وتەبێژى هەسەدە: مەزڵوم عەبدی سەردانی دیمەشق دەكات

بەرپرسێکی شاری شنۆ رایگەیاند؛ ئەو شارە بە یەکێک لە جەمسەرەکانی بەرهەمهێنانی گێلاس ئەژمار دەکرێت و بڕێکی زۆر لە گێلاسەکەی رەوانەی وڵاتانی دەرەوە دەکرێت. عەلی تورابی، قائیمقامی شاری شنۆ لە رۆژهەڵاتی کوردستان رایگەیاند؛ لە ئەمساڵدا و تا ئێستا زیاتر لە دوو تۆن گێلاس لە باخەکانی شنۆ بەرهەم هێنراوە کە 500 تۆنی هەناردەی وڵاتی روسیا کراوە. بە وتەی تورابی جۆری گێلاسی شنۆ وای کردوە زیاترین خواستی لە ناوخۆ و دەرەوەی ئێران هەبێت و شارەکەش بوەتە جەمسەرێکی سەرەکیی بەرهەمهێنانی گێلاس. بە پێی ئامارەکان سێ هەزار و 272 دۆنم باخی گێلاس لە شاری شنۆ هەیە کە هەزار و 280 دۆنم لەو باخانە بەریان نەبوە بەڵام سەرەڕای ئەوەش بە گشتی بەربومی گێلاس لە شارەکە زیاتر لە دوو ملیۆن تۆن بوە.

هاوڵاتی پارتی و یەكێتی بەجیا لەگەڵ لایەنەكان لەگفتوگۆدان بۆ ئەوەی لیستێكی هاوبەش دروستبكەن لەكاتێكدا هێشتا یەك لیستی بوونی نییە بۆ هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاكان و پارتیش ڤیتۆی لەسەر یەكێتی هەیە. هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاكانی عێراق بەكەركوكیشەوە لەڕۆژی 18-12-2023 بەڕێوەدەچێت، كورد تائێستا لەكەركوك و ناوچەكانی كوردستانیەكانی دەرەوەی ئیدارەی هەرێم بڕیاری یەك لیستی نەداوە و وەك هەڵبژاردنەكەی ڕابردوو بە لیستی جیاواز بەشداری دەكات. ڕزگار حاجی حەمە بەرپرسی دەزگای هەڵبژاردنی یەكێتی لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتی وت: «جارێ چاوەڕێی وەڵامی لایەنە سیاسیەكانین، یەكێتی پێی باشە هەموو لایەنە كوردستانیەكان بەیەك لیست بەشداری بكەن لەو ناوچانە و ڤیتۆشمان لەسەر هیچ لایەنێك نیە». بەپێی یاسای هەڵبژاردنی ئەمجارە هەموو كاندیدێك دەنگی خۆی دەهێنێت، بەڵام نەبوونی یەك لیستی دەنگەكان دەفەوتێنێت ئەگەر ئەو كاندیدە دەنگی پێویست بەدەست نەهێنێت، رزگار حەمە پێیوابوو ناكرێت حزبێك دەنگی لەكەركوك نەبێت و تەنها دەنگەكان بفەوتێت، ئەگەر یەك لیست بین ئەوە ڕوونادات و هیچ دەنگێكی كورد نافەوتێ». «قسە لەگەڵ هەموو لایەنەكان كراوە تا یەك لیست بین لەناوچە كێشە لەسەرەكان و پەیاممان ناردووە بەڵام تائێستا قسەی كۆتایی لەسەر نەكراوە، ئەگەر یەك لیستیش بین كوردستانی دەبێت و هەر لایەنە و بانگەشە بۆ كاندیدی خۆی دەكات». ڕزگارحاجی حەمە وای وت.   پارتی ئامادەیە لەگەڵ ئەو لایەنانەی كوردیش نین هاوپەیمانی بكات بەڵام لەگەڵ یەكێتی نا مەسعود مەلا پەروێز، بەرپرسی پەیوەندییەكانی پارتی لەكەركوك، لەلێدوانێكدا بە هاوڵاتی وت:» لەگەڵ هەموو لایەنە كوردستانیەكان لەكەركوك قسەمان كردووە و هەفتەی داهاتووش پرسی بەشداریكردنی لایەنەكان بەیەك لیست یەكلایی دەكەینەوە». وتیشی:»بەڵام لەگەڵ یەكێتی لەو ناوچانە ناچینە یەك لیستەوە و بۆ لایەنەكانی دیكەش كە كورد نین دەرگامان كراوەیە». بەرپرسی پەیوەندیەكانی پارتی لەكەركوك دەشڵێت: «دەمانەوێت بەبێ یەكێتی لیستێكی كوردستانی دروست بكەین، سەردانی ئەو لایەنانەش دەكەین كە كورد نین و بڕوایان بە كوردستانی بوونی كەركوك هەیە، تا ئەوانیش بەشداربن لە لیستەكەدا.»   یەكگرتووی ئیسلامی كوردستان پێی باشە كورد بە یەك لیست بەشداری بكات خەلیل ئیبراهیم، وتەبێژی یەكگرتووی ئیسلامی كوردستان لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتی وت:»هێشتا بڕیارمان نەداوە چۆن بەشداری هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاكان بكەین بەتایبەتیش لەكەركوك، بەڵام كورد یەك لیست بێت باشترە و ئێستاش لەگفتوگۆداین لەگەڵ لایەنەكان».   كۆمەڵی دادگەری: ئەگەرێكی بەهێزە لەگەڵ یەكگرتوو و بزوتنەوە و حزبێكی توركمانی ببینە یەك لیست رێباز سابر، بەرپرسی مەڵبەندی كۆمەڵی دادگەری لەكەركوك لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتی وت: «وەكو كۆمەڵی دادگەری پڕۆژەیەكمان ڕاگەیاندووە كە هەموو حزبەكان بۆ هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاكان لەعێراق لەكەركوك بە یەك لیست دابەزن و هەندێك كۆبوونەوەشمان ئەنجامداوە». وتیشی: «ئەگەر توانیمان ئەو یەك لیستییە دروست بكەین ئەوە بڕوامان وایە لەگەڵ ئەوپەڕی تێبینیمان لەسەر ئەدای بەڕێوەبردنی حزبەكانی دەسەڵات لەكەركوك لەڕابردوودا، پێویستە كورد بەیەك لیست دابەزێ تا پارێزگاری لەپێگەی كورد بكەین». بەرپرسی مەڵبەندی كەركوكی كۆمەڵی دادگەری دەشڵێت:» ئەگەر بكرێت هەموومان پێكەوە بین باشترە تا دەنگی كورد پەرتەوازە نەبێت». «ئەگەر نیەت هەبێ بۆ یەكڕیزی ئەوا دەكرێت كورد یەك لیست بێ بەتایبەت ئەگەر لایەنەكان سازش لەسەر هەندێك داواكارییان بكەن، بۆیە هەموو ئەگەرێك كراوەیە بەتایبەت لەگەڵ لایەنە ئیسلامیەكان ببینە یەك لیست لەوانەش یەكگرتوو و بزوتنەوە و حزبی عەدالەی توركمانی كە ئەمە ئەگەرێكی لەپێشترە» رێباز سابیر وای وت. چوارشەممەی ڕابردوو لەسەر بانگهێشتی ئەنجومەنی سەركردایەتی كەركوك_گەرمیانی پارتی، چەند لایەنێكی سیاسی  بەبێ یەكێتی و گۆڕان و كۆمەڵ و یەكگرتوو لە شاری هەولێر كۆبوونەوە. ئامانج لە كۆبوونەوەكە پێكهێنانی لیستێكی هاوبەش بوو بۆ هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگای كەركوك.   زەحمەتكێشان: كۆتایی بەبیرۆكەی یەك لیستی لەكەركوك هاتووە شوان محەمەد ئەندامی مەكتەبی سیاسی حزبی زەحمەتكێشانی كوردستان، كە حزبەكەی بەشداری كۆبوونەوەكەی لەگەڵ پارتیدا كردووە، لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتی وت:» كۆبوونەوەكە راوێژكاری بوو، پارتی داوایكرد لەگەڵ ئەوان بەیەك لیست بەشداری هەڵبژاردن بكەین، چونكە كۆتایی بە بیرۆكەی یەك لیستی هێنراو یەكێتی و پارتی بە جیا بەشداری هەڵبژاردن دەكەن.» بڕیارە لە 18ی كانونی یەكەمی 2023 بۆ چوارەم جار هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاكان لە (15) پارێزگای عێراق بە كەركوكیشەوە بەڕێوەبچێت،كۆمسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردنەكانی عێراق تا كۆتایی مانگی تەموزی دیاریكردووە تا لیست و قەوارەكان ناوی خۆیان تۆماربكەن. لە (24ی 6ی 2018)ەوە كۆتایی بە ماوەی یاسایی كاری ئەنجومەنی پارێزگاكانی هەرێمی كوردستان هاتووە،بەڵام هیچ لایەنێكی پەیوەندیدار باس لە هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاكانی هەرێم ناكات. بەپێی یاسای ژمارە چواری ساڵی 2023ی هەمواری سێیەمی هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەران و ئەنجومەنی پارێزگاو قەزاكانی ژمارە (12)ی ساڵی 2018، ژمارەی كورسی ئەنجومەنی پارێزگاكانی عێراق كە ژمارەیان (15) پارێزگایە جگە لە پارێزگاكانی هەرێمی كوردستان، هیچ پارێزگایەك نابێت كورسییەكانی لە (12) كورسی كەمتربێت و هەر پارێزگایەك ژمارەی دانیشتوانی بۆ هەر كوردسییەك زیاتر بوو لە (200 هەزار) كەس ئەوا كورسییەكانی بۆ زیاد دەكرێت لەسەر بنەمای ئاماری وەزارەتی پلاندانی عێراق لە ساڵی (2019)، كۆی ژمارەی ئەندامانیش (275) ئەندامە، وەك پابەندبوون بە دەستوری هەمیشەیی عێراق ڕێژەی (25%)ی كورسییەكان بۆ كۆتای ئافرەتان دەستەبەركراوە، سەرەڕای دیاریكردنی كورسی كۆتای پێكهاتەكان بۆ هەر ئەنجومەنی پارێزگایەك.

