەقییەوە کە هەندێک چەکداری رژێمی سوریا رووباری فوراتیان تێپەڕاند و بەشداریان لەشەڕەکە کرد. زیاتر لە ١٧٠ کەس لەشەڕەکەدا تائێستا کوژراون کەزۆربەیان چەکدارانی نزیک ئەبو خەولەن. پیش ئەوەی هەسەدە ئۆپەراسیۆنێکی گەورە رابگەیەنێت، هێزەکانی نزیک لە ئەبو خەولە چەندین شارۆچکەو گوندیان داگیرکرد، بەڵام دوای ناردنی هێز و راگەیاندنی ئۆپەراسیۆنێکی گەورە بەناوی «توندوتۆڵکردنەوەی ئاسایش»، هەسەدە توانی چەندین شارۆچکەو گوند بگرێتەوە. لەدوایین پێشهاتدا هەسەدە چوونە نێو شارۆچکەی زیبان لەرۆژهەڵاتی دێرەزوور، کە بەمەڵبەندی هێزە یاخییەکان دادەنرێت و ئەمە دوایین ناوچەیە کە بەدەستی ئەو هێزانەوە بێت. رۆژی دووشەممە، 4ی ئەیلولی 2023، مەزڵووم عەبدی، فەرماندەی گشتی هەسەدە، لەپۆستێکی تۆڕی ئێکس لەبارەی دۆخی دێرەزوور رایگەیاند، «سەقامگیریمان گەڕاندووەتەوەو ئاشتیی کۆمەڵایەتی پارێزراوە». فەرماندەی گشتی هەسەدە وتیشی، هێشتا تورکیاو هێزە چەکدارەکانی هێرش دەکەنەسەر تەل تەمرو مەنبج بە مەبەستی «شکاندنی ویستی گەلەکەمان و دروستکردنی پشێوی».   ناکۆکی لەگەڵ هۆزە عەرەبەکان؟ هەسەدە رەتیدەکاتەوە کە ناکۆکی لەگەڵ هۆزە عەرەبەکان هەبێت و دەڵێت کە پێکدادانەکان لەگەڵ بەشێک لەشەڕکەرانی رژێمی سوریا و سوودمەندەکانی ئەبوخەولەن. هەسەدە داوای لەدانیشتوانی ناوچەکان کردووە کە «پەلکێش نەکرێن بۆ ململانێ و شەڕ» بەهۆی ئەو دەنگۆیانەوە. بەڵام میدیاکانی نزیک لەرژێمی سوریا شەڕەکەیان بەشەڕی هەسەدە دژی هۆزە عەرەبەکان ناوزەند کردووەو رۆژنامەی ئەلوەتەنی سەر بەحکومەتی سوریا باس لەوە دەکات کەشەڕکەرە یاخیبووەکان لە «هێزی هۆزە عەرەبەکانن». بەهیچ شێوەیەک هیچ هێزێک نییە بەناوی هێزی هۆزە عەرەبەکان»، ئەمە وتەی عومەر ئەبو لەیلایە کە چالاکوانێکە و لەبەرپرسی میدیای دێرەزوور ٢٤-ە بۆ رۆژنامەی «نیو عەرەب» قسەی کردووە. عومەر ئەبو لەیلا دەڵێت هەندێ سەرکردەی هۆزە عەرەبەکان لەگەڵ هەسەدە کاردەکەن و هەندێکی تریشیان هاوبەشی حکومەتی سوریان. «ئەو بەرپرسانەی نزیکن لە ئەبو خەولە، بەتایبەتی ئەوانەی کەڵکیان لەقاچاغ وەرگرتووە، شەڕەکەیان دەستپێکرد»، ئەبو لەیلا وای وت. ئەبو لەیلا دەشڵێت، «ئەوەی روودەدات دروستکردنی بێسەروبەرەییە لەلایەن چەند لایەنێکی ناوەکی و دەرەکییەوە، ئەگەر هەموو هۆزە عەرەبەکان رازیبوونایە لەسەر ئەوەی دژی هەسەدە بوەستنەوە، ئەوا ئێستا هەسەدە لەدێرەزوور نەدەما». کێ قازانج دەکات؟ ئارۆن لەند، بەرپرسی ناوەندی توێژینەوەی شێنچری ئینتەرناشناڵ بە ئاژانسی فرانس پرێسی راگەیاندووە، «گوند، خێزان، هۆز، بازرگانی، قاچاغیکردن هەموو ئەمانە هێندەی رەهەندی نەژادی کورد-عەرەب یان ململانێی سیاسی گرنگن». لەند دەڵێن، بەڵام «ئەگەر شەڕ تەشەنە بکات و پەیوەندی کورد-عەرەب ژەهراوی ببێت، ئەوا لایەنی زۆر دەبێت کە بەتامەزرۆییەوە حەزدەکەن کە بیسەروبەرەییەکە زیاد بکەن». لەیەکشەممەی رابردوودا شەڕ گەیشتە پارێزگای حەسەکە دوای ئەوەی هەندێک شەڕکەری ئەو ناوچانەی بەدەست تورکیاوەیە پاڵپشتی ئەوانەیان دەکرد کەدژی هەسەدەن لەدێرەزوور. ماوەی ١٢ رۆژە هەسەدە رووبەڕووی ئەم چەکدارانە دژی ئەبو خەولە دەبێتەوەو لەو ماوەیە هێزەکانی تورکیا و سوریا تۆپبارانکردنی گوندەکانی نزیک شاری مەنبجیان زیادکردووە، کەشارێکە بەدەست هەسەدەوەیە، جگە لەوەی هەمان کاریش دەکەن لە تەلتەمەر و عەین عیسا. ئەنجومەنی سەربازی تەلتەمەر کە سەر بەهەسەدەیە دەڵێت، تورکیا وادەریدەخات ئەوەی هەسەدە دەیکات دژی هۆزە عەرەبەکانە و شەڕی نیوان کوردو عەرەبە ئەمەش بۆ ئەوەی ئەم بیانووە وەک پاساوێک