بەسەدان ئاوارەی سوری کە لە تورکیا دەژین، دوای بومەلەرزەکەی ٦ی شوبات، تورکیایان جێهێشتووە و چوونەتەوە سوریا. جەیمز گریگوری رۆژنامەنووس بی بی سی لە راپۆرتێکدا ئاماژەی بەوەکرد، حکومەتی تورکیا رێگەی بە ئاوارە سوریەکان داوە کە دوای بومەلەرزەکە تورکیا جێبهێڵن و بگەڕێنەوە سەر زێدی خۆیان. ئەو رۆژنامەنووسە، لەو شارانەی کە بومەلەرزەکە زیانێکی زۆری پێگەیاندوون، چاوی بە ژمارەیەک ئاوارەی سوریا کەوتووە و دەڵێت، " ئاوارە سوریەکان ئاماژەیان بەوەکردووە کە دوای بومەلەرزەکە رێژەی توندوتیژی لەبەرامبەریان زیادی کردووە." ئاوارەیەک بە جەیمز گریگوری راگەیاندووە، دوای بومەلەرزەکە هیچ شوێنێک نییە کە تێیدا بژین، چەندین جار هەوڵیانداوە، پەناگەیەک بدۆزنەوە، بەڵام هاوڵاتیانی تورکیا لە هەموو شوێنێک دەریان دەکەن و پێیان دەڵێن، پێویستە وڵاتەکەمان جێبهێڵن. ئاژانسی فرانس پرێسیش لەبارەی ئەم پرسەوە لێدوانی ژمارەیەک ئاوارەی سوریای وەرگرتووە. ئاژانسە باسی ئەوە دەکات کە ئاوارە سوریەکان دوای بومەلەرزەکە جارێکی دیکە ئاوارە بوونەتەوە و لە مزگەوتەکانیشدا جێگەیان نابێتەوە. بۆیە هەوڵ دەدەن هەرچۆنێک بێت، بگەڕێنەوە سوریا. بەگوێرەی دوایین ئامار، لە سوریا نزیکەی پێنج هەزار و ٨٠٠ کەس لە بومەلەرزەکەدا گیانیان لەدەستداوە، بەڵام لە تورکیاش پێشبینی دەکرێت هەزار و ٥٠٠ ئاوارەی سوریا لەنێو ئەو کەسانەدا بن، کە لە باکوری کوردستان و سوریا گیانیان لەدەستداوە.
نرخی دۆلار بەرامبەر دینار 152,000 نرخی ئێرۆ بەرامبەر دینار 162,000=€100 نرخی پاوەن بەرامبەر دینار 181,000=£100 نرخی كرۆنی دانیماركی بەرامبەر دینار 1000=206,000 نرخی كرۆنی سوید بەرامبەر دینار 1000=144,000 نرخی كرۆنی نەرویجی بەرامبەر دینار 1000=144,000 نرخی تمەن بەرامبەر دۆلار $100=4,780,000 نرخی ئێرۆ بەرامبەر دۆلار €100=107$ نرخی پاوەن بەرامبەر دۆلار £100=119$ نرخی لیرەی تورکی بەرامبەر دۆلار 1890=100$ نرخی كرۆنی دانیماركی بەرامبەر دۆلار 1000=136$ نرخی کرۆنی سویدی بەرامبەر دۆلار 1000=93$ نرخی كرۆنی نەرویجی بەرامبەر دۆلار 1000=95$
هاوڵاتی لەگەڵ سەرهەڵدانی ناڕەزایەتییەكان سەرەڕای هەموو قەیرانەكان دەسەڵاتی ئێران رووبەڕووی زۆری ژمارەی زیندانیان و كورتهێنانی بودجەی زیندانەكان بووەوەو ئەو وڵاتە كەخاوەنی پلەو ریزبەندی جیهانییە لە رووی ژمارەی زیندانیانەوە دەیەوێت بەتیرێك دوو نیشان بپێكێت و بەناوی لێبوردنی گشتییەوە خۆی لەقەیرانی زیندان دەرباز بكات. لەساڵانی رابردووشدا ئێران بەدەركردنی لێبوردنی گشتیی نزیكەی 20 بۆ 35 هەزار زیندانیی ئازاد دەكرد كەتاوانێكی ئەوتۆیان لەسەر نەبوو یان بەشێكی زۆری سزاكەیان تێپەڕاندبوو، بەڵام ئەمساڵ لەهەنگاوێكی سەرنجڕاكێشدا لێبوردنێكی بەرفراوانتری بەقەبارەی سێ هێندەی ساڵانی رابردوو دەركرا. دەسەڵاتی ئێران دەیەوێت بەئازادكردنی نزیكەی 100 هەزار كەس بەلێبوردنی گەشتی لەلایەن رابەری كۆماری ئیسلامی لەلایەك تێچووی زیندانەكانی و لەلایەكیش ژمارەی بەندكراوەكانی كەمبكاتەوەو زیاتر لە 39 هەزار دەستگیركراوی ناڕەزایەتییەكان منەتبار بكات كە تائێستا زۆربەی ئەو چالاكوانانەی كەئازادكراون خۆیان نەخستووەتە ژێر باری ئەو منەتەو رایانگەیاندووە بەهیچ شێوەیەك داوایان نەكردووە كەلێبوردن بیانگرێتەوەو نموونەی ئەوە زارا محەمەدی، مامۆستای زیندانیكراوی كورد بوو كەئێوارەی هەینی (10/3/2023) ئازاد كرا. كوردو زیندان پێگەی تایبەت بەبەرگریی لەزیندانیكراوان لەئێران (united4iran.org) ئاشكرای كردووە؛ بەپێی ئەوەی 60% خەڵكی ئێران بەزمانی فارسی قسە دەكەن و بەڕەچەڵەك بەفارس ئەژمار دەكرێن، دەبێت بەپێوەرە كۆمەڵایەتی و مرۆییەكان 60% رێژەی كەسانی زیندانیكراون لەو وڵاتە لەڕەچەڵەكی فارس بن بەڵام لەئامارەكاندا دەردەكەوێت كەدوای رەچەڵەكی توركمان، فارسەكان كەمترین كەسیان لەزیندانەكاندایەو لەبەرامبەردا زۆرترین ژمارەی زیندانی كورد بەتۆمەتی جیاوازیی ئایینی و سیاسیی لەزیندانەكانی ئێراندان. ئەو پێگەیە روونیكردووەتەوە كورد لە ریزبەندی یەكەمی زیندانیكراوانی ئێراندا كەزۆرترین كەسی بەتۆمەتی سیاسی و ئایینی لەزیندانەكانی ئەو وڵاتەدان و دوای ئەوەشی فارس لەپلەی دووەمی تۆمەتی سیاسی و عەرەب لەپلەی سێیەم و بلوچ لەپلەی چوارەمی زیاترین زیندانیانی سیاسیی ئێراندا دێن. كۆماری ئیسلامی ئێران بەبیانووی جێبەجێكردنی یاساو شەرعی ئیسلامی یەكێكە لەو وڵاتانەی زیاترین سزای زیندانی بەسەر نەیاران و هاووڵاتیانی سەرپێچیكاری خۆیدا دەسەپێنێت و ئەمەش ئەو وڵاتەی كردووەتە هەشتەمین بۆ دەیەمین زیندانی گەورەی جیهان و چوارەم زیندانی گەورەی وڵاتانی ئیسلامی. كۆمارێك لەزیندانی ئامارە فەرمییەكانی ئێران دەریدەخەن كەساڵانە نزیكەی 650 هەزار كەس سزای زیندانیان بەسەردا دەسەپێنرێت و بەوەش لە 44 ساڵی