ڤیدیۆ.. لەیلا زانا، گەیشتە یاریگای ئامەد سپۆر بزانە چۆن پێشوازیی لێدەکەن

ئیمان زەندی وەرزی سەرماو سۆڵە دەستیپێكردووە پلەی گەرماش لەهەندێك شوێنی ناوچە كوێستانیەكان دەگاتە ٢٥ پلەی ژێر سفر، بەمەش داربڕینەوەو كڕینی خەڵوز خواستی زۆری لەسەر دەبێت، بەڕێوەبەری راگەیاندنی پۆلیسی دارستان و ژینگەی هەرێم رایگەیاند: بڕینەوەی داری تەڕ لەبەر سوتەمەنی نیەو  دوو داواكاریمان پێشكەش بەوەزارەتی شارەوانی و گەشتوگوزار كردووە كەخەڵوز هاوردە بكرێت و باج وەرنەگیرێت، وتیشی: بۆ ١٠ مانگی ئەمساڵ هەزارو ٧٣٢ پەڕاوی لێكۆڵینەوەمان هەبووە، لەو ژمارەش ٦٧٨ پەڕاویان سەرپێچی ژینگەییە كە لەهەر نۆ بەڕێوەبەرایەتیمان تۆماركراوە، كەتێیدا دەستگیراوە بەسەر مشارو ماتۆڕی داربڕین و تەور لەگەڵ لایت و ئۆتۆمبێل، هەرچی غەرامەكانیشە بەپێی جۆری دارو تەمەنەكەی تۆماردەكرێت. هاوكات بەڕێوەبەری گشتی بازرگانی لەوەزارەتی بازرگانی هەرێم دەڵێت: رێگەپێدراو نیە خەڵوز هەناردە بكرێت، وەكو وەزارەتی بازرگانی مۆڵەتمان بەو كارە نەداوە، و كارگەمان نیە بەفەرمی خەڵوزی دارین و بەردین بەرهەمبهێنێت. بەپێی ئامارێكی فەرمی ساڵی پار ٢٦ هەزارو ١٧٠ تۆن خەڵوز هاوردەی هەرێمی كوردستان كراوە. شەماڵ باوانی ناوی خوازراوی خاوەن كورەچیەكی خەڵوزە، ئەو تەمەنی ٣٣ ساڵەو ماوەی سێ ساڵیشە وازی لەپیشەی كانە خەڵوز هێناوە، ئەو شارەزایی تەواوی هەیە لەدروستكردنی خەڵوز بەشێوەی زانستیانەو پشتی بەدارە وشكەكانی كوێستانەكان دەبەست و لەكانەكەی دەیكرد بەخەڵوز، بەڵام ئەو دژی بڕینەوەی داری تەڕە. شەماڵ دانیشتوی گوندێكە لەیەكێك لەكوێستانەكانی كوردستان، ئەو باس لەهەنگاوەكانی بەخەڵوزبوون دەكات و بۆ هاوڵاتی وتی: «بە سێ جۆر خەڵوز بەرهەمدێت، تەنها باسی جۆرە سەركەوتووەكەیان دەكەم، ئەویش لەهۆدەیەكی دوو بەسێیە بەبەرزی مەترێك و ٧٠ بۆ دوو مەتر، بەخشتی گڵ هەڵیدەچنین چونكە زیاتر بەرگەی گەرما دەگرێت كونیلەدارە بۆ هەواگۆڕكێ، پاشان داری پێویستی تێدەكرێت و سەقفەكەی بەچینكۆ دەگیرێت، بەڵام بازنەیەك لەنێو سەقفەكە جێدەهێڵین چونكە لەو بازنەیەوە گڕی پێوەدەنرێت، دارەكان گڕی نیە تەنها دووكەڵی هەیە بەماوەی سێ رۆژ دەبێت بەخەڵوزێكی زۆرباش»، «ژورەكە بە بلۆك كرابێت خەڵوزەكەی باش نابێ، پێشتر مۆڵەتی كانی خەڵوز هەبوو، بەڵام ئێستا كەس مۆڵەتی نیە، بۆ یەك تۆنی خەڵوز پێنج تۆن داری پێویستە، كێشی یەك فەردە خەڵوزی باش لەنێوان ٢٥ بۆ ٣٠ كیلۆدایە نرخەكەشی لەنێوان ١٠ بۆ ١٤ هەزار دیناردایە، خەڵوزكردن بە زانست نیە بەڵكو بەویژدانە، داری بەر باران لەگەڵ تەڕ بەكەڵك نایەت بۆ خەڵوز، خەڵكێكی زۆر پێیان وایە داری تەڕ زۆر باشەو بێڕەحمانە كەوتوونەتە بڕینەوەی، بازرگانەكان گەیشتوونەتە ئەو راستیەش كەخەڵوزی داری تەڕ باش نیە، بۆ ئەو مەبەستە رێگای تریان گرتووەتەبەر، دارە تەڕەكە دەبڕێتەوە بۆ ماوەی ساڵێک دایدەنێ تاوشك دەبێت ئەوكاتە دەیكات بەخەڵوز» شەماڵ وا دەڵێ. ئەو دەڵێت: «هەر لەناوخۆدا قاچاخیكردن دەكرێت ساڵانی رابردوو حكومەت چاودێری وردی كانەكان و بڕینەوەی داری دەكرد، هەروەها بەپەڕاوێك كەمۆری پێوەبوو رێگە دەدرا خەڵوز ببرێت بۆ ناوچەكانی كوردستان، بەڵام ئێستا ئەو چاودێرییە نەماوەو بووە بەهەڕەمەكی، ژمارەی كانەكان نازانرێت چونكە تۆمارناكرێت. ئەو شوێنانەی خەڵوز دەكەن ناوچە سنورییەكانی وەكو پێنجوێن، سۆران، رانیە، پیرەمەگرون، قەڵادزێ، شێنێیە كەسود لەدارەكانی وێوڵ و بەڕووو مازوو لەگەڵ قەزوان و گۆیژو زەیتیون دەبەستن و نابێت دارەكان تووشی كرمۆڵ و كەڕوو مێرووەكان بووبێت. محەمەد مەحوی، ئەندازیاری كیمیایی و شارەزا لەبواری ژینگە بەهاوڵاتی وت: «خەڵوزی دار كورەیە، كانی خەڵوز زیاتر خەڵوزی بەردین دەگرێتەوە، خەڵوزی دار بۆ ماوەیەكی كەم دەمێنێتەوە، بەڵام خەڵوزی بەردین گەرمییەكی زۆری هەیەو بەكاتژمێر دەمێنێتەوەو هەروەها هاوكاری خەڵوزە دارەكەیە، جۆرێكی تر لەخەڵوز هەیە لەچینەوە دێت كەدەستكردەو لەناو زەرفی تایبەتدایەو شێوەیان خڕخڕەو بەرگەی زۆر دەگرێت، گوایە دەڵێین لەتەنۆڵگەری ورد وردی پلاستیكی بەرهەمدێت، سوودەكەشی تەنها ئەوەیە بڕینەوەی دار كەمدەكاتەوە». نەوزاد شێخ كامل، بەڕێوەبەری گشتی بازرگانی لەوەزارەتی بازرگانی هەرێم بەهاوڵاتی راگەیاند: «رێگەپێدراو نیە خەڵوز هەناردە بكرێت، وەكو وەزارەتی بازرگانی مۆڵەتمان بەو كارە نەداوەو كارگەمان نیە بەفەرمی خەڵوزی دارین و بەردین بەرهەمبهێنێت، بەڵام هەوڵ هەیە كارگەی خەڵوزی بەردین دروستبكرێت، بەو هۆیەوە چەند داواكاریەك پێشكەشكراوە بەوەزارەت و بەڕێوەبەرایەتی گەشەپێدانی پیشەسازی، ئەم پیشەسازییە بۆ كوردستان گرنگەو كەرەستەكانیشمان هەیە»، ئەو دەڵێت: «هاوردەكردنی خەڵوز دەچێتە كۆمەڵەی چوارچێوەی بازرگانی گشتییەوە كە لەماددەی جۆراوجۆر پێكهاتووەو خەڵوز یەكێكە لەجۆرەكانی و بازرگانیوەكی رێگەپێدراوە». هاوكات بەرگەشت واحید، بەڕێوەبەری راگەیاندن و پەیوەندییەكانی دەستەی وەبەرهێنان بەهاوڵاتی وت: «كانە بەردین و كورەی دارینی خەڵوز لەكوردستان بوونی نیە، لەسەردەمی بەعس هەوڵدرابوو لەپێنجوێن دروستبكرێت، ئاگادارنین كەوەبەرهێنان بكرێت لەدروستكردنی كارگەی خەڵوزی بەردین». لەجیهاندا نزیكەی سێ ترلیۆن درەخت هەیە، بەڵام ساڵانە زیاتر لە 10 ملیار درەخت دەبڕێنرێتەوە، بەهۆی ئەم قڕكردنەوە دەردانی كاربۆن زیادیكردووە لەهەوادا، بەپێی هەندێك لێكۆڵینەوە  گەر بەم رێژەیە داربڕین بەردەوام بێت و كار بۆ روواندنی دار نەكرێت لەماوەی 100 ساڵدا دارستانەكان لەناودەچن. بەپێی ئەو داتاو زانیارییەی هاوڵاتی لەوەزارەتی كشتوكاڵی هەرێمی كوردستان دەستیكەوتووە زۆرترین رێژەی پانتایی سەوزایی لەدهۆكە كەڕێژەكەی 27.58%، بەدوایدا پارێزگای هەڵەبجەیە بەڕێژەی 10.4%و سلێمانی بەڕێژەی 9.1%، هەولێریش 9.5% سەوزاییە، بڕیاریشە سەوزایی لەناوچەكانی كوردستان بەڕێژەی 12.44% دروست بكرێت. رائید فواد ئەحمەد زراری، بەڕێوەبەری راگەیاندنی پۆلیسی دارستان و ژینگەی هەرێم بەهاوڵاتی وت: «بڕینەوەی داری تەڕ لەبەر سووتەمەنی نیە بەڵكو لەسەدا ‏٨٠یبازرگانان و چاوچنۆكەكان دەیبڕنەوە، هاووڵاتی ئاسایی گوندەكان تەنها لق و پۆپە وشەكەكان دەبڕنەوە و خەڵكی ناوچە شاخاوییەكان سكاڵا تۆماردەكەن لەسەر ئەو بازرگانانە، دوو داواكاریمان پێشكەش بەوەزارەتی شارەوانی و گەشتوگوزار كرد كەخەڵوز هاوردە بكرێت و باج وەرنەگیرێت، دووەم رێنماییەك دەربكەن بەهیچ جۆرێك ماسی بەدار نەبرژێنرێت، پێشتر باجی گومرگی لەسەدا دوانزدە بوو داوای كۆبوونەوەمان لەگەڵ وەزیری كشتوكاڵ كرد، داوامانكرد باج بكرێتەوە بە لەسەدا چوار، بەڵام ئێستا باج بووە بە ‏٥٪،بەڵاموەزارەتیداراییرەزامەندنیەباجنەمێنێتچونكە لەڕووی ئابورییەوە بیردەكاتەوە، نازانین چەند كانە خەڵوز هەیە لەكوردستان، گەر بزانین دەستی بەسەردادەگرین، بەهەمان شێوە بۆ رێگا قاچاخیەكەش بەوجۆرەیە، هیچ كانێك لەكوردستان رێپێدراو نیەو قەدەغەیە، چونكە ژینگە پیس دەكات». لەبارەی سكاڵاو غەرامەكان فواد زراری دەڵێت: «بۆ ١٠ مانگی ئەمساڵ هەزارو ٧٣٢ پەڕاوی لێكۆڵینەوەمان هەبووە، لەو ژمارەش ٦٧٨ پەڕاویان سەرپێچی ژینگەییە كە لەهەر نۆ بەڕێوەبەرایەتیمان تۆماركراوە كە تێیدا دەستگیراوە بەسەر مشارو ماتۆڕی داربڕین و تەور لەگەڵ لایت و ئۆتۆمبێل، هەرچی غەرامەكانیشە بەپێی جۆری دارو تەمەنەكەی تۆماردەكرێت، بۆ یەك داری تەمەن یەك ساڵ بۆ ٣٢ ساڵ ١٠ بۆ ٥٠٠ هەزار دینارە، بۆ داری جۆر جیاوازیش دوو ملیۆن دینار غەرامەكەیەتی، ئەمەش بەپێی یاسای ژمارەی ١٠ی ساڵی ٢٠١٢ی وەزارەتی كشتوكاڵە. هەروەها محەمەد مەحوی، ئەندازیاری كیمیایی و شارەزا لەبواری ژینگە هەر لەلێدوانەكەیدا بۆ هاوڵاتی وتی: «گازە زیانبەخشەكانی خەڵوز كاربۆمۆنۆكسایدە واتە دوانەئۆكسیدی كاربۆن لەگەڵ (ئێن.