بەکاربهێنێت تا هێرش بکاتەسەر هەسەدە. هاوکات لیندزی سنێڵ، رۆژنامەنوسی ئەمریکی کە بێلایەنە، ڤیدیۆیەکی پۆست کرد لە لەهەژماری خۆی لەتۆڕی کۆمەڵایەتی ئێکس و رایگەیاند کە حەیات تەحریر شام چووەتە نێو شاری عەزازەوە کە بەدەست تورکیاوەیەو بەرەو مەنبج دەچن بۆ شەڕکردن دژی هەسەدە. لیندزی سنێڵ نوسیویشیەتی: هاوبەشی حەیات تەحریر شام، کە تورکیای ئەندامی ناتۆیە، رێکخەری ئەمەیە. تەنها تورکیا نییە کە دەیەوێت هەسەدە لاواز بکات و دژی شەڕ بکات، بەڵکو روسیاو ئێرانیش ئەم هەلەیان قۆستووەتەوە و هەریەک بەجۆرێک کار لەسەر ئەوە دەکات. هەرچەندە هەرسێ وڵاتەکە جیاوازی و ناکۆکییان هەیە لەسوریادا بەڵام هەرسێکیان یەکگرتوون لەوەی کەدەیانەوێت واشنتن لەپارێزگای دێرەزووی دەوڵەمەند بەنەوت دەربکەن. سەرچاوەیەک کە قسەی بۆ رۆژنامەی ناشناڵی ئیماراتی کردووە دەڵێت، «روسیا دەیەوێت هێزەکانی پاراستنی گەل (یەپەگە) لەباکوری سوریا بمێنێتەوە نەک ئەوەی تورکیا ببینێت ناوچەی ژێر دەسەڵاتی فراوانتر بکات لەسوریا. ئەو سەرچاوەیە کە ناوی نەهاتووە باس لەوەش دەکات، «دێرەزوور لەوەدا جیاوازە کە ئەمریکا لەوێ لاوازە چونکە کورد لەوێ دانیشتوانێکی زۆری نییە».

هاولاتی وه‌زاره‌تی‌ په‌روه‌رده‌ی‌ حكومه‌تی‌ هه‌رێمی‌ كوردستان بڕیاری‌ دا گۆڕانكاری‌ له‌ ده‌وامی‌ مامۆستایان له‌ ساڵی‌ نوێی‌ خوێندندا بكات. به‌گوێره‌ی‌ فه‌رمانێك كه‌ رۆژی‌ سێشه‌ممه‌ 5ی‌ ئه‌یلول به‌ ئیمزای‌ ئالان حه‌مه‌ سه‌عید وه‌زیری‌ په‌روه‌رده‌ی‌ هه‌رێمی‌ كوردستان ده‌ركراوه‌، له‌ ساڵی‌ نوێی‌ خوێندندا مامۆستایان پابه‌ند ناكرێن به‌ مانه‌وه‌ له‌ ناو قوتابخانه‌دا دوای‌ ته‌واوبوونی‌ وانه‌كانیان. ئاماژە بەوەشکراوە، واتە دوای وتنەوەی وانەکانی خۆیان و ئامادەبونیان لە یەک بەشە وانەی هەفتانەی راهێنان، مامۆستایان لە سەرەتای دەوام تا کۆتایی دەوام پابەند ناکرێن بە مانەوەیان لە ناوەندەکانی خوێندن. دەشڵێت، "واتە دوای تەواوکردنی وانەکەیان سەرپشکن لە مانەوەیان لە خوێندنگەکە".

هاوڵاتی فەرمانگەى میدیا و زانیارى حکومەتى هەرێم بڵاویکردەوە، لە کۆبونەوەى ئەمڕۆى ئەنجومەنى وەزیران کە مەسرور بارزانى سەرۆکى حکومەت و قوباد تاڵەبانى جێگر ئامادەی بون، دواپێشهاتەکانی جێبەجێکردنی یاسای بودجەی فیدراڵی و بارودۆخی مووچە لە هەرێمی کوردستان و بەرەئەنجامی دواکۆبوونەوەی شاندی دانوستانکاری هەرێم لەگەڵ شاندی هاوتایان لە بەغدا خرایە ڕو. لە بڕگەى دووەمى کۆبونەوەکە، کۆنووسی هاوبەشی وەزارەتی شارەوانی و گەشتوگوزار و دەستەی گشتیی گەشتوگوزار و وەزارەتی دارایی و ئابووری، تایبەت بە پێشنیارەکانیان بۆ پێداچوونەوە بە خشتەی وەرگرتنی باجی فرۆشتن لەسەر خزمەتگوزاریی پرۆژە و بنکە گەشتیارییەکان خرایە ڕوو. هاوکات به‌پێی‌ زانیارییه‌كان  له‌ كۆبوونه‌وه‌كه‌دا "بڕیار نه‌درا 500 ملیار دیناره‌كه‌ی‌ به‌غدا وه‌ربگیرێت یا ره‌تبكرێته‌وه‌، چونكه‌ كورتهێنان زۆره‌ و حكومه‌تی‌ هه‌رێم ناڕازییه‌". له‌ به‌شێكی‌ تری‌ كۆبوونه‌وه‌كه‌دا وه‌زاره‌تی دارایی راسپێردرا كه‌ ته‌نها ئاماده‌كاری بكات، به‌ڵام ده‌ست به‌ دابه‌شكردنی‌ مووچه‌ نه‌كات. هه‌ر به‌پێی‌ زانیارییه‌كان "له‌ كۆبوونه‌وه‌كه‌دا  ئه‌وه‌ خرایه‌ڕوو كه‌ حكومه‌تی‌ هه‌رێم پاره‌ی نییه‌ بۆ دابه‌شكردنی‌ مووچه‌ و سه‌باره‌ت به‌ وه‌رگرتنی‌ قه‌رزه‌كه‌ی‌ به‌غدا یان ره‌تكردنه‌وه‌شی‌ هیچ بڕیارێك نه‌درا". ئەوەش لە کاتێکدایە، تائـێستا فەرمانبەرانى هەرێم، موچەى مانگەکانى (7 و 8)یان وەرنەگرتووە، ئەنجومەنى وەزیرانیش لە کۆبونەوەى ئەمڕۆیدا، لەبارەى موچەوە هیچ بڕیارێکى نەداوە.