تەمەنی دەسەڵاتی كۆماری ئیسلامی بەسەر ئێراندا نزیكەی 29 ملیۆن كەس لەكۆی 85 ملیۆن هاوڵاتی بەتۆمەتی جیاوزا لانیكەم بۆ جارێكیش بێت زیندانیی كراون. بەپێی زایارییەكانی پێگەی ئەلیكترۆنی ناوەندی نێودەوڵەتی زیندانیانی جیهان (prisonstudies.org) لەساڵی 1980 واتە تەنها یەك ساڵ دوای بەدەسەڵات گەیشتنی كۆماری ئیسلامی لەئێران ژمارەی زیندانیكراوانی وڵاتەكە 10هەزار كەس بووە كەدوای 13ساڵ ئەو ژمارەیە بۆ زیاتر لە 101هەزار زیندانیی بەرز بووەتەوەو لەساڵی 2001 گەیشتووەتە 158 هەزار و لەساڵی 2018 بۆ زیاتر لە 240 هەزار زیندانیی بەرزبووەتەوە، بۆیە ئێران لەساڵی 2018 دەبێتە هەشتەم وڵات لەجیهان كەزیاترین زیندانیكراوی هەیە. ئێران هەفتەیەكە بانگەشەی لێبوردنێكی گەشتی دەكات كە بەپێی لێبوردنەكە نزیكەی 100 هەزار زیندانی و دەستگیركراوی ئەو وڵاتە ئازاد دەكرێن و لەئامارە نافەرمییەكانیش دەركەوتووە لەماوەی نزیكەی پێنج مانگی ناڕەزیەتییەكاندا زیاتر لە 30 هەزار كەس دەستگیرکراون و ژمارەی زیندانیانی ئەو وڵاتەش بۆ زیاتر لە 200 هەزار كەس بەرزبووەتەوە لەكاتێكدا بڕیاربووە تەنها 20 هەزار كەس لەزیندانەكانی ئێراندا هەبێت. شەوی هەینی لەچوارچێوەی لێبوردنە گشتییەكەی ئێران ژمارەیەك چالاكوان ئازادكران بەبێ ئەوەی پێشتر خۆیان یان پارێزەرەكانیان ئاگاداركرابێتنەوە و تەنانەت هەندێك لەو زیندانیانە ئەو لێبوردەنەیان رەتكردووەتەوە كە لەلایەن عەلی خامنەیی، رابەری كۆماری ئیسلامی ئێران راگەیەنراوە. گەورەترین لێبوردن لەمێژووی ئێران یاسای ژمارە 110ی دەستوری ئێران بەپێی بەندی 11 ئاماژە بەوەكراوە كەتەنها یەك كەس بەڕاوێژ لەگەڵ سەرۆكی دەزگای دادی وڵاتەكە دەتوانێت لێخوشبوون یان لێبوردنی گشتی بۆ تاوانبارو زیندانیان دەربكات كەئەویش عەلی خامنەیی رابەری كۆماری ئیسلامییە. خامنەیی ئەمساڵیش هاوشێوەی ساڵانی رابردوو بەبۆنەی دامەزراندنی كۆماری ئیسلامی لێبوردنێكی گشتیی دەكرد كە بەو جیاوازییەی كەزیاترین زیندانیی بەراورد بەفەرمانەكانی پێشووی بەر ئەو لێبوردنە دەكەون كەژمارەیان دەگاتە 100 هەزار كەس. سەرچاوەكانی ناوخۆی ئێران بڵاویانكردووەتەوە لێبوردنە گشتییەكەی ئەمجارە بڕیارە 100 هەزار زیندانیی بگرێتەوە كە لانیكەم 39 هەزار زیندانییان لەدەستگیركراوانی ناڕەزایەتییەكانی رۆژهەڵاتی كوردستان و ناوچەكانی تری ئێرانە لەدوای مەرگی ژینا ئەمینی. خامنەیی لەساڵی 2019 بەهۆی یادی 40 ساڵەی دامەزراندنی كۆماری ئیسلامی ئێران لێبوردنێكی گشتیی دەركرد كە 94 هەزار زیندانیی دەگرتەوەو نزیكەی 61 هەزار زیندانیی ئازادكران، بەڵام لەساڵی 2020 و لەهەماندا یاددا لێخۆشبوونی بۆ سێ هەزار و 840 زیندانیی وڵاتەكەی دەركردووە كە لێخۆشبوونەكە ئازادكردن و سوككرنی سزای ئەو ژمارە زیندانیەی لەخۆگرتووە، بۆیە فەرمانی ئەم دواییەی بەبۆنەی 44 ساڵی دامەزراندنی كۆماری ئیسلامی بەراورد بەسەرجەم لێبوردنەكانی دیكە زیاترین زیندانیی دەگرێتەوە، بەڵام بەپێی مەرجەكان بێت كەمترین ژمارەی دەستگیركراوانی ناڕەزایەتییەكان دەگرێتەوە. مەرجەكانی ئەو لێبوردنە گشتییە ئەوەیە كەنابێت هیچ دەستگیركراوێك تۆمەتی سیخوڕی لەسەر بووبێت و تۆمەتبار كرابێت بە پەیوەندیی راستەوخۆ لەگەڵ دەزگا هەواڵگرییە بیانیەكان و هاوكات تۆمەتی كوشتن و برینداركردنی لەسەر نەبێت و هەروەها ئەو دەستگیركراوانە نابێت هیچ جۆرە سكاڵایەكیان لەسەر تۆمار كرابێت و دەستیان نەبووبێت لەكردنەوەی ئاگرو دروستكردنی بەربەست لەشەقام و شوێنە گشتییەكان و هێرشیان نەكردبێتە سەر دامودەزگا حكومییەكان. قەیران و بودجەی زیندانیان ناوەندی سیستمی زیندانەكان لەجیهان(World Prison Brief) بڵاویكردووەتەوە؛ ئێران خاوەنی 189 هەزار زیندانییەو بەوەش دەبێتە دەیەمین وڵاتی جیهان كەزیاترین زیندانیی هەیە لەكاتێكدا ناوەندی زیندانەكانی وڵاتەكە رایگەیاندووە ژمارەی زیندانییانی ئێران زیاتر لە 240 هەزار كەسە. ئاشكرابووە هەر زیندانییەك مانگانە لانیكەم 222 دۆلاری پێویستەو بەهۆی ئەوەی لەم دواییانەشدا زیاترین بەشداربووی ناڕەزایەتییەكان دەستگیركراون و دەبێت رەوانەی زیندانەكان بكرێن، خەرجییەكانی حكومەت بەرزدەكەنەوە. بودجەی ئەمساڵی زیندانەكانی ئێران بە 198 ملیۆن دۆلار دیارییكراوەو لەبەراوردەكاندا دەركەوتووە ئەگەر ئەو ژمارە زۆرە لەزیندانەكاندا بمێننەوە لانیكەم پێویستیان بە 79 ملیۆن دۆلاری دیكەیە. لێبوردنە گەشتییەكەی خامنەیی كە بۆ یادی 44 ساڵەی دامەزراندنی كۆماری ئیسلامی ئێران بووە دوو ئامانج دەپێكێت كە لەلایەك زیندانەكانی ئێران لەو قەرەباڵغی و لەكورتهێنانی بودجە رزگار دەكات و لەلایەكی دیكەشەوە دەسەڵاتی وڵاتەكەی بەلێبوردەو خۆگونجێن پیشاندەدات كە تائێستا پێچەوانەی ئەوە دەركەوتووە. جێ لەزیندانەكاندا نەماوە بەپێی ئامارە رەسمییەكان بۆ هەر 100 هەزار كەس لەدانیشتوانی