مستەفا قەرەسوو،: پێویستە ڕەوشی ژیان و ئازادیی کارکردنی فەراهەم بکرێت

هاوڵاتی دڵشاد شەهاب، گوتەبێژی سەرۆکی هەرێمی کوردستان رایگەیاند، نێچیرڤان بارزانی رۆژی 18-11-2023ـی وەکو رۆژی بەڕێوەچوونی هەڵبژاردن لە هەرێمی کوردستان دیاریکردووە. ئەمڕۆ یەکشەممە، 26-03-2023، دڵشاد شەهاب، گوتەبێژی نێچیرڤان بارزانی، سەرۆکی هەرێمی کوردستان لە کۆنفرانسێکی رۆژنامەوانیدا لەبارەی دیاریکردنی رۆژی هەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان گوتی، بەپێی یاسای ژمارە 1ـی سالی 2005ـی هەموارکراو، سەرۆکی هەرێمی کوردستان رۆژی 18-11-2023ـی وەکو رۆژ بەڕێوەچوونی هەڵبژاردن لە هەرێمی کوردستان دیاریکردووە. وتەبێژی سەرۆکایەتی هەرێمی کوردستان رایگەیاند: "ئەمڕۆ 26/3/2023، بەڕێز سەرۆکی هەرێمی کوردستان بەپێی یاسای ژمارە 1ی ساڵی 2005ی هەموارکراو کە یاسای سەرۆکایەتی هەرێمی کوردستانە فەرمانی بۆ ئەنجامدانی هەڵبژاردنی خولی شەشەمی پەرلەمانی کوردستان دەرکرد". لە فەرمانی سەرۆکی هەرێمی کوردستان هاتووە: " 18/11/2023 وەکو رۆژی ئەنجامدانی هەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان دیاریکرا". لە خاڵی دووەمی فەرمانی سەرۆکی هەرێم ئاماژە بەوەکراوە: "گشت لایەنە سیاسییەکان پابەند دەبن بە ئەنجامدانی کاری پێویست بە هاوکاری و هەماهەنگی لەگەڵ کۆمسیۆنی باڵای هەڵبژاردن و راپرسی بۆ جێبەجێکردنی ئەم فەرمانە." لە خاڵی سێیەمی ئەو فەرمانەدا ئەوەخراوەتەڕوو: "ئەم فەرمانە لە رۆژی دەرچوونییەوە جێبەجێ دەکرێت".  

ئەندامێکی بەڕێوەبەری بەنداوی فورات لە نزیک شاری تەبقای سەر بە رەققەی باکور و رۆژهەڵاتی سوریا رایگەیاند، بەهۆی گرتنەوەی ئاوی روبارەکە، مەترسی لەسەر ژیانی حەوت ملیۆن کەس دروست بووە. عیماد عوبەید ئەندامی بەڕێوەبەری بەنداوی فورات بە ئاژانسی هاوار نیوزی راگەیاند، ئاستی ئاوی بەنداوی فورات، پێنج مەتر کەم بووە، هۆکارەکەشی ئەوەیە کە حکومەتی تورکیا ئاوی بەنداوەکانی داخستووە و ئاو بەرناداتەوە. عیماد عوبەید باسی ئەوەشی کرد کە لە ١١ ملیار مەترس سێجا، دوو ملیار مەتر سێجا ئاو کەمی کردووە و وتی، " بەنداوی فورات سەرچاوەیەکی گرنگە بۆ بەرهەمهێنانی وزەی کارەبا، کشتوکاڵ و ئاوی خواردنەوە و گرتنەوە ئاوی روبار و کەمبوونی ئاوی بەنداوی فورات، هەڕەشە و مەترسی لەسەر ژیانی حەوت ملیۆن دانیشتووانی ناوچەکە دروست کردووە. لەلایەکی دیکەوە، کۆمیتەی کشتوکاڵ و ئاودانی ناوچەی تەبقا لە راگەیەندراوێکدا ئاماژەی بەوەکرد کە بەهۆی گرتنەوەی ئاوی روباری فورات لەلایەن تورکیاوە، حەوت وێستگەی ئاوی خواردنەوە لەکار کەوتوون و زیاتر لە هەزار هێکتار لە زەویە کشتوکاڵیەکان وشک بوون و ناتونرێت کاری کشتوکاڵیان تێیدا بکرێت.

هاوڵاتی پارتی چەپی سەوز کە هەدەپە لە رێگەیەوە بەشداری لە هەڵبژاردنەکان دەکات، دەستی بە کەمپەینی هەڵبژاردن کرد و هەدەپە و پارتی چەپی سەوز ٣٠ی ئازار راگەیەندراوی هەڵبژاردن بڵاودەکەنەوە. پارتی چەپی سەوز کەمپەینی هەڵبژاردنی خۆی بە دانانی ستاند لە گۆڕەپانی ئەسکەلەی ناوچەی کادکۆی ئەستەنبوڵ دەست پێکرد. هەرچەندە پۆلیسی تورکیا هەوڵیدا رێگری لێبکات، بەڵام بەهۆی یاساییبوونی کەمپەینەکە نەیانتوانی رێگری دروست بکەن. موسا پیرئۆغلۆ پەرلەمانتاری هەدەپە لە ستاندەکەدا وتی، " بە داخستنی پارتەکان و دەستگیرکردنی پەرلەمانتار و هاوسەرۆکانمان ناتوانن رێگری لە تێکۆشانمان بکەن. هەدەپە، باڵەخانەیەک نییە، دابخرێت، بەڵکو هەدەپە گەلە، هەدەپە تێکۆشان و ئیرادەی گەلە." پارتی چەپی سەوز و پارتی دیموکراتی گەلان (هەدەپە)، لە ٣٠ی ئازاردا راگەیەندراوی هەڵبژاردن ئاشکرا دەکەن. بە واژۆی چیدەم ئوچار و ئیبراهیم ئاکن هاووتەبێژی پارتی چەپی سەوز، پەروین بوڵدان و میدحاد سانجار هاوسەرۆکانی گشتی هەدەپە، بانگهێشتنامە بۆ کۆنفڕانسی ئاشکرا کردنی راگەیەندراوی هەڵبژاردن بۆ پارتە سیاسیەکان، رێکخراوە مەدەنی و کارمەندان و کەسایەتیەکان نێردراوە. لەلایەکی دیکەوە، ژمارەیەک کاندیدی پارتی چەپی سەوز ئاشکرا کران کە هەدەپە لە رێگەی ئەو پارتەوە بەشداری لە هەڵبژاردنەکانی پەرلەمانیدا دەکات. ژمارەیەک کاندیدی پارتی چەپی سەوز ئەمانەن، ئوزتورک تورکدۆغان سەرۆکی کۆمەڵەی مافەکانی مرۆڤی تورکیا، حەسەن جەمال، نووسەری بەناوبانگی تورکیا، دیجلە ئانتەر کوڕی موسا ئانتەر کە لە ساڵانی نەوەتەکاندا لەلایەن هێزە تاریکەکانی دەوڵەتەوە کوژرا، فەرید شەنیاشار کە لە روحا پەرلەمانتارێکی ئاکەپە دوو برا و باوکی لەبەرچاوی ئەو و دایکی کوشت.