هاوڵاتی شه‌ش حزبى ڕۆژهه‌ڵاتى كوردستان دواى ئەوەی  كۆبونه‌وه‌ بانگه‌وازێكیان بڵاوکردەوە و ڕایانگەیاند، له‌ساڵیادى "شۆڕشى ژینا ئه‌مینى" له‌ته‌واوى ڕۆژهه‌ڵاتى كوردستان مانگرتن‌و خۆپیشاندانى سه‌رتاسه‌رى ده‌ستپێده‌كات". دوێنێ چوارشه‌ممه‌ هه‌ریه‌ك حزبە سیاسییەکانی ڕۆژهەڵاتی کوردستان (حزبی دیموکراتی کوردستانی ئێران، کۆمەڵە (ڕێکخراوی کوردستانی حزبی کۆمۆنیستی ئێران)، پارتی ژیانی ئازادی کوردستان (پژاک)، سازمانی خەباتی کوردستانی ئێران، پارتی ئازادیی کوردستان (پاک)‌و کۆمەڵەی زەحمەتکێشانی کوردستان) دواى كۆبونه‌وه‌یان، بڕیاریاندا 16ى ئه‌م مانگه‌ كه‌ ساڵیادى "شۆڕشى ژینا ئه‌مینى)یه‌ خۆپیشاندان‌و مانگرتنى سه‌رتاسه‌رى له‌ڕۆژهه‌ڵاتى كوردستان‌و ئێران به‌ڕێوه‌بچێت. به‌گوێره‌ى ڕاگه‌یه‌نراوی كۆبونه‌وه‌کە  ئه‌و شه‌ش حزبه‌ ڕایانگه‌یاندوه‌، ئه‌وان له‌سه‌ر پێنج خاڵ ڕێكه‌وتون‌و گرنگترینیشیان، "پشتیوانی لەداخوازیی تێکۆشەرانی کۆمەڵگەی مەدەنی‌و ڕێکخراوه سه‌ربه‌خۆکان بۆ ڕێزگرتن‌و بەشداریی چالاکانه له‌ساڵڕۆژی شۆڕشی ژن، ژیان، ئازادی‌و ڕاگەیاندنی ڕۆژی 25ی خەرمانان واته‌ (16ى ئه‌م مانگه‌) وەک ڕۆژی مانگرتنی گشتی له‌هه‌موو کوردستان."   ده‌قى به‌یاننامه‌كه‌ کۆمەڵانی تێکۆشەری خەڵکی کوردستان! خەباتکارانی سیاسی و مەدەنی! 25ی خەرمانانی 1401، ژینا ئەمینی کچە کوردی لاوی سەقزی لەشاری تاران‌و لەئاکامی پەلاماری هێزە دەستوەشێن‌و سەرکوتکەرەکانی ڕژێمدا گیانی بەختکرد، ناوی (ژینا) وەک لەسەر گڵکۆکەی نوسرا، بوو بە"ڕەمز"ی ڕاپەڕینێکی جەماوەریی بەرین کە لەکوردستانەوە بەدروشمی "ژن، ژیان، ئازادی" دەستیپێکردو زۆری نەخایاند سەرتاسەری شارو ناوچەکانی ئێران‌و دەرەوەی وڵاتیشی گرتەوەو لەدرێژەی خۆیدا بە"شۆڕشی ژینا"و "شۆڕشی ژن، ژیان، ئازادی" ناوی دەرکرد. شۆڕشی ژینا جەماوەریترین‌و درێژترین سەرهەڵدان‌و ناڕەزایەتییە کە توانیویەتی دەسەڵاتی کۆماری ئیسلامی بخاتە ژێر پرسیارو هەنگاو بۆ لەگۆڕنانی ئەم ڕژێمە سەرکوتکەرە بنێ، لەماوەی یەکساڵی ڕابردوداو لەڕەوتی ئەم شۆڕشەدا بزوتنەوەی ئازادیخوازانەی خەڵکی ئێران بەگشتی‌و خەڵکی کوردستان بەتایبەتی دژ بەڕژێمی زاڵ بەسەر ئێراندا، قۆناغی نوێ‌و جەماوەریی ئەزمون کردوەو هەنگاوی لێبڕاوانەی ناوە کە ڕاوەستان‌و گەڕانەوەی بۆ نییە. دەوری بەرچاوی ژنان لەپێشەنگایەتیی ئەو شۆڕشەدا کۆمەڵگەی ئێمەی لەڕوی کۆمەڵایەتییەوە یەک هەنگاوی گەورە بەرەو پێشبردوەو ئاسۆی سەرکەوتنی ڕونتر کردوەو لاوان لەوپەڕی گیانبازیدا بۆ ژیانێکی ئازادو ئارەزومەند فیداکاریی کەموێنە دەکەن. لەساڵوەگەڕى دەستپێکی شۆڕشی ژینادا جێی خۆیەتی بەنیشانەی بەرزڕاگرتنی یادو بیرەوەریی شەهیدانی ئەم شۆڕشە نوێیەو ڕێزلێنان لەقوربانیان‌و زیندانییان سیاسی‌و زیندوڕاگرتنی بزوتنەوەی سیاسی، بەشکۆوە بەرەوپیلی ئەم یادە مەزنە سیاسی‌و کۆمەڵایەتییەوە بچین. لەم په‌یوەندییەدا دوای چەندجار دیدارو ڕاوێژی سیاسی، ڕۆژی چوارشەممە حزبە سیاسییەکانی ڕۆژهەڵاتی کوردستان بریتی لە: - حزبی دیموکراتی کوردستانی ئێران - کۆمەڵە (ڕێکخراوی کوردستانی حزبی کۆمۆنیستی ئێران) - پارتی ژیانی ئازادی کوردستان (پژاک) - سازمانی خەباتی کوردستانی ئێران - پارتی ئازادیی کوردستان (پاک) - کۆمەڵەی زەحمەتکێشانی کوردستان لەسەر ئەم خاڵانەی خوارەوە ڕێکەوتن؛ 1ـ پشتیوانی لەداخوازیی تێکۆشەرانی کۆمەڵگەی مەدەنی‌و ڕێکخراوه سه‌ربه‌خۆکان بۆ ڕێزگرتن‌و بەشداریی چالاکانه له‌ساڵڕۆژی شۆڕشی ژن، ژیان، ئازادی. 