هاوڵاتی لەبەردەم فەرمانگەی رەگەزنامەی ناحیەی گرعوزێرئەمرۆ 5_7_2023، سێ پولیس بەدار و شەق لەگەنجێکی ئێزیدییان دا خودێدا حەسەن،بەڕێوەبەری ناحیەی گرعوزێر بە هاوڵاتی وت" ئاگاداری ڕوداوەکەین، بەدواداچوونی ووردمان کردووە و لەگەڵ پولیس قسەمان کردوە" وتیشی "بەداخەوە ئەو گەنجە زۆر بەشێوەیەکی توند لێی دراوە کەئەمەش جێگای قبوڵکردن نیە" پەیامنێری ھاوڵاتی لەسەر ڕوداوەكە وتی، ئەوگەنجە لەدایک بووی 2001 ەو، خەڵکی ناحیەی گرعوزێرە، وەک هەر هاوڵاتیەکی ئاسایی چووەتە سەرەوە بۆ بەرێکردنی مامەڵەکەی کەئەویش دەرهێنانی کارتی نیشتیمانی یە، بەڵام دەڵێن بەھۆی لادانی لە ڕیزەكە بەو شێوەیە لێیدراوە" ڤیدیۆی ڕوداوەكە لەتۆڕە کۆمەڵایەتیەکان دەنگی داوەتەوەو، بەپێی ئەو زانیاریانەی دەست هاوڵاتی کەوتووە، مەحما خەلیل پەرلەمانتاری پێکهاتەی ئێزیدی لە ئەنجومەنی نوێنەرانی عیراق بابەتەکەی داوەتە نوسینگەی سەرۆک وەزیرانی عیراق  

هاوڵاتی نیوەڕۆی ئەمڕۆ ژمارەیەک دوکانداری بازاڕی سلێمانی  لەبەردەم شارەوانی سلێمانی گردبونەوەیەکیان ئەنجامدا و دەڵێن، "بە پیک شتەکانیان شکاندوین و ڕێکخستنەوە بازاڕ ئاوا نابێت". ئەمڕۆ چوارشەممە  ژمارەیەک  خاوەن پیشە بە نوێنەرایەتی زیاتر لە ١٠٠ دواکانداری بازاڕی بەختیاری پشت مزگەوتی بنتەبەق لە شاری سلێمانی دوای ئەوەی لە لایەن کارمەندانی شارەوانییەوە سەردانکراون و بەشێک لە کەلوپەلەکانیان شکێندراوە بە ناوی" ڕێکخستنەوەی بازاڕ" لەبەردەم شارەوانی سلێمانی گردبوونەوە. نوێنەری دوکاندارە ناڕازییەکان ڕایگەیاند "شارەوانی سلێمانی دەڵێت کە بڕیارەکە لە سەرو خۆیانەوە هاتووە". باسی لەوەشکرد کە" ڕێکخستنەوە بازاڕ گرنگە و لەگەڵیاین بەڵام دەبێت بە پێی یاسا بێت." و دەشڵێت، "پابەندی بڕیاری شارەوانی دەبین گەر سەرجەم دواکانەکانی ناو بازاڕ بگرێتەوە نەک تەنها سەد دوکان و ژمارەیەکی دیاریکراو". دوکاندارەکان دەڵێن زیاتر لە دوو ساڵە مۆڵەتیان پێدراوە کە دەتوانن مەترێک لە دوکانەکانیان بێنە دەرەوەو کەلوپەلەکانیان نمایش بکەن بەڵام ئێستە بڕیارەکە هەڵوەشێندراوەتەوە و ئەمڕۆ سەرجەم ئەو دووکاندارانە نەچونەتە سەر کار و دووکانەکانیان داخستووە کە بە وتەی خۆیان "لەم بێکاری ی بێ موچەییەدا زیانی زۆریان لێدەدات".