ئێران بەرۆژهەڵاتی كوردستانیشەوە نزیكەی 290 كەس زیندانیی دەكرێن و لەهەر ساڵێكدا نزیكەی 650 هەزار كەس لەدانیشتوانی ئێران بۆ ماوەی تەنانەت 24 كاتژمێریش بێت، زیندانیی دەكرێن لەكاتێكدا توانای لەخۆگرتنی زیندانەكانی ئێران 88 هەزار كەسە. بەهۆی ئەوە ژمارەو سزای زیندانیكردن لەئێران زۆرە پێدەچێت هەر هاووڵاتییەك تاكۆتایی ژیانی لەو وڵاتە بەلانی كەمەوە 24 كاتژمێر زیندانیكردنی بەربكەوێت. ئێران خاوەنی 268 زیندانی ئاشكرایە لە 31 پارێزگا كە 108 زیندانیان لەلایەن دەزگای دادی وڵاتەكەوە سەرپەرشتیی دەكرێن و سوپای پاسدارن 29 زیندانی هەیە و وەزارەتی هەواڵگریی ئێران (ئیتلاعات) نزیكەی 51 زیندانی هەیە، بۆیە هەر كەسێك رێی بكەوێتە زیندانەكانی سوپای پاسداران و ئیتلاعات رەنگە بەتەواوەتیی بێسەروشوێن ببێت چونكە هیچ زانیارییەكی فەرمیی لەسەر بڵاوناكرێتەوە. زیندانەكانی قەرچەك، فەشافویە، عادل ئاباد، ئێوین، وەكیل ئاباد، ورمێ بەمەترسیدارترین و گەورەترین زیندانەكانی ئێران و رۆژهەڵاتی كوردستان لەقەڵەمدەدەرێن كەسەرجەمیان لەلایەن ئەمریكاوە سزایان بەسەردا سەپێنراوە. رێكخراوەكانی مافی مرۆڤی رۆژهەڵاتی كوردستان ئاشكرایانكردووە تەنها لەو بەشەی كوردستان نزیكەی حەوت هەزار كەس لەناڕەزایەتییەكاندا دەستگیركراون و دوور نییە بەو لێبوردنە سزای زۆرینەیان كەم ببێتەوەو ژمارەیەكیشیان ئازادبكرێن، بەڵام ئەوەش ناتوانێت ناڕەزایەتییەكانی رۆژهەڵات راگرێت بەتایبەت كەجگە لەو زیندانیانە 130 كەس كوژراون.
هاوڵاتی له كۆنفرانسى ئاسايشى ميونشن، ئێوارهى ئهمڕۆ ههينى، 2023/2/17، نێچيرڤان بارزانى، سهرۆكى ههرێمى كوردستان، لهگهڵ محهمهد بن عهبدولڕهحمان بن جاسم ئال سانى، جێگرى سهرۆك وهزيران و وهزيرى دهرهوى قهتهرکۆبونەوە. بەگوێرەی راگەیێندراوەکەی سەرۆکایەتیی هەرێمی کوردستان؛ لە کۆبوونەوەی نێوان نێچیرڤان بارزانی، سەرۆکی هەرێمی کوردستان و محهممهد بن عهبدولڕهحمان بن جاسم ئال سانى، جێگرى سهرۆكوهزيران و وهزيرى دهرهوەى قهتهر "پهيوهندييهكانى قهتهر لهگهڵ عێراق و ههرێمى كوردستان و بوارهكانى هاريكاريى هاوبهش" تاوتوێ کران و "جهختيان له برهودان به پهيوهندييهكانى ههردوولا له ههموو بوارهكاندا كردهوه." وەزیری دەرەوەی قەتەر "خواستى وڵاتهكهى بۆ فراوانكردنى كار و وهبهرهێنان و سهرمايهگوزارى له عێراق و ههرێمى كوردستان بهتايبهتى دووپاتكردهوه و هيواى خواست زهمينه و دهرفهتى باشتر بۆ كهرتى تايبهتى قهتهرى له ههرێمى كوردستان فهراههم ببێت." هەروەها نێچیرڤان بارزانی، سەرۆکی هەرێمی کوردستان بۆ ئەو خواستەی وەزیری دەرەوەی قەتەر "ههموو پشتگيرى و ئاسانكارييهكى لايهنه پهيوهندارهكانى ههرێمى كوردستانى لهمبارهوه نيشان دا." لە بەشێکی کۆبوونەوەکەدا سەرۆکی هەرێمی کوردستان و وەزیری دەرەوەی قەتەر باسیان لە دۆخی رۆژهەڵاتی نێوەڕاست و ناوچەکە کردووە و "ههردوولا هاوڕا بوون لهسهر گرنگيى ههوڵدان و كاركردن بۆ پاراستنى ئارامى و سهقامگيرى له رۆژههڵاتى ناوهڕاست و ناوچهكه بهگشتى و گرنگيى چارهسهركردنى كێشه و ناكۆكييهكان به شێوهيهكى ئاشتيیانه."
هاوڵاتی سەرۆکی هەرێمی کوردستان ئەمڕۆ هەینی لهگهڵ ياريدهدهرى وهزيرى بهرگريى ئهمهريكا كۆبووهوه . لە پەراوێزی کۆنفرانسی ئاسایشی میونشندا ئێوارهى ئهمڕۆ ههينى 2023/2/17، نێچیرڤان بارزانی، سەرۆکی هەرێمی کوردستان لەگەڵ سڵێست واڵندەر، یاریدەدەری وەزیری بەرگریی ئەمهریکا بۆ کاروباری ئاساییشی نێودەوڵەتی کۆبونەوە. سەرۆکایەتیی هەرێمی کوردستان لەبارەی کۆبوونەوەکە لە راگەیێندراوێکدا دەڵێت لە کۆبونەوەکەدا کاروباری ئاساییشی نێودەوڵەتی، دۆخى ئهمنيى عێراق و ههرێمى كوردستان و ناوچهكه تاوتوێ كراو و باس له دوايين پێشهاتهكانى شهڕى دژى تيرۆر و بهرهنگاربوونهوهى مهترسييهكانى داعش كراوە. بە گوێرەی ڕاگەیەندراوەکە ، واڵندهر دووپاتى كردۆتەوە كه ولایەتە يهكگرتووهكانى ئهمهريكا له چوارچێوهى ڕێككهوتنى ستراتيژيى وڵاتهكهيدا لهگهڵ عێراق، له پێشكهشكردنى ههموو هاوكارى و پشتگيرييهكى پێويست بۆ عێراق و ههرێمى كوردستان بهردهوام دهبێت و تا لهناوبردنى يهكجارهكى و نههێشتنى ههڕهشهيان، پێكهوه ڕووبهڕووى تيرۆرستانى داعش دهبنهوه. لە بەشێکی دیکەی راگەیێندراوەکەی سەرۆکایەتیی هەرێمی کوردستاندا هاتووە لاى خۆيهوه نێچيرڤان بارزانى سوپاس و پيزانينى ههرێمى كوردستانى بۆ هاوكارى و پشتگيريى ئهمهريكاى له بهرهنگاربوونهوهى تيرۆردا دووپات كردۆتەوەوو بهردهواميى پشتگيريى واشنتۆنى بۆ سهركهوتنى پرۆسهى چاكسازى له وهزارهت و ڕێكخستنهوهى پێشمهرگه به پێويست و گرنگ دەزانێت. هاوکات تاوتوێكردنى دۆخى ناوچهكه بهگشتى و گرنگيى پێكهوهكاركردن بۆ پاراستنى ئارامى و سهقامگيرى و بهرهنگاربوونهوهى مهترسى و ههڕهشه ئهمنييهكان و چهند پرسێكى جێى بايهخى هاوبهش، تهوهرێكى ديكهى كۆبوونهكه بوو.