2ـ ڕاگەیاندنی ڕۆژی 25ی خەرمانان، وەک ڕۆژی مانگرتنی گشتی له‌هه‌موو کوردستان، له‌م ڕۆژەدا هه‌موو دوکان‌و بازاڕو ناوەندەکانی کارو ئیدارەکان دادەخرێن؛ سەرلەبەیانیی ئەو ڕۆژه (25ی خەرمانان)، جه‌ماوه‌ری خه‌ڵکی کوردستان سەردانی گڵکۆی ژینای جوانەمەرگ‌و سەرجەم شەهیدان‌و گیانبەختکردوانی شۆڕشی" ژن، ژیان، ئازادی" له‌شارو گوندەکانی کوردستان دەکەن‌و چەپکەگوڵی ڕێزو خۆشه‌ویستی له‌سه‌ر مەزارەکانیان دادەنێن‌و ڕێوڕەسمی ڕێزلێنانیان بۆ بەڕێوه‌دەبەن. 3ـ داوا لەسەرجەم خەڵکی ئازادیخوازی ئێران (ژنان، لاوان، کرێکاران، مامۆستایان‌و خانەنشینان، ژینگەپارێزان‌و نه‌ته‌وه‌بندەستەکان لەسەرتاسەری ئێران دەکەین؛ پشتیوانی لەمانگرتنی خه‌ڵکی کوردستان بکەن‌و بەمانگرتنی گشتی، به‌هەموانی نیشانبدەن که شۆڕشی" ژن، ژیان، ئازادی" تا گەیشتن به‌ئامانجەکانی هەروا درێژه‌ی هه‌یه.‌ 4ـ داوا له‌هەموو تێکۆشەرانی خەباتکار، هێزو لایەنه پێشکەوتنخوازەکان له‌دەرەوەی وڵات دەکەین به‌هه‌موو شێوه‌یه‌‌ک پشتیوانی له‌مانگرتنی گشتیی 25ی خه‌رمانان بکەن‌و له‌و ڕۆژەدا خۆپیشاندان‌و ڕێپێوانی جه‌ماوه‌ری بەڕێوەبەرن‌و سەرنجی کۆمەڵانی خه‌ڵکی مرۆڤدۆستی جیهان بۆ پشتیوانی له‌شۆڕشی ژینا ڕابکێشن. 5ـ هه‌رکام له‌حزب‌و لایەنە سیاسیەکانی کوردستانی به‌شدار له‌م دانیشتنە، پشتیوانی‌و بەشداریی خۆیان له‌مانگرتنی ڕۆژی "25ی خه‌رمانان"و ڕێوڕەسمەکانی سەر گڵکۆی شەهیدان‌و گیانبەختکردوان ڕادەگەیەنن.   15ی خەرمانانی 1402هەتاوی (6ی سێپتامبری 2023)

هاوڵاتی ئەنجومەنی وەزیرانی هەرێمی كوردستان، لەبارەی دوایین داواكارییەكانی بەغدادو دەرئەنجامی مامەڵەكردن بەیاسای بودجەی عێراق کۆدەبێتەوە، دواتر خشتەی مووچە بڵاودەكرێتەوە. بەپێی زانیارییەكانی هاوڵاتی كە لەدوو سەرچاوەی ئەنجومەنی وەزیران و وەزارەتی دارایی دەستیكەوتووە، حكومەتی هەرێمی كوردستان ئەمڕۆ راگەیەندراوێكیان لەبارەی ئەو مامەڵە ناتەندروستەی حكومەتی سودانی دەبێت، لەناو راگەیەندراوەكەدا بەشێوەیەكی توند وەڵامی بەغداد دەدرێتەوە. سەرچاوەیەك لەوەزارەتی دارایی بەهاوڵاتی وت:»بەغداد بەپێی یاسای ئیدارەی دارایی مامەڵە لەگەڵ هەرێمی كوردستان دەكات، نەك یاسای بودجە». هەروەها فشارەكان لەسەر سودانی زۆر بووە لەبارەی چارەسەركردنی مووچەوە، سەرچاوەکان دەڵێن، یەكێك لەپێشنیازەكان كە لەناو پارتی تاوتوێكراوە، بایكۆتكردنی حكومەتەكەی سودانی بووە، تا چارەسەری دۆخەكە دەكات، بەڵام گرفتەكە ئەوەبووە كە یەكیتی لەگەڵ ئەو پیشنیازەدا نەبووە، بەڵكو داوای كردووە دانوستاندنەكان بەردەوام بن بەشێوەیەك كە هەرێم داتای راست و دروستی تەواو بداتە بەغداد، ئەوكات دەكرێت لەڕێگەی دادگای فیدراڵی سكاڵا لەسەر حكومەتی عێراق و وەزارەتی دارایی عێراق تۆماربكریت. هەروەها سەرچاوەکە ئاماژەی بەوەشكرد، بەپێی یاسای بودجە حكومەتی هەرێمی كوردستان ئامادەیە سەرجەم ئیلتیزاماتەكانی جێبەجێ بكات، بەناردنی 400 هەزار بەرمیل نەوتی خاوو زائیدەن لە 50%ی داهاتە نانەوتییە فیدراڵییەكان، بەڵام بەغداد ئیستا 102 هەزار بەرمیل نەوتی رۆژانە لەحكومەتی هەرێم وەردەگرێت. بەپێی زانیارییەكانی هاوڵاتی، حکومەتی هەرێم رۆژانە 305 هەزار بەرمیل نەوتی خاو بەرهەم دەهێنێت، لەو رێژەیە 102 هەزار بەرمیل دەداتە بەغداد، 203 هەزار بەرمیلەكەی دیكەی هەرێم لەڕێگەی كۆمپانیا بیانییەكانەوە بەنرخی 42 دۆلار بۆ هەر بەرمیلێك دەیفرۆشێت كە نیوەی داهاتەكەی بۆ كۆمپانیا نەوتییەكان و نیوەكەی دیكەی بۆ حزبەكانی دەسەڵات دەڕوات، بەشێوەیەك كە 185 هەزار بەرمیل نەوتی رۆژانە نیوەی داهاتەكەی