سەركۆ جەمال راوێژكارێكی یاسایی پەرلەمانی كوردستان ئەوە دووپاتدەكاتەوە كە ئەو پەرلەمانتارانەی لەدوای 6-11-2022 مووچەی پەرلەمانتارییان وەرگرتووە بەچەند ڕێكارێك لێیان وەردەگیرێتەوە لەرێگەی ئیكرامیەو مووچەی خانەنشینییەوە. خولی پێنجەمی پەرلەمان وادەكەی لە 6ی تشرینی دووەمی 2022 كۆتایی هات و دوای بڕیارەكەی دادگای فیدڕاڵی عێراق درێژكردنەوەی پەرلەمان بە نایاسایی وەسف كرا. خولی پێنجەمی پەرلەمانی كوردستان ڕۆژی 2-7-2023 خۆی خانەنشینكرد، بەپێی یاسا ئەو پەرلەمانتارانەی كە مەرجی خانەنشینییان تێدا نییە مانگانە لانیكەم بە (ملیۆنێك‌و 700 هەزار) دینار خانەنشین دەكرێن، لە خولی پێنجەمدا تەنیا حەوت پەرلەمانتار موچەی خانەنشینییان رەتكردوەتەوە، ئەو شەش پەرلەمانتارەی كە لەدوای درێژكردنەوەكەوە سوێندیان خوارد موچەی خانەنشینی نایانگرێتەوە، بەڵام لە پەرلەمانی داهاتووی كوردستانەوە ئەوانەی مەرجی یاساییان تێدا نەبێت خانەنشین ناكرێن. راوێژكاری یاسایی پەرلەمانی كوردستان دەڵێت لەرووی یاساییەوە حكومەتی هەرێم دەتوانێت مووچە لە پەرلەمانتارەكان وەربگرێتەوە. دانا دارا، راوێژكاری یاسایی پەرلەمانی كوردستان لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتی وت:»لەرووی یاساییەوە بەپێی یاسای چاكسازی مووچەكانیان لێ وەردەگیرێتەوە، بەڵام راستەوخۆ ئەنجام نادرێت، بەڵكو لەرێگەی ئیكرامیەو مووچەی خانەنشینیەوە لێیان دەبڕدرێت». هەروەها وتیشی:»لە خولی چوارەمی پەرلەمان، پەرلەمانتار هەبووە 25 ملیۆنی لە مووچەی خانەنشینییەكەی بڕاوە بۆ گەرانەوەی ئەو شایستە داراییەی كە لەلای بووەو پێویست بووە بیگەرێنێتەوە بۆ حكومەت». دانا دارا ئەوەشی دووپاتكردەوە ئەو پەرلەمانتارانەی لەدوای 6ی 11ی 2022 وەك پەرلەمانتار سویندیان خواردووە دەبێت رێكاری دیكە بەرامبەریان بگیرێتەبەر، بۆ وەرگرتنەوەی مووچەكانیان، چونكە»وەرگرتنی مووچەكان بەپێی یاسا باتڵە».  دیوانی پەرلەمان بەپێچەوانەی بڕیاری دادگای فیدراڵی عێراقەوە لە 30 حوزەیرانەوە پەرلەمانتارانی رەوانەی خانەنشینی كردووە، لەكاتێكدا دەبێت لە شەشی تشرینی دووەمی 2022ەوە پەرلەمانتاران خانەنشین بكرێن‌و موچەی هەشت مانگی رابردووشیان لێوەربگیرێتەوەو بە موچەی خانەنشینیەكەیان مەقاسەیان بۆ دەكرێت. دیوانی پەرلەمانی كوردستان لەكۆی (111) پەرلەمانتار، نوسراوی خانەنشینبوونی بۆ (104) پەرلەمانتار كردووە، نوسراوەكەی ئاڕاستەی بەڕێوەبەرایەتی گشتی خانەنشینی كردووە لە وەزارەتی دارایی. هیوا نەسرەدین، جێگری سەرۆكی دیوانی پەرلەمانی كوردستان لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتی وت:» دیوانی پەرلەمان نوسراوی 104 پەرلەمانتاری ئاڕاستەی خانەنشینی كردووە،  ئەوانەی خزمەتیان لە 15 ساڵ زیاترە و تەمەنیان سەروو 45 ساڵە هەتا %50 ی موچەكانیان وەردەگرن، بەڵام لەخوار 45 ساڵ و كەمتر لە 15 ساڵ خزمەت هەتا %25 ی موچەكانیان وەردەگرن». بەوتەی هیوا نەسرەدین، فراكسیۆنەكان نەسریەیان هەیە و لەدوای بڕیارەكەشەوە هیچ نەسریەیەك بۆ فراكسیۆنەكان خەرج ناكرێت. دیوانی پەرلەمانی كوردستان رۆژی 30 حوزەیرانی ئەمساڵی وەكو دواین رۆژی كاری پەرلەمان دیاریكردووە، ئەم رۆژەی كردووە بە بنەما بۆ خانەنشینبوونی پەرلەمانتاران، ئەمە بەواتای ئەوە دێت پەرلەمانتاران بۆ مانگی حوزەیرانیش كە هێشتا مووچە دابەش نەكراوە، هەمان موچەی خۆیان وەكو پەرلەمانتار وەردەگرن نەك موچەی خانەنشینی. سەرچاوەیەك لەوەزارەتی دارایی و ئابوری حكومەتی هەرێمی كوردستان بەهاوڵاتی وت: لەبەرئەوەی بڕیارەكەی دادگای فیدراڵی كتوپڕ بووە جارێ هیچ بەرچاو ڕوونییەك نیە بۆ ئەوەی چۆن پارەی ئەو ماوەیەیان لێوەربگیرێتەوە. هەروەها وتیشی:» ئاسان نییە تا ڕێكارێك دەگیرێتەبەر بۆ چۆنیەتی وەرگرتنەوەی پارە لێیان و قورسیشە مووچە لەكەسێك وەربگریتەوە، بەڵام دەكرێت لەڕێگەی ئەو سلفانەی پەرلەمانتاران دەگرێتەوە»ئیكرامی» ئەو پارانەیان لێوەربگیرێتەوە یاخود دوای خانەنشین بوونیان پارەیان لێوەربگیرێتەوە». سەرچاوەكەی وەزارەتی دارایی پێشیوابوو جارێ پرۆسەكە لەسەرەتادایە و ڕەنگە هەفتەی داهاتوو بڕیار بدرێت و ڕێكارەكان بۆ وەرگرتنەوەیان دەستپێبكات. یاسای چاكسازی كە رۆژی 16ی كانونی دووەمی 2020 لە پەرلەمانی كوردستان پەسەندكرا، بڕگەیەكی تێیدا جێگیر كراوە كە دەڵێت: ئەندام پەرلەمان بە ئارەزوومەندانە مافی دەستبەرداربوونی لە ماف‌و شایستە خانەنشینییەكانی وەك راسپێردراو هەیە، بەمەرجێك لە ماوەیەك كە لە (30)رۆژ تێپەڕ نەكات لە رێكەوتی بەكاربوونی ئەم یاسایە، داواكاری پێشكەش بە دیوانی پەرلەمان بكات بەمەبەستی وەرگرتنی رێكاری یاسایی پێویست، بەڵام لەكۆی (111) ئەندامەكەی پەرلەمانی كوردستان، تەنیا حەوت  پەرلەمانتار فۆرمی رەتكردنەوەی وەرگرتنی موچەی خانەنشینییان پڕكردوەتەوە‌و موچەی خانەنشینی وەرناگرن. لە خولی چوارەمی پەرلەمان، پەرلەمانتار هەبووە ٢٥ ملیۆن دینار لە مووچەی خانەنشینییەکەی بڕاوە بۆ گەرانەوەی ئەو شایستە داراییەی کە لە لای بووە و پێویست بووە بیگەڕێنێتەوە بۆ حکومەت رۆژی 30ی ئایاری ئەمساڵ دادگای باڵای فیدراڵی عێراق حوكمی خۆی لەبارەی ئەو سكاڵایانە راگەیاند كە دژی درێژكردنەوەی تەمەنی خولی پێنجەمی پەرلەمانی كوردستان تۆماركرابوون، دادگا بڕیاریدا درێژكردنەوەی تەمەنی پەرلەمان لە رۆژی درێژكردنەوەكەیەوە واتا لە رۆژی شەشی تشرینی دووەمی 2022ەوە نادەستورییە. لەدوای بڕیارەكەی دادگای فیدراڵیەوە دەبێت  پەرلەمانتاران موچەی  هەشت مانگ بگەڕێننەوە كە بۆ هەر پەرلەمانتارێك بڕەكەی (هەشت ملیۆن‌و 85 هەزار) دیناری مانگانەیە بە تێكڕا بڕی ئەو پارەیە دەكاتە (64 ملیۆن‌و 680 هەزار) دینار. هەروەها بۆ ئەو 104 پەرلەمانتارەی كە لە دوای 6ی تشرینی دووەمەوە مووچەیان وەرگرتووە بڕەكەی دەگاتە نزیكەی حەوت ملیاردینار. بەوتەی سەرچاوە یاساییەكەی پەرلەمانی كوردستان، ئەگەر بڕیار بدرێت لەسەر ئەوەی پەرلەمانتاران موچەی هەشت مانگی رابردوویان بگەڕێننەوە، ئەوا دەبێت بۆ ئەو هەشت مانگە موچەی خانەنشینیان بۆ هەژمار بكرێت، ئیتر لەم رێگەیەوە دەتوانرێت پاكتاوی ئەو پارانە بكرێت كە وەكو پەرلەمانتار وەریانگرتووە، ئەمەش بەشێوەی لێبڕینی مانگانە لە موچەی خانەنشینییەكەیان. 16ی كانونی دووەمی 2020 پەرلەمانی كوردستان یاسای (چاكسازی لە موچە‌و دەرماڵەو بەخشین‌و ئیمتیازاتەكان‌و خانەنشینی) پەسەند كرد، بەپێی ئەم یاسایە هەندێك موچەی خانەنشینی پەرلەمانتارانی خولەكانی پێشوو رێكخرایەوە‌و بۆ داهاتووش رێگری كراوە.  یاساكە هەندێك بواردنی بۆ پەرلەمانتارانی كردووە، ئەو ئەندامانەی خولی پێنجەم كە تەمەن‌و مەرجی خانەنشینبوونیان تێدا نییە، بە رێژەیەك كە لە 25%ی تێكڕای خەرجی دوا موچەو دەرماڵەكەی زیاتر نەبێت، خانەنشین بكرێن. تێكڕای مووچەو دەرماڵەی پەرلەمانتار بریتییە لە (هەشت ملیۆن‌و 85 هەزار) دینار، واتا ئەو پەرلەمانتارانەی خولی پێنجەم كە مەرجی خانەنشینبوونیان تێدا نییە، بە بڕی 25%ی تێكڕای موچەكەیان خانەنشین دەكرێن‌و موچەی خانەنشینییان دەبێت نزیكەی (دوو ملیۆن) دیناری مانگانە. تەنیا لە خولی پێنجەمی پەرلەماندا، ئەوانەی ئەم بڕگەیە دەیانگرێتەوەو مەرجی یاساییان تێدا نییە، (77) پەرلەمانتارە ، واتای 69%ی ئەندامانی خولی پێنجەم مەرجی یاسایی خانەنشینبوونیان تێدا نییە، ئەمە هۆكارەكەیە كە لە یاساكەدا بواردنیان بۆ خۆیان كردووە‌و بەرێژەی 25%ی موچەكەیان خانەنشین دەبن. پەرلەمانتارانی خولەكانی پێشوو كە بەرێژەی 80%ی تێكڕای موچەكانیان خانەنشین بوون‌و مانگانە بڕی (شەش ملیۆن‌و 464 هەزار) دیناریان وەردەگرت، بەپێی یاسای چاكسازی موچەكەیان كەمكرایەوە. بەپێی راپۆرتی سێیەمی جێبەجێكردنی یاسای چاكسازی، لە  هەرێمی كوردستان (394) پەرلەمانتاری خانەنشین هەیە، ئەگەر لیستی خانەنشینی خولی پێنجەمیشی بۆ زیاد بكرێت كە (104) پەرلەمانتارە، ئەوا بە تێكڕا ژمارەی پەرلەمانتاری خانەنشین لە هەرێم بۆ (498) كەس بەرزدەبێتەوە.  