نیگار عومەر لەسنوری ئیدارەی گەرمیان لەكۆی 144پرۆژە، كاركردن لە 64 پرۆژەدا راگیراوەو شەش پرۆژەیان بەتەواوی هەڵوەشاوەتەوە كە بەزۆری پرۆژەی خزمەتگوزارو تەندروستی و پەروەردەو گەشتیارییە. یەكێك لەگرنگترین ئەو پرۆژانەی كەهەڵوەشاوەتەوە پرۆژەی دروستكردنی نەخۆشخانەیەكی سەد قەرەوێڵەییە لەقەزای كەلار كە لەساڵی 2013 بڕیاری دروستكردنی دراوە، هاووڵاتیانی سنورەكە بەپرۆژەیەكی گرنگ و پێویستی دەزانن بۆ ناوچەكەیان، بەڵام ئەم پرۆژەیە نەك كاركردنی تێیدا راگیراوە بەڵكو حكومەت كاركردنی لەگەڵ كۆمپانیای جێبەجێكار هەڵوەشاندوەتەوەو بەدوور دەزانرێت كاری تێدا بكرێتەوە. لەنێو ئەو پرۆژانەی كەڕاگیراون نزیكەی 70لەسەدی دەكەوێتە قەزای كەلارەوەو بەشەكەی دیكە دەكەونە قەزای كفری و قەزای خانەقینەوە كە 15پرۆژەی شارەوانی گەرمیانی تێدایە كەڕاگیراون. ئەندازیار عومەر وەلی بەڕێوبەری پلاندانان لەئیدارەی گەرمیان بەهاوڵاتی راگەیاند:» لەسنوری گەرمیان لەكۆی 144پرۆژە، 64 پرۆژەیان راگیراوە و شەش پرۆژەیان گرێبەستی كاركردن تێیدا هەڵوەشاوەتەوە كەیەكێك لەو پرۆژانە پرۆژەی دروستكردنی نەخۆشخانەی سەد قەرەوێڵەییەكەی قەزای كەلارە كەبەیەكێک لەپرۆژە گرنگەكان دادەنرێت كەزۆربەی ئەو پرۆژانەی كەڕاگیراون دەكەوێتە قەزای كەلارەوە، كەنزیكەی 70لەسەد دەبێت و پرۆژەكانی تریش دەكەوێتە قەزاو ناحیەكانی سنوری كفری و خانەقین». وتیشی:» ئەو پرۆژانەی كەڕاگیراون زیاتر پرۆژەی خزمەتگوزراین و پرۆژەی پەروەردەو بینای زانكۆو رێگەوبان و قیرتاوكردنی كۆڵان و شۆستەكان و پرۆژەی گەشتیارو تەندروستی و دروستكردنی بەنداوە كەپێویستەكی سەرەكین بۆ سنورەكە». ئاماژەی بۆ ئەوەشكرد:» كۆی تێچووی ئەم پرۆژانە كەڕاگیراون نزیكەی 438 ملیار دینار دەبێت و 95 ملیار دیناری وەرگیراوە، زیاتر ئەو پرۆژانەی كەڕاگیراون لەسەر بوجەی وەبەرهێنانن، ئێمەش وەك ئیدارەی گەرمیان هەمیشە داوامانكردووە كە ئەم پرۆژانە كاركردن تێدا دەستپێبكاتەوە، بەڵام زیاتر هۆكارەكەی بۆ قەیرانی دارایی دەگەڕێنەوە». هاوكات بەرزان فایەق بەڕێوبەری پرۆژەكان لەشارەوانیی گەرمیان بەهاوڵاتی وت:» ئەو پرۆژانەی كەڕاگیراون لەشارەوانییەكان 15پرۆژەیە، كە پێنج پرۆژەیان دەكەوێتە قەزای كەلارەوە، كە بەزۆری پرۆژەی قیرتاوو ئاوەڕۆ و شۆستەكانن، بۆ نموونە یەكێك لەم پرۆژانەی كەلار كەڕاگیراوە پرۆژەی ئاوەڕۆو رێگاسازیە لەنێوان گەرەكی بنگردو گردە گزینەوەو دوو لەو پرۆژانە دەكەونە ناحیەی رزگارییەوە وەك پرۆژەی رێگاسازی گەڕەكەكانی ناحیەی رزگاری كەزۆربەی گەڕەکەكانی رزگاری دەگرێتەوە، ئەم پرۆژەیە 51 لەسەدی تەواو بووە كە پرۆژەكە دەستبكاتەوە بەكاركردن، بەشێكی زۆری گەڕەکەكانی رزگاری دەگرێتەوە، لەئێستادا گەڕەکەكانی ناحیەی رزگاری زۆربەی رێگاسازی بۆ نەكراوە، دوو پرۆژەیان دەكەوێتە قەزای خانەقینەوە». راشیگەیاند:» ئەو پرۆژانەی كە لەشارەوانییەكان راگیراوە لەساڵی 2012 بڕیاری لەسەردراوەو لەسەر بوجەی پەرەپێدانی پارێزگاكان كە بەپترۆدۆلار ناسرابوو، ئەم پرۆژەیەش نەماوە لەئێستاداو تائێستاش هیچ بڕە پارەیەك بۆ ئەم پرۆژانە تەرخاننەكراوە هەموو پرۆژەكان پێداویستی خەڵكی ناوچەكەن». ئەوەشی وت:» تێچووی پرۆژەكانی شارەوانی گەرمیان 50 ملیۆن دۆلار دەبێت، راگرتنی ئەم پرۆژانە زیاتر پەیوەندی بەقەیرانی داراییەوە هەیە». هەروەها ئەیاد محەمەد، چالاكی مەدەنی دەڵێت:» لەگەرمیاندا چەندین پرۆژەی گرنگ هەیە كەپێویستە جێبەجێ بكرێن و كاری تێدابكرێتەوە وەك پرۆژەی رێگای كەلار بۆ سلێمانی و چەندڕۆژێك كاری تێدادەكرێت و دووبارە رادەگیرێتەوەو پرۆژەی بەنداوی باوەنورو نەخۆشخانەی سەد قەرەوێڵەییەكەی كەلارە كەپێویستە بۆ ناوچەكەو تەندروستی گەرمیان لەئێستادا پەكیكەوتووە ئەم پرۆژانەو چەندینی دیكە، بەڵام دەبینین لەشوێنەكانی دیكە پرۆژە جێبەجێدەكرێت و گەرمیان پشتگوێخراوە لەهەموو روویەكەوە، هۆكاری ئەمانەش دەگەڕێتەوە بۆ ئەوەی كەحزب دەستی خستووەتە نێو هەموو كارەكانی حكومەتەوەو سنورەكە بووەتە قوربانی ململانێی حزبەكان». ئەیاد محەمەد بە هاوڵاتی وت:» لایەنی پەیوەندیدار باس لەقەیرانی دارایی دەكەن و لەئێستا بەجیاوازتر لەساڵاتی رابردوو قەیران كەمبووەتەوە دەشبینن پرۆژەكان بەزۆری كاری تێدا ناكرێت و ئەگەر هەر پرۆژەیەكیش هەڵبوەشێتەوە شەرمەزارییە بۆ حكومەت و بەرپرسانی ناوچەكە». ئاماژەی بۆ ئەوەشكرد: قەیرانی دارایی بیانویەكە بەدەست حكومەتەوە بۆ پەكخستنی كەرتی گشتی و بۆ ئەوەی هاووڵاتی هەمیشە لەكێشەدا بێت باسی پرۆژە گرنگەكان نەكرێت و حكومەت لەخەمی خەڵكدا نیەو نایانەوێ خزمەت بەسنورەكەش بكەن».