ئۆ.ئێكس) و (ئێس.ئۆ.ئێكس)ە بەشێوەی دووكەڵ لەهەوادا بڵاودەبنەوە كە لەشوێنی داخراودا بێت دەبێتەهۆی مردنی مرۆڤ، دانانی سۆپای دارین یاخود كورە بووە بەناچاری لەكوردستان نرخی پیكاپێكیش حسابكە هێندە نرخی نەوتەكە بەرزە». محەمەد مەحوی، ئەندازیاری كیمیایی و شارەزا لەبواری ژینگە بەهاوڵاتی وت:»دار ئەمساڵ زیاتر بۆ خۆ گەرمكردنەوەیە بەكاردێت، ئەم دیاردەیە بۆ ئەمساڵ لەهەورامان زۆر زیادی كردووەو پشتیان بەداری وشكی پار بەستووە، هەندێكی تر دار بۆ برژاندن بەكاردێت لەگەڵ دروستكردنی خەڵوز». بەپێی ئامارێكی فەرمی كەهاوڵاتی دەستیكەوتوە لەبەڕێوەبەرایەتی گشتی گومرگی هەرێم بۆ ساڵی پار ٢٦ هەزارو ١٧٠ تۆن خەڵوزی دارو خەڵوزی بەردین هاوردە كراوە، كە  ١٣ هەزارو ٣٢٠ تۆن خەڵوزی دارو ١٢ هەزارو ٨٥٠ تۆن خەڵوزی بەردین، سەرچاوەی هاوردەكەش وڵاتانی ئۆكرانیاو روسیاو چین و توركیاو ئێران، ...هتدە. جۆرەكانی خەڵوز خەڵوزی بەردین لەكاربۆن و بەشێك لەهایدرۆجین و سولفەرو كەمێك نایترۆجین پێكدێت و رەنگی رەشە، هەروەها كانزایەكی رەقەو لەژێر زەوی لەشیبونەوەی پاشماوەی رووەك و گیانداران دروستدەبێت و مادەی فۆسیلیەو بەهۆی پەستان و پلەی گەرمی و تێپەڕبوونی ملیۆنان ساڵ دروستدەبیت و بەزۆری بەكاردێت لەبەرهەمهێنانی وزەی كارەباو گەرمی، هەروەها دۆستی ژینگە نیەو CO2 ی زۆر دەكاتە ژینگەوە، بەڵام خەڵوزی دارین زۆربەی لەكاربۆن پێكهاتووەو رەنگی خۆڵەمێشیەكی تاریكە، هەروەها لەئەنجامی سووتان و پاشماوەی رووەكی و ئاژەڵ دروستدەبێت و وەكو سووتەمەنی و سەرچاوەی كاربۆنی بەكاردێت و ماددەیەكی خاوێنترە، چونكە گەرمی زیاتر بەرهەمدێنێت.

  شەنای فاتح منداڵبوونی ناسروشتی بەگشتی لەجیهاندا زیادی كردووەو بەپێی ئامارێكیش كە لەبەردەستی رۆژنامەی هاوڵاتی-دایە نیوەی ئەو منداڵانەی لەهەرێمی كورستان و بەدیاریكراوی لەشاری سلێمانی لەدایك دەبن، بەنەشتەرگەری لەدایكبوون، پسپۆڕێكی بواری ئافرەتانیش دەڵێت: بەتووێژینەوە سەلمێنراوە كە ئەو منداڵانەی بەڕێڕەوی سروشتی لەدایك دەبن رێژەی هەستیاریان و تەنگەنەفەسی و رەبۆیان لەداهاتوودا كەمترە لەو منداڵانەی كە بەنەشتەرگەری لەدایكدەبن. بەشێك لەخانمان بەتایبەت ئەوانەی كە لەتەمەنێكی كەمدا (١٦-٢٠ ساڵی) هاوسەرگیری دەكەن و دووگیان دەبن باس لەوە دەكەن كەترسێكی زۆریان لەژان و منداڵبوونی سروشتی هەیە، بۆیە پەنا دەبەنەبەر نەشتەگەری بۆ لەدایكبوونی منداڵەكانیان. لەماوەی مانگی رابردوو 981 منداڵ لەنەخۆشخانەی منداڵبوونی فریاكەوتنی فێركاری سلێمانی لەدایكبوون لەو ژمارەیە 442 منداڵیان بەنەشتەرگەری لەدایكبوون. هەر لەمانگی رابردوودا لەنەخۆشخانەی منداڵبوونی فریاكەوتنی فێركاری 650 منداڵ لەبەشی نەبەكام داخڵكراون و 22 حاڵەتی لەدایكبوونی دووانەو چوار حاڵەتی لەدایكبوونی سیانە 59 لەبارچوون هەبووە. بەشێوەیەكی گشتی چەند هۆكارێك هەن وادەكەن كەپێویست بكات منداڵەكە بەنەشتەرگەری لەدایك ببێت. د.هالا جەودەت پسپۆڕی نەخۆشییەكانی ئافرەتان و لەدایكبوون و بەڕێوبەری پێشووی نەخۆشخانەی ئافرەتان و لەدایكبوونی فێركاری هەولێر لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتی وت:»نەشتەرگەری منداڵبوون نەك تەنها لەكوردستان بەڵكو لەسەرانسەری جیهان زیادیكردووە، بێگومان منداڵبوون بەسروشتی باشترە، ئەگەر بێت و پڕۆسەكە بەسروشتی ئەنجامبدرێت نەك بە نەشتەرگەری چونكە پڕۆسەیەكی فیسیۆلۆجیە و ئەو ژانە كەدێت وادەكات ئەو منداڵە بە رێڕەوی منداڵبووندا بێتە خوارەوەو لەكاتی هاتنە خوارەوەشیدا هەندێ جۆری بەكتریای باش هەیە لەو رێرەوەدا كەهانی منداڵەكە دەدات تووشی نەخۆشی و هەستیاری نەبێت و بەتووێژینەوە سەلمێنراوە كە ئەو منداڵانەی بەڕێرەوی سروشتی لەدایكدەبن رێژەی هەستیاریان و تەنگەنەفەسی و رەبۆیان لەداهاتوودا كەمترە لەو منداڵانەی كە بەنەشتەرگەری لەدایك دەبن، بەڵام ئەمە واتای ئەوە نییە كە بەهیچ جۆرێك نەشتەرگەری نەكەین یاخود نەڵێین كەنەشتەرگەری باشە». د.هالا وتیشی: «منداڵبوونی سروشتی پاش چەند كاتژمێرێك ئافرەتەكە دەتوانێت بگەڕێتەوە ماڵەوەو ژیانی ئاسایی بەڕێبكات و شیری خۆی بداتە منداڵەكەی كەهاندەر دەبێت بۆ ئەوەی كەمنداڵدانەكەی بگەڕێتەوە شوێنی خۆی و كەمتر تووشی خوێنبەربوون ببێت، واتە رێژەی خوێنبەربوون پاش منداڵبونی سروشتی زۆر كەمترە لەمنداڵبوون بەنەشتەرگەری، هەرچەندە ژانی دەبێت و رەنگە تووشی تەقەڵ یان دوورینەوە ببێت، بەڵام وەك ئەو ئافرەتە نییە كە بە نەشتەرگەری منداڵی دەبێت. ئەوان وەك پزیشكانی ئافرەتان لەساڵی ٢٠١٤وە هەوڵی ئەوەیان داوە كە لیژنەیەك پێكبهێنن وەك لیژنەیەكی زانستی كە لەدوو پزیشكی پسپۆڕ پێكبێت رۆژانە ئەو نەخۆشانەی بۆ نەشتەرگەری ئامادەكراون بەپێی فۆڕمی تایبەت ئەو پزیشكانە بیانبینن و پشكنینیان بۆ بكەن بەتایبەت بۆ ئەو خانمانەی منداڵی نۆبەرەیانەو زۆرجار نەخۆش سوورە لەسەرئەوەی نەشتەرگەری بۆ ئەنجامبدرێت بێ ئەوەی بنەمای زانستی هەبێت لەو كاتەدا رەزامەندی ئەو لیژنەیە وەرناگرێت كە نەشتەرگەری بۆ بكرێت.  چەند ساڵێكە كە ئەو لیژنەیە هەیە لەنەخۆشخانەی ئافرەتان و لەدایكبوون توانیومانە رێژەی نەشتەرگەری لەنێوان ٣٠٪ تاوەكو ٣١٪ بپارێزین و زیادی نەكردووە»، د.هالا جەودەت وای وت. میدیا محەمەد، ئافرەتێكی تەمەن ٣٩ساڵە و پێنج منداڵی لەڕێگەی نەشتەرگەرییەوە بووە، لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتی وت: «بارودۆخی تەندروستیم هۆكاربوو كە لەڕێی نە شتەرگەرییەوە منداڵی یەكەمم لەدایكببێت و ئازارو ناڕەحەتی وایلێكردم كە بترسم لەئازاری منداڵبوون بەڕێگای سروشتی. وتیشی: «من هیچ كات بیرم لە نەشتەرگەری نەكردبووەوە ئەگەر تەندروستی دایكەكەو كۆرپەكە سەلامەت بێت ئەوا باشترین منداڵبوون بەڕێگای سروشتیەو بێگومان ئەگەر منداڵیش پێش وادەی خۆی لەدایك بێت ئەوا كێشەی تەندروستی بۆ دروستدەبێت»؟ هاوكات، شیلان ئەحمەد ئافرەتێكی تەمەن ٤٤ ساڵەو حەوت منداڵی بەڕێگای سروشتی لەدایكبوون، لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتی وت: «خۆم و منداڵەكانیش هیچ كێشەیەكی تەندروستیمان نەبووەو نەشمویستووە بەڕێگای نەشتەرگەری منداڵەكانم لەدایكببن و لەئازاری منداڵبوونی سروشتیش نەترساوم، هەرچەندە بۆ منداڵی شەشەم و حەوتەم تووشی فشاری خوێن بووم، بەڵام نەبوونە هۆكاری ئەوەی نەشتەرگەری ئەنجام بدەم لەماوەی دووگیانیمدا زۆر گرنگیم بەخواردنە سروشتییەكانی وەك سەوزە و میوە داوە». بەشێوەیەكی گشتی سێ هۆكار وادەكەن نەشتەرگەری منداڵبوون بۆ خانمان  ئەنجامبدرێت ئەوانیش: هۆكاری پەیوەندیدار بەدایكەكە، بەتایبەت ئەو ئافرەتانەی لەسەروو ٣٨ ساڵی هاوسەرگیری دەكەن و دووگیان دەبن، ئەو ئافرەتانەی كەكێشیان زۆرەو نەخۆشی شەكرەشیان هەیە، یان ئەو ئافرەتانەی كە نەخۆشی درێژخایەنیان هەیەو نەخۆشیەكانیان كۆنترۆڵ ناكرێت، ئەو ئافرەتانەی كەكەمترین وەرزش دەكەن و ماسولكەكانیان لاوازبوون، ئەو ئافرەتانەشی كە لاوازن و كێشیان لەخوار ٤٥ كیلۆگرامەوەیە.  