هاوڵاتی مەسرور بارزانی سەرۆکی حکومەتی هەرێمی کوردستان لەپەیامێکدا سەبارەت بە بڕیارەکەی دادگای پاریس و راگرتنی هەناردەی نەوتی هەرێم رایگەیاند، " لەیەکتێگەیشتنی ئەم دواییەمان لەگەڵ بەغدا، زەمینەیەکی باشە لەپێناو چارەسەرکردنی کێشەی پەیوەندیدار بە بڕیارەکەی ئەمڕۆی دادگا". مەسرور بارزانی ئەمڕۆ شەممە  لە تویتێکدا لە هەژماری تایبەتی خۆی نوسیویەتی، "لە لەیەکتێگەیشتنی ئەم دواییەمان لەگەڵ بەغدا، زەمینەیەکی باشە لەپێناو چارەسەرکردنی کێشەی پەیوەندیدار بە بڕیارەکەی ئەمڕۆی دادگا".  دەشڵێت، "سبەی تیمێکی حکومەتی هەرێمی کوردستان، سەردانی بەغدا دەکات بۆ ئەوەی لەسەر بنەمای نیازپاکی، درێژە بە گفتوگۆکانمان بدەین." ئەمەشدوای ئەوە هات، ئاژانسی هەواڵی رۆیتەرز بڵاویکردەوە، رۆژی شەممە، عێراق هەناردەکردنی نەوتی خاوی هەرێمی کوردستان و کەرکووکی وەستاندووە، تورکیاش بە عێراقی راگەیاندووە، رێز لە بڕیاری دادگەکە دەگرێت و چیدیکە بێ رەزامەندیی بەغدا رێگە بە هیچ کەشتییەک نادات لە بەندەری جەیهانەوە نەوتی هەرێمی کوردستان بار بکات.  لەبەرامبەر بڕیارەکەش، وەزارەتی سامانە سروشتییەکانی حکومەتی هەرێمی کوردستان  رایگەیاند، بڕیارەکەی دادگای فڕەنسا لە بەرژەوەندی حکومەتی عێراق دژی تورکیا، ڕێگر نابێت لە پەیوەندیەکانمان لەگەڵ حکومەتی بەغدا، هەرێم و بەغداش گەیشتونەتە ڕێککەوتنی سەرەتایی و لەیەکتێگەیشتنی باش کە لە چوارچێوەی دەستوردا، ماف و شایستە دەستورییەکانی هەرێمی کوردستان دابیندەکرێن.      

هاوڵاتی وەزارەتی سامانە سرووشتییەکانی هەرێمی کوردستان سەبارەت بە بڕیاری دادگەی پاریس لەبارەی نەوتی هەرێمی کوردستانەوە ئێوارەی ئەمڕۆ شەممە راگەیێندراوێکی بڵاوکردەوە و دەڵێت، "بریاری دادگای فەرەنسی لە بەرژەوەندی حکومەتی عێراق دژی تورکیا، ڕێگر نابێت لە پەیوەندیەکانمان لەگەڵ حکومەتی بەغدا." لە ڕاگەیەندراوەکەدا ئەوەش هاتووە ، "سەردانی بەغدا دەکەینەوە بۆ گفتوگۆ و چارەسەرکردنی بابەتەکانی پەیوەندیدار." دەقی راگەیێندراوەکەی وەزارەتی سامانە سرووشتییەکان:  *ڕاگەیەندراوێک لە وەزارەتی سامانە سروشتییەکانەوە* حکومەتی هەرێمی کوردستان لەم چەند مانگەی دواییدا ، لە گفتوگۆ و دانوستانی بەردەوامدابووە لەگەڵ حکومەتی فیدراڵ و دواجار لە سەر پرسی بودجە و نەوت وگاز ، هەردوولا گەیشتوونەتە ڕێککەوتنی سەرەتایی و لەیەکتێگەیشتنی باش ، کە لە چوارچێوەی دەستووردا ، ماف و شایستە دەستوورییەکانی هەرێمی کوردستان دابین دەکرێن . بەڕێز سەرۆکی حکومەتی هەرێمی کوردستانیش ، لە پەیوەندی بەردەوامدایە لە گەڵ بەڕێز سەرۆک وەزیرانی فیدرال ، لە دوای سەردانی سەرۆک وەزیرانی فیدرالیش بۆ هەرێمی کوردستان، جەخت لە چارەسەرکردنی کێشەکان لە سەر بنەمای دەستوور کرایەوە. بڕیاری دادگای فەرەنسی لە بەرژەوەندی حکومەتی عێراق دژی تورکیا، ڕێگر نابێت لە پەیوەندییەکانمان لەگەڵ حکومەتی بەغدا. لەم چوارچێوەیەدا ، سەردانی بەغدا دەکەینەوە بۆ گفتوگۆ و چارەسەرکردنی بابەتەکانی پەیوەندیدار. لەمبارەیەوە حکومەتی هەرێم وێڕای دووپاتکردنەوەی هەڵوێستی نەگۆڕی خۆی لە دەستبەردارنەبوون لە مافە دەستوورییەکانی گەلی کوردستان، بەردەوام دەبێت لە پەیوەندییەکانی لەگەڵ بەغدا تا گەیشتن بە چارەسەری بنەڕەتی و یاسایی و دەستووری. وەزارەتی سامانە سروشتییەکانی حکومەتی هەرێمی کوردستان

بێدار محەمەد ئەگەرچی یەكێك لەبەڵێنەكانی كابینەی نۆیەمی حكومەتی هەرێمی كوردستان تاپۆكردنی زەوی و خانووی هاووڵاتیان بوو لەتەواوی ناوچەكانی هەرێمی كوردستان، بەڵام نەبوونی فەرمانگەی تاپۆ لەچەند ناحیەیەكی سنوری ئیدارەی گەرمیان بووتە هۆكارێك كەهاووڵاتیان نەتوانن زەوی و خانووەكانیان بكەن بەناوی خۆیانەوە،و بەپێی بەدواداچوونەكانی «هاوڵاتی» حەوت ناحیەی سنوری گەرمیان تائێستا فەرمانگەی تاپۆیان نیە. ئازاد حەسەن، هاووڵاتیەكی دانیشتووی باوەنورەو باس لەوەدەكات ناحیەكەیان كۆنترین ناحیەی سنوری ئیدارەی گەرمیانە، بەڵام تائێستا موڵكی هاووڵاتیان نەكراوە بەناویانەوەو پرۆسەی تاپۆكردنی زەوی و خانووی هاووڵاتیان دەستی پێنەكردووە ئەو بۆ «هاووڵاتی « دواو باسی لەوەكرد: حكومەت پێش ساڵێك بانگەشەی ئەوەی دەكرد تاپۆكردنی خانوو و موڵكی هاووڵاتیان لەتەواوی كوردستان دەستپێدەكات كەچی هەر بانگەشە بوو. هاوكات سەردار محەمەد كەنیشتەجێی سنوری ناحیەی مەیدانە بەنیگەرانیەوە باسی لەوەكرد كەحكومەت پێشتر بەڵێنیدا  تاپۆكردن لەتەواوی هەرێمی كوردستان دەستپێبكات كەچی نەبوونی فەرمانگەی تاپۆ لەناحیەكەمان بووەتە هۆكاری ئەوەی ئەو هەنگاوە لە سنوری مەیدان دەستپێنەكات . بەپێی بەدواداچوونەكانی «هاوڵاتی» ناحیەكانی زینانەو سەرقەڵاو ئاوەسپی لەسنوری كفری و ناحیەكانی مەیدان و باوەنورو شێخ تەویل لەسنوری كەلار  تائێستا فەرمانگەی تاپۆیان نیە. عەدنان محەمەد، بەڕێوەبەری ناحیەی باوەنور بە «هاوڵاتی» راگەیاند: تائێستا لەسنوری ناحیەی باوەنور فەرمانگەی تاپۆ بوونی نیە جگە لەباوەنور ناحیەكانی مەیدان و شێخ تەویلیش فەرمانگەی تاپۆیان تێدانیە . وتیشی: نەبوونی فەرمانگەی تاپۆ لەم سێ  ناحیەی سنوری ئیدارەی گەرمیان بووەتە هۆكارێك كەهاووڵاتیانی ئەم سێ ناحیەیە بۆ راییكردنی كارەكانیان روو لەشاری كەلار بكەن . بەڕێوەبەری ناحیەی باوەنور، هۆكاری نەكردنەوەی فەرمانگەی تاپۆی بۆ قەیرانی دارایی گەراندەوە، چونكە حكومەت توانای كردنەوەی ئەو فەرمانگەیەی نیە لەم كاتەدا. پەیوەست بەو بابەتە، ئەكرەم رەزا بەرپرسی فەرمانگەی تاپۆ لەكەلار بۆ «هاوڵاتی» دواو وتی: كردنەوەی فەرمانگەی تاپۆ لەو ناحیانە بووەتە هۆكارێك زەوی و خانوو لەسنوری ناحیەكان نەكرێت بەناوی هاووڵاتیانەوە . وتیشی: دەبێ شارەوانیەكانی گەرمیان و كەلارو كفری لەو رووەوە هەنگاو بنێن و داوا لەوەزارەتی شارەوانی بكەن و ئەوانیش داوا لەوەزارەتی داد بكەن ئەو فەرمانگەیە لەناحییەكانی گەرمیان بكاتەوە. لای خۆیەوە، بەرزان كەریم، بەڕێوەبەری شارەوانیەكانی گەرمیان، بە « هاوڵاتی» راگەیاند: كردنەوەی فەرمانگەی تاپۆ لەو ناحیانەی كە تائێستا فەرمانگەی تاپۆیان نیە لەدەسەڵاتی وەزارەی دادە نەك وەزارەتی شارەوانی . بەڕێوەبەری شارەوانیەكانی گەرمیان هاوشێوەی هاووڵاتیان نیگەرانی خۆی پیشاندا لەوەی كەبەهۆی نەبوونی فەرمانگەی تاپۆوە هاووڵاتیان لەتاپۆكردنی زەوی و خانووەكانیان بێبەشن.