هاوڵاتی میدیاکانی تورکیا رایگەیاند، لە ئۆپراسیۆنێکی میتدا بەرپرسێکی گەورەی هەواڵگری پەکەکە گیانی لەدەستداوە. ئەمڕۆ میدیاکانی فەرمی تورکیا رایانگەیاند، جەلال کایا بەرپرسی هەواڵگری پەکەکە لە عێراق، لە هەرێمی سلێمانی لە ئۆپراسیۆنێکی دەزگای هەواڵگری تورکیا (میت)دا کوژراوەن. میدیاکانی تورکیا لە زاری سەرچاوە هەوالگریەکانی تورکیاوە رایانگەیاند، جەلال کایا لە دەرەوە و ناوەوەی عێراق چالاکی زۆری ئەنجامداوە و بەرپرسی چەندین پلانی بووە لەدژی تورکیا. هەروەها باسی ئەوەش دەکەن کە جەلال کایا یەکێک لەو کەسانە بووە کە پلانیان بۆ کوشتنی عوسمان کۆسە دیپلۆماتکارەکەی کونسوڵخانەی تورکیا لە هەولێر دارشتووە کە پەکەکە رایگەیاندبوو، عوسمان کۆسە ئەندامێکی میت بووە. لە هەواڵەکاندا باسی کات و شوێنێ گیانلەدەستدانی ئەو بەرپرسەی پەکەکە نەکراوە و تاوکو ئێستاش پەکەکە هەواڵەکەی پشتڕاست نەکردووەتەوە.  