بۆ پارتی دەڕوات و 18 هەزار بەرمیلەكەی دیكەی نیوەی داهاتەكەی بۆ یەكێتی دەڕوات. لەكاتێكدا داهاتی 203 هەزار بەرمیل ئەگەر بە 42 دۆلار بفرۆشرێت مانگانە 255 ملیۆن دۆلار دەكات، كە مانگانە 127 ملیۆن و 500 هەزار دۆلاری بۆ كۆمپانیاكان و نیوەكەی دیكەی بۆ ناچێتەوە وەزارەتی دارایی هەریم. سەرچاوەكەی وەزارەتی دارایی وتیشی:» داهاتی نەوتی خاو كە دەدریتە پاڵاوگەكانی ناوخۆ نایەتەوە وەزارەتی دارایی هەرێم و ئاگاداری نییە». هەروەها ئەوەشی روونكردەوە سودانی، دەسەڵاتی خۆی بەكارهێناوە بۆ ناردنی 500 ملیار دینار بەقەرز، لەكاتێكدا دەبوو حكومەتەكەی سودانی رۆڵیان هەبوایە بۆ جێبەجێكردنی تەواوی ماددەو بڕگەكانی یاسای بودجە. حكومەتی  هەرێم لەئێستادا 500 ملیار دیناری بەغدادو 320 ملیار دیناری داهاتی نانەوتی و 28 ملیار دیناری هاوكاری هاوپەیمانان بۆ هێزەكانی پێشمەرگەی لەبەردەستدایە بۆ دابەشكردنی مووچەی مانگی تەمموز، بەڵام كورتهێنانی داراییان بۆ مووچە نزیكەی سەد ملیار دینارە بێجگە خەرجی حكومەت و كارەبا كەمانگانە نزیكەی 150 ملیار دینارە، كێشەكەش ئەوەیە كە لەپێدانی دوو مووچە دواكەوتووە، بەو پێیەی مووچەی مانگی تەمموز لەماوەی 11 رۆژدا دابەشدەكرێت. حكومەتی هەرێم مانگانە پویستی بە 940 ملیار دینارە بۆ مووچەو مانگانە نزیكەی سەد ملیار دینار كورتهێنانی دەبێت. هاوكات، بەپێی زانیارییەكانی هاوڵاتی، لەسەر پێشنیاری وەزیری پەروەردە، داواكراوە بەهۆی دەستپێكردنەوەی پرۆسەی خوێندن، وەزارەتی پەروەردە لەلیستی مووچەدا بكرێتە یەكەم وەزارەت و ئەمڕۆ لەكۆبوونەوەی ئەنجومەنی وەزیران بڕیار لەسەر ئەوەش دەدرێت، بۆ ئەوەی گرفت بۆ پرۆسەی خویندن لەهەرێمی كوردستان دروست نەبێت. سەرچاوەیەك لەئەنجومەنی وەزیرانی هەرێم ئەوەی بۆ هاوڵاتی دووپاتكردەوە، كەسەرۆكی حكومەت لەسەر هێڵ بووە لەگەڵ وڵاتانی ئەمریكا و بەریتانیاو فەرەنسا، هەروەها سەرۆكی هەرێمی كوردستانیش بەهەمان شێوە لەڕێگەی دیبلۆماسیەوە هەوڵەكانی خۆی چڕكردەوە لەپێناو جێبەجێكردنی یاسای بودجەو ناردنی شایستە داراییەكان، بێجگە لەوەی وەفدی هەرێم 19 جار سەردانی بەغدادیان كردووە. هەروەها باسی لەوەشكرد، وەفدی هەرێم لەكۆتا سەردانیدا بۆ بەغداد، وەفدی بەغداد روونكردنەوەیان لەسەر شایستە داراییەكانی هەرێم كردووە، بەڵام باسی یاسای ئیدارەی داراییمان كردووە كە پشكی هەرێم ئەوە نییە كە لەیاساكەدا هاتووە، لەكاتیكدا دەبوو مانگانە زیاتر لەترلیۆنیك و 250 ملیار دینار رەوانەی هەریم بكرایە، بەڵام بەوەفدی هەرێمیان وتووە كە شایستەی دارایی هەرێم مانگانە 432 ملیار دینارە. دەربارەی چارەسەری پرسی مووچەو شایستە داراییەكانی هەرێم، ئەوەی روونكردەوە كە حكومەتی هەرێم چاوەڕێی چارەسەركردنی تەواو دەكات لەلایەن سودانی و چوارچێوەی هەماهەنگی، ئەگەر دەرئەنجامەكانی نەرێنی بێت ئەوا حكومەت ئەڵتەرناتیڤی دیكەی دەبێت، یەكێك لەوانە فشارە نێودەوڵەتییەكانە، ئەوی دیكەیان هەوڵدانی حكومەتە بۆ قەرزكردن، كۆتا چارەسەر كە نەتوانرێت هیچ هەنگاوێكی دیكە بگیرێتەبەر، داهاتی مانگانە چەند بێت لەسەر ئەو بنەمایە مووچە دابەشبكرێت، كە هیچ كات مەسرور بارزانی سەرۆكی حكومەتی هەرێم نایەوێت بگاتە ئەو بڕیارە. بەپێی بەدواداچوونەكانی هاوڵاتی، داهاتی نانەوتی كە ئاوات جەناب، وەزیری دارایی رایگەیاند، تەنها 320 ملیار دینارە، زیاترەو دەگاتە 390 ملیار دینار، بەڵام شاردنەوەی ئەو 70 ملیار دینارە پەیوەندی بەوەزارەتی داراییەوە نییەو تەنها 320 ملیار دینار دەچێتەوە خەزێنەی وەزارەتی دارایی.