هاوڵاتی ژمارەیەک لە هاوڵاتیانی کورد و تورکمانی کەرکوک، دژی دروستکردنی کۆمەڵگەی نیشتەجێبون لەسەر زەویەکانیان لە باشوری کەرکوک، خۆپیشاندان و ناڕەزایەتیان لەبەردەم دەرگای فڕۆکەخانەی شارەکە دەستپێکرد و داوایانکرد، مافەکانیان بۆ بگەڕێندرێتەوە. بەگوێرەی زانیاریەکان، ئەمڕۆ ژمارەیەک لە هاوڵاتیانی کورد و تورکمانی دانیشتوی ناوچەکانی تۆپزاوا، ترکەڵان، یایچی و بەشیر و چەند ناوچەیەکی سنوری باشوری کەرکوک، خۆپیشاندان و ناڕەزایەتیان دەستپێکرد و داوایانکرد، مافەکانیان بۆ بگەڕێندرێتەوە. هاوکات هەر ئەمڕۆ راکان جبوری پارێزگاری کەرکوک بەوەکالەت لەرونکردنەوەیەکدا رەتیکردەوە، دەستی لە تەرخانکردنی زەوی کورد و تورکمانەکان بۆ دروستکردنی یەکەی نیشتەجێبون هەبێت و راشیگەیاند، "ئامادەم لەگەڵ ئەو هاوڵاتیانە کۆببمەوە کە ناڕازیم و داواکاریەکانیان بگەیەنم بەسەرۆک وەزیران و بەنگین رێکانی وەزیری ئاوەدانکردنەوە و نیشتەجێکردن"

ڤانە حەمە عەمید سروە ئیسماعیل كەریم فەرماندەی باڵی خولەكان لەفێرگەی مەشقی باكور لەوەزارەتی ناوخۆی عێراق لەچاوپێكەوتنێكدا لەگەڵ رۆژنامەی هاوڵاتی باس لەقۆناغەكانی ژیانی لەبواری سەربازی و ئەو گرفتانەی روبەڕووی بووەتەوە دەكات. ئەو ئێستا فەرماندەی باڵی خولەكانە ئەركیان وانەوتنەوەو مەشقكردنی سەرجەم ئەو ئەفسەرو كارمەندانەیە كە سەر بەپاسەوانی سنوری عێراقن لەگەڵ بەڕێوەبەرایەتی پۆلیسی گومرگ، خولەكانیش بریتیە لەگەشەپێدان و پێشكەوتنی ئەفسەران و پۆلیس لەگەڵ خولی تایبەت بەپلەبەرزكردنەوەی ئەفسەران و كارمەندان. ئەو دەڵێت: ساڵی ٢٠٠١ بۆ یەكەمینجار لەهەموو عێراقدا لەسەر بڕیاری «خوالێخۆشبوو مام جەلال» لەگەڵ ١٠ هاوڕێی دیكەمدا چوومە كۆلێژی سەربازی قەڵاچوالان و تەخەرجومان كرد، بۆ من وەك ژنێك و وەك كوردێك تاڕادەیەك قورس بووە كە لەو بوارەو لەو پێگەیە كاربكەم، وتیشی: كاتێك وەك ژنێك لەساڵی ٢٠٢١ بەپلەی عەمید دەستبەكاربووم هیچ گرنگییەكی ئەوتۆیان پێنەداین، نە لەلایەن حكومەتی هەرێم و نە حكومەتی عێراق. دەقی چاوپێكەوتنی هاوڵاتی لەگەڵ عەمید سروە ئیسماعیل   هاوڵاتی: چۆن ئەم پیشەیەت هەڵبژاردو چوویتە ناو ئەم كارە؟ عەمید سروە: هەموو كەسێك كەپیشەیەك هەڵدەبژێرێت حەتمەن لەبەرئەوەیە كەحەزی لێیەتی، منیش بەخواست و حەزی خۆم هەڵمبژارد، لەساڵی ١٩٩٦ بۆ یەكەمجار كەهێزی پێشمەرگەی ژنان دامەزرا بوومە پێشمەرگە لەوێ و كۆمەڵێك پلەی سەربازی جیاوازم وەرگرت و تادواتر بوومە فەرماندەی فەوجی هێزی پێشمەرگەی ژنان، لەدوای پڕۆسەی رزگاری عێراق و دروستبوونی پاسەوانی سنور لەساڵی ٢٠٠٣ چوومە ناو هێزەكانی پاسەوانی سنور.  بەڵام پێش ئەوە ساڵی ٢٠٠١ بۆ یەكەمینجار لەهەموو عێراقدا لەسەر بڕیاری «خوالێخۆشبوو مام جەلال» لەگەڵ ١٠ هاوڕێی دیكەمدا چوومە كۆلێژی سەربازی قەڵاچوالان و تەخەرجومان كرد. لەدوای ئەو كاتەشەوە، من لەسەرەتاداو بەئێستاشەوە حەزێكی زۆرم بۆ كارەكەم هەیە. هاوڵاتی: كەی  بەپلەی عەمید دەستبەكاربوویت؟ عەمید سروە: هەموو كەسێك كەمەرسومی بۆ دەرئەچێت و دەبێت بە ئەفسەرو بەكالۆریۆس وەردەگرێت لەبواری سەربازیدا، ئیتر بەپێی خزمەتەكەی و ئەو یاسایەی لەوەزارەتی ناوخۆی عێراقیدا هەیە «یاسای پلەبەرزكردنەوە»، من هەموو قۆناغەكان و پلەكانم بڕیوە بۆیە وەك عەمید پلەكەم بەرزكرایەوە، هەروەها دەمەوێت ئەوەش بڵێم من یەكەم ژنیشم كە ئەو پلەیەم هەیە لەوەزارەتی ناوخۆی عێراقدا. هاوڵاتی: لەماوەی پێشوودا چەند كەسێك لە وەزارەتی ناوخۆی عێراق خەڵاتكران و رێزلێنانیان پێشكەشكرا، بەڕێزتان تاوەكو ئێستا لەلایەن حكومەتی هەرێم یاخود حكومەتی عێراقیەوە تاچەند هەم وەك كوردێك و هەم وەك ژنێك خەڵات و پێزانینتان پێشكەشكراوە؟ عەمید سروە: راستییەكەی من نازانم بۆچی بەمنیان نەوتووە لەبارەی خەڵاتكردنی چەند كەسێكی دیكەوە لەوەزارەتی ناوخۆی عێراق لەلایەن حكومەتی عێراقیەوە  بابەتێكی لەوجۆرە، جا نازانم  رەنگە بەحوكمی بابەتە نەتەوەییەكە یان هەرشتێكی دیكە بێت؛ ئەمەش لەكاتێكدا كەكەسانێكی وایان خەڵاتكردبوو كەوا پلەكەیان زۆر لەمنیش نزمتر بوو؛ لەگەڵ ئەوەشدا كاتێك وەك ژنێك لەساڵی ٢٠٢١ بەپلەی عەمید دەستبەكاربووم هیچ گرنگییەكی ئەوتۆیان پێنەداین، نە لەلایەن حكومەتی هەرێم و نە حكومەتی عێراق. هاوڵاتی: باست لەوەكرد لەسەرەتای دەستبەكاربوونیشتەوە وەك عەمید، لەلایەن هیچ كام لەحكومەتی هەرێم و حكومەتی ناوەندی گرنگییەكی ئەوتۆتان پێنەدراوە، هۆكاری ئەمە بۆچی دەگەڕێنیتەوە؟ عەمید سروە: ئێستا من تەنها لەو پلەیەدا نیم و چەند هەڤاڵی دیكەشمان لەگەڵە لەو پلەیەدا، هەندێكیان لەناو هێزی پێشمەرگەی كوردستاندان، هەندێكیشیان لەناو دامودەزگاكانی ناوخۆی هەریمی كوردستاندان، ئەوانیش وەك من هەمان حاڵیان هەیە، پێم وایە رەنگە ئەمە پەیوەندی بەهۆكارە رەگەزیەكەوە هەبێت كە ژنین، ئەگینا ئەو دەورانەی ئێمە بینیومانن و تەواومان كردوون قۆناغێكی  زۆر قورسبوون لەو سەردەمەدا لە ساڵانی ٢٠٠١ دا، تەنانەت هەر جێگای گاڵتەپێكردن بوون لەوكاتەدا و كەم ژنیش خۆی لەو بوارە داوەو كاری تێداكردووە، لەگەڵ هەموو ئەمانەشدا هەروەك ئێستا دەیبینیت ئەو بایەخەی پێنەدراوە. هاوڵاتی: باسی بابەتی رەگەزیت كرد كەجیاكاری دەكرێت، دۆخی ژن چۆن دەبینیت؟ عەمید سرووە: بەڕای من لەڕووی بوونی وەك ژن و لە رووی ئازادییەوە تا رادەیەك قۆناغێكی باشی بڕیوە بەراورد بەساڵانی رابردوو، بەڵام لەگەڵ ئەوەشدا لەڕووە كلتوری و كۆمەڵایەتیەكەوە  نەوەڵا هێشتا نەگەیشتووەتە ئاستێكی وا كەپێویستە بەڵام تاڕادەیەك باشترە. هاوڵاتی: لەگەڵ ئەم كارەدا چۆن هاوسەنگیت راگرتووە؟ عەمید سروە، من تائێستا پڕۆسەی هاوسەرگیریم ئەنجامنەداوە، وەك هەر پیشەیەكی تر پیشەكەم كاریگەری كردووەتە سەر ژیانی كۆمەڵایەتیم بەڵام رەنگە زیاتر هۆكارەكە ئەوەبێت كەخۆم بەوجۆرە پێم باشتربووبێت، ئەم پیشەیەی من كەمێك لەچاو پیشەكانی تردا داخراوەو دەكرێت ئەمەش هۆكاربووبێت». هاوڵاتی: ئایا لەلایەن خێزانەكەتەوە تووشی هیچ بەربەست و ئاڵنگاریەك نەبوویتەوە كەچوویتە ناو ئەم كارە؟ عەمید سرووە: من زۆربەی خێزانەكەم لەبواری سەربازیدا كاردەكەن، دوو برام ئەفسەرن و یەكێكیان لەگەڵ خۆم لەهەمان دەزگا كاردەكات، بەڵام خۆم لەهەموویان پلەم بەرزترە، خوشكەكانیشم وەك هەر كەسێكی دیكەی ئاسایی ژیانی هاوسەرگیریان پێكهێناوە و لەناو خێزانی خۆیاندان. هاوڵاتی: چ شتێكی كارەكەت وادەكات بەردەوام بیت وحەزت لەكارەكەت بێت؟ عەمید سروە: بەدڵنیایی ئەو شوێنەی من كاری لێدەكەم، بنكەی مەشقە لەهەموو شوێنەكانی عێراقەو لەهەرێمی كوردستانە، لەهەموو بیروبۆچوون و كلتوری جیاوازەكانەوە خەڵكی هەمەجۆری بۆدێت و پەیوەندی و بەركەوتنم لەگەڵیان هەیە، ئەمەش بۆ من چێژی لێدەبینم. هاوڵاتی: پێت وایە گەیشتوویت بەوەی كەدەتویست بەدەستیبهێنیت؟ عەمید سروە: تاڕادەیەك بەڵێ، بەڵام هێشتا بەوجۆرە نا كەهەموو ئەوەی دەمویست بەدەستیبهێنم، چونكە وەك خۆت دەزانیت دامەزراوەی سەربازی دامەزراوەیەكی ئیلتیزامییەو یاساو رێكخستنی زۆرە، وەك شوێنێكی مەدەنی دیكە نییە، ئەو كەسەی بەڕێوەی دەبات و سەپەرشتی دەكات  یاساكانی ئەو دەزگایە بەو جۆرە رێگەی پێنادات تاڕادەیەك ئاستەنگ دروستدەكات، بتەوێت و نەتەوێت. هاوڵاتی: ئەو كاتەی ئەم پیشەیەت دەستپێكرد، رێگری و زەحمەتییەكانی چیبوون لەبەردەمتدا، وەك خۆت وتت پیشەكە تاڕادەیەك مۆركێكی پیاوانەی پێدراوە؟ عەمید سروە: تاكە رێگر لەبەردەم ئەم كارەدا تەنها مەسەلەی ژنبوونەكەیە، ئەگینا نە پەیوەندی بەتواناو نە پەیوەندی بەئاستی رۆشنبیری و كۆمەڵایەتیەوە هەیە؛ تەنها ئەوەیە وەك خۆت دەزانی ئەم كارەی ئێمە كارێكە لەناو دامودەزگایەكی داخراوەو بابەتی كۆمەڵایەتی و كلتور كاریگەری زۆری هەیە، بەڵام من وەك خۆم هیچ گوێم بەو شتانە نەداوە. هاوڵاتی: چیت هەیە بیڵێیت، من لەپرسیارەكانمدا ئاراستەی تۆم نەكردبێت؟ عەمید سروە، نەخێر، تەنها گلەییم هەیە لەشوێنی كارەكەم و لەوەزارەتی ناوخۆی عێراق، یانی حەق وایە بەچاوێكی یەكسانی سەیری هەموومان بكات لەناو دامودەزگاكاندا، جیاوازی ئێمە و كچێكی عەرەب چیە، جیاوازییەكەمان چییە، هیج جیاوازییەكمان نییە،  بەپێچەوانەوە رەنگە ئێمە دەرچووی شوێنێكی ئەكادیمیش بین، لەوانەیە  كەسی تر هەبێت ئەوەشی نەبێت. لەگەڵ ئەوەشدا وەك ژنیش جیاكاری دەكرێت، ئەسڵەن زۆرجار كە لیژنە دێت لەبەغداوە پێیان سەیرە كەژنێك دەبینن، هەر نەیان دیووەو نەیانبیستووە نازانن، هەتاوەكو من و هاوڕێكانم نەبینن نازانن كەژنی لێیە. بەڵام لەبارەی بابەتی ژنەوە، بەتایبەت وەك كورد، رەنگە هۆكارەكە ئەوەبێت كەنوێنەرمان كەمە، نوێنەری كورد لەبەغدا.