هاوڵاتی پارێزگاری سلێمانی لە لێدوانێکدا بۆ ڕۆژنامەی هاوڵاتی هۆکاری ڕاگرتنی گەشتەکانی تورکیا لە  فڕۆکەخانەی سلێمانی ئاشکرا دەکات. هەڤاڵ ئەبوبەكر پارێزگاری سلێمانی لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتی وت: لەسەر ئەو هۆكارانەی لەڕابردوودا هەبوون و بەهۆیەوە توركیا گەشتەكانیان ڕاگرتبوو، ئەو بڕیارەی هەیانبوو درێژیان كردووەتەوە بۆ 3-1-2024. لە 3-4-2023 هێڵی ئاسمانی توركیا ئەو گەشتانەی لەوڵاتەكەیەوە ڕاگرت كە بەرەو فڕۆكەخانەی سلێمانین، وەزارەتی دەرەوەی توركیاش هۆكارەكەی گەڕاندەوە بۆ «هاتوچۆی پەكەكە» لە فڕۆكەخانەی نێودەوڵەتی سلێمانی پەكەكەو یەكێتیش ئەوەیان رەتكردووەتەوە.  

هاوڵاتی وتەبێژی پۆلیسی سۆران ڕایگەیاند، دوای ئەوەی لەلایەن بەڕێوەبەرایەتی پۆلیسی هەولێرەوە نوسراوی دەستگیرکردنیان بۆهاتوە کە کەسێک “لەژێر ناوی ئاییندا” ژنانی فریوداوە، لە یەکەم رۆژی جەژنی قورباندا ئەو کەسەیان دەستگیرکردوە. عەقید شەماڵ دێواری، وتەبێژی پۆلیسی سۆران ڕاگەیاند، لەلایەن بەڕێوەبەرایەتی پۆلیسی هەولێرەوە نوسراویان بۆ هاتوە کە کەسێک تۆمەتبارە بە “فێڵکردن” لە ژنان و دواتریش ئەو کەسە کە لە سنوری ئیدارەی سۆران بوە دەستگیرکراوەو ڕادەستی پۆلیسی هەولێر کراوە. بەگوێرەی زانیاریەکان، تۆمەتی ئەو کەسەی دەستگیرکراوە ئەو کەسە خاوەنی پەیجێکی ئاینی بووە و داوای ڤیدیۆ و وێنەی لە ٣٠٠ ژن کردووە و دواتر هەڕەشەی بڵاوکردنەوەی وێنەو ڤیدیۆکانی لێکردوون و ویستوویەتی باندێک بۆ کاری نەشیاو دروست بکات و داوای ڤیدیۆ و وێنە و پارەی لەو ژنانە کردووە. دەستگیرکردنی ئەو کەسە لەکاتێکدایە کە ژمارەیەک ژن لە سنوری پارێزگای هەولێر سکاڵایان تۆمارکردوە و دواتریش فەرمانی دەستگیرکردنی بۆ دەرچوە. هاوکات ئاسایشی هەولێر دەڵێت، لە دوو رۆژی رابردوودا سێ کەسیان بە تۆمەتی هەڵخەڵەتاندنی ژنان دەستگیرکردووە

هاوڵاتی وەزارەتى دەرەوەى فەرەنسا بڵاویکردەوە کە بەرپرسانى وڵاتەکە 10 ژن و 25 منداڵى داعشى لە کامپەکانى رۆژئاواى کوردستان وەرگرتوەتەوە ئاماژەى بۆ ئەوەشکردوە کە ئەو منداڵانەى گەڕێنراونەتەوە خراونەتە بەر چاودێرى پزیشکى و دەرونییەوە و ژنەکانیش روبەڕوى دادگا و لێکۆڵێنەوە دەکرێنەوە. ئەوەش لەکاتێکدایە پێشتر فەرەنسا سێ جارى دیکە ژن و منداڵى چەکدارانى داعشى گەڕاندوەتەوە بۆ وڵاتەکەى و هەروەها چەند رۆژێک پێش ئێستاش دانیمارک چەند ژن و منداڵێکیان گەڕاندەوە.