وەزارەتی دەرەوەی عێراق، ئەمڕۆ هەینی، ڕەوانەکردنی سێ فڕۆکەی فریاگوزاری نوێی بۆ غازی عەنتاب لە تورکیا ڕاگەیاند. وتەبێژی فەرمی وەزارەتەکە، ئەحمەد ئەلسەحاف، ڕاگەیاند: "ئەمڕۆ سێ فڕۆکەی فریاگوزاری بەرەو غازی عەنتاب هەڵدەفڕن". ئەوەشی ووت، "دیپلۆماسیەتی وەڵامدانەوەی نیشتمانی بەردەوامە لە هەوڵەکانی بۆ دابینکردنی بەرزترین". ئاستی پشتیوانی لە تورکیا و سوریای دراوسێ”. ئەلسەحاف ئاماژەی بەوەشکرد، "لایەنی تورکی وەزارەتی دەرەوەی ئاگادارکردۆتەوە، لە یاداشتێکی فەرمیدا، کە ژمارەی بریندارانی هاوڵاتیانی عێراقی، کە گواستراونەتەوە بۆ نەخۆشخانە جیاوازەکانی تورکیا، لە ئەنجامی بوومەلەرزەکەدا، گەیشتووەتە 22کەس."
ئەمڕۆ و سبەینێ پلەکانی گەرما چەند پلەیەک بەراورد رۆژانی رابردو بەرزدەبنەوە، ئاسمانیش لەنێوان پەڵە هەور و نیمچە هەوردا دەبێت. بەڕێوەبەرایەتی گشتی کەشناسی و بومەلەرزەزانی بڵاویکردەوە، ئەمڕۆ هەینی ئاسمان ساماڵ و پەڵە هەور دەبێت، پلەکانی گەرما چەند پلەیەک بەرزدەبنەوە، خێرای با لەسەرخۆ مامناوەند دەبێت لەنێوان 10 بۆ 20 کیلۆمەترر لەکاتژمێرێکدا. لە ڕاگەیاندراوەکە هاتووە، سبەی شەممە ئاسمان ساماڵ و پەڵە هەور دەبێت هەندێک کات نیمچە هەور دەبێت، پلەکانی گەرما، لە زۆربەی ناوچەکان بە نزمی دەمێننەوە، بەڵام بەرزترین پلە بەنزیکەی دو پلە بەرزتر دەبنەوە. لەکۆتاییدا، کەشناسی بەرزترین پلەکانی گەرمای پێشبینیکراو بە پلەی سیلیزی بەم شێوە ڕاگەیاند : هەولێر : 11 پلەی سیلیزی سلێمانی : 10 پلەی سیلیزی دهۆک : 10 پلەی سیلیزی کەرکوک : 15 پلەی سیلیزی هەڵەبجە : 12 پلەی سیلیزی زاخۆ : 12 پلەی سیلیزی سۆران : 7 پلەی سیلیزی گەرمیان : 17 پلەی سیلیزی
نرخی دۆلار بەرامبەر دینار $100=152،500 نرخی تمەن بەرامبەر دۆلار $100=4،700،000 نرخی لیرەی تورکی بەرامبەر دۆلار 1890=100$ نرخی یۆرۆ بەرامبەر دینار 165،000=€100
مهزههر محهممهد ساڵح راوێژكاری دارایی و ئابووری سهرۆكی حکومەتی عێراق، له لێدوانێكدا ڕایگەیاند، دواكهوتنی ناردنی پڕۆژهیاسای بودجهی 2023 بۆ پهرلهمان، بههۆی ناجێگیری نرخی دۆلارهوهیه كه ئهنجوومهنی وهزیران بڕیاری كۆتایی لهسهر نهداوه. دهشڵێت، لهكاركردنی بهردهوامداین بۆ ئهوهی پێداچوونهوه به چهند بڕگه و بهندێكی پڕۆژهیاساكه بهپێی نرخی نوێی دۆلار بكرێتهوه، ئهمهش كاتێكی زۆرتری پێویسته و رهنگه له دوو ههفتهی داهاتوودا پێداچوونهوهكان تهواو بكرێن. بەرزبونەوەی بەرچاوی نرخی دۆلار بەرامبەر دیناری عێراقی ، لەکۆتایی ساڵی ڕابردوو، کە تائێستاش نرخەکە ناجێگیرە و بەرز و نزم دەکات و کاریگەرییەکەی ماوە، کێشەی زۆری دروست بۆ کارەکانی حکومەت و پەرلەمان بەگشتی و هاوڵاتیان بەتایبەت کە بارگرانییەکی زۆر کەوتە سەریان هاوڵاتیان، بەهۆی گرانبونی نرخی شتومەک و کاڵاکان، بۆئەو مەبەستەش بانکی ناوەندی عێراق و کابینەی محەمەد سودانی کۆمەڵێک ڕێکار و بڕیاریان دەرکرد بۆ دابەزاندن و جێگرکردنی نرخی دۆلار
شەنای فاتح تادێت بەكارهێنانی جگەرەی ئەلیكترۆنی (ڤایپ) لەناو گەنجان و هەرزەكاراندا زیاتر دەبێت، بەتایبەت لەناو خوێندكارانی خوێندنگاكاندا بەجۆرێك كار گەیشتووەتە ئەوەی كەبەشێك لەخوێندكاران ئالوودەبن پێوەی، تووێژەرێكی كۆمەڵایەتیش باس لەوەدەكات كەبەكارهێنانی جگەرەی ئەلیكترۆنی بەرەو دیاردەبوون دەچێت. جگەرەی ئەلیكترۆنی یان (ڤایپ، پۆد)یشی پێدەوترێت، ئامێری گەیاندنی ئەلیكترۆنی نیكۆتینە، بارگاوی دەكرێتەوەو چەندین تامی جیاواز لەخۆدەگرێت وەك: سەهۆڵ- ئەناناس- لیمۆ- نەعناو شلیك و چەند تامێكی دیكە. رێباز عەلی، تووێژەری كۆمەڵایەتی لەخوێندنگای سەڵاحەدینی ئەیوبی كوڕان لەشاری سلێمانی لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتی وت: «جگەرەی ئەلیكترۆنی گرفتێكی گەورەیە لەناوەندەكانی خوێندنداو بەشێكی زۆری خوێندكاران بەكاریدەهێنن و بەرەو دیاردەبوون دەچێت». ئەو تووێژەرە دەڵێت: خوێندكار هەیە یەكجار بەكاریدەهێنێت وەكو تاقیكردنەوەیەك یان وەك چاولێكەرییەك لەهاوڕێكەی، خوێندكاریش هەیە چەندجارێك دووبارەو چەندبارەی دەكاتەوە یان خوی پێوە گرتووە، خوێندكار هەیە دێت داوای چارەسەری