لە نوێترین راپۆرتدا دەرکەوتوە تەنها لە ساڵێکدا 234 کۆڵبەر لە سنورەکانی نێوان رۆژهەڵات و هەرێمی کوردستان کوژراون و برینداربون. پێگەی (کۆڵبەر نیوز) راپۆرتی یەک ساڵی ئامارەکانی کوژران و برینداربونی کۆڵبەرانی خستوەتەڕو و ئاماژەی بەوە کردوە؛ کۆڵبەرەکان جگە لەوەی لە لایەن هێزە ئەمنییەکان و پاسەوانانی سنوری ئێران دەکرێنە ئامانج، بەهۆی سەختی سنورەکان و سەرما و گەرماوە دەبنە قوربانیی. لە راپۆرتەکەدا ئاماژە بەوە کراوە لە 21 ئازاری ساڵی رابردو تا 21ی ئازاری ئەمساڵ؛ 39 کۆڵبەر کوژراون و 195 کۆڵبەریش برینداربون و بە گشتی لەو ساڵەدا 172 کۆڵبەر لە لایەن هێزە ئەمنییەکان و پاسەوانانی سنوری ئێران تەقەیان لێکراوە کە ژمارەیەکیان گیانیان لەدەستداوە و ژمارەیەکیشیان برینداربون. کۆڵبەرنیوز رونی کردوەتەوە لەو ساڵەدا 27 کەس بە گوللـە کوژراون و هاوکات کۆڵبەرێکیش لە لایەن سوپای تورکیا لە سنوری نێوان رۆژهەڵات و باکوری کوردستان کوژراە. لەو ساڵەدا چوار کۆڵبەر بەهۆی سەرماوە و کۆڵبەرێکی دیکە بەهۆی کەوتنەخوارەوە لە شاخ و پێنج کۆڵبەر لە روداوی هاتوچۆ گیانیان لەدەستداوە و کۆڵبەرێکیش بەهۆی فشار و سەختیی رێگاوە دڵی لە لێدان کەوتوە و گیانی لەدەستداوە. ئەو پێگەیە کە تایبەتە بە بڵاوکردنەوەی ئاماری کۆڵبەران ئاماژەی بەوە کردوە زۆربەی ئەو کۆڵبەرانە رۆژهەڵاتی لە سنوری پارێزگاکانی کرماشان و سنە و ورمێ لەگەڵ هەرێمی کوردستان بونەتە قوربانیی و ژمارەی کوژراوان و بریندارانی کرماشان بەراورد بەو دوو پارێزگایەی دیکەی رۆژهەڵات زیاتر و تەنها لەو پارێزگایەدا 128 کۆڵبەر بونەتە قوربانیی و ژمارەیەکیشیان گیانیان لەدەستداوە.