هاوڵاتی وه‌زیرى خوێندنی باڵا و توێژینه‌وه‌ی زانستی، سەرکەوتنى گه‌وره‌ترین پڕۆسه‌ی خوێندنی دبلۆمى باڵا و ماسته‌ر و دكتۆراى له‌ زانكۆ حکومیەكانی كوردستان بۆ ساڵى خوێندنى (2023-2024) ڕاگەیاند، کە بەگه‌وره‌ترین پڕۆسه‌ی خوێندنی باڵا له‌ هەرێمى كوردستان داده‌نرێت. دوای ته‌واوبونی قۆناغه‌كانی پرۆسه‌ی پێشكه‌شكردن و ئه‌نجامدانی تاقیكردنه‌وه‌ی توانستی زانستی و ڕێکخستنى کێبڕکێ و پەیڕەو کردنى سیستمى خاڵبەندى بۆ پێشکەشکارانى خوێندنی دبلۆمی باڵا و ماسته‌ر و دكتۆرا له‌ زانکۆ حکومیەكانی هه‌رێمی كوردستان بۆ ساڵی (2023-2024)، وەزارەتى خوێندنى باڵا و توێژینەوەى زانستى بەو پەڕى شەفافیەت و بێ لایەنى جارێکى تر وردبینى لە داتاکان کردەوە، ئەویش لەپێناو چەسپاندنى پرەنسیپەکانى دادپەروەرى و شەفافیەت و هەلى یەکسان، دواتریش ئەنجامەکانى پەسەند کرد، بۆ ئەمەش خوازیاران لە (ئەمڕۆ)ەوە دەتوانن ئه‌نجامە بەراییەکان له‌سه‌ر وێبسایتی رەسمى زانكۆكانیان وه‌ربگرنه‌وه‌. د. ئارام محمد قادر، وەزیرى خوێندنى باڵا و توێژینەوەى زانستى پیرۆزبایی ئاراسته‌ی سه‌رجه‌م وه‌رگیراوان له‌ گشت زانكۆكانی كوردستان دەکات و ڕایدەگەیەنێت: ئومێده‌وارین له‌ ئاست چاوه‌روانییەکانی سێکتەری خوێندنی باڵاو نیشتمانەکەماندا بن و به‌ ئاستێكی زانستی به‌رز درێژه‌ به‌ خوێندنی باڵا بده‌ن و بڕوانامه‌ به‌ده‌ست بهێنن به‌مه‌به‌ستی خزمه‌تگه‌یاندن بەھەردوو كه‌رتی گشتی و تایبه‌ت له‌ هه‌رێمی كوردستان. هه‌روه‌ها وەزیرى خوێندنى باڵا و توێژینەوەى زانستى، مژدە دەداتە ئەو‌ پێشکەشارانەى کە ده‌رفه‌ت نه‌بوه‌ بۆ ئه‌مساڵی خوێندنى (2023-2024) وه‌ربگیردرێن بە هۆى نەمانى کورسی یاخود دەرنەچون له‌ تاقیكردنه‌وه‌ی توانستى زانستی، وه‌زاره‌ت به‌ هه‌ماهه‌نگی له‌گه‌ڵ زانكۆ حکومیەکانى کوردستان‌ له‌ ئێستاوه‌ ئاماده‌كاری ده‌كات بۆ ئه‌وه‌ی له‌ مانگی (9)ی ئه‌مساڵدا، خولێکى دیکەى پڕۆسه‌ی خوێندنی دبلۆمی باڵا و ماسته‌ر و دكتۆرا له‌ زانكۆكان دەستپێبکات. لەکۆتاییدا وەزیرى خوێندنى باڵاو توێژینەوەی زانستی، سوپاسی تایبەت ئاراستەی سەرجەم سەرۆک و یاریدەدەرانى سەرۆکى زانکۆکان و ڕاگر و سەرۆک بەش و مامۆستایان و کارمەندان و فەرمانبەران دەکات کە بە شەونخونی و ھەوڵ و ماندوبونیان پرۆسەکەیان بەسەرکەوتویی جێبەجێ کرد. جێگەى ئاماژەیە پێشکەشکاران لە دواى ڕاگەیاندنى ئەنجامە بەراییەکان، ئەگەر هەر تانەیەکیان هەبێت، لە ماوەى (5) پێنج رۆژى کارکردن دەتوانن بەشێوەى ئۆنلاین لە وێبسایتى ڕەسمى زانکۆکانیان تانە تۆمار بکەن.

هاوڵاتی بەگوێرەی پێشبینییەکانی کەشناسی شەپۆلێکی گەرما روو لە هەرێمی کوردستان دەکات و چەند رۆژێک دەخایەنێت. بەشی پێشبینی کەشوهەوا لە وەزارەتی گواستنەوە و گەیاندن  رایگەیاند، بەرزبوونەوەى پلەکانى گەرما لە ماوەى رۆژانى چوارشەممە و پێنجشەممە و هەینى بە 2 تا 4 پلەی سیلیزی بەرز دەبێتەوە. لە سەنتەرى پارێزگاکان لە سەرووى 41 پلەى سیلیزى و لە ئیدارەى گەرمیان لە سەرووى 44 پلەى سیلیزى دەبێت. هەروەها لە ناوچە شاخاوییەکان لەنێوان (36-40) پلەى و لە ناوچەسنوورییەکان لەنێوان (28-32) پلەى سیلیزى دەبێت. کەشناسی راشیگەیاندووە، کاریگەرى قوڵ بوونەوەى نزمە پاڵەپەستۆى وەرزى گەرمى کاریگەرییەکەى تا رۆژى شەممەی داهاتوو بەردەوام دەبێت پاشان پلەکانى گەرما نزم دەبێتەوە بە (2-3) پلەى سیلیزى کاریگەرى ئەم شەپۆڵە کۆتایى دێت.

هەڵمەتی هێزە ئەمنییەکانی ئێران بۆ دەستگیرکردنی گەنجانی رۆژهەڵات دەستی پێکردوە و لە نێو دەستگیرکاواندا بریندار و وەرزشکار هەیە. سەرچاوەکانی هەواڵی رۆژهەڵاتی کوردستان بڵاویان کردوەتەوە؛ لە دوو رۆژی رابردودا پێنج گەنجی شاری سەقز دەستگیرکراون کە یەکێکیان سامان پاشایی، مامۆستای زانکۆ و پاڵەوانی زۆرانبازیی بوە. هاوکات لەگەڵ ئەو پێنج گەنجەی شاری سەقز لە شاری نەغەدە گەنجێک بە ناوی ئاسۆ قەلەندەری، دەستگیر کراوە و لە شاری پیرانشار سادق مەحمودنەژاد دەستگیر کراوە کە یەکێکە لە بریندارەکانی ناڕەزایەتییەکانی دوای مەرگی ژینا ئەمینی. لە شارەکانی مەریوان، بۆکان، کامیاران ژمارەیەگ گەنجی دیکە بە بێ ئاشکرابونی تۆمەت یان هۆکارێک لە لایەن هێزە ئەمنی و هەواڵگرییەکانی کۆماری ئیسلامی ئێران دەستگیر کراون. پێگەی (کۆڵبەرنیوز) ئاماژەی بەوە کردوە هێزە ئەمنییەکانی ئێران بە بێ ئاگادارکردنەوەی پێشوەخت هەڵیانکوتاوەتە سەر ماڵی ئەو گەنجانە و دەستگیریان کردون.  

هاوڵاتی دەزگای لوتکە رایگەیاند، منداڵانی کۆچبەران لە ڕێگەی کۆچی نایاسایدا لەلایەن قاچاخچییەکانەوە بێھۆشدەکرێن. دەزگای لوتکە بۆ کاروباری ئاوارە و پەنابەران رایگەیاند، بەپێی ئەو زانیارییانەی لە پۆلیسی ئیتاڵیاوە دەستیان کەوتووە، "قاچاخچییەکان لەکاتی گواستنەوەی کۆچبەرەکاندا حەبی خەو دەدەن بە منداڵانی کۆچبەر بۆ ئەوەی نەتوانن دەنگە دەنگ دروستبکەن و سەرنجی پۆلیسی دەروازە سنوورییەکان رانەکێشێت، لەکاتێکدا شەوانە بەسەر سنوری کرواتیا و سلۆڤینیادا دەگوازرێنەوە." باسیلەوەشکردووە،" گەورەکانیش خواردنەوە وزەبەخشەکانیان پێدەدرێت بۆ ئەوەی ئەو گەشتەی بەسەر ناوچە شاخاوییەکاندا ئەنجامی دەدەن ھەست بە ماندوبوون نەکەن." راشیگەیاندووە، ئەو دەرمانانەی دەدرێن بە منداڵی کۆچبەرەکان، دەرمانی تایبەت بە منداڵ نەبووە.