دلێر عەبدوڵڵا حكومەتی ناوەندی بڕیاریدا بۆ ماوەی سێ مانگ بەقەرز نیوەی مووچەی فەرمانبەرانی هەرێمی كوردستان بدات، بۆ نیوەكەی تریش هیچ داهاتێك لەبەردەست نییەو وتەبێژی وەزارەتی دارایی رایگەیاند كە پێویستیان بەبڕیاری ئەنجومەنی وەزیرانە، شارەزایەكی ئابوریش پێی وایە كەهەموو ئەمانەی بەسەر مووچەخۆرانی هەرێمدا دێت كەمتەرخەمی حكومەتی هەرێمە. پاش سەردانە بەردەوامەكانی شاندی حكومەتی هەرێم بۆ بەغداو ئەنجامدانی چەندین كۆبوونەوە لەبارەی پرسی مووچەی فەرمانبەرانی هەرێم، بۆ دواجار ئەنجومەنی وەزیرانی عێراق بڕیاریدا لەڕێی هەردوو بانكی رافیدەین و رەشید، بڕی 500 ملیار دینار بەقەرز بداتە هەرێم تا بەشێك لەمووچەی فەرمانبەرانی كوردستان دابەشبكرێت. ئەمەش دەكاتە نیوەی ئەو بڕە پارەیەی كە بۆ دابینكردنی مووچەی مانگێكی فەرمانبەران پێویستە كەدەكاتە بڕی 940 ملیار دینار. لەكۆنفرانسێكی رۆژنامەوانیدا، ئەندامانی شاندی حكومەتی هەرێم رایانگەیاند كە بەغداد بڕیاریداوە بۆ ماوەی سێ مانگ بەشێوەی قەرز بڕی 500 ملیار دینار رەوانەی حكومەتی هەرێم بكات كە بەپێی وتەی ئامانج رەحیم سكرتێری ئەنجومەنی وەزیرانی هەرێم، ئەو بڕە پارەیە بەو هاوكێشەیە هەژمارنەكراوە كە وەزارەتی دارایی عێراق بەپێی خەرجی فیعلی دیاریكردووە. بەپێی زانیارییەكانی هاوڵاتی، حكومەتی ناوەند لەڕۆژی 31ی ئابدا وەڵامی شاندی حكومەتی هەرێمی داوەتەوەو پێی راگەیاندون كە ئەو 500 ملیار دینارە تەنها بۆ سێ مانگەو پاشترو بەپێی میكانیزمێكی تر پارەی مووچە رەوانە دەكرێت، لەوبارەوە ئامانج رەحیم سكرتێری ئەنجومەنی وەزیران بەهاوڵاتی وت «ئێمە چاوەڕێی ئەوەمان دەكرد بۆ هەردوو مانگی تەمموزو ئاب ترلیۆنێك دینار بۆ هەرێم بنێردرێت، بەڵام ئەوان پێیان راگەیاندین كە بۆ سێ مانگ و بەشێوەی قەرز بڕی 500 ملیار دەدەن، ئەمەش پێچەوانەیە لەگەڵ ژمارەی نێو خشتەكانی هاوپێچی یاسای بودجەی عێراقی بۆ ساڵی 2023 تاوەكو 2025». شاندەكەی حكومەتی هەرێم بەڕوونی ئەوەیان خستەڕوو كە توانای دابینكردنی مووچەیان نییەو بۆ ئەوەش حكومەتی ناوەندیان تۆمەتبار كرد كە سیاسەتی برسیكردن بەرامبەر گەلی كورد بەكاردەهێنن، بەڵام گوڵاڵە سدیق شارەزای بواری ئابوری پێچەوانەی شاندەكەی هەرێم رای وایە كەمتەرخەمی لەحكومەتی هەرێمەوەیە، ناوبراو لەوبارەوە بەهاوڵاتی وت «ئەو بیانوەی حكەمەتی هەرێم زۆر ناڕەوایە، چونكە لەئێستادا حكومەتی عێراقی كە بڕیاریداوە بڕی 500 ملیار دینار رەوانە بكات، حكومەتی هەرێمیش بە داهاتی ناوخۆ كە بڕەكەی سێسەد ملیۆن دۆلارە، توانای ئەوەی هەیە مووچە دابین بكات. چونكە پێشتر كە نەوت لەدەستی حكومەتی هەرێمدا بوو، مانگانە بە بەهای سێسەد بۆ چوار سەد ملیۆن دۆلار لەداهاتی نەوت بۆ مووچە تەرخاندەكراو بەشەكەی تری مووچە لەڕێی داهاتی ناوخۆوە دابین دەكرا، بۆیە هیچ پاساوێك نییە بۆ حكومەتی هەرێم و ئێستاش وەك جاران نیە خەڵك ئاگاداری دۆخەكە نەبێت». ئامادەبوونی ئامانج رەحیم لەكۆنفرانسی شاندەكەی حكومەتی هەرێم وەك نوێنەری یەكێتی، شانبەشانی ئەندامانی پارتی و گۆڕان، پرسیاری ئەوەی دروستكردووە كە هۆكارچییە یەكێتی لەم پرسەدا لەگەڵ پارتی هاوڕاو تەبایە، لەوبارەوە مەحمود یاسین كوردی رۆژنامەنووس بەهاوڵاتی وت «بوونی دكتۆر ئامانج لەكۆنگرە رۆژنامەوانییەكەدا بەفەرمانی قوباد تاڵەبانی بووە، ئەمە مانای وایە كە یەكێتی و پارتی رێكەوتوون ئەم مانگەش هەموو داهاتی ناوخۆ ببەن بۆ خۆیان و ئەو 500 ملیار دینارەی