دەروونی دەكات و دەڵێت من ئالوودەی جگەرەی ئەلیكترۆنی بووم». سەبارەت بەهۆكاری زۆربوونی بەكارهێنانی جگەرەی ئەلیكترۆنی ئەو تووێژەرە ئاماژەی بەچەند خاڵیك كرد كەئەوانیش: «بەئاسان دەستكەوتنی لەماركێتەكانداو نەبوونی چاودێری لەسەری و بەكارهێنانی لەلایەن بەشێك لەئەندامانی خێزانەوە كەدەبێتە هاندەرێك بۆ خوێندكاران و تەنانەت كێشانیشی لەلایەن مامۆستایانەوە، هەروەها بەكارهێنان و ریكلامكردنی ئەم كاڵایانە لەلایەن یوتیوبەرو مۆدێلەكانەوە كەئەم كەسایەتیانە لای بەشێك لەخوێندكاران وەك كەسایەتی پێشەنگ دەبینرێن و چاویان لێدەكەن». بەپێی قسەی ئەو تووێژەرە لەئێستادا بەكارهێنەرانی جگەرەی ئەلیكترۆنی تەنها كوڕان نین، بەڵكو لەكچانیشدا بەكارهێنەرانی زیادیكردووە و دەڵێت: «دەستكەوتنی ئاسانە، بەشێكیان لەقوتابخانەدا لێیان دەسەندرێت و بەشێكیشیان خێزانەكانیان ئاگادارن و بەشێكی بەكارهێنەری جگەرەی ئەلیكترۆنی خوێندكارانی پۆلی ١٢ن». حاڵەت هەبووە دایك و باوك خۆیان بازرگانی جگەرەی ئەلیكترۆنی بوون و داوایان لەستافی خوێندنگە كردووە كەئاگایان لەمنداڵەكەیان بێت و تووشی جگەرەی ئەلیكترۆنی و ئەو حاڵەتانە نەبێت و تێكەڵی ئەو هاوڕێیانە نەبێت كەبەكارهێنەری ئەو جۆرە ماددانەن. جەلال كەریم، بەڕێوبەری قوتابخانەی بنەڕەتی ئامێدی لەشاری سلێمانی لەلێدوانێكیدا بە (هاوڵاتی) وت: چەندینجار جگەرەی ئەلیكترۆنی و جگەرەی ئاسایی بەخوێندكار گیراوەو لەئێستادا جگەرەی ئەلیكترۆنی بووەتە دیاردە لەناو گەنجاندا، تەنانەت لەناو كچانیشدا باوەو چەندین جار بەخوێندكاری كچمان گرتووە، بەڵام حاڵەتەكە لەناو كچاندا كەمترە. وتیشی: خوێندكار هەبووە چەندین جار جگەرەی ئەلیكترۆنیمان پێگرتووەو بانگهێشتی كەسوكاریشیمان كردووە بەڵام بەهۆی ئەوەی كە ئالوودەی دوكەڵ كێشان بووە هیچ چارەسەری نەبووە یان چارەسەرەكەی زۆر گرانە، هەروەها بەشێكی خوێندكاران بازرگانی بەجگەرەی ئەلیكترۆنییەوە دەكەن، واتە خۆیان دەیكڕن و دەیهێنن بۆ قوتابخانەو بەشێوەی قیست یان نرخێكی زیاتر دەیفرۆشنە هاوڕێكانیان. ئاڕاستەیەك هەیە لەناو كۆمەڵگادا كەگەنجان و لاوان ئالوودە دەكەن و بەرەو دوكەڵكێشان و كاری ناڕەوایان دەبەن كە لەپشتییەوە ئامانجی دیكە هەیە، یان بەشێك لەبەكارهێنەران بەهۆكاری رەواندنەوەی خەم و خەفەت و بەخشینی ئاسوودەیی دەزانن و بێكاری گەنجانیش هۆكارێكی دیكەیەو خاڵێكی گرنگیش ئەوەیە كەگەنجان لەم وڵاتەدا هیواو ئاواتیان نییەو بێئومێدن و بەشێكی گەنجانیش بەهێمای شارستانیەت و پێشكەوتنی دەزانن. مامۆستا جەلال كەریم وای وت. بەڕێوبەرایەتی گشتی پەروەردەی سلێمانی و پۆلیسی سلێمانیش بەهۆی زۆربوونی بەكارهێنانی جگەرەی ئەلیكترۆنیەوە بڕیاروایە كۆنفڕانسێك لەسەر ئاستی پارێزگای سلێمانی سازبكەن، لەو بارەیەوە لەتیف حسێن سەرۆكی لیژنەی پەروەردە بۆ ئەو پرسەو هاوكات بەڕێوەبەری گشتی پەروەردەی شارباژێڕ لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتی وت: چەندین حاڵەت و دیاردە هەن ناوەندەكانی خوێندن بەدەستییەوە دەناڵێنێت، لەوانە وازهێنان لەخوێندن و ئالودەبوون بەئامێرە ئەلیكترۆنییەكان و خراپ بەكارهێنانیان و زوو هاوسەرگیری كردن و چەندینی دیكە، هەروەها بەكارهێنەرانی جگەرەی ئەلیكترۆنی لەناو خوێندكاران و تەنانەت مامۆستایانیشدا رێژەكەی زۆرە بێگومان كەمامۆستا بەكاریهێنا رێگە خۆشدەكات بۆ ئەوەی خوێندكارانیش بەكاریبهێنن، بەڵام من پێموایە هێشتا نەبووەتە دیاردەیەكی بەربڵاو و بەشێكی زۆری ناوەندەكانی خوێندن رێكاری پێویستی خۆیانیان هەیەو رێگە بەتەشەنەسەندنی نادەن. وتیشی: بێگومان بەبێ هەماهەنگی كەرتی پەروەردەو برایانی پۆلیس و ئاسایش، ناتوانرێت ئاسایشی كۆمەڵایەتی بپارێزرێت، بۆیە لەم سۆنگەیەوە بەردەوام پەروەردە لەگەڵ ئاسایش و پۆلیس هەماهەنگی هەیەو رێگاكان و رێكارەكانی ئەم هەماهەنگییەش ئەوەیە كاتێك حاڵەتێك دێتە پێش، یان كەیسی خوێندكارێك یان مامۆستایەك پێویستی بەوان هەبێت، بەسوپاسەوە بەردەوام لەسەر خەتن لەگەڵمان هاوكارو پشتیوانن. لەتیف حسێن باسی لەوەشكرد كەهۆكارەكانی پشت ئەم حاڵەت و دیاردانەی كەئێستا بەرۆكی كۆمەڵگەی