هاوڵاتی   لەماوەی ئەم هەفتەیەدا نرخی نەوت تائاستی 71 دۆلار بۆ هەر بەرمیلێك دابەزی و بەمەش دوای زیاتر لەساڵێك نرخی نەوت دابەزینێكی پێوانەیی تۆماركرد ئەویش دوابەدوای راگەیاندنی مایەپوچبوونی چەند بانكێكی ئەمریكی،  شارەزایەكی جیهانی بازاڕی نەوتیش دەڵێت: بەڕوونی دیارە ترسی مایەپوچبوون كاریگەریی زۆری هەیە، لەئەنجامیشدا دۆلار بەهێزترو كاڵاكان لاوازتربوون، ئەوەش ئاماژەیەكی خراپە بۆ نەوت، راوێژكاری دارایی سەرۆك وەزیرانی عێراقیش رایدەگەیەنێت: پاشەكشەی ئابووری بەرز لەوڵاتانی پیشەسازی و داڕمانی بانكەكان و روسیا هۆكاری دابەزینی نرخی نەوتن، چەند سەرچاوەیەكیش لەئۆپێك رایانگەیاندووە نیازیان نییە بەرهەمهێنانی نەوت كەمبكەنەوە، هاوكات حەیان عەبدولغەنی وەزیری نەوتی عێراق دەڵێت دابەزینی نرخی نەوت نیگەرانیان ناكات و نرخی بەرمیلێك نایەتە خوار ٧٠ دۆلار. مایەپوچبوونی یەك لەدوای یەكی چەند بانكێكی گەورە لە ئەمریكاو مەترسی پەڕینەوەی مایەپوچبوونە بانكییەكان بۆ ئەوروپاو وڵاتانی ئاسیا كاریگەرییەكی گەورەی كردۆتەسەر بازاڕی نەوت و مەترسی ئەوە لەئارادایە قەیرانێكی ئابووری بەرۆكی جیهان بگرێت، هەر لەو چوارچێوەیەدا نرخی نەوت لەهەفتەی رابووردوو كەزیاتر لە 82 دۆلار بوو، لەناوەڕاستی ئەم هەفتەیە بوو بە 71 دۆلارو ناشزانرێت چارەنووسی چی لێدێت. چەند سەرچاوەیەك لە رێكخراوی بەرهەمهێنانی نەوتی جیهانی (ئۆپیك) رایانگەیاند: ئەوەی روودەدات پەرچەكرداری ئاسایی ئەو دۆخەیە كە لەبازاڕدا روودەدات و رێكخراوەكەش بەنیاز نییە هیچ گۆڕانكارییەك لەسیاسەتی بەرهەمهێناندا ئەنجامبدات و كۆدەنگییەك لەناو رێكخراوەكەدا هەیە بەوەی نرخێك بۆ نەوت دیاریبكرێت. وەزیری وزەی سعودیەش رایگەیاندووە كە ئۆپیك پەیوەستە بەسیاسەتی كەمكردنەوەی بەرهەمی دوو ملیۆن بەرمیل لەڕۆژێكدا كە لە تشرینی دووەمی 2022 تا كۆتایی 2023 راگەیاندراوەو وڵاتەكەی نەوت بەهیچ یەك لەو وڵاتانە نافرۆشێت كە بەرزترین نرخ دیاری دەكەن، پێشتر سعودیەو جەزائیر هۆشداریان لەهەنگاوەكانی ئەمریكا دابوو بۆ دووبارە بەگەڕخستنەوەی یاسای (نا بۆ ئۆپێك) كە وڵاتانی ئۆپیك پەراوێز دەخات بۆ یەكەمجار  لەدژی رێكخراوی وڵاتانی هەناردەكەری نەوت (OPEC) لەساڵی 2000 دەركەوت و بەمەبەستی بوون بەیاسا پێشتر 16 جار پێشكەشی كۆنگرێسی ئەمریكا كراوە، ئەمەش لەكاتێكدا دۆخی بازاڕ بەو شێوەیەی ئێستایەو وەبەرهێنان بەشێوەیەكی بەرچاو كەمیكردووە، بەبڕوای شارەزایانی بواری نەوتیش پێناچێت بەم خێراییە ئۆپێك بڕیارێك بدات، بەڵام ئەگەر نرخی نەوت بەردوام بەرەو دابەزین بڕوات ئەوا دەتوانرێت گفتووگۆ لەسەر سیاسەتی بەرهەمهێنان بكرێت. ئاژانسی نێودەوڵەتیی وزە دەڵێت، بەهۆی سزاكانی ئەوروپاو ئەمریكا، داهاتی نەوتی روسیا بەشێوەیەكی بەرچاو كەمبووەتەوەو مانگی رابردوو داهاتی هەناردەی نەوتی روسیا بۆ 11 ملیارو 600 ملیۆن دۆلار كەمبووەتەوە، بەوەش بەراورد بەمانگی یەكی ئەمساڵ، دوو ملیار و 700 ملیۆن دۆلار دابەزیوە. ئەوەشی ئاشكراكردووە بەبەراورد بەساڵی رابردوو، لەمساڵدا فرۆشی نەوتی روسیا 45٪ دابەزیوە. دابەزینی نرخی نەوت بەهۆی دابەزینی نرخی پشكەكانی بانكی سوێس كرێدیت و ترسی مایەپوچبوونی بانكی سیلیكۆن ڤالی (SVB)ی و چەند بانكێكی دیكەوە بوو لەوبارەیەوە تاماس ڤارگاس، شارەزای بازاڕی نەوت لەكۆمپانیای PVM دەڵێت: بەڕوونی دیارە ترسی مایەپوچبوون كاریگەریی زۆری هەیە؛ لەئەنجامیشدا، دۆلار بەهێزترو كاڵاكان لاوازتر بوون، ئەوەش ئاماژەیەكی خراپە بۆ نەوت». ئەمە لەكاتێكدایە لەدوو مانگی سەرەتای ئەمساڵداو بەهۆی گەشبینی بەبووژانەوەی چالاكییە ئابوورییەكانی چین و بووژانەوەی خواستی ئەو وڵاتە لەسەر نەوت، كاریگەریی ئەرێنی لەسەر نەوت دروستببوو. هەر سەبارەت بەنرخی نەوت، حەیان عەبدولغەنی، وەزیری نەوتی عێراق رایگەیاندووە، دابەزینی نرخی نەوت نیگەرانیان ناكات و نرخی بەرمیلێك نایەتە خوار ٧٠ دۆلار، بەڵام بەبڕوای شارەزایانی ئابووری دابەزینی نرخی نەوت كاریگەرییەكی نەرێنی بۆ سەر عێراق (بەهەرێمی كوردستانیشەوە)دەبێت چونكە داهاتی لەسەدا 95 بودجە لەسەر فرۆشی نەوتە بەجۆرێك حكومەتی عێراقی نرخی یەك بەرمیل نەوتی بە 70 دۆلار مەزەندە كردووە كە بەمەش لەهەناردەكردنی بڕی سێ ملیۆن و 500 هەزار بەرمیل نەوتی رۆژانە (بە 400 هەزار بەرمیلی كوردستانیشەوە) داهاتێكی 80 ملیار دۆلاری دەستبكەوێت كە نزیكە 117 ترلیۆن و 252 ملیار دینار دەكات، لەكاتێكدا داهاتی نانەوتی (12) ملیار دۆلار دەكات كە بڕەكەی 17 ترلیۆن و 301 ملیار دینارە، لەكاتێكدا داهاتی فرۆشی نەوت لەساڵی 2022 نزیكەی 115 ملیارو 400 ملیۆن دۆلار بووەو داهاتی ساڵی 2021یش 75 ملیارو 700 ملیۆن دۆلاربووە. دەربارەی هۆكارەكانی دابەزینی نرخی نەوت و كاریگەرییەكانی لەسەر بودجەی عێراق، مەزهەر محەممەد ساڵح راوێژكاری دارایی سەرۆك وەزیرانی عێراق دەڵێت ئاماژەكانی بازاڕەكانی نەوت لەجیهاندا دەریدەخەن كە نرخی نەوت بەرەو دابەزین دەڕوات ئەویش بەهۆی دوو هۆكارەوە كە یەكەمیان پاشەكشەی ئابووری بەرز لەوڵاتانی پیشەسازی و داڕمانی بانكەكان، دووەمیش روسیا وەك لایەنێك لە شەڕی لەگەڵ رۆژئاوا، دەستیكردووە بەهەناردەكردنی نەوتەكەی بۆ بازاڕەكانی هیندستان و چین و ئاسیا بە 20 دۆلار كەمتر لەنرخی نەوتی جیهانی و ئاماژەی بەوەشكرد : ئەو دوو هۆكارە نیشانەكانی زیادبوونی نەوت پێكدەهێنن كەڕەنگە ببێتەهۆی گەڕانەوەی نرخی نەوت لەساڵی رابردوودا بۆ تێكڕا لە نێوان 60-65 دۆلار بۆ هەر بەرمیلێك. سەبارەت بەئەگەری دابەزینی نرخی نەوت و كاریگەرییەكانی لەسەر بودجەی گشتی، راوێژكارەكەی سەرۆك وەزیرانی عێراق دەڵێت» لە ئەگەری دابەزینی نرخی نەوت بۆ خوار 70 دۆلار، دەبێتە هۆی زیادبوونی ئەو پلانە دارێژراوەی بۆ كۆرتهێنان لەپرۆژەیاسای بودجەدا داڕێژراوە كە لەئێستادا بە نزیكەی 63 ترلیۆن دینار خەمڵێندراوە و لەوانەیە كورتهێنانەكە بۆ رێژەی پێوانەیی دیكە بەرزبكاتەوە و 8 تا 16 ترلیۆن زیادبكات. هاوكات عەلی عەلاق پارێزگاری بانكی ناوەندی هۆشداری دا لەبارەی قەبارەی كورتهێنان لەپڕۆژەیاسای بوجەی گشتی 2023، كە بۆ ماوەی سێ ساڵەو تێیدا كورتهێنان زیاتر لە 63 ترلیۆن و 275 ملیار دینارە لەتێكڕای قەبارەی ئەو بودجەیە و ئاشكرایكرد ساڵی 2017 حكومەتی عێراق لەچوارچێوەی بەڵگەنامەی سیاسەتی ئابووری خۆی، كە پێشكەشی سندووقی نەختینەی نێودەوڵەتیی كردووە، بەڵێنی داوە تاوەكو ساڵی 2021 كورتهێنانی بودجە بگاتە سفر، لەكاتێكدا ئەوكاتە 14% بوو، بەڵام بۆ پرۆژەیاسای بودجەی 2023 رێژەكە لەبری سفر بێت زیاترە لە 25%. حەمزە جەواهیری شارەزای بواری نەوت دەڵێت دیاریكردنی نرخی نەوت بە 70 دۆلار لەبودجەدا مایەی نائومێدییە چونكە ئێمە نەوتەكەمان بەكەمتر لەو نرخە دەفرۆشین و ئەگەر بێت و نرخی نەوت بگاتە خوار 60 دۆلار دۆخێكی باشمان نابێت، ئەو شارەزایە پێشنیازیش دەكات نرخی نەوت بكرێتە 45 تا 50 دۆلار و بودجەی تەشغیلیش كەمبكرێتەوە بۆ نیوە چونكە بودجەی عێراق بەهەدەر دەدات و ئابووری عێراق دادەڕوخێنێت.