هاوڵاتی وەزارەتی پەروەردەی هەرێمی کوردستان ئەنجامی تاقیکردنەوەکانی راگەیاند و ئەم قوتابییانە یەکەمەکانی سەر ئاستی هەرێمی کوردستانن.   بەشی زانستی: - رۆزی فەتحی، ئامادەیی شەهید جەباری نموونەیی، یەکەمی زانستی لەسەر ئاستی کوردستان. کۆنمرەی 698 - شاد شوان مەجید، ئامادەیی کۆلێژی سەلاحەدین، کۆنمرەی 698 - محەممەد نووری حەسەن، قوتابخانەی شەهید ئارام لە کەلار، کۆنمرەی 698 بەشی وێژەیی: - هەنار تەها نووری ساڵح، لە ئامادەیی مەستوورە لە قەزای چەمچەماڵ. کۆنمرە 97.43 بەشی پیشەیی: - فاتمە حوسێن قادر، پەروەردەی ناوەندی هەولێر. کۆنمرەی 631 - دیە مەهدی ئەکرەم، پەروەردەی سلێمانی، ئامادەیی کشتوکاڵ. کۆنمرە: 668 - ئیمان ستار عەلی، پەروەردەی سلێمانی، ئامادەیی پیشەیی گەشتوگوزار. کۆنمرە 711 - ئالان تۆفیق حەسەن، ئامادەیی پیشەسازیی سلێمانیی کوڕان. کۆنمرە: 697  