گرتووە زۆرن، كرانەوەی كۆمەڵگەی كوردی و زۆر هەنگاوی بەپەلەو خێراو رواڵەتی بەناوی پێشكەوتن و گۆڕانگاری وایكردووە كێشەو گرفتی گەورە دروستبكات، نەمانی كۆنترۆڵی خێزان و زۆری هۆكارەكانی لەخشتەبردنی نەوجەوان و قۆناغە هەستیارەكانی تەمەن، هۆكارێكی ترن بۆ زیادبوونی حاڵەت و دیاردەكان، بەئاسانی دەستڕاگەیشتن بەهەر شتێك كەمرۆڤ بیخوازێت بەبێ فلتەرو لێپرسینەوە، هۆكارێكی ترە، ئەمە جگە لەوەی نەمانی متمانەو نەبوونی هۆشیاری بەردەوام، وایكردووە بەبەردەوامی رێژەی حاڵەت و دیاردە نامۆو مەترسیدارەكان و تاوان و تاوانكاری و لادانە كۆمەڵایەتیەكانیش زیاتر ببن. بەپێی لێكۆڵینەوە تەندروستییەكانیش جگەرە ئەلیكترۆنییەكان سەرووی حەوت هەزار ماددەی كیمیایی جۆراوجۆرو كارلێكەر لەخۆدەگرن، دوو لەو ماددانەی كە لەنێو جگەرە ئەلیكترۆنییەكاندان بریتین لە (دای ئەسیتیل و ڤیتامین ئی ئەسیتەیت) كە بەڕێژەی بەرچاو هۆكاری برینداركردنی سیستەمی هەناسەدانن لەكاتی چوونە ناوەوەیان بۆ سیستەمی هەناسەو سییەكان دەبنەهۆی برینداركردن.
هاوڵاتی مەسرور بارزانی، سەرۆکوەزیرانی هەرێمی کوردستان ڕۆژی پێنجشەممە لە کۆشكی ئیلیزێ لە پاریس لەگەڵ سەرۆکی فەڕەنسا تاوتوێی کێشەکانی نێوان هەرێم و بەغدایان کرد و جەختیان لەسەر چارەسەری کێشەکانیان کردەوە. میدیای سەرۆکی حکومەتی هەرێم بڵاوی کردۆتەوە، کە ڕۆژی پێنجشەممە مەسرور بارزانی لەگەڵ ئیامونێل ماکرۆنی سەرۆکی فەڕەنسا لە کۆشکی ئیلیزێ لە پاریس کۆبوونەوە و تاوتوێی کارەکانی کابینەی نۆیەمی حکومەت و چارەسەری کێشەکانی نێوان هەرێم و بەغدایان کردووە. ئەم سەردانەی سەرۆکوەزیرانی هەرێم لەکاتێکدایە کە دادگای باڵای فیدراڵی لە ڕۆژی حەوتی ئەم مانگە کەوا بڕیاربوو لەسەر دەستوریبوون یان نەبوونی درێژکردنەوەی پەرلەمانی کوردستان کۆبوونەوەی خۆی ئەنجام بدات وبڕیار لەو باریەوە بدات، بەڵام بەهۆکارێکی نادیار کۆبوونەوەکەی بۆ مانگی داهاتوو دواخست، ئەمەش لە چوارچێوەی ئاڵۆزیەکانی نێوان هەرێم و بەغدا بوو. هەر لەوبارەیەوە، سەرۆکوەزیرانی هەرێم و سەرۆکی فەڕەنسا لە میانی کۆبوونەوەکەیاندا جەختیان لەسەر چارەسەری کێشەکانی نێوان حکومەتی ناوەندی و حکومەتی هەرێم کردەوە، هاوکات لەگەڵ ئەوەشدا تەوەرێکی دیکەی گفتوگۆکانیان پەرەپێدان بە کەرتی ئابوری و هەناردەکردنی بەرووبومی کشتوکاڵی بوو بۆ وڵاتانی ئەوروپا. پاریس و هەولێر دوای واژۆکردنی رێكهوتننامهى دۆستایهتى و هاریكاری نێوان ههردوو شاری پاریس و ههولێر به ئاماده بوونى شاندى ههردوو له لایهن ههریهك له ئان هیدالگۆ شارهدارى پاریس و نهوزاد هادى پارێزگاری ههولێر، بە دەستەخوشکی یەکتر ناودەبرێن و پەیوەندیەکانیان لەو میانەشدا چڕتربۆتەوە ئەوەش بەتایبەتی لە ڕووبەڕوبونەوەی جەنگی دژی داعشدا.
لە شارەکانی رۆژهەڵاتی کوردستان و ئێران خۆپیشاندان و ناڕەزایەتیی بەڕێوچو و هێزە ئەمنییەکانیش هەوڵی رێگریی لە ناڕەزایەتییەکان دەدەن. لە چوارچێوەی ناڕەزایەتییەکانی دوای مەرگی ژینا ئەمینی و بەڕێوچونی چلەی لەسێدارەدانی مەهدی کەرەمی و محەمەد حسێنی لە ژمارەیک شاری رۆژهەڵاتی کوردستان و ئێران خۆپیشاندان و ناڕەزایەتیی بەڕێوچو. گەنجانی شارەکانی سنە و جوانڕۆ و لوڕستان و چەند شارێکی دیکە لە رۆژهەڵاتی کوردستان بە کردنەوەی ئاگر لە شەقامە سەرەکییەکانی ئەو شارە دروشمیان لە دژی دەسەڵاتی ئێران وتەوە و چەند بنکەیەکی سەر بە سوپای پاسداران سوتێنران. هاوکات لە تاران، کەرەج، مەشهەد، ئەراک، هورموزگان، رەشت و چەند شارێکی دیکە شەوی پێنجشەممە ژمارەیەکی بەرچاو لە گەنجان و خەڵکی ئەو ناوچانە رژانە سەر شەقامەکان و دروشمیان دژی دەسەڵات وتەوە. بە پێی ئەو تۆمارە ڤیدیۆییانەی لە ناڕەزایەتییەکانی ئەمشەو لە رۆژهەڵاتی کوردستان و ئێران بڵاو کراوەتەوە ژمارەیەکی زۆر لە هێزە ئەمنییەکان لە شارەکان بڵاوەیان پێکراوە و رێگریی دەکەن لە گردبونە و دەربڕینی ناڕەزایەتیی خەڵک. ئەمڕۆ 153 رۆژ بەسەر مەرگی ژینا ئەمینی و بەردەوامیی ناڕەزایەتییەکانی رۆژهەڵاتی کوردستان و ئێراندا تێدەپەڕێت و رۆژانە بە شێوازی جیاواز خۆپیشاندان و گردبونەوەی ناڕەزایەتیی بەڕێوەدەچێت.