بەغدا بە 15 رۆژ دابەش بكەن». هاوڵاتی ئەوەی زانیوە كە بڕیارە ئەمڕۆ چوارشەممە ئەو بڕە پارەیە رەوانەی هەرێم بكرێت كە حكومەتی ناوەندی بڕیاریداوە وەك بەشێك لەمووچە دابینی بكات، بەڵام هیچ میكانیزمێك لەبەردەم وەزارەتی داراییدا نییە بۆ دابەشكردنی مووچەو تائێستا روون نییە چۆن و بەچ شێوەیەك نیوەكەی تری مووچە دابین دەكرێت، لەوبارەوە هونەر جەمال وتەبێژی وەزارەتی دارایی حكومەتی هەرێم بەهاوڵاتی وت «تا ئێستا بڕیار نەدراوە بۆ نیوەكەی تری مووچە چی بكرێت، ئەوەی هەیە كە لەبەردەست حكومەتی هەرێمدایە ئەو بڕە پارەیە كە حكومەتی ناوەند بڕیاری رەوانەكردنی داوە، رەنگە لەكۆبوونەوەكانی داهاتوودا قسەو گفتوگۆی لەوبارەوە بكرێت و بۆ هەموانی روون بكەینەوە». هونەر جەمال لەبارەی ئەو دەنگۆیانەی کە دەوترێت لیستی مووچە گۆڕانکاری بەسەردا دێت و وەزارەتی پەروەردە پێش وەزارەتی تەندروستی دەکەوێت، وتی کە هیچ زانیارییەکی لەو جۆرە بوونی نییەو گۆڕانکاری ناکرێت، لیستی مووچەش ئەمڕۆ چوارشەممە بڵاودەکرێتەوە. حكومەتی هەرێم كە لەماوەی دوو مانگی رابردوودا نەیتوانیوە حكومەتی ناوەندی رازی بكات تا ئەو ژمارانەی بۆ رەوانە بكات كە بەپێی یاسای بودجە جێگیركراون، بەڵام شاندەكەی حكومەت رایانگەیاند كە هەوڵی زیاتر دەدەن بۆ ئەوەی حكومەتی ناوەند ناچار بكەن بەپێی یاسای بودجە پارە بۆ هەرێم رەوانە بكات، لەوبارەوە ئامانج رەحیم وتی «ئێمە بەردەوام دەبین  لەهەوڵەكانمان بۆ ئەوەی ئەو ژمارانەی لەیاسای بودجەدا هاتوون بۆمان خەرجبكرێت، ئەو قەرزەش كە لەسەرمانە دەبێت لە شایستە داراییەكانی هەرێم پاكتاوبكرێت». لەگەڵ ئەوەی ماوەی دوو مانگە مووچەی فەرمانبەرانی هەرێم نەدراوە، بەڵام تا ئێستا كاری جددی نەكراوە بۆ ئەوەی فشار لەسەر حكومەتی هەرێم بكرێت كەوەك سەرەتایی ترین ماف، مووچە دابین بكات. لەبارەی هۆكاری سستی داواكارییەكانی مووچە خۆران بۆ دابینكردنی مافەكانیان، گوڵاڵە سدیق وتی «بەهۆی نەبوونی ئۆپۆزسیۆنێكی كارامە كە توانای راگرتنی شەقامی هەبێت، تائێستا نەتوانراوە فشار دروستبكرێت و ئەوەی هەیە تەنها دەنگی ناڕەزایی مووچەخۆرانە». لەمانگی ئازاری رابردوو، حكومەتی ناوەندی بڕیاریدا ناردنی نەوتی هەرێم رابگرێت و حكومەتی هەرێمی كوردستانیشی پابەندكرد بەڕەوانەكردنی داهاتە نانەوتییەكانی هەرێم بۆ بەغدا. بەمەرجی ئەوەی مانگانە حكومەتی ناوەندی بەشە بودجەی هەرێم رەوانە بكات، بەڵام رێكەوتنەكان وەكخۆی جێبەجێنەكراو هەردوو حكومەت یەكتری بەجێبەجێنەكردنی خاڵەكانی رێكەوتننامەكەی نێوانیان تۆمەتبار دەكەن. بەتایبەتی حكومەتی هەرێم كەهەمیشە دووپاتی دەكاتەوە ئەوەی حكومەتی ناوەندی ئەنجامی دەدات جۆرێكە لەسیاسەتی برسیكردن و فشارهێنان بۆ سەر هەرێمی كوردستان تا رادەی هەڕەشەو دروستبوونی مەترسی لەسەر قەوارەی هەرێم.

هاوڵاتی وەزارەتی دارایی عێراق دەڵێت، بانکەکانی رافیدەین و رەشید رێککەوتنێک لەگەڵ وەزارەتی دارایی هەرێمی کوردستان واژۆ دەکەن بۆ پێدانی مووچەی مووچەخۆرانی هەرێمی کوردستان بە قەرز. ئەمڕۆ سێشەممە، 5ـی ئەیلوولی 2023، وەزارەتی دارایی عێراق لە راگەیەندراوێکدا بڵاویکردەوە، بانکی رافیدەین و رەشید رێککەوتنی پێدانی قەرز لەگەڵ وەزارەتی دارایی هەرێمی کوردستان واژو دەکەن. دەشڵێت، دەبێت گەرەنتیی ئەوە بکرێت کە قەرزەکە بۆ وەزارەتی دارایی عێراق دەگەڕێندرێتەوە لە شایستەکانی هەرێمی کوردستان پاش پابەندبوون بە بڕگەکانی یاسای بودجە و پاکتاوکردنی.  