هاوڵاتی سەلاحەدین دەمیرتاش رایگەیاند، "پارتی چەپی سەوز داوای ١٠٠ کورسی پەرلەمانمان لێدەکات." سەلاحەدین دەمیرتاش هاوسەرۆکی پێشووی هەدەپە رایگەیاند، ئامانجیان ئەوەیە لە هەڵبژاردنی پەرلەمانیدا ١٠٠ کورسی پەرلەمان بەدەست بهێنن. سەلاحەدین دەمیرتاش هاوسەرۆکی پێشووی پارتی دیموکراتی گەلان (هەدەپە)، لە تویتێکدا نووسیویەتی، " هاوڕێیان، پارتی چەپی سەوز ١٠٠ کورسی پەرلەمانمان لێ داوا دەکات. ئێوە چی دەڵێن؟ ئایا ئامادەن بۆ ١٠٠ کورسی؟ واتە ١٠٠ کورسی پەرلەمان بۆ پارتی چەپی سەوز دەبێت." پارتی دیموکراتی گەلان (هەدەپە)، بەهۆی ئەوەی ئەگەرێکی زۆر هەیە، لەلایەن حکومەتی تورکیاوە، بە تۆمەتی هاوکاریکردنی پەکەکە دابخرێت، بڕیاریداوە کە لە رێگەی پارتی چەپی سەوزەوە، بەشداری لە هەڵبژاردنەکاندا بکات.

هاوڵاتی پشتگیریکردنی هوداپار لە رەجەب تەیب ئەردۆغان کاندیدی هاوپەیمانی کۆمار (دەسەڵاتی تورکیا)، مشتومڕێکی زۆری لێکەوتووەتەوە و هەندێک کەس ئەم هەنگاوە بە لێدان لە هەدەپە لەقەڵەم دەدەن، بەڵام بەگوێرەی راپرسیەک رێککەوتنی هوداپار و ئاکەپە زیان بە خودی هاوپەیمانی کۆمار دەگەیەنێت و سەلاحەدین دەمیرتاشیش رایدەگەیەنێت کە هیچ کاریگەریەک لەسەر دەنگی کورد دروست ناکات. پارتی دۆزی ئازاد ناسراوە بە (ھوداپار) کە پارتێکی ئیسلامی کوردیە و لە باکوری کوردستان چالاکە، رایگەیاند، لە هەڵبژاردنەکانی سەرۆکایەتی تورکیادا کە بڕیارە لە ١٤ی ئایاردا ئەنجام بدرێت، دەنگ بە رەجەب تەیب ئەردۆغان کاندیدی (هاپەیمانی کۆمار)، دەدەن. دوای ئەو بڕیارە زەکەریا یاپجی ئۆغلۆ سەرۆکی پارتەکە و ئەردۆغان کۆبونەوە و بە فەرمی رێککەوتنەکە کەوتە بواری جێبەجێ کردنەوە. ئەردۆغان دوای کۆبونەوەکە رایگەیاند، "هوداپار پارتێکی نیشتیمانی و خۆجێیە، ئێمە پێشوازی لە هەموو پارتێکی نیشتیمانی دەکەین." ئەم پێشهاتەش لەسەر ئاستی تورکیادا، کاردانەوەی جۆراوجۆری لێکەوتەوە. لەم بارەیەوە ئەرتان ئاکسۆی خاوەنی کۆمپانیای راپرسی و لێکۆلینەوەکانی "ئاکسۆی" کە لەنێو تورکیادا متمانەی زۆری پێدەکرێت رایگەیاند، راپرسیەکیان لەبارەی رێککەوتنی هوداپار و ئاکەپە ئەنجام داوە و وتی، " بەرنامە و پرۆگرامی هوداپار لەگەڵ کۆمەڵگەی تورکیادا ناگونجێت. ئەمەش دەبێتە هۆکار کە هاوپەیمانی هوداپار لەگەڵ ئاکەپە-مەهەپە، دەبێتە هۆی ئەوەی نارەزایەتیەکی زۆر لەنێو لایەنگر و بەرپرسانی ئاکەپە و مەهەپەدا دروست ببێت. ئەرتان ئاکسوری باسی ئەوەشی کرد کە ئاکەپە و ئەردۆغان لە مێژووی دەسەڵاتی خۆیاندا، یەکەم جارە بەم شێوەیە کەوتووەنەتە دۆخی تەنگەتاویەوە و بە لۆژیکی ' هەرچیەک هات قازانجە' دەجووڵێنەوە. لەلایەکی دیکەوە، سەلاحەدین دەمیرتاش هاوسەرۆکی پێشووی پارتی دیموکراتی گەلان (هەدەپە) کە نزیکەی حەوت ساڵە لە زینداندایە، لە وڵامی پرسیارەکانی رۆژنامەنووس و پێشکەشکارێکی کەناڵی "هالک تی ڤی"دا، کە دەڵێت، " هوداپار و ئاکەپە دەیانەوێت کاریگەری لەسەر دەنگی هەدەپە دروست بکەن" وتی، " ئێمە هەڵسەنگاندن و شیکردنەوە بۆ ئەم پرسە ناکەین. دەتوانێت بە ئارەزووی خۆی لەگەڵ لایەنەکان رێکبکەوێت، پەیوەندی بە ئێمەوە نییە. ناتوانێت کاریگەری لەسەر دەنگی کورد دروست بکات. گەل بە ئەزموونە تاڵەکانی دەزانێت کە کێ چییە! وەک دیکە هەر چییەک بگوترێت، بێسوود و بەتاڵە." پارتی دۆزی ئازاد 'هوداپار' پارتێکی ئیسلامی سوننەی کوردییە، یەکەمین پارتی ئیسلامی باکوری کوردستانە کە لەساڵی ٢٠١٢ دامەزراوە و بە فەرمی لەلایەن دەوڵەتەوە قبوڵ کراوە. ھەڵگری ئایدۆلۆژیای حزبوڵلایە و لەناو کوردەکانی باکوردا وەک باڵی سیاسی ئەو حزبە ناسراون. حزبوڵلا لە ساڵەکانی نەوەتەکانی سەدەی رابردوودا لەگەڵ حکومەتی تانسو چیللەر و محەمەد ئاغاردا، هەڵمەتێکی زۆر گەورەی کوشتن، گرتن و بێسەروشوێنکردنیان لەدژی کوردانی باکوری کوردستان دەست پێکرد. لەو ساڵانەدا، لەنێو شارەکانی باکوری کوردستاندا، شەڕێکی زۆر لەنێوان ئەندامانی حزبوڵلا و لایەنگران و کادرانی پەکەکەدا روویدا. لە رووداوەکانی نەوەتەکاندا، نزیکەی ١٧ هەزار کوردی باکوری کوردستان بێسەروشوێنکران کە حزبوڵلا بە یەکێک لە تاوانبارانی ئەو کردەوانە دەزانرێت.