.jpg)
هاوڵاتی نێچیرڤان بارزانی، سەرۆکی هەرێمی کوردستان سبەینێ دەگاتە ئەڵمانیا و لەگەڵ سەرۆک و سەرکردەی ١٥٠ وڵاتی جیهان بەشدار دەبێت لە پەنجاونۆهەمین کۆنفرانسی ئاسایشی میونشن، کە تێیدا جەنگی ئۆکرانیا و دۆخی ئێران وگۆڕانەکانی کەشوهەوا تاوتوێ دەکرێن. میدیای فەرمی نزیک لەپارتی ڕایگەیاند، سبەینێ نێچیرڤان بارزانی، سەرۆکی هەرێمی کوردستان لە پەنجاونۆهەمین کۆنفرانسی میونشن بۆ دووەم جار لەگەڵ سەرۆک و سەرکردەی ١٥٠ وڵاتی جیهان بەشدار ئەبێت. کۆنفرانسی میونشن ساڵی ڕابردوو لە پەنجاوهەشتەمین کۆبونەوەی خۆیدا بە ئامادەبوونی ١٣٥ سەرکردە و سەرۆک و وەزیری جیهانی بەڕێوەچوو، کە تێیدا پرسی جەنگی ئۆکرانیا یەکێک بوو لە پرسە گرنگەکان، بەڵام جیاواز لە ساڵی ڕابردوو ئەمساڵ داوا لە پوتین و سەرکرەکانی ڕوسیا نەکراوە و بانگهێشت نەکراون، لەکاتێکدا ساڵی ڕابردوو بانگهێشتکرابوون و خۆیان ئامادە نەبوون، لەگەڵ ئەوەشدا هیچ نوێنەرێکی ئێرانیش بانگهێشت نەکراون. بڕیارە کۆنفرانسەکە سبەینێ هەینی دەستپێبکات و نزیکەی ١٥٠ بەرپرسی وڵاتانی جیاواز تاوتوێی دواین پێشهاتە ئەمنییەکانی جیهان و هەڕەشەکانی سەر ئاشتی نێودەوڵەتی بکەن، بەتایبەت جگە لە کێشەکانی ئۆکرانیا و پێشهاتەکانی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست و بەتایبەت جەنگی دژی تیرۆریش باس دەکرێت. هەروەها کریستۆف هیوسگن، سەرۆکی کۆنفرانسەکە لەبارەی بانگهێشتنەکردنی نوێنەرانی ئێرانەوە ڕایگەیاند، بەهۆی پێشێلکارییەکانی ڕێژیمی ئێران بۆ مافەکانی مرۆڤ، هیچ بەرپرسێکی ئێرانی بانگهێشتی کۆنفرانسی ئاسایشی میونشن نەکراوە، لەبری ئەوە نوێنەرانی کۆمەڵگەی مەدەنی ئێران بانگهێشت کراون. کۆنفرانسی ئاسایشی میونشن لە ساڵی ١٩٦٣ لەلایەن ئیڤاڵد هاینریچ ڤۆن کلیست شمێنزین، ئەفسەری پێشووی سوپای ئەڵمانیا و بەشداری لە هەوڵێکی شکستخواردووی تیرۆرکردنی ئەدۆلف هیتلەردا دامەزرا، بە ئامانجی کۆکردنەوەی سەرکردە و پسپۆڕانی دیپلۆماسی بۆ گفتوگۆکردن لەسەر دۆخی ناتۆ و پەیوەندییەکان لە نێوان زلهێزەکانی هەردوو دیوی زەریای ئەتڵەسی.
هاوڵاتی نوێنەری هەدەپە لە باشوری کوردستان باسی لەوەکرد،ئەو هاوکارییانەی کۆدەکرێنەوە و رادەستی حکومەتەکانی تورک و سوریا دەکرێن ناگەنە دەست لێقەوماوانی بومەلەرزە و داوای کرد هەموو کەس هاوکارییەکانیان بگەیەننە دەست نوێنەرایەتیەکەیان بۆ ئەوەی بگەنە دەست لێقەوماوان. لە هەولێر ناهیدە ئەرمیش نوێنەری پارتی دیموکراتیکی گەلان (هەدەپە) لە باشوری کوردستان لە کۆنفڕانسێکی رۆژنامەنووسیدا، باسی لە کەمپینی کۆکردنەوەی هاوکاری لە ناوەندەکەیان کرد و ئاماژەی بەوەکرد لە سلێمانی و هەولێر و هەموو شوێنێک کوردانی خاوەن هەستی نەتەوەیی و نیشمانی دوای کارەساتی بومەلەرزە کەوتنە ئامادەباشییەوە و رایگەیاند، "ئێمە وەک هەدەپە ئامادەباشیمان راگەیاند. ئامانجی ئێمە ئەوەیە کە لە دۆخێکی بەپەلەدا و دەستبەجێ هاوکارییەکان بگەیەنینە دەست لێقەوماوان. نوێنەری هەدەپە وتی کە تائێستا بڕێکی باش هاوکارییان کۆکردووەتەوە، بەڵام لەبەر ئەوەی کارەساتەکە تەنیا شارێک و ناوچەیەکی نەگرتووەتەوە، پێویستە هەموو کەسێک بە هەموو تواناوە پشتیوانی هەڵمەتەکە بکەن. جگە لە پەدەکە زۆر پارت و کەسایەتی باشوری کوردستان پشتیوانیان لە کەمپینەکەیان کردووە. ناهیدە ئەرمیش دەشڵێت کە هاوکارییەکان لە بارەگاو ناوەندی نوێنەرایەتی پارتەکەیان کۆدەکەنەوە و ئەو هاوکارییانەی بە شێوەی کەلوپەل دەچنە تورکیا لە لایەن حکومەتەوە دەستی بەسەردا دەگیرێت، بۆیە بۆ باکوری کوردستان پارە دەنێرن و بۆ رۆژئاوای کوردستانیش کەلوپەل رەوانە دەکەن. نوێنەری هەدەپە لە باشوری کوردستان ئاماژەی بەوەکرد، ئەو هاوکارییانەی کە لەلایەن رێکخراوەکانی باشورەوە کۆدەکرێنەوە و رادەستی دامودەزگاکانی تورکیا دەکرێن، دەیانگەیەننە گروپە چەکدارەکان لە ناوچە داگیرکراوەکانی رۆژئاوا. هەموو کەس ئەوە دەزانێت و رەوانەی ناوچەکانی بومەلەرزەی ناکەن. ئەرمیش لەبارەی کەمپینەکەیان وتی، "سەرەتا بۆ هەفتەیک کەمپینەکەمان دەستپێکردبوو، بەڵام بە هۆی ئەوەی پێویستی زۆرە رەنگە مانگێکیش بەردەوام بێت. داوا لە گەلی باشور دەکەین، زیاتر پشتگیری و هاوکاری بکەن. پێویستی بە هەموو شت هەیە. وەک ئەرکێکی نەتەوەیی، کۆمەڵایەتی، ئایینی و ویژدانی بەو جۆرە مامەڵە بکەن و دەستی هاوکاری درێژ بکەن".
.jpg)
.jpg)