هاوڵاتی شیعەكان لە عێراق بەتووندی دژی لێدوانەكانی رەجەب تەیب ئەردۆغان سەرۆكی توركیا لەبارەی كەركووكەوە هاتنە دەنگ و هەڕەشەی دەركردنی هێزەكانی توركیا لە عێراق دەكەن. قەیس خەزعەلی، ئه‌مینداری‌ گشتی‌ عه‌سائیبی‌ ئه‌هلی‌ حه‌ق سەبارەت بە شاری کەرکوک ڕایگەیاند، "کەرکوک عێراقییەو تورکمانەکانیش عێراقین، هیچ دەوڵەتێک مافی ئەوەی نییە دەستێوەردان لە کاروباری نێوخۆی عێراقدا بکات." لێدوانەکەی خەزعەلی لە دوای وتەکانی ئەردۆغان دێت لەسەر پەرەسەندنەکانی ئەم دواییەی کەرکوک، ئەردۆغان وتی، پێویستە كەركوك لە هەوڵە تێكدەرانەكان بەدوور بێت، هەر هەوڵێك بۆ تێكدانی كەركوك هەوڵە بۆ تێكدانی هەموو عێراق، كەركوك نیشتمانی توركمانەكانە. هاوكات شێخ محەمەد تەمیمی ئەمینداری گشتی فەیلەقی وەعد سادق یەكێك لە پێكهاتە شیعەكانی عێراق رایگەیاند "بەتووندی گوتەكانی ئەردۆغان دەربارەی كەركووك رەت دەكەنەوە، كەركووك عێراقییە، عەرەبییە، كوردییە، توركمانییە، بۆیە رێگا بەهیچ دەوڵەتێك نادەن دەستوەردان لەكاروباری ناوخۆی عێراق بكات". هەروەها ئەو سەركردە شیعییە داوا لە حكومەتی عێراق دەكات هێزەكانی توركیا لەعێراق دەربكات و" بەرەی بەرگریش لە بەرگری لە خاكی عێراق دژی بیانییەكان بەردەوامە، ئەوانەی خاكی عێراقیان داگیركردووە"، دەشڵێت "لەحاڵی دەرنەچوونیشیان، هەموو چەتەكانی ئەردۆغان دووردەخەینەوە".  

هاوڵاتی سه‌رچاوه‌یه‌كی‌ ئاگادار رایگه‌یاند كه‌ كۆماری‌ ئیسلامی‌ ئێران داوای‌ راده‌ستكردنه‌وه‌ی‌ ژماره‌یه‌ك به‌رپرسی حزبه‌ كوردییه‌كانی رۆژهه‌ڵاتی‌ له‌ عێراق كردووه‌. ده‌نگی‌ ئه‌مریكا له‌ زاری‌ سه‌رچاوه‌یه‌کەوه‌ بڵاویكرده‌وه‌ كه‌ "ئێران به‌ فه‌رمی لیستی به‌شێك له‌ سه‌ركرده‌ سیاسیه‌كانی حزبه‌ كوردیه‌كانی ئێرانی داوه‌ به‌ حكومه‌تی عێراق و داوای ته‌سلیمكردنه‌وه‌یانی به‌ ئێران لێكردوون". ئەو سەرچاوەیەی حزبێكی كوردستانی ئێران كە نەیویست ناوەكەی ئاشكرا بكرێت بە دەنگی ئەمەریكای ڕاگەیاند،"ئەو ناوانەی ئێران داوای تەسلیمكردنەوەیان دەكات لە حكومەتی عێراق، بەرپرسانی باڵای حزبە ڕۆژهەڵاتییەكانن، كە بەشێكیان لە هەرێمی كوردستان و بەشێكیشیان لە وڵاتانی دەرەوەی هەرێم نیشتەجێن." به‌ وته‌ی سه‌رچاوه‌كه‌ ناوه‌كان بریتین له‌: "مسته‌فای هیجری، ڕه‌زا كه‌عبی، عومه‌ر ئیلخانیزاده‌، نه‌وید میهراوه‌ر، كاوه‌ به‌هرامی، محه‌مه‌د ساحیبی، محه‌مه‌د نه‌زیف قادری، مسته‌فا مه‌ولودی، حسێن یه‌زدانپه‌نا، ئه‌مجه‌د حسێن په‌ناهی، كاكو عه‌لیار، عه‌بدوڵا ئازه‌ربار، و چه‌ند كه‌سێكی تر". نه‌وید میهراوه‌ر، ئه‌ندامی كۆمیته‌ی ناوه‌ندی كۆمه‌ڵه‌ی زه‌حمه‌تكێشانی كوردستان، كه‌ یه‌كێكه‌ له‌و كه‌سانه‌ی له‌ لیستی داواكراواندا ناوی هاتووه‌، رایگه‌یاند كه‌ له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ی ئاگادارن كه‌ له‌ لایه‌ن ئێرانه‌وه‌ داواكراون، به‌ڵام به‌ فه‌رمی هیچ لایه‌نێك له‌سه‌ر ئه‌م پرسه‌ په‌یوه‌ندی پێوه‌ نه‌كردوون. دەشڵێت "لە ئەگەری مەترسی لەسەر ژیانمان، خۆمان خۆمان دەپارێزین، دووەم چاوەڕوانی لە دڵسۆزان و بەرپرسانی هەرێم دەكەین وەك هەمیشە داوكارییەكانی ئێران ڕەت بكەنەوە". چەند ڕۆژێك لەمەوبەر لە بەشێك لە میدیا كوردییەكان دەنگۆی ئەوە بڵاو كرایەوە، كە چەند كەسێك لە سەركردەی حزبە كوردییەكانی ئێران، هەرێمی كوردستانیان بۆ دەرەوە بە جێهێشتووە بە هۆی بوونی مەترسی لەسەر ژیانیان، بەڵام نەوید میهراوەر ئەوە ڕەت دەكاتەوەو دەڵێت،"ئێمە كەسمان وڵاتمان بەجێنەهێشتووە، تەنانەت ئەوانەشمان كە ناومان هاتووە." دەشڵێت،"هەڕەشەكان بابەتێك نییە بچینە ژێر باری، لەو بەرەین كە هەموو تەمەنمان لە بەرگری لە گەلی خۆمان و مافەكانی خەڵكی هەژار بەسەر بردووە، چۆن بەدەست هەڕەشەی ئێرانەوە هەڵدێین، ئێمە هەمیشە لە مەترسی فڕاندن و تیرۆرداین، بەڵام خۆمان پاراستووە." هەرچی حزبی دیموكراتی كوردستانیشە ڕەتی دەكاتەوە هیچ بەرپرسێكیان بە هۆی مەترسی لەسەر ژیانی هەرێمی كوردستانی بەجێهێشتبێت.