هاوڵاتی ڕێکخراوی مافی مرۆڤی هەنگاو رایگه‌یاند، هاوڵاتییەک بە ناوی بێهزاد عەزیزی، تەمەن 19 ساڵ و خەڵکی شاری بانە دوێنێ چوارشەممە بە تەقەی ڕاستەوخۆی هێزە ئه‌منییه‌كانی ئێران به‌ گولە كوژرا. ڕێکخراوی مافی مرۆڤی هەنگاو له‌ راگه‌یه‌ندراوێكدا بڵاویكرده‌وه‌، "دوانیوەڕۆی دوێنێ چوارشەممە هاوڵاتییەکی لاو بە ناوی بێهزاد عەزیزی، تەمەن 19 ساڵ و خەڵکی شاری بانە، بە تەقەی ڕاستەوخۆی هێزەکانی سوپای پاسداران سەر و دەموچاوی پێکراوە و بەم هۆیەشەوە گیانی لەدەستداوە". ساڵانە لە ناوچە سنوورییەکانی رۆژهەڵاتی کوردستان بەهۆکاری جیاواز دەیان کەس دەکوژرێن. رۆژی چوارشەممە لە رووداوێکی دیکەدا کۆڵبەرێک بە ناوی حوسێن خەندانی لە سنووری هەنگەژاڵی بانە، تەقەی لێکراوە و بەم هۆیەوە بریندار بووە. لە ڕاگەیەندراوەکەدا ئەوەش هاتووە، "بە وتەی شایەتحاڵان، ئەو لاوە کوردە پاش ئەوەی کە لە کاتی گەڕانەوەی لە سنووری "کێلە"ی شاری بانە بە تەقەی ڕاستەوخۆی هێزەکانی سوپای پاسداران پێکراوە، بۆ نەخۆشخانەی ئەو شارە گواستراوەتەوە و لەو نەخۆشخانەیە گیانی لەدەست داوە." سەرچاوەکانی هەنگاو لەم پەیوەندییەدا ڕایانگەیاندووە؛ ئەو هاووڵاتییە لە کاتی گەڕانەوەی بۆ زێدی خۆی (دەرە شێخان) و لە بازگەی پشکنینی کەریم ئاوا لەلایەن هێزەکانی سوپای پاسدارانەوە دراوەتە بەر دەستڕێژی گولە و کوژراوە.  

دەشتی مەحموود هەر دیاردەیەكی مێژوویی ئەگەر هاوچەرخێتیی خۆی لەدەستبدات و تەنیا بۆ استییەكی مێژوویی وەرگەڕێت، بێگومان هیچ جۆرە مشتومڕو راڤەیەكی جیاوازی لێناكەوێتەوەو وەكو خۆی تەماشا دەكرێت، بەڵام ئەگەر هاتوو دیاردەیەك یان بۆنەیەكی مێژوویی دیاریكراو هاوچەرخێتیی خۆی لەدەست نەدابێت ئەوا بەلێشاو نوسخەسازی، راڤەی جیاوازو رەچەڵەكی جیاوازی بۆ دروستدەبێت؛ یارو نەیاری بۆ دروستدەبێت و هەندێ جار گەلە جیاوازەكان بەسەر بەرەی جیاوازدا دابەشدەكات. ئەمە بەر لەهەر شتێك ئەوە روانینە پشتڕاست دەكاتەوە كە بەشی هەرەزۆری مێژوو لێرەو لەئێستادا دەژی، بەم مانایە شەڕكردن لەسەر مێژوو شەڕكردنە لەسەر ئێستاو داهاتوو. لێرەدا دەكرێت بەدیاریكراوی لەسەر بۆنە یان چەژنی نەورۆز هەڵوەستە بكەین كە لەزۆر وڵاتی ئێستادا ئەو بۆنەیە دەگێڕدرێت جگە لەكوردستان لەئێران، ئەفغانستان، تاجیكستان، قرغیزستان، قەزاقستان، جمهوری ئازەربایجان، ئەلبانی، توركمانستان، هندستان، روسیا، پاكستان و... هتد ئەم بۆنەیە بەڕێوەدەچێت. زۆرێك لەگەلانی رۆژهەڵاتی ناوڕاست و ئاسیای ناوەڕاست رەچەڵەكی جەژنەكە بۆ خۆیان دەگێڕنەوە. ئێستا بۆ نموونە فارسەكان نەورۆز بۆ گرتنی بابل لەسەر دەستی كورش لەساڵی ٥٣٨ زاینی دەگێڕنەوە، هەندێكی تر بۆ خودی بابلییەكانی دەگێڕنەوە. كوردەكانیش بەزۆری بۆ سەردەمی ئەفسانەی زوحاك و كاوەی ئاسنگەری دەگێڕنەوە كەئەمەش بۆ مەبەستی سیاسی بەكارهاتووە؛ لەم بارەیەوە چەندان رەچەڵەكدۆزی تر بۆ نەورۆز كراوەو هەر كامیان بەگوێرەی مەبەستی خۆیان بۆ بڕگەیەكی دیاریكراوو مێژوویەكی دیاریكراو گەڕاندوویانەتەوە. بێگومان هەموو ئەم هەوڵانە كەپاڵنەری ئایدۆلۆژی و مەرامی سیاسی لەپشتەوە سەری بۆ ئوستورەسازی سەری لەئوستورەسازییەوە دەرهێناوەو هەندێ جاریش لەم نوسخەسازییانەی نەورۆزدا بەر روانگەی فاشیستی و راسیستی دەكەوین. لەبەرامبەر ئەمانەدا ئیسلامییەكانیش ماندوو نەبوون لەشێواندن، سەركوتكردن و ئیهانەكردن بەجەژنی نەورۆزو رەچەڵەكی نەورۆزو بەزۆری بەجەژنێكی مەجووس (ئاگرپەرستەكان) دایانناوەو یادكردنەوەیان حەرامكردووە. بۆ نموونە ئیمام محەمەدی غەزاڵی لەو زانا ئایینە كۆنانەیە كە قەدەغەی كردووە . بەتەنیشت ئەوانەوە ئیسلامییە كوردەكانیش درێغییان لەو هێرشە ئایدۆلۆژییەدا نەكردووە. نەورۆز بۆ كەی و كام گەل دەگەڕێتەوە؟ ئەگەر وەڵامی ئەم پرسیارە بەدوور لەو پاڵنەرانەی كەباسكرا بدەینەوە، رەنگە بەوەڵامێك بگەین كەدڵخوازی كەمترین كەس بێت و زۆترین مشتومڕ بەدوای خۆیدا بهێنێت، لەبەرئەوەی لەپاڵنەرە جیاوازەكان خاڵییە؛ لەگەڵ ئەوەشدا ئەگەر بۆ وەڵامێكی راست بگەڕێین ناچارین ریسكی گریمانەكە قبوڵ بكەین كە لەهەموو گریمانەكانی رەچەڵەكی نەورۆز راسترە. بۆ ئەمەش سەرەتا دەبێت لەجەژنی نەورۆز وەكو بۆنە یا ڕێوڕەسمێكی ئایینی تێبگەین نەوەك وەكو جەژنێكی نەتەوەیی، لەگەڵ ئەوەشدا دەبێت ئەوە لەپێشچاو بگرین كەجەژنی نەورۆز لەبنەڕەتدا رێوڕەسم یان سروتێكی ئایینی زادەی سەردەمی كشتوكاڵ بووە. بۆ روونبوونەوەی زیاتری نەورۆز دەتوانین جەژنی قوربانی موسڵمانان بەنموونە بهێنینەوە، بەدەر لەو چیرۆك و ئوستورەكانی جەژنی قوربانی لێوە ئاڵاوە كە بەسەرهاتی پەیامبەر ئیبراهیم و قوربانیكردنی منداڵەكەیەتی، لەبنەڕەتدا سروتی جەژنی قوربان زادەی شێوەی ژیانی ئاژەڵداری-كۆچەرییە. ئەم قوربانیكردنە زۆر پێش ئاینی ئیبراهیمی (یەهوودی، ئیسلام) هەبووە بەڵام ئیسلام بەشێوەی خۆی هەڵیدەگرێتەوەو نوسخەی خۆی لێ دروستدەكات. نەورۆز بەهەمان شێوە جەژنی وەرزێرەكانی چاخی كشتوكاڵ/نیولیتیك بووە. ئەوە روونە بۆ یەكەمجار شۆڕشی كشتوكاڵ نزیكەی ١٢ هەزار ساڵ بەر لەئێستا لەمیزۆپۆتامیای ژوورو/كوردستان رووی داوە؛ هەر لەوێدا یەكەم جەژن و رێوڕەسمەكانی تایبەت بەچاخی كشتوكاڵی داهێنراوە و پەیڕەوكراوە. ئەگەر بۆ كۆنترین نووسراوەكانی مرۆڤایەتی بگەڕێینەوە ئەوا بەسۆمەر دەگەین و دەتوانین جەژنی نەورۆز لەلای سۆمەرییەكان ببینینەوە كە بەگوێرەی گۆردۆن چایڵد میراتگری میزۆپۆتامیای ژوورو بوون. ئەگەرچی بۆ ئێمە لەئێستادا تەنیا جەژنی نەورۆز ماوەتەوە ئەگەرنا لەبنەڕەتدا دوو جەژن بووە، جەژنی یەكەم، یەكەم رۆژی پاییز بووە و جەژنی دووەم یەكەم رۆژی بەهار بووە. لەدەقە سۆمەرییەكاندا تەنانەت ئوستورەكانی ئەم جەژنانە ماوەتەوە كەئەویش بریتییە لە ئوستورەی دوموزی و ئینانا. دامو كە بەشی یەكەمی ناوەكەی دوموزییە بەمانای ئاوگی  ناو دارو رووەك دێت؛ وەك ئەوەی دوموزی گیانی گیا، دانەوێڵەو دار بێت؛ ئەمەش بەمانای ئەوە دێت دوموزی لەسەرەتادا وەرزێر بووە. ئوستورەكە بەكورتی بەم جۆرەیە لەڕۆژی یەكەمی پایزدا دوموزی دەمرێت و ئەم مردنە وەكوو چەمەری دەكرێت بەجەژن و یەكەم جەژنی وەرزێرەكان بووە. پاییز سەرەتای وەرینی گەڵا، ژاكان و هەڵوەرینی گژووگیایە، واتە وەرزی یەكەم مردنی رووەكە لەگەڵ ئەوەشدا دانەوێڵەی وەكوو جۆ لەپایزدا دەنێژرێت. بەهار وەرزی زیندوبوونەوەی گژوگیاو سەوزبوونەوەی سروشتە هاوكات لەیەكەم رۆژی بەهاردا دوموزی زیندوو دەبێتەوەو لەگەڵ ئینانادا هاوسەرگیری دەكات كە ئینانا مێخوای بەپیتی، بەرداری و وەچەخستنەوە بووە. هەموو ساڵێك دوموزی كەگیانی هەموو رووەك و گژوگیایەكی سەوز بووە لەپایزدا مردووەو چەمەری بۆ كراوە لەهەموو بەهارێكدا سەوز بووەتەوەو زیندوو بووەتەوە. ئەم زیندووبوونەوە نوێ ‌رۆژو نەورۆزو ژیانی نوێ بووە. لەیەكێك لەڕێوڕەسمەكانی سەردەمی كشتوكاڵی میزۆپۆتامیای ژوورو ناشتنی مردووەكان لەناشتنی رووەكەوە زۆر نزیك بووە وەكو ئەوەی مرۆڤەكانیش هاوشێوەی رووەك و دارەكان زیندوو دەبنەوە. هەروەها لەزمانی كوردی هەمان وشەی ناشتن هەم بۆ مردوو و هەم بۆ ناشتنی گژوگیاو دار بەكاردەبرێت كە لەهیچ زمانێكی تردا بەوجۆرە نییە، ئەمەش زیاتر جەخت لەوە دەكاتەوە كەنەورۆز لەبنەڕەتدا جەژنێكی ئایینی میزۆپۆتامیای ژوورو بووەو دواتر بۆ سۆمەرییەكان گوازراوەتەوەو لەڕێگەی سۆمەرییەكانەوە بەهۆی نووسینەوە بۆ گەلانی دوای خۆیان گوازراوەتەوە و فارسەكان لەدوایینی ئەو گەلانەیە كەنزیكەی پێنجسەد ساڵ پێش زایین ئەو جەژنەی لەڕێگەی بابلییەكانەوە پێدەگات.

هاوڵاتی لە شارۆچکەی لیجی ئامەد، منداڵێک گەیندراوەتە نەخۆشخانە و پارێزەرێک لە سەندیکای پارێزەرانی ئامەد دەڵێت لەلایەن 4 پۆلیسەوە توندوتیژی کراوەتە سەر. رەمەزان قەرەئاپ پارێزەری خانەوادەی منداڵەکە و ئەندامی سەندیکای پارێزەرانی ئامەدیش رایگەیاند، بە چوار پۆلیس ھێرشیانکردووەتەسەر مێردمنداڵەکە و پێیانوتووە دەبێت رقت لە کورد بێت و بڵێی ئەوان خۆشبەختن کە تورکن، بەڵام ئەو مێردمنداڵە ترساوە و ھیچی نەوتووە، ئەوەش پۆلیسەکانی توڕەکردووە و لێیانداوە و بێھۆش بووە، دواتر گوندنشێک مێردمنداڵەکەی بەفڕێدراوی و دەستوپێی بەستراوەوە دۆزیتەوە و بردوویەتی بۆ نەخۆشخانە. بەگوێرەی ئەو زانیارییانەی پارێزەرەکە ڕایگەیاندووە ، ی.د کوڕێکی تەمەن 14 ساڵە و ئێوارەی ڕۆژی شەممە لەگەڵ هاوڕێ 10 ساڵانەکەی، لە سەنتەری شاری لج، کاتێک ویستوویانە بچنەوە ماڵەوە، ئۆتۆمبێلی پۆلیسەکان لەبەردەمیان وەستاوە و هەردوو منداڵەکەیان سواری ئۆتۆمبێلەکە کردووە. ئاشکراشیکرد، مێردمنداڵەکە بەھۆی ئەشکەنجەدان و لێدانی توند، چاوی ڕاستی کوێر بووە و نیشانەیەکی زۆری لێدانیش لەسەر جەستەی ھەیە، سەندیکای پارێزەرانی ئامەدیش سکاڵای لە دژی پۆلیس تۆمارکردووە و داوایان لە داواکاری گشتی کردووە کە دۆسیەکەیان لەسەر پۆلیس بکەنەوە.