هاوڵاتی یاسای پاشناو: یەکەم هەنگاوی بە تورککردن گەلان لە رێگەی یاسای پاشناوەوە کە دوای دامەزراندنی کۆماریپەسەند کرا، سیاسەتی تواندنەوەی کولتوری لە دژی گەلانی دیکەی تورکیا پەیڕەوکرا. یاسای پاشناو یەک لە کۆدەکانی دامەزراندنی دەوڵەتی تورکە، لە ٢١ی حوزەیرانی ١٩٣٤ پەسەند کرا، ٢ی تەمووزی ١٩٣٤ لە رۆژنامەی فەرمی بڵاوکرایەوە و ٢ی کانونی دووەمی ١٩٣٥ کەوتەبواری جێبەجێ کردنەوە. بە گوێرەی یاساکە هەموو ئەو کەسانەی لە ناو سنوورەکانی دەوڵەتی تورکدا دەژیان پاشناویان هەبێت. کاتێک یاساکە دەرچوو رۆژنامەکانی ئەو سەردەمە بڵاویان کردەوە، 'چیتر کەس بە جیاوازی چینایەتی پێناسە ناکرێت، هەمووان دەتوانن پاشناوی دڵخوازی خۆیان هەبێت" بەڵام لە راستیدا بەو جۆرە نەبوو. دەوڵەتی تورک هەموو پێناسەکانی کوردان و گەلانی دیکەی لەناو دەبرد، لە رێگەی پاشناوەوە دەیبەستنەوە بە تورکبوونەوە. خۆی لە خۆیدا ئەو پاشناوانەشی لەسەر کوردان داندران هەر بە گوێرەی ئەو بیرۆکەیە دیاریکرابوون. تەنیا یەک کوردیش نەیتوانی پاشناوێک بە دڵی خۆی هەڵبژێرێت. بەهۆی ئەوەی لەیاساکەدا هاتبوو کە ئەو پاشناوانەی کەسەکان هەڵیدەبژێرن بە تورکیەکی پەتی بێت، هیچ کوردێک نەیدەتوانی بە زمانی خۆی پاشناوێک هەڵبژێرێت. بە پێچەوانەوە ئەو پاشناوەی کە دەوڵەت دیاریکردبوو لەسەر کوردەکان داندرا. نەک هەر ئەوە کاتێک دەوڵەت پاشناوی بۆ کوردەکان دانا ئەوانی لە سەرژمێریدا لە سەر تورکەکان هەژمار کرد، رۆژی لەدایکبوونیشیانی بە گوێرەی ویستی خۆی دیاریکرد. هەوڵدان بۆ سڕینەوەی رابردووی کوردان بە گۆڕینی پاشناو بەڵکوو بە رۆژی لەدایکبوون درێژەی پێدرا. دوای ئەوەی یاسای پاشناو کەوتەبواری جێبەجێ کردنەوە رۆژی لەدایکبوونی هەموو کوردەکان لە رەگەزنامەی تورکدا وەک یەکی کانونی دوەم دیاریکرا. لە گۆڕینی کۆمەڵگاوە بەرەو گۆڕینی پێکهاتە نەتەوەییەکان کۆمەڵەی ئیتحاد و تەرەقی کە لە پرۆسەی رووخانی عوسمانیدا بەهێزبوو و بەرامبەر بە عوسمانی وەستایەوە، وەک یەکەم کار دەستی بە گۆڕینی کۆمەڵگا کرد. بۆ ئەوەی گەلانی جیاجیا و گروپە ئایینەکانی ناو عوسمانی بکات بە تورک هەوڵەکانی خستەگەڕ و گەورەترین هێرشەکانیشی بەو ئاراستەیەدا کۆمەڵکوژی ئەرمەنیەکان بوو لە ساڵی ١٩١٥. لەدوای ١٩١٥ەوە تا دروستبوونی کۆمار، کۆمەڵەی ئیتحاد و تەرەقی بۆ دەرکردنی ئەرمەن و رومانەکان لە خاکی خۆیان و جێگیرکردنی کەسانی دڵخوازی خۆیان لە سەر خاکی ئەوان چەندین هێرش و کۆمەڵکوژی دیکەی ئەنجامدا. گۆرینی کۆمەڵگا لەسەر دەستی ئیتحاد و تەرەقی لەدوای دامەزراندنی کۆمار گۆڕدرا بۆ گۆرینی نەتەوەیی. یەک لە سەرکێشەکانی ئیتحاد و تەرەقی بە ناوی د.نازم لە کۆبوونەوەیەکدا سەبارەت بە ئامانجەکانیان وتی، "بۆچی ئەم شۆڕشەمان کرد؟ ئامانجی ئێمە چی بوو؟ بۆ ئەوەی سوڵتان حەمید و هاوڕێکانی لە شوێنەکانیان لاببەین و لە شوێنی ئەوان دابنیشین؟ پێموانەبێت وابێت. بۆ ژیاندنەوەی تورکیا لەگەڵ ئەوان بوومە هاوڕێ و برا. من دەمەوێت کە تورک، تەنیا تورکبوون لێرە باڵادەست بێت. جگە لە تورک باهەموو پێکهاتەکانی دیکە لەناو بچن. لە چ ئایین و ئایینزایەک دەبن با ببن دەبێت ئەم خاکە لە کەسانی ناتورک پاکبکڕێتەوە. ئایین بەلای منەوە بەهای نییە. ئایینمان نییە. ئەگەر سڕینەوە و پاکتاوێک، لەناوبردنێکی تەواوەتی نەکرێت، بەداخەوەم بۆخۆمان! ئێمە ناتوانین لەو شوێنەی ئەمڕۆ تیایداین، دابنیشین. سبەینێ دوامان دەکەون و دەرمان دەکەن، نەک هەر دەرمان دەکەن، دەمانکوژن. شۆڕش بەزەیی نییە. دەبێت بەربەستەکانی بەردەم ئامانجەکەمان هەڵبگرین". کادرەکانی کۆمار کە هەوڵەکانی گۆرینی کۆمەڵگای ئیتحاد و تەرەقییان هەنگاوێک بەرەو پێش برد، دەستیان بە گۆرینی هەمەلایەنەی پێکهاتە نەتەوەییەکان کرد. ئەو قۆناغەش بە هێرش و کۆمەڵکوژی لە دژی کورد و گەلانی دیکە دەستیپێکرد. لەلایەکەوە هێرشی سەربازی ئەنجامدرا، لەلایەکی دیکەشەوە بە یاساکانی وەک یاسای پاشناو ، هەوڵیاندا گەلان بتوێننەوە. سەرژمێری و یاسای پاشناو لە تورکیا لەگەڵ ئەوەی یاسای پاشناو کەوتبووە بواری جێبەجێکردنەوە کوردەکان بۆ ماوەیەکی زۆر پاشناویان بۆ خۆیان دانەنا، بۆیەش بە بێ ئەوەی بچنە فەرمانگەکانی دەوڵەت درێژەیان بە ژیانی خۆیاندا. بەڵام دەوڵەتی تورک سەدان کارمەندی ئەرکدارکرد و رەوانەی ناوچەی کوردستانی کرد، هەم دەستی بە دانانی پاشناو لە سەر کوردان کرد و هەمیش ژمارەی دانیشتوانی کوردی بۆ دەرکەوت. ئامانجی ئەو کارمەندانە ئەوەنەبوو کە ئەو پاشناوانە تۆمار بکەن کە کوردەکان دەیانەوێت یاخود بۆ ئەوە نەبوو کە گوێ لە دەردەدڵەکانیان بگرن، ئامانجیان ئەوەبوو کە کوردەکان تۆمار بکەن و رێگە و شێوازی لەو جۆرە بدۆزنەوە بۆ ئەوەی وەک کۆیلەی تورکەکانیان لێبکەن. بەو جۆرەش بوو. ئەو کارمەندانەی چوونە کوردستان کاری یەکەمیان گەڕان بە گوندەکان، تۆمارکردنی کوردەکان، هەوڵدان بۆ سڕینەوەی رابردوویان بوو. رۆژی لەدایکبوونی کوردەکانیان کردە رۆژێکی وەک بۆ نمونەی ٠١.٠١.١٩١٩ بەم جۆرەش ئەوانیان لە رابردووی خۆیان دابڕی. دووەم کاریشیان ئەوەبوو کە پاشناو بدەن بە کوردەکان و بە تەواوتی بیانخەنە ناسنامەی تورکبوونەوە. کاتێک ئەوەیان کرد بە گوێرەی تێگەیشتنی نەتەوەپەرستیان کرد کە وەزیری دادی ئەو کات محەمەد ئەسەد بۆزکورت بەم جۆرە پێناسەی کردبوو: "لە تورکیا نەژادەکانی جگە لە تورک تەنیا یەک مافیان هەیە. ئەوەش مافی کۆیلایەتیە بۆ تورکەکان". پاشناوی تورکییان لە سەر کوردەکان دانا: تورکەکول، تورکئۆغڵو و.. کوردەکان هەرگیز بە گوێرەی دڵی خۆیان پاشناویان بۆ خۆیان هەڵنەبژارد. نەک هەر پاشناو هەروەها نەیانتوانی ناوێک بە زمانی خۆیان بۆ خۆیان هەڵبژێرن. لە رێگەی یاسای پاشناوەوە لە دژی کورد سیاسەتی قەدەغەش دەستیپێکرد. لە تورکیا مرۆڤەکان بە گوێرەی خواستی خۆیان پاشناویان هەڵبژارد، بەڵام لە کوردستان کارمەندەکانی دەوڵەت بە گوێرەی لیستی بەردەمیان بە بێ ئەوەی پرسیار لەگەل بکەن راستەوخۆ پاشناویان بۆ دانان. ئەو کۆمارەی لەسەر لەناوبردن و سڕینەوەی رابردوو کوردان سیستمی دامەزران، گرنگترین هەنگاوی خۆی بەم جۆرە هەڵگرت. ئەو پاشناوانەی کە کوردەکان بچوک بکاتەوە، سوکایەتیان پێبکات، هەندێک جاریش بۆ ئەوەی وا نیشانی بدات کە تورکن، لەسەر ئەوان داندران. نمونەی بەشێک لەو پاشناوانەی ئەو کاتە لەسەر کوردەکان دانران بەم جۆرەی: "تورک، ئۆزتورک، تورکمان، ئۆغڵتورک، ئۆگزتورک، تورکۆغز، تورکئۆغڵو، کانتورک، کانتورک، شەنتورک، تورکۆز، تورکسۆی، تورکۆس، تورکیلماز، کۆرکمازتورک، ئۆلمەزتورک، تورکۆلمەز، ئۆز." تورکسلان، ئەسلانتورک، دۆغانتورک، تورکدۆغان، تورکێلی، تورکیری، یگیتورک، تورکۆغز ، داغتورک، تومتورک، گۆکتورک، سۆیتورک، پاکتورک، گۆچتورک، سۆیلو، ئاکسۆی، پاکسۆی، تورکسۆی، ئاکمانسۆی، ئاکارسۆی، ئولوسۆی، یوجەسۆی، یڵمازسۆی، کۆرکمازسۆی، تورکمەنسۆی، تەکینسۆی، چەتینسۆی، مێتینسۆی، ئاتاسۆی ، ئەسلانسۆی، گۆکسۆی، گورسۆی، دەرمانسۆی، تیموچین، گۆکەر، ئۆغوز، سۆیدەمیر، تۆیدەمیر، تەمیزسۆی، سۆیپاک، تەکینسۆی، شەتینسۆی، تەمورتاش، ئیلدان، ئیلدەنیز، گۆکدەنیز، گۆکالپ، تورانی، تورهان، ئەفشار، ئاڤشارۆغلو، یوکسێل، یڵماز، کۆرماز ئۆزکان، ئۆرهون، سۆیدان، سۆلماز، ئۆزجان، ئاتیلا، هون، مێتین، تەکین، چەتین، تامێرلان و هتد". سەرچاوە: فورات