هۆكاری پەیوەندیدار بەمنداڵەكە، كاتێك كەمنداڵەكە دانیشتبێت واتە قاچی لەخواری منداڵدانی دایكەكەوە بێت، ئەو منداڵانەی كە دووانەو سیانەن، ئەو منداڵانەی كێشیان سەروو چوار كیلۆگرامەوەیە یان پەتی وێڵاش لەملیان دەئاڵێت، ئەو منداڵانەی لەكۆتایی مانگی نۆیەمەوە كێشیان كەم دەبێت و ئاوی دەوروبەری منداڵدان كەمدەبێت واتە منداڵەكە لەژێر كێشەیەكی ترسناكدا دەبێت پەنا دەبرێتە بەر نەشتەرگەری.  هەروەها ئەو رێڕەوەی كەمنداڵەكە پیایدا تێپەڕدەبێت لەكاتی لەدایكبووندا، ئەگەر هاتوو گرێ هەبێت لەڕێڕەوی منداڵبوون یان وێڵاشەكە لەخوارەوەی منداڵداندا بێت و رێڕەوی منداڵبوونەكە بگرێت، ئەگەر هاتوو پێشوەختە وێڵاشەكە لێببێتەوە كەئافرەتەكە لەكاتی دووگیانی تووشی خوێنبەربوون ببێت بەتایبەت ئەو ئافرەتانەی كە پاڵەپەستۆی خوێنیان هەیە، هەروەك ئەگەر بێت و وێڵاشەكە بەشێوازێكی باش كارنەكات و هاتوچۆی خوێن لەناو وێڵاشەكە باش نەبێت و خوێنێكی كەم بۆ منداڵەكە بچێت و منداڵەكە تووشی تەنگەنەفەسی و كەمبوونی گەشەی ببێت نەشتەرگەری ئەنجامدەدرێت. ئەگەر بێتو پێشوەختە سەراوی ئافرەتەكە كون ببێت و ئاوی دەوروبەری كەم ببێتەوە ئەوەش رەنگە تووشی نەشتەرگەری ببنەوە، بەڵام مەرج نییە هەر ئافرەتێك ئەم هۆكارانەی هەبوو تووشی نەشتەرگەری ببێت. د.هالا جەودەت پسپۆڕی نەخۆشییەكانی ئافرەتان داواكارە لەئافرەتان هەركاتێك كەدووگیان دەبن هەوڵبدەن سێ بەشی دووگیانییەكەی كە پێكهاتووە لەسێ مانگی یەكەم و سێ مانگی ناوەندو سێ مانگی كۆتایی بتوانێت بەتەندروستییەكی باش بەڕێیبكات و دووربكەوێتەوە لەدڵەراوكێ و زۆر بیر لەپڕۆسەی منداڵبوونەكەی نەكاتەوە تاكو دەگاتە ٣٦ هەفتە ژیانێكی تەندروست و خۆراكێكی تەندروست بخوات و دووربكەوێتەوە لەخواردنی خێراو خواردنی چەورو ئەو خواردنانەی كە شەكرو ئاردو برنج بەڕێژەیەكی زۆری تێدایەو زیاتر بایەخ بەسەوزەوات بەتایبەت برۆكلی و سپێناغ  هەروەها گرنگی بەمیوە بدات بەتایبەت ئەوانەی كەڤیتامین سییان تێدایە. د.هالا دەڵێت: منداڵبوون بەنەشتەرگەری كۆمەڵێك كێشەی هەیە بەتایبەت كێشەكانی سڕكردن هاوكات رەنگە ئافرەتەكە تووشی خوێنبەربوون ببێت لەكاتی  نەشتەرگەریداو رەنگە ئافرەتەكە ماسولكەكانی منداڵدانی گرژ نەبێت و نەگەڕێتەوە شوێنی خۆی و هاندەر بێت بۆ بەردەوامبوونی خوێنبەربوون، هەندێك جار ئەو ئافرەتانە كە نەشتەرگەریان بۆ ئەنجامدراوە بەتایبەت ئەوانەی زیاتر لەسێ جار نەشتەرگەرییان بۆ ئەنجامدراوە منداڵدانیان پێكەوەنووسانێكی زۆر دروستدەكات لەگەڵ میزەڵدان یاخود لەگەڵ ریخۆڵە یاخود وێڵاشەكە لەبەر نەشتەرگەری بەردەوام لەجێگای نەشتەرگەرییە كۆنەكە دەچەقێت و ئافرەتەكە تووشی خوێنبەربوونێكی زۆر دەبێت و هەندێكجار بەهۆی ئەو پێكەوەنووسانە كەوێڵاشەكە لەمنداڵدانەكە نابێتەوە ناچاردەبین منداڵدانەكەی دەربهێنین یان هەندێكجار میزەڵدانی ئافرەتەكە یان ریخۆڵەكانی تووشی برینداربوون دەبێت.  

هاوڵاتی                                                                                                            سەلاحەدین دەمیرتاش هاوسەرۆکی پێشووی هەدەپە لە زیندانەوە، لە رێگەی چیرۆکێکەوە رەخنەی لە ئۆپۆزسیۆنی تورکیا گرت و بەو چیرۆکە ئاماژەی بەوەکرد کە چۆن سەرەتا لە دەستگیرکردنیی ئەو و هاوڕێکانی ئۆپۆزسیۆن بێدەنگ بووە، ئێستاش نۆرەی ئەوان هاتووە. دەمیرتاش چیرۆکی 'گا زەردەکەی گێڕایەوە' کە چیرۆکەکەی دەمیرتاش بەم شێوەیەیە؛ " شێرەکان لە دارستان، کۆبوونەوە. دەستیان کرد بە بیرکردنەوە و لە چارەسەرییەک دەگەڕان بۆ ئەوەی خۆیان تێر بکەن. جارجارە هەوڵیان دەدا هێرش بکەنە سەر گاکانی دارستانەکە، بەڵام نەیاندەتوانی ڕاویان بکەن، زۆر برسی ببون و ئەگەر رێگەیەکیان نەدۆزیبایە، لە برسا دەمردن. لەنێویاندا شێرێکی ژیر هەبوو و ئاڵایەکی سپی هەڵدەکات و دەچێتە نێو گایەلەکە و دەڵێت؛ -گا بەڕێزەکانم! لە راستیدا نیەتمان خراپ نییە، بەڵام ئێوە گایەکی رەنگ زەردتان هەیە، زۆر رقمان لێیەتی، بەو هۆیەوەیە کە هێرش دەکەینە سەرتان. ئەگەر گا زەردەکەمان بدەنێ، بۆ هەردوولامان باشە، ئێدی پەلامارتان نادەین. دوای گفتوگۆیەکی زۆر، گاکان رازی دەبن و بەداخەوە گا زەردەکە دەکەنە قوربانی. ماوەیەک گاکان بە ئارامی دەژین، بەڵام شێرەکان جارێکی دیکە دێنەوە و دەڵێن؛ -لە راستیدا هیچ کێشەیەکمان لەگەڵ ئێوەدا نییە، گا کلک درێژەکە گایەکی زۆر ناشرینە و نیگەرانمان دەکات، بماندەنێ و با رزگارتان بێت... گاکان بەم پێشنیازەش رازی دەبن. شێرەکان دوای چەند رۆژێک دینەوە و داوای گا قەڵەوەکە دەکەن، دواتر دێن و داوای گا گەورەکە دەکەن. بەم شێوەیە چەند جارێک شێرەکان دێن و ئەم دۆخە دووبارە دەبێتەوە. ئێدی دۆخەکە گەیشتە ئەوەی کە هەموو رۆژێک دەهاتن و دەیانگوت، نابێت نارەزایەتی دەرببڕن. سەرۆکی گاکان، دادەنیشێت و بیر دەکاتەوە و بە گایەکی نێو گایەلەکە دەڵێت: -ئێمە بۆچی ئاوهامان لێهات و شەڕەکەمان دۆڕاند؟ گاکە لە وڵامدا دەڵێت، ئێمە گا زەردەکەمان بە شێرەکاندا، بۆیە ئەم دۆخەمان بەسەرداهات!" سەلاحەدین دەمیرتاش، بەم شێوەیە رەخنە لە ئۆپۆزسیۆن دەگرێت کە لەبەرامبەر دەستگیرکردنی خۆی و هاوڕێکانی بێدەنگ بوون، تاوەکو وای لێهاتووە، ئێستا دەسەڵات دەست بۆ هەموو ئەندامانی ئۆپۆزسیۆن دەبات.

هاوڵاتی " پێویستە بەڕادەی پێویست جلوبەرگ بپۆشین، چونکە کاتیک هەست بەسەرما ئەکەین لەشمان خانەی بەرگری درووست دەکات و سیستەمی بەرگریمان بەهێزتر دەبێت"  لەگەڵ دەستپێکردنی وەرزی سەرمادا جۆری نەخۆشیەکانیش دەگۆڕێن و پێویست ئەکات بەشێوازێکی زانستی مامەڵە لەگەڵ نەخۆشیە وەرزیەکان بکەین ئەمەش لەبەرئەوەی چارەسەری نازانستی لەنەخۆشیە وەرزیەکانەوە سەرنەکێشێت بۆ نەخۆشیە درێژخایەن و مەترسیدارەکان. لە بارەی باوترین نەخۆشیە وەرزیەکان ومامەڵەیەکی تەندرووست لەگەڵیان، دکتۆر ڕامی،پزیشکی گشتی لە چاوپێکەوتنێکی لەگەڵ ڕۆژنامەی هاوڵاتی باسی لەوە کرد کاتیک بەرەو وەرزی سەرما دەڕۆین ئەوە بزانین کە پێداویستیەکانی لەش دەگۆڕین لە وەرزی زستاندا و بۆ ئەمەش گرنگە ئاگامان لە شێوازی جوڵە وچالاکیەکانمان و سیستەمی خۆراکیمان بێت، هەروەها کات وشێواز و بڕی دەرمانەکانیش کارێکی یەکجار هەستیار وپەیوەستە تەندرووست مانەوەمان. دکتۆر ڕامی لە درێژەی قسەکانیدا وتی، باوترین نەخۆشیەکانی وەرزی سەرما کۆکە وسەرمابوون، حەساسیەت و ئەنفلۆنزایە کە زۆربەیان نزیکەی هەفتەیک دەخاێنن وگرنگە لەکاتی تووشبونمان لەسەرەتاوە یەکسەر پەنا نەبەینە بەر دەرمان بەتایبەت وەک ئەوەی باوە لە کوردستان کە یەکسەر پەنا دەبەنە بەر دەرزی و دەرمانە دژە زیندەییەکان، ئەو پزیشکە باسی لەوە کرد کە لە وڵاتە پێشکەوتووەکان %٩٠ لەسەدی خەڵک بەبێ وەرگرتنی چارەسەر ئەم نەخۆشیانە تێدەپەڕێنن و لەئەگەری درێژەکێشانی حاڵەتەکەیان بۆ زیاتر لە هەفتەیەک ئەوکات دەچنە سەردانی پزیشک. هاوڵاتی: دکتۆر ڕامی،جگە لە هەڵە بەکارهێنانی دەرمان، ئەو هەڵە باوانە چیە کە نابێ بیانکەین لە وەرزی سەرمادا؟ لە ڕاستیدا زۆر گرنگە ئاگاداری پۆشینی شێوازی جلوبەرگمان بین، وەک دەزانین لە وەرزی سەرمادا گرنگە لەشمان بە گەرمی بهێڵینەوە بەڵام گرنگە بەڕادەی پێویست جلوبەرگ بپۆشین و زیادەڕەوی نەکەین چونکە کاتێک کاریگەری لەسەر سیستەمی بەرگریمان دەبێت ئەمەش لەبەرئەوەی کاتێک هەست بەسەرما دەکەین وزیادەڕەوی ناکەین لە جلوبەرگدا ئەوا جەستەمان خانەکانی بەرگری درووست دەکات کە زۆر گرنگە لە پاراستنی لەش لە هۆکارەکانی نەخۆشی ( مایکرۆبەکان)؛ جگە لەوە پەیوەست بە جلوبەرگ بۆ ئەوەی خەوێکی تەندرووستمان هەبێت و خەوێکی پچڕ پچڕمان نەبێت باشترە قاچەکانمان بەگەرمی بهێڵینەوە ولەکاتی خەودا گۆرەوی لەپێ بکەین. هاوڵاتی: دکتۆر خەڵکی لە وەرزی سەرمادا بڕێکی زۆر کافاین ئەخۆنەوە ولەبەرامبەردا ئاوێکی یەکجار کەم دەخۆنەوە، ئەمە تاچەند ناتەندرووستە؟ لە ڕاستیدا لە وەرزی زستان مرۆڤ بەشێوەیەکی ئاسای حەزێکی زۆری بۆ خواردن دەچێت وبەمەش زۆرجار زیادەڕەوی تێدادەکەن ئەمەش تاڕادەیەک ئاساییە چونکە لەش لە وەرزی سەرمادا بڕێکی زۆرتر کالۆری دەسوتێنێت، بەڵام ئەوەی گرنگە ئەوەیە کە بایەخێکی زۆرتر بدەین بە خواردنە ڕیشاڵیەکان چونکە وادەکات بەشێوەیەکی تەندرووست بۆماوەیەکی زۆر بەتێری بمێنینەوە وبەم جۆرەش کێشمان لە وەرزی سەرمادا زیاد ناکات. لەبارەی کەم خورادنەوەی ئاو ئەوە ڕوونە کە بەهۆی جوڵەی کەمتر وکەمبونەوەی چالاکیەکان ودەرچونمان لە وەرزی سەرمادا کەمتر هەست بە تونێتی دەکەین و ئاوێکی کەمتر ئەخۆینەوە ئەمەش زۆر کارێکی هەڵەیە چونکە دەبێتە هۆی تێکدانی سیستەمی هەرس و زیانگەیاندن بە گورچیلە و قەبزی. هاوڵاتی: دکتۆر ئایا وەک ئەوەی لەناو هەندێک لە هاوڵاتیاندا ئاماژەی پێدەکرێت، خواردنەوە کحولیەکان تەندرووستە بۆ مانەوەی لەش بەگەرمی؟ هەرچەند بەپێی هەندێک توێژینەوە خواردنەوەی بڕێک لە خواردنەوە کحلویەکان دەبێتە هۆی فراوانبوونی مولولەکانی خوین و زیادکردنی پێداڕۆیشتنی خوێن و بەوەش وادەکات هەست بە گەرمی لەشمان بکەین، بەڵام بەجۆریک زیادخواردنەوەیان دەبێتە هۆی کێشەی گورچیلە، جگەر، دابەزاندنی بەرگری لەش. هاوڵاتی: ئایا درووستە زۆربەی کاتەکانمان بەمانەوە لەماڵەوە بەسەربەرین لە وەرزی سەرمادا؟ لە وەرزی سەرمادا بەهۆی نزمبونەوەی پلەکانی گەرما و کورتبونەوەی کاتەکانی ڕۆژ، مێشکمان بڕێکی زیاتر لە هۆرمۆنی میلاتۆنین دەرئەکات وبەمەش هەست بە خەواڵویی دەکەین و وادەکات کاتیکی زۆرتر لەماڵەوە بەسەربەرین، بەڵام گرنگە لە وەرزی سەرماشدا چالاکیمان هەبێت بەتایبەت وەرزش و چوونە دەرەوەیەکی کورت، چونکە زۆر مانەوە لەماڵەوە و سستی لەش دەبێتە هۆی لاوازبوونی بەرگری وقەڵەوی. هاوڵاتی: دکتۆر ئایا خۆشتن بە ئاوێکی گەرم وبۆماوەیەکی درێژ کاریگەری ئەرێنی هەیە لەسەر تەندرووستیمان یاخود ناتەندروستە؟ لەڕاستیدا ئەگەر بۆ ماوەیەکی زۆرنەبێت ئەوا تەندرووستە و یارمەتی ئارامبونەوەی مێشک و لەش دەدات، بەڵام گرنگە سنورداری بکەین چونکە بۆ ماوەیەکی درێژ مانەوە لە ناو دوشێکی گەرمدا دەبێتە هۆی وشک بونەوەی پێست ودرووستبونی حەساسیەت و زیانگەیاندن بە کیراتینی پێست، لەگەڵ ئەوەشدا گرنگە مەڵهەمی تایبەت بە شێدارکردنەوەی پێست لە زستاندا بەکاربێت. هاوڵاتی: دکتۆر کۆتا ڕێنمایت چیە بۆ هاوڵاتیان؟ لە ئەگەریی توشبون بە پەتا وەرزیەکان ودەرکەوتنی نیشانەکانی وەک، بەرزی پلەی گەرمی، کۆکە، هەناسەتوندی هەتا هەفتەیەک ئاساییە وباشترە بەبێ چونە پزیشک بەخۆپارێزی وخواردنەوەی چای سەوزی شلەتێن چارەسەری خۆتان بکەن، لە ئەگەری درێژەکێشانی گرنگە ئەوکات سەردانی پزیشک بکەن؛ بەپێچەوانەوە نابێت دەستبەجێ پەنا ببەنە بەر دەرمان ودەرزی وبەتایبەت وەک دەرزی تێكەڵە کە لەکوردستان باوە.

تیمە میکانیکیەکانی سەر بە خۆبەڕێوەبەری باکور و رۆژهەڵاتی سوریا، لەسەدا ٥٠ی ئەو وێستگە نەوتیانەی رۆژئاوای کوردستانیان نۆژەنکردەوە کە بەهۆی هێرشەکانی دەوڵەتی تورکیاوە لەکارکەوتبوون. ئەندازیار محەمەد خێر بەشیر بەڕێوەبەری کۆمپانیای نەوتی ڕمێڵان بۆ ئاژانسی هاوار نیوز رایگەیاند، بەهۆی هێرشەکانی دەوڵەتی تورکیاوە، لەسەدا ٧٠ی وێستگەی ڕمێڵان زیانی بەرکەوتبوو و وتی، " بە گشتی وێستگەی نەوتی سوێدا، دیجلە و عەودە، کارگەی نەوت و غازی زاربی، سەعیدە، باباس، ماشوق ئەلعەون و قەرەچۆخ لەکار کەوتبوون. بەو هۆیەوە لە هەرێمەکە قەیرانی نەوت و گاز دروست بوو و لە هەندێک ناوچە کارەبا پچڕا." محەحەد خێر بەشیر دەشڵێت، "بۆ چارەسەکردنی کێشەکە و کۆتاییهێنان بە قەیرانی، نەوت و غاز و کارەبا، دوو تورباینی کارەبامان کڕی و چەندین بۆڕی و بیری نەوتمان نۆژەن کردەوە  و لە ماوەیەکی زۆر نزیکدا قەیرانەکە کۆتایی پێدەهێنین." ئەو بەرپرسەی نەوتی رۆژئاوای کوردستان ئاماژە بەوەش دەکات کە لەسەدا ٥٠ی وێستگەکانیان نۆژەنکردووتەوە و دەستیان بەکار کردووە. فڕۆکە جەنگیەکان و درۆنەکانی دەوڵەتی تورکیا لە ١٩ی مانگی رابردوودا، کۆمپانیای نەوتی رمێلانیشیان

هەپەگە ئاماری شەڕ و پێدادانەکانی هەشت مانگی رابردووی نێوان گەریلاکانی و سەربازانی تورکیای بڵاوکردەوە و رایگەیاند، لەو ماوەیەدا ٢٧٤٤ سەربازی تورکیا کوژراون و ١٩٩ گەریلا شەهید بوون هێزەکانی پاراستنی گەل (هەپەگە)، باڵی سەربازی پارتی کرێکارانی کوردستان (پەکەکە)، ئاماری شەڕ و پێدادانەکانی نێوان گەریلاکانی و سەربازانی سوپای تورکیا لە ١٤ی نیسان تاوەکو ١٤ی کانونی یەکەمی ئەمساڵ بڵاوکردەوە. بەگوێرەی ئامارەکە، لەو ماوەیەدا ٢٧٤٤ سەربازی تورکیا کوژراون کە ٢٠ کەسیان ئەفسەر و ١٢ کەسیان تیمی تایبەتن (کۆنترا)، هەروەها ٣٥٨ سەربازی تورکیاش بریندار بوون و ١٩٩ گەریلاش شەهید بوون. هەپەگە دەڵێت، لە ماوەی هەشت مانگدا، هێزەکانی گەریلا ٢٨٥٢ جار چالاکی جۆراوجۆریان لەدژی سەربازانی تورکیا ئەنجامداوە. فڕۆکە جەنگیەکانی تورکیا ٣٨٩٧ جار و هەلیکۆپتەرە جەنگیەکانیش ٥٤٣٣ جار هەرێمەکانی ژێر کۆنتڕۆڵی گەریلاکانیان بۆردومان کردووە. هەروەها، ٣١٥٢ جار چەکی (فسفۆڕم تەرمۆباریک، تاکتیکی ئەتۆمی و کیمیایی) لەدژی هێزەکانی گەریلا بەکارهێنراون. هەپەگە ئاماژەی بەوەشکردووە کە لەو ماوەیەدا، هەشت هەلیکۆپتەری سکۆرسکی، سێ هەلیکۆپتەری جەنگی، دوو تانک، ١٧ ئۆتۆمبێڵی زرێپۆشی سەربازی، چار شۆفڵ، ٧٢ کامێرای مۆبێس (چاودێری)، ٥٣ درۆن، هەشت رادار و چەندین کەلوپەلی دیکەی تەکنیکی سەربازی تێکشکێنراون. هێزەکانی پاراستنی گەل (هەپەگە) ئەوەی خستووەتەڕوو کە گورزیان لە ٤٨ هەلیکۆپتەری سکۆرسکی، ٣٢ هەلیکۆپتەری جەنگی، ١٢ درۆن، ١٩ سەنگەری شەڕ، نۆ شۆفڵ، شەش ئۆتۆمبێڵی زرێپۆشی سەربازی و چەند کەلوپەلێکی دیکە وەشێندراوە، دوایین ئۆپراسیۆنی سوپای تورکیا لە رووی زەمینی و ئاسمانی، بۆ سەر گەریلاکانی پەکەکە لە هەرێمەکانی زاپ، ئاڤاشین و مەتینا، لە ١٤ی نیسانی ئەمساڵەوە دەستی پێکرد. هەشت مانگە ئۆپراسیۆنەکە بەردەوامە. جیاواز لە ئۆپراسیۆنەکانی ساڵانی رابردوو، بەگوێرەی راگەیەندراوەکانی پەکەکە، سوپای تورکیا چەکی قەدەغەکراو و کیمیایی بەکار دەهێنێت و ئەم پرسەش لە جیهاندا دەنگی داوەتەوە. شەڕی چەکداری پارتی کرێکارانی کوردستان (پەکەکە)، لە ١٥ی ئابی ساڵی ١٩٨٤، دەستی پێکرد و ٣٨ ساڵە بەردەوامە. هەرچەندە تاوەکو ئێستا هیچ ئامارێکی فەرمی لەبارەی زیانە گیانیەکان نییە، بەڵام مەزەندە دەکرێت کە نزیکەی ٧٠ هەزار کەس گیانیان لەدەست دابێت.

هاوڵاتی لە ئەنجامی ئۆپراسیۆنەکی دەزگای دژە تیرۆری هێزەکانی سووریای دیموکراتدا ٣ چەکداری داعش دەستگیرکران کە یەکێکیان سەرکردەیەکی داعشە. هێزەکانی سووریای دیموکراتیک (هەسەدە) راگەیەندراوێکی بڵاوکردەوە وتیایدا باسی لەوەکردووە کە هاوکات لەگەڵ هێرشەکانی دەوڵەتی تورکیا بۆ سەر باکوور و رۆژهەڵاتی سووریا شانەکانی داعش کەوتوونەتە جموجۆڵەوە. هەسەدە دیمەنەکانی ئۆپراسیۆنێکی بڵاوکردەوە کە لە دژی چەکدارانی داعش لە هۆل، تل حەمیس و دێرەزور ئەنجامدرابوو. راگەیەندرا کە یەکینەکانی دژە تیرۆر (یات) بە هاوکاری هێزەکانی هاوپەیمانی نێونەتەوەیی لە دژی ناوچە جیاجیاکانی باکوور و رۆژهەڵاتی سووریا کە شانەکانی داعش خۆیان تێدا حەشاردابوو ئۆپراسیۆن ئەنجام دراوە. ئاشکراکرا، کە لەو ئۆپراسیۆنانەدا سەرکردەیەکی داعش، ٢ چەکدار کە بەرپرسی دابین کردنی چەک و تەقەمەنی بوون بۆ شانە تیرۆریستییەکان، کە هەوڵیان دەدا هێرش بکەنە سەر کەمپی هۆل و زیندانەکان، دەستگیرکران، بڕێکی زۆر چەک و تەقەمەنیش بەوانەوە دەستی بەسەردا گیرا. بە گوێرەی راگەیەندراوی قەسەدە ئۆپراسیۆنەکە لە ٧ تا ١٠ی کانونی یەکەم لە شارۆچکەی هۆل، تل حەمیس و دێرەزور ئەنجامدراوە و ئەو چەکدار دەستیان بەسەردا گیراوە بریتین لە کڵاشینکۆف، دەمانچە، نارنجۆکێک، دووربینێک، ٤ رەخت، بڕێکی زۆر تەقەمەنی و ماددەی تەقینەوە، ژمارەیەک تەلەفونی دەستی".

هاوڵاتی ئەو خوێندكارانەی لەڕاهێنانەكان سەركەوتوو بوون خەڵات دەكرێن كۆمپانیای ئاسیاسێڵ لەمەراسیمێكدا خەڵاتی ئەو خوێندكارانەی كرد، كەمەشقی پراكتیكییان لەئاسیاسێڵ تەواوكردبوو، بەشێك لەو خوێندكارانە ساڵانە هەلی كاریان لەئاسیاسێڵ بۆ دەڕەخسێت. مەراسیمەكە رۆژی پێنجشەممە، 8-12-2022 لەهۆتێل گراند میلینیۆم لەشاری سلێمانی بەڕێوەچوو. لەهەر نووسینگەیەكی كۆمپانیای ئاسیاسێڵ لەسەرجەم پارێزگاكانی عێراق ساڵانە چەندین خوێندكار راهێنان وەردەگرن، ئەو خوێندكارانە خۆیان دەڵێن سودێكی زۆریان بینیوە، زانكۆكانیش باس لەتوانای ئەو خوێندكارانە دەكەن كەخولەكانیان تەواوكردووە، تائێستا نزیكەی چوار هەزار خوێندكار لەو پرۆگرامەی ئاسیاسێڵ سودمەندبوون. فەرهاد قادر سەرۆكی زانكۆی گەرمیان بەهاوڵاتی وت: «جێی خۆیەتی بەناوی سەرۆكایەتی زانكۆی گەرمیانەوە پیرۆزبایی لەخوێندكارانمان بكەم كەتوانیان بەشداری پرۆگرامی راهێنانی تواناكان بكەن و سوپاسی ئاسیاسێڵیش دەكەم، بەتایبەت ئەو خزمەتەی پێشكەشی خوێندكارانی زانكۆكانیان كردووە». وتیشی: هەمیشە ئاسیاسێڵ ویستوویەتی لەڕێگەی نوێوە خزمەتی تواناكانی خوێندكاران بكات، ئەم پرۆگرامەش توانیویەتی تاڕادەیەك پەیوەندی لەنێوان زانكۆو بازاڕی كاردا دروستبكات كەسودی دەبێت بۆ بەرزكردنەوەی كوالێتی خوێندن و ئاوێتەكردنی خوێندن بەپێداویستیەكانی دیكە. هاوكات عومەر فالح بەرپرسی پەیوەندیە گشتیەكانی ئاسیاسێڵ بەهاوڵاتی راگەیاند: «راهێنانەكان بۆ سەرجەم بەشەكانە بەتایبەت بۆ ژمێریاری و فرۆشتن و راگەیاندنیشی تێدایە، ئەمساڵ لەهەموو عێراق زیاتر لە 500 خوێندكار بەشدارییان لەو پرۆگرامەدا كردووە». وتیشی: «تائێستا زیاتر لە سێ هەزارو 500 خوێندكار سودمەندبوون لەو پرۆگرامە، چونكە پرۆگرامەكە لەساڵی 2008ەوە دەستیپێكردووەو لەسەرجەم پارێزگاكانی عێراق لەنوسینگەكانی ئاسیاسێڵ خوێندكاران سودمەند دەبن لەو پرۆگرامە». بەرپرسی پەیوەندییە گشتیەكانی ئاسیاسێڵ دەڵێت: «كۆمپانیای ئاسیاسێڵ بەدەستپێشخەری فاروقی مەلا مستەفا ئەو پرۆگرامە نمونەییەی راگەیاندووەو ستافێكی شارەزا ئەو كارە دەكات». ئەیوب كەریم بەڕێوەبەری ناوەندی گەشەپێدان بۆ كار لەكۆلێجی تەكنیكی-زانكۆی پۆلیتەكنیكی سلێمانی بەهاوڵاتی وت: «ئەمە بۆنەیەكی گرنگە بۆ ئێمە، دەمانەوێت سوپاسی ئاسیاسێڵ بكەین كەساڵانە ژمارەیەكی بەرچاو لەخوێندكاران دەرفەتی راهێنانیان بۆ دەڕەخسێنرێت لەئاسیاسێڵ، ئەم پرۆگرامە بەشێكە لەڕاهێنانی خوێندكاران و ئامادەكردنیان بۆ بازاڕی كار». «دەرفەتێكە بۆ دروستكردنی پەیوەندی لەنێوان خوێندكاران و بازاڕی كار، جگە لەوەی سودی بۆ خوێندكاران هەیە، سودی بۆ كۆمپانیاكانیش هەیە كە كەسی بەتوانا بدۆزنەوە بۆ كۆمپانیاكانیان، ئێمە لێرەوە داواكارین لەكەرتی تایبەت و كۆمپانیاكان دەرفەتەكانیان بۆ خوێندكاران زیاتر بكەن هاوشێوەی ئاسیاسێڵ»، ئەیوب كەریم وای وت. دیمەن فەرەیدون یەكێكە لەو خوێندكارانەی سودمەندبووە لەپرۆگرامەكە، ئەو دەڵێت: زۆر سودی لەپرۆگرامەكە بینیوە بۆ زیادكردنی توانای، باس لەوەشدەكات بەهۆی ئەو پرۆگرامەوە بچێتە هەر كارێكەوە سەركەوتوو دەبێت.  

هاوڵاتی  ساڵح موسلیم دەڵێت: ئەو ئاڵۆزییەی لەباشوری كوردستان هەیە دەستی توركیای تێدایەو لەدژی یەكتری بەكاریاندەهێنێت. ساڵح موسلیم هاوسەرۆكی پارتی یەكێتی دیموكراتی (پەیەدە) لەچاوپێكەوتنێكیدا لەگەڵ هاوڵاتی رایگەیاند: بەداخەوە دەبینین لەباشور ئاڵۆزیەكی زۆر هەیە، هەم لەنێو یەكێتی نیشتمانی كوردستان  و هەم لەنێو پارتی دیموكراتی كوردستاندا ئاڵۆزی هەیە، پێویستە ئەوانیش باش بزانن، ئەو ناكۆكیانەی كە لەباشوریش روودەدەن، دەستی توركیای تێدایەو لەدژی یەكدی بەكاریاندەهێنێت. ئاماژەی بۆ ئەوەشكرد: توركیا دەستی بەهێرشی ئاسمانی كردووەو هەرێمەكانی رۆژئاوا تۆپباران دەكات، دەیەوێت خەڵكی ناوچەكە ماڵ و حاڵیان چۆڵ بكەن و دواتر هێرشی زەمینی ئەنجامبدات، ئەوەی كە بەرگری دەكات، لەكۆتاییدا ئێمەین، ئێمە ئامادەكاریمان كردووەو ئەزموونیشمان هەیە. «هەرێمەكانی كۆبانێ، منبج و تەلرەفعەت دەكەونە نێوان گرێ سپی و سەرێكانی و عەفرین، پیشتر ئەو سێ هەرێمە داگیركراون و منبج و تەلرەفعەت و كۆبانێ دەكەونە نێوانیان و دەیانەوێت، ئەم سێ هەرێمەش داگیربكەن و بیكەنە یەك هەرێم و بكەوێتە ژێر كۆنتڕۆڵیان، ئەگەر هەیە ئەو ناوچانە بەتەواوی لەسوریا داببڕێنێت و بیخاتە سەر ئەسكەندەرون. لەڕاستیدا دۆخەكە نائاساییەو بەهۆی هێرشەكانەوە لەهەندێك ناوچە جاری واهەیە قەیرانی نانیش دروست دەبێت، لە زرگان، گرێ سپی و تەل تەمر، هاووڵاتیان بەهۆی تۆپبارانەوە ناوێرن منداڵەكانیان نێرن بۆ قوتابخانە، لەلایەكی دیكەوە، لەكەمپەكانیشدا كێشەی تەندروستی هەیە. توركیا دەیەوێت پرۆژەی «میساقی میللی» جێبەجێ بكات، میساقی میللی لەعەفرینەوە تاوەكو حەلەب و هەموو رۆژئاوای كوردستان تاوەكو كەركوك و سلێمانی دەگرێتەوە، ئەو هەر كەهەلی بۆ دەڕەخسێت، بەشێكی كوردستان داگیردەكات، بەم شێوەیە دەیەوێت لەسەرێكانی تاوەكو عەفرین بخاتە سەر توركیا». ساڵح موسلیم وای وت. دەقی چاوپێكەوتنی ساڵح موسلیم: هاوڵاتی : ئامانجی توركیا چیە كەهێرش دەكاتەسەر خۆرئاوای كوردستان، دەوڵەتی توركیا چی لەخۆرئاوا دەوێت؟ ساڵح موسلیم: پێشەكی سڵاوو رێزم هەیە بۆ ستافی رۆژنامەی هاوڵاتی، سەبارەت بەپرسیارەكەتان، ئەمە یەكەم هێرش نییە كەتوركیا دژی خۆرئاوای كوردستان ئەنجامی دەدات، هەروەها هێرشێكە بۆ سەر هەموو گەلی كورد، دەیەوێت هەموو كورد لەناوببات، دەیەوێت پرۆژەی «میساقی میللی» جێبەجێ بكات، میساقی میللی لەعەفرینەوە تاوەكو حەلەب و هەموو رۆژئاوای كوردستان تاوەكو كەركوك و سلێمانی دەگرێتەوە، لەساڵی ٢٠١٥ەوە هەوڵی جێبەجێكردنی پرۆژەكە دەدەن، هەر كە هەلی بۆ دەڕەخسێت، بەشێكی كوردستان داگیردەكات، ئامانجەكەی بەم شێوەیەیە، لەساڵی ٢٠١٨دا عەفرین و لەساڵی ٢٠١٩دا گرێ سپی و سەرێكانی داگیركرد، ئیستاش دەیەوێت هەرێمەكانی وەك كۆبانێ و منبج داگیر بكات، بەم شێوەیە دەیەوێت لەسەرێكانی تاوەكو عەفرین بخاتەسەر توركیاو بەم شێوەیە بەشێك لەپرۆژەی میساقی میللی جێبەجێ بكات، بەهۆی شەڕی ئۆكرانیاو دۆخی ناوچەكە، هەلێكی بۆ رەخساوەو دوولایەنە یاری دەكات، دەیەوێت دەستكەوت لەڕوسیا و ئەمریكا بەدەستبهێنێت و شەڕی ئوكرانیا بەكاردەهێنێت، لەڕاستیدا، لەساڵی ٢٠٠٧ەوە دەستی بەجێبەجێكردنی پرۆژەی میساقی میللی كردووە. هاوڵاتی: لە ٢٠ی تشرینی دووەمەوە توركیا هێرشێكی چڕی بۆ سەر خۆرئاوای كوردستان دەستپێكردووە،  دەوڵەتی توركیا باسی هێرش و پەلاماری زەمینی دەكات، مەترسییەكان لەچ ئاستێكدان، ئامادەكاری ئێوە بۆ ئەگەری هێرشی زەمینی توركیا چییە؟ ساڵح موسلیم: توركیا لە ٢٠١٦ەوە بە بەردەوامی هێرش دەكاتەسەر خۆرئاوای كوردستان، وەك ئاماژەم پێكرد، دەیەوێت پرۆژەكەی جێبەجێ بكات، پێشتر لەڕێگەی داعشەوە هەوڵیدا ئەو كارە بكات، بەڵام داعش نەیتوانی ئامانجەكەی بەدیبهێنێت، ئەگەر سەرنج بدەین، دەبینین كە لەساڵی ٢٠١٥ەوە، دوای داعش هێرشەكانی بۆ سەر باكور، رۆژئاواو باشوری كوردستان دەستپێكردووە، ئێستاش دەستی بەهێرشی ئاسمانی كردووە، هەروەها هەرێمەكانی رۆژئاوا تۆپباران دەكات، دەیەوێت خەڵكی ناوچەكە ماڵ و حاڵیان چۆڵ بكەن و دواتر هێرشی زەمینی ئەنجامبدات. هێرشی زەمینیش پەیوەندی بەدوو بابەتەوە هەیە، یەكەم: هێزی بیانی لەخۆرئاوای كوردستان هەیە، هێزی روسیا، ئەمریكاو هەتاوەكو ئێرانیش هەیە، نازانێت كەهەڵوێستی ئەم هێزانە چی دەبێت؟ دووەمیش: بەرخۆدانی گەل و هێزەكانی سوریای دیموكراتی (هەسەدە) هەن، توركیا بیر لەم بابەتەش دەكاتەوە و لێكۆڵینەوە دەكات كەئایا تاوەكو چ رادەیەك خۆرئاوای كوردستان بەرگری دەكات، لەلایەكی دیكەوە، هێزە بیانیەكانی وەك ئەمریكاو روسیا، دژایەتی ئۆپراسیۆنی زەمینیان كرد، لەبەرئەوەی بەهێرشەكانی پشتگیری لەچەتەكانی داعش و گروپەكانی دیكە دەكات و ئەمەش زیان بەشەڕی دژی داعش دەگەیەنێت، چونكە دەزانرێت كە توركیا هێرشیكردەسەر كەمپەكانی داعش و هەشت هەڤاڵمان شەهیدبوون، هەروەها هێرشیانكردە سەر زیندانەكان كە ئەندامانی داعشیان تێدایە و ویستیان ئازادیان بكەن، بۆیەش ئامانجەكە دیار بوو و هەموو لایەنەكان دژی هێرشەكە وەستانەوە، بەڵام بەرپرسە باڵاكانی توركیا دەڵێن كە گوێ لەوڵاتانی دیكە ناگرن و ئەمەش دەریدەخات كەهەموو كاتێك مەترسی هێرشی زەمینی هەیە، دەشزانێت، نە ئەمریكا و نە روسیا دژی توركیا ناوەستنەوەو بۆیەش ئەگەری شەڕو هێرشكردن هەیە، ئەوەی كەبەرگری دەكات، لەكۆتاییدا ئێمەین، ئێمە ئامادەكاریمان كردووەو ئەزمونیشمان هەیە، لەبەرئەوەی چەندین ساڵە لەنێو شەڕداین و گەلی خۆرئاوای كوردستانیش، ناوچەكانیان چۆڵنەكردووە و ئەمە وەڵامێكە بۆ توركیا كەئێمە و گەل بەرگری دەكەین. هاوڵاتی: لەمیدیاكاندا دەوترێت، توركیا چاوی بڕیوەتە كۆبانێ، منبج و تەلرەفعەت، ئەم شارانە چ گرنگیەكیان هەیە كە خودی ئەردۆغانیش باسی دەكات؟ ساڵح موسلیم: هەرێمەكانی كۆبانێ، منبج و تەلرەفعەت دەكەونە نێوان گرێ سپی و سەرێكانی و عەفرین، پیشتر ئەو سێ هەرێمە داگیركراون و منبج و تەلڕەفعەت و كۆبانێ دەكەونە نێوانیان و دەیانەوێت، ئەم سێ هەرێمەش داگیربكەن و بیكەنە یەك هەرێم و بكەوێتە ژێر كۆنتڕۆڵیان، بەم شێوەیەش لەنزیك قامشلۆوە تاوەكو حەلەب دەكەوێتە ژێر دەستیان، وەك پێشتریش وتم بەم شێوەیە دەتوانێت، بەشێك لەپرۆژەی میساقی میللی جێبەجێ بكات، ئەگەر هەیە ئەو ناوچانە بەتەواوی لەسوریا داببڕێنێت و بیخاتەسەر ئەسكەندەرون، بەم شێوەیە دەتوانێت بەشێوەیەكی ئازادانە جموجووڵ و سیاسەت بكات، بەم شێوەیەش خۆرئاوای كوردستان بەتەواوی دەكەوێتە ژێر كۆنتڕۆڵیان، جگە لەقامشلۆو حەسەكە، دواتر بەیاریەكی دیكە، دەست بۆ قامشلۆ و حەسەكەش دەبات و ئەمەش دەبێتە هۆكارێك كەخۆی بگەیەنێتە، موسڵ، كەركوك، هەولێرو سلێمانی، بەم شێوەیە نەخشەی میساقی میللی دروست بكات. هاوڵاتی: هیچ ئامارێكی تەواوی گیانی و ماددی هێرشەكانی توركیاتان لەلایە، دەوڵەتی توركیا زیاتر كوێ دەكاتە ئامانج، بەگشتی دەكرێت بۆمان باس بكەی ئەو زیانانەی توركیا لەو هێرشانەی دوایی لەخۆرئاوای كوردستانی داوە چیە؟ ساڵح موسلیم: ئێمە بەشێوەیەكی روون و ئاشكرا ئامارێكی زیانە ماددی و گیانییەكانمان لەبەردەستدا نییە، بەڵام بەگشتی لەكۆبانێ نەخۆشخانەیەك كرایە ئامانج، لەگوندی قەرەموخ بنكەیەكی تەندروستیان تۆپباران كرد، هەندێك قوتابخانەو كارگەیان كردە ئامانج، كارگەی غازی سوێدای كردە ئامانج كەنزیكەی ٨٠ كیلۆمەتر لەسنوری توركیاوە دوورە، چەندین كێڵگەی نەوت بۆردومان و تۆپباران كران، هەروەها دوو نانەوایان كردە ئامانج و بورجی پەیوەندیەكانی ئینتەرنێت و تەلەفونیان وێران كرد، بەگشتی ماڵ و موڵكی هاووڵاتیان تۆپباران دەكرێن و زیانێكی زۆری ماددی دروست بووە، بەهۆی ئەوەی هێرشەكان بەردەوامن، ئامارێكی روون و ئاشكرامان بەدەست نەگەیشتووە، لەدێرك وێستگەی كارەبا كرایە ئامانج و ١١ كەس لەوێ شەهید بوون، هێرشی چڕ لەسەر شارۆچكەی زرگانی سەر بەحەسەكە هەیە، دەتوانم بڵێم زیاتر لەنیوەی شاروچكەكە وێران بووە، هاووڵاتیان ماڵ و حاڵیان بەجێهێشتووە، توركیا گوندەكان دەكاتە ئامانج، ئامانجەكە ئەوەیە كە هاووڵاتیان، ناوچەكانیان چۆڵ بكەن و ئاوارە ببن، لەڕووی زیانی گیانییەوە، ئەوەندەی من بزانم، نزیكەی ١٩ شەڕڤانی هەسەدەو هێزەكانی ئاسایشی ناوخۆو نزیكەی ٢٠ هاووڵاتی مەدەنی شەهیدبوون، هەروەها زیاتر لە ٢٥ سەربازی حكومەتی سوریا گیانیان لەدەستداوە، واتە بەگشتی ژمارەی شەهیدەكان ناگاتە ١٠٠ كەس، بەڵام رۆژانە تۆپباران هەیەو زیانی گیانیش دروست دەبن، بۆ نموونە لە ١٢ی مانگدا هاووڵاتیەك لەگرێ سپی لەسەر تراكتۆرەكەی كرایە ئامانج و شەهیدكرا، گوندەكانی ئاشوری و سریانیەكان لە زرگان بە بەردەوامی دەكرێنە ئامانج، وەك وتم گەورەترین زیان لەدێرك بوو كە ١١ كەسمان بە یەكجار شەهید بوون كە رۆژنامەوانێكیشیان تێدابوو. هاوڵاتی: باسی ئەوە دەكرێت، پێداویستییە سەرەتاییەكانی وەك نەوت و غاز زۆر كەمبووەتەوە، لەهەندێك كەمپ نەخۆشی بڵاوبووەتەوەو قۆتابخانەكان پەكیانكەوتووە، ئایا وڵاتانی جیهان لەم دۆخە ئاگاداركراونەتەوە، رایان چییە؟ پلانی رۆژئاوا بۆ ئاساییكردنەوەی دۆخەكە و خزمەتگوزاری چییە؟ ساڵح موسلیم: راستە كێڵگەكانی نەوت و كارگەی غازی سوێدایان كردە ئامانج، ئەمەش لەراستیدا قەیرانێكی خوڵقاندووە، هەوڵیش هەیە كەكارگەكان نۆژەن بكرێنەوە، كەموكوڕیش دەبێت، لەئێستادا لەڕووی سوتەمەنی كێشە هەیە، پێشتریش قەیرانی غاز هەبوو، بەشێك لەغازی هەرێمەكە لەدەرەوە دەهات، لەكەمپەكانیشدا كێشە هەیە، وڵاتێك كە لەشەڕدا بێت، رێكخراوە مرۆییەكان، ناتوانن سەردانیان بكەن، ناتوانن بە ئازادانە بگەڕێن و بچنە كەمپەكان، لەڕووی پرۆسەی خوێندنیش، لەهەندێك ناوچەی وەكو زرگان نەبێت، پرۆسەی خوێندن بەردەوامە، ناوچەكانی وەك قامشلۆ، حەسەكە، تربەسپی، گركێ لەگێ و زۆر ناوچەی دیكە، كێشەی خوێندنیان نییە، بەڵام كە تۆپبارانەكان دەستپێبكەن، بەناچاری پێویستە رێوشوێن بگیرێتەبەر، ترسێك هەیە، لە زرگان، گرێ سپی و تەلتەمر، هاووڵاتیان بەهۆی تۆپبارانەوە ناوێرن منداڵەكانیان بۆ قوتابخانە بنێرن، لەلایەكی دیكەوە، لەكەمپەكانیشدا كێشەی تەندروستی هەیە، رێكخراوەكانی كۆمەڵگەی مەدەنی، ناتوانن بەهۆی هێرشەكانەوە خزمەتگوزاری پێشكەش بكەن، راستە كەموكورتی هەیە، بەڵام لە ئاستێكی زۆر گەورەدا نییە و هەوڵی چارەسەری دەدرێت، خۆبەڕێوەبەری باكورو رۆژهەڵاتی سوریاش بەگوێرەی تواناكانی هەوڵدەدات كێشەكان چارەسەر بكات، هەوڵدەدرێت لەڕووی پزیشك و دەرمانەوە، پێداویستیەكان دابین بكرێن، بەڵام لە راستیدا دۆخەكە نائاساییەو بەهۆی هێرشەكانەوە لە هەندێك ناوچە جاری واهەیە قەیرانی نانیش دروست دەبێت، بۆ نمونە لە زرگان فڕنەكانی نانیان كردە ئامانج كە پێداویستی هەزاران كەسیان دابین دەكرد، بۆیەش لەناوچەكانی دیكەوە، نان رەوانەی زرگان دەكرا، تاوەكو ئێستاش ئەم جۆرە كێشانە هەیە، ناتوانین بڵێین كێشەو كەموكوڕی نییە، بەڵام هەوڵی چارەسەری دەدرێت. هاوڵاتی: لەتوركیا هەڵبژاردن بەڕێوەیە، ئێوە پێشتر باسی ئەوەتان كردبوو كەهێرشەكانی توركیا بۆ سەر رۆژئاوا بۆ ئەوەیە كە ئاكەپەو مەهەپە لەهەڵبژاردنەكاندا سەربكەون، هێرشەكان چ جۆرە پەیوەندیەكیان لەگەڵ هەڵبژاردنەكانی توركیا هەیە؟ ساڵح موسلیم: ئەگەر سەرنجی هەڵبژاردنەكانی رابردوو بدەین، لەساڵی ٢٠١٦دا كە جارێكی دیكە ئەردۆغان هاتەوە سەر دەسەڵات، كاری لەسەر نەتەوەپەرستی كرد، نەتەوەپەرستیەكەشی دژی گەلی كورد بوو، نەتەوەپەرستی تورك دژی كورد شۆڤێنیزم و فاشیزمە، بەمشێوەیە حەوت ساڵە لەسەر دوژمنایەتی كوردو نەتەوەپەرستی كار دەكات، ئەمەش واییكرد كەتوركیا لەڕووی ئابوری، سیاسی و دیپلۆماسیدا تەنگەتاو ببێت، دەسەڵاتی توركیا هیچ رێگایەكی دیكەی نەماوەو دەیەوێت بەردەوامی بەم سیاسەتەی بدات، بۆ ئەوەی هیچ نەبێت پێگەی خۆی لەنێو چینی نەتەوەپەرستی توركدا بەهێز بكات، ئەمەش پەیوەندی بەهەڵبژاردنەوە هەیە كەبڕیارە لەمانگی حوزەیرانی ساڵی داهاتوودا ئەنجامبدرێت، شەش مانگێكی ماوە، بۆیە دەیەوێت فشاری سەر كورد زیاتر بكات، لەناوخۆی توركیادا دەیەوێت هەدەپە دابخات، بۆ ئەوەش پرسی داخستنی هەدەپەی بردووەتە دادگا، بەم شێوەیە دەستی بەدەستگیركردنی ئەندامان و لایەنگرانی كردووەو هەرچەند زیاتر دەستگیریان بكات، نەتەوەپەرستەكان بەو ئەندازەیە لەدەوری خۆی كۆدەكاتەوە، بەم شێوەیە سەربكەوێت، بۆیە دەستی بەهێرشكردووە، لەباشوری كوردستانیش دژی هێزەكانی گەریلا دەستی بەهێرشكردووە، لە رۆژئاواش هێرش دەكات، بەم شێوەیە دەڵێت، توركیا لە «تیرۆریزم» رزگار دەكەم، بەڵام بەم شێوەیە ناتوانێت گەلی كورد لەناوببات، رۆژانە لەمیدیاكاندا دەردەكەون و دەڵێن، «كۆتاییمان بەتیرۆ هێنا، لەباشور كۆتاییان هات، نازانم لەناوخۆ كەسیان نەماوە، لەرۆژئاوا كۆتاییمان پێهێنان، سنوورمان بۆ داناوە» بەم جۆرە بانگەشانە دەیانەوێت، هۆكارێك دروستبكەن و لەسەر دەسەڵات بمێننەوە، ئەگەری زۆریش هەیە كەهەدەپە دابخەن، یان پارتەكانی دیكەی باكوری كوردستانیش دابخەن كەباسی دۆزی كورد دەكەن، واتە پلانێكی بەم شێوەیەیان هەیە، لەڕاستیدا دەیانەوێت بەم شەڕە تەمەنیان درێژ بكەنەوە، بەم شێوەیە هاوپەیمانی دەسەڵات، هەم دوژمنایەتی كورد جێبەجێ دەكات و هەمیش دەیەوێت ماوەی تەمەنی دەسەڵاتەكەی درێژ بكاتەوە، بەكۆمەڵگا دەڵێن «چوار-پێنج ساڵی دیكەمان بدەنێ لەڕیشەوە دەریاندەهێنن و لەناویان دەبەین» سەركەوتن و سەرنەكەوتنیان، گرێدواری تێكۆشانی ئێمەیە كە رێگە نەدەین دەوڵەتی توركیا بگاتە ئامانجەكانی، باش دەزانن كەدۆخەكە بەم شێوەیە بێت، لەهەڵبژاردنەكاندا شكستدەهێنن، ئەگەرێكی دیكەش هەیە، كەدۆخی نائاسایی لەهەموو توركیا رابگەیەنن و هەڵبژاردنەكان دوابخەن، ئەگەرێكی بەم شێوەیەش هەیە، فشارو شەڕو هێرشەكانی بۆ ئەوەیە كە لەهەڵبژاردنەكاندا دەنگێكی زۆر بەدەستبهێنێت و سەربكەوێت. هاوڵاتی: رای ئێوە لەبارەی هەڵوێستی پارتە سیاسییەكانی باشورو گەلی باشور لەبەرامبەر هێرشەكانی سەر رۆژئاوا چییە؟ دەبێت باشور لەم دۆخەدا چی بۆ رۆژئاوا بكات؟ ساڵح موسلیم: لەبارەی هەڵوێستی باشوری كوردستان و پارتە سیاسییەكانی باشور، بەڕاستی هیوامان وابوو، پارتە سیاسیەكان یەكگرتوو بوونایە، بۆ ئەوەی بە یەكدەنگ پشتگیریان لەئێمەو لەخۆشیان بكردایە، لەبەرئەوەی ئەم شەڕە تەنیا شەڕی ئێمە نییە، ئێمە بۆ هەموو گەلی كورد شەڕ دەكەین، بەڵام بەداخەوە دەبینین لەباشوریش ئاڵۆزیەكی زۆر هەیە، هەم لەنێو یەنەكەداو هەم لەنێو پەدەكەدا ئاڵۆزی هەیە، پێویستە ئەوانیش باش بزانن، ئەو ناكۆكیانەی كە لەباشوریش روودەدەن، دەستی توركیای تێدایە، توركیا بەشێوەیەك خۆی خزاندووەتە نێوانیان، فیتنە دروستدەكات و لەدژی یەكدی بەكاریاندەهێنێت، هەوڵدەدات كە لایەنەكانی باشور بخاتە دۆخێكەوە كە دژی یەكدی شەڕیش بكەن، بێگۆمان دۆخێكی خراپە، بەڵام بێهیوا نین، هیوادارو خوازیارین كە پارتە سیاسییەكانمان لەباشور خۆیان كۆبكەنەوەو یەكدەنگ بن، بۆ ئەوەی بتوانن لەبەرامبەر هێرشەكانی دەوڵەتی توركیاش بوەستنەوەو هەمیش پشتگیری لەخۆرئاوای كوردستانیش بكەن، لە راستیدا چاوی هەموومان لەباشوری كوردستان بوو، هەرێمێكی فیدڕالەو كورد تێیدا دەسەڵاتدارە، هیوامان وابوو، هەم هاوكاری خۆرئاواو هەم هاوكاری خۆرهەڵات بكەن، پێویستە بەم شێوەیە سیاسەتیان بكردایە، بەڵام بەداخەوە، هەوڵ بۆ خۆیان دەدەن و دەڵێن، با ئێمە هیچمان لێنەیەت، پێویستە لەناوخۆیاندا یەكگرتووبن و ئاگاداری یارییەكانی توركیابن كەدەستی خستووەتە نێوانیان و ئەوكاتە بتوانن هاوكاری پارچەكانی دیكەی كوردستانیش بكەن، ئۆمێدمان بەم شێوەیە بوو و بێئومێدیش نین، لێرەوە جارێكی دیكە دووبارەی دەكەمەوە، پێویستە كۆنگرەیەكی نەتەوەییمان هەبێت، مەرجەعێكی كوردیمان هەبێت، هەموو لایەنێكی كورد بەشداری بكات، بۆ ئەوەی راوێژ بەیەكدی بكەین، بەپێچەوانەوە ئەگەر یەك بەیەك دەوڵەتی توركیا شەڕی ئێمە بكات و لایەنەكانی دیكە بێدەنگ بن، بەڕاستی كۆتاییمان دێت، هیوادارین هەرچی زووە، مەرجەعێكی خۆمان دروستبكەین و پێكەوە رێوشوێن بگرینەبەرو ئەمە لەسوودی هەموومان دەبێت.  

هاوڵاتی وەزارەتی پێشمەرگەی هەرێمی کوردستان رایگەیاند، پێشمەرگە ئۆپراسیۆنەکانی دژی داعش دەستپێدەکاتەوە ئەمڕۆ لەراگەیەنراوێکدا وەزارەتی پێشمەرگەی هەرێمی کوردستان رایگەیاند، لە چوارچێوەی بەردەوامی ئۆپراسیۆنەکانی دژی داعش، ئەمڕۆ هێزەکانی لیوای 18ی پیادە لە بناری چیای قەرەچوغ ئۆپراسیۆنێکی کێوماڵکردنی سنورەکەیان دەستپێکردوە و ئەو جۆرە ئۆپەراسیۆنانەش بەردەوامیان دەبێت. ئەوەشی خستوەتەڕو، ئۆپەراسیۆنەکەش لە سنوری ئەو گوندانە بون کە دەکەونە بناری چیای قەرەچوغ، مەبەست لێی کێوماڵ کردن و پاک کردنەوەی ناوچەکە بو لە چەکدارانی داعش هاوکات لای خۆیەوە عەمید زریان ئیسماعیل خەلیفە، فەرماندەی لیوای 18ی پیادە لەدوای ئۆپراسیۆنەکە رایگەیاند، ئەم جۆرە ئۆپراسیۆنانە بەردەوامیان دەبێت، پێشمەرگە هەمیشە چاوکراوەیە بەرامبەر هەر جوڵە و مەترسییەکی تیرۆریستان

هاوڵاتی وەزارەتى خوێندنى باڵا و توێژینەوەى زانستى هەرێم ئەمڕۆ چوارشەممە لە راگەیەنراوێکدا ڕایگەیاند، دەرگای پێشکەشکردنی داواکاری بۆ 12 پۆست لە زانکۆى پۆلیتەکینکى دهۆک دەکەنەوە و بۆ پۆستەکانیش مەرجە خوازیاران هەڵگری بڕوانامەی دکتۆرا یان ماستەر بن. دەقی راگەیەنراوەکە: وەزارەتى خوێندنى باڵا و توێژینەوەى زانستى ژمارەیەک پۆست لە زانکۆى پۆلیتەکینکى دهۆک بۆ جارى دووەم ڕادەگەێنێت. پۆستەکان: هارێکارێ سەرۆکی زانکۆیی بۆ کاروبارێن قوتابیان هاریکارێ سەرۆکی زانکۆیێ بۆ کاروبارێن زانستی و خواندنا بلند هارێکارێ سەرۆکی زانکۆیی بۆ کاروبارێن کارگێڕى و دارایى راگرێ کولیژا تەکنیکی ئەندازیارى راگرێ کولیژا تەکنیکی کارگێڕى دهۆک راگرێ پەیمانگەها تەکنیکی دهۆک راگرێ پەیمانگەها تەکنیکی شێخان راگرێ پەیمانگەها تەکنیکی ئامێدی راگرێ پەیمانگەها تەکنیکی زاخۆ راگرێ پەیمانگەها تەکنیکی شەنگال راگرێ پەیمانگەها تەکنیکی کارگێڕى دهۆک بەڕیوەبەری گشتى سەنتەری توێژینەوە مەرجەکان بۆ  پۆستى هاریکارێ سەرۆک زانکۆ و ڕاگرێ کۆلێژ و بەڕێوەبەرى گشتى سێنتەرى توێژینەوە: 1. هەڵگرى بڕوانامەى دکتۆرا بێت . 2. ناونیشانى زانستى لە پرۆفیسۆرى یاریدەدەر کەمتر نەبێت. 3. خزمەتى زانکۆیی لە (10) ساڵ کەمتر نەبێت. مەرجەکان بۆ  پۆستى  ڕاگرێ  پەیمانگەها: 1. بڕوانامەکەى لە ماستەر کەمتر نەبێت.  2. ناونیشانى زانستى لە مامۆستا کەمتر نەبێت. 3. خزمەتى زانکۆیی لە (10) ساڵ کەمتر نەبێت. تێبینیەکان: • ئەو بەڕێزەى داواکاری پێشکەش دەکات، باشترە دید و بۆچوون و بەرنامەى کاری خۆى پێشکەش بکات بۆ بەرەوپێشبردنى زانکۆ بۆ ئەو چوار ساڵەى کە پۆستەکە وەردەگرێت. • زانینی زمانى ئینگلیزى و شارەزایی لە بەکارهێنانى تەکنەلۆجیاى بوارى خوێندن و فێرکردن و کارایی بڵاوکردنەوەى توێژینەوەى زانستى، هەلى زیاتر بۆ پێشکەشکار دەڕەخسێنیت. • پێشکەشکار پێویستە: (سى ڤى) ، (پوختەى ڕاژە) ، (یەکەمین فەرمانى زانکۆیی بەدەستهێنانى نازناوى زانستى) ، (لیستى ناو و ناونیشانى توێژینەوە زانستیە بڵاوکراوەکان) ، (وێنەیەک لە کارتى نیشتمانى یاخود ڕەگەزنامە) پێشکەش بکات. • دوا کات بۆ پێشکەشکردنى داواکارییەکە رۆژى شەمە ڕێکەوتى (2022/12/24) لە ڕێگەى ئەم بەستەرەى خوارەوە (https://forms.gle/XepNFZ11bWLusrpx7) دەبێت. • پێشکەشکار پێویستە پوختەى ڕاژەى لەلایەن سەرۆکایەتیی زانکۆ پەسند کرابێت.

89 رۆژ بەسەر کاردانەوەکانی مەرگی ژینا ئەمینی و کوژرانی دەیان خۆپیشاندەر و لەسێدارەدانی گەنجانی ناڕازیی تێدەپەڕێت، ناڕەزایەتییەکانیش لە ئاستی ناوخۆی نێودەوڵەتی دژی دەسەڵاتی ئێران بەردەوامە. ئەمڕۆ لە شاری سنە گەنجێک وەک دەبڕینی ناڕەزایەتی بۆیاخی سوری  بە نیشانەی رژانی خوێنی خەڵک و خۆپیشاندەران کرد بە پەیکەری هێمای ئازادیی لە مەیدانی ئێقباڵ لەو شارە لە لایەن هێزە ئەمنییەکانەوە تەقەی لێکرا و بە برینداری دەستگیر کرا. تۆڕی مافەکانی مرۆڤی رۆژهەڵاتی کوردستان بڵاوی کردەوە؛ سۆنیا شەریفی کچە خوێندکارێکی شاری ئاودانان لە ئیلام کە تەمەنی 17 ساڵە لە لایەن دادگایەکی ئێرانەوە تۆمەتی بەشداریی لە ناڕەزایەتییەکان و دژایەتیی خودا دراوەتە پاڵی و سزای سێدارە ئەو کچە کوردە دەگرێتەوە کە زیاتر لە دو مانگە دەستبەسەرە. رێکخراوەکانی مافی مرۆڤ و چالاکوانانی مەدەنی لە رۆژهەڵاتی کوردستان هۆشداراییان دابو کە کەسوکاری فەرهاد و فەرزاد ئاگادارکراونەتەوە کە سزای سێدارەکەیان جێبەجێ دەکرێت بەڵام لە ژێر فشاری نێودەوڵەتی و هۆشداریی خەڵکی رۆژهەڵاتی کوردستان سزاکانی سێدارەی ئەو دو برایە و چەند گەنجێکی دیکە راگیراوە. سەرۆکی داواکاری گشتیی پارێزگای ورمێ رایگەیاند؛ سزای سێدارە بۆ فەرزاد و فەرهاد تەهازادە لە شاری شنو لە قۆناغی لێکۆڵینەوەدایە و راشیگەیاندوە هیچ سزایەکی سێدارە بۆ گەنجانی شاری شنۆ نەبڕاوەتەوە، لێدوانی ئەو بەرپرسە لە کاتێکدایە هاوکات لە فەرزاد و فەرهاد کە بران سزای سێدارە بەسەر چوار گەنجی دیکەی ئەو شارەدا سەپێنرا و کەسوکار و پارێزەرانی ئەو گەنجانەش هەواڵەکەیان پشتڕاست کردبوەوە. حەسن عەبدۆلیان‌پور سەرۆکی ناوندی پارێزەرانی دەزگای داد لە ئێران رایگەیاند؛ بەکارهێنانی هەر جۆرە چەک و چەقۆیەک بە مەبەستی ترساندنی هێزی ئەمنی و خەڵک بە تاوانی موحاربە یان (دژایەتی خودا) لەقەڵەم دەدرێت. لێدوانی سەرۆکی پارێزەرانی دەزگای دادی ئێران لە کاتێکدایە تا ئێستا دو خۆپیشاندەری گەنج لە تاران و مەشهەد بە پێی ئەو یاسایە لەسێدارە دراون و لانیکەم 50 خۆپیشاندەری دیکەش هەر لەسەر بنەمای ئەو یاسایە سزای سێدارەیان بەسەردا سەپێنراوە. سزای سێدارەی خۆپیشاندەرێک هەڵوەشایەوە و عەباس موسەوی پارێزەری ماهان سەدرات کە بە تۆمەتی بەشداریی لە ناڕەزایەتییەکان سزای سێدارەی بەسەردا سەپێنرابو ئاشکرای کرد ئەو سزایە دوای راگرتنی بۆ ماوەی 48 کاتژمێر دواجار بە پێداچونەوەی دادوەرەکان سزای سێدارە بە تەواوی هەڵوەشایەوە. فیدراسیۆنی نێودەوڵەتیی رۆژنامەنوسان (International Federation of Journalists) ئاشکرای کرد لە ماوەی نزیکەی سێ مانگی خۆپیشاندان و ناڕەزایەتییەکانی رۆژهەڵات و ئێران لانیکەم 58 رۆژنامەنوس بە بیانوی روماڵی ناڕەزایەتییەکان دەستگیر کراون و تەنها 30 لەو رۆژنامەنوسانە بە دانانی بارمتە و بە شێویەکی کاتی ئازاد کراون. رۆژی چوارشەممە وەزارەتی دەرەوەی ئۆسترالیا محەمەد پورنەجەف، ئەرکداری باڵیۆزخانەی کۆماری ئیسلامی ئێرانی لە کانبێرا-ی پایتەختی ئەو وڵاتە بۆ شەشەم جار لە دوای سەرهەڵدانی ناڕەزایەتییەکان لە رۆژهەڵات و ئێران بانگهێشت کرد. لیندا تۆماس گرینفێڵد، نوێنەری ئەمریکا لە نەتەوەیەکگرتوەکان لە کاتی کۆبونەوەی کۆمیسیۆنی ژنانی سەر بە نەتەوەیەکگرتوەکان رایگەیاند؛ دوای کوژرانی ژینا ئەمینی و کوشتنی دەیان خۆپیشاندەر و خەڵکی ناڕازیی لەو وڵاتە بونی نوێنەری کۆماری ئیسلامی ئێران لە کۆمیسیۆنی ژنانی نەتەوەیەکگرتوەکان پەڵەیەکی ڕەشە. دوای ئەوەی ئەمریکا پێشنیاری کرد نوێنەرایەتیی ئێران لە کۆمیسیۆنی ژنانی سەر بە نەتەوەیەکگرتوەکان دور بخرێتەوە شەوی چوارشەممە ئەو کۆمیسیۆنە لە کۆبونەوەی خۆیدا بە ئامادەبونی نوێنەری 45 وڵات دەرکردنی نوێنەری ئێرانی خستە دەنگدانەوە و 29 وڵاتیش دەنگیان بە دەرکردنی دا.     وەزارەتی دەرەوەی ئۆسترالیا بڵاوی کردوەتەوە هۆشداریی دراوەتە کۆماری ئیسلامی ئێران کە لەسێدارەدان و سەرکوتی ناڕەزایەتییەکان پێشێلکارییەکی ئاشکرای مافەکانی مرۆڤە و نیگەرانیی قوڵی وڵاتەکەمان گەیاندوەتە بەرپرسانی تاران.  

سەركۆ جەمال كێشەی وەسڵی لیژنەی «موشتەریات» واتە كڕین و فرۆشتنی ناحیەی قادركەرەم سەر بەقەزای چەمچەماڵ سەردەكێشێتە دادگا، یەكێك لەفەرمانبەرانی ناحیەكە دەڵێت بەناوی ئەوەوە وەسڵ واژۆ كراوە، بەڕێوەبەری ناحیەكەش دەڵێت هاوسەری ئەو فەرمانبەرە هەڕەشەی لێكردوە و رووداوەكەش بەناڕاست ناودەبات. پەیمان سەعدوڵا فەرمانبەر لەناحیەی قادر كەرەم  بەهاوڵاتی وت:»لە 26-1-2022 ەوە ئەندام بووم لەلیژنەی كڕینی ناحیەی قادركەرەم تاوەكو 31-8-2022، بەڵام ئەو شتانەی لەناو ناحیەكە كڕدراوە هیچ كەسێك لەلیژنەكە لەسەرۆكەوە تاهەردوو ئەندامەكە كەهەریەك لە (شەیدا عەبدولكەریم سەرۆكی لیژنە، پەیمان سەعدوڵا ئەندامی لیژنە، ئاواز سەید جەبار ئەندامی لیژنە)، ئاگاداری نەبووین». وتیشی:»هەر شتێك كەكڕدراوە لەدینارێكەوە تا 10 ملیۆن دینار ئێمە ئاگاداری نەبووین و كەسێك بەناوی ئێمەوە ئیمزای كردووە لەسەر وەسڵەكان كە لەناحیەكە دەوام دەكات، دوای سكاڵاكەش ئەو وەسڵانە هیچیان لەناو فەرمانگە نەماون». بەوتەی ئەو فەرمانبەرە «لەكاتێكدا لیژنەی كڕین نابێت لەسێ بۆ شەش مانگ زیاتر ئەندامەكانی بمێننەوە، بەڵام لەلیژنەكەدا ناوی خێزانی لێپرسراوی كارگێڕی ناحیەی بەردەوام تێدایە». هاوكات عەدنان ساڵەیی، هاوسەری فەرمانبەرەكەی ناحیەی قادركەرەم، كە ئەویش سكاڵای لەسەر بەڕێوەبەری ناحیەی قادركەرەم تۆماركردووە، بەهاولڵاتی وت:»هاوسەرەكەم لەناحیەی قادركەرەم دەوام دەكات، بەناوی ئەوەوە واژۆ كراوەو شت كڕدراوەو نەیزانیوە چییان كڕیوە». وتیشی:»كاتێك بەڕێوەبەری ناحیەی قادركەرەممان ئاگاداركردەوە وتی ئاگادارنیم، بەڵام ئێمە وتمان سكاڵا تۆماردەكەین، ئیتر لەمە ترسان و دەستپێشخەرییان كردو بەڕێوەبەری ناحیەو ژمارەیەك كارمەندی ناحیەو قایمقامیەتی چەمچەماڵ سكاڵایان لەسەر تۆماركردم و لەلایەن ئاسایشەوە دەستگیركرام». ئەو هاووڵاتییە دەڵێت:» كەچوومە لای دادوەر وتیان تۆ بوویت بەمافیاو رۆژی 31-9-2022 هەڕەشەت كردووە، بەڵام ئەو رۆژە من لەوكاتەدا لەستۆدیۆی كەناڵێك لەبەرنامەدا بووم، دواتر كە بەڵگەكانم خستەڕوو بەكەفالەت ئازادكرام، لەدوای سێ مانگ و هەشت رۆژ لەچەمچەماڵ دۆسیەكەمان گواسترایەوە بۆ پیرەمەگرون، دوای پەیوەندیكردن بەدادگای پیرەمەگرون وتەیان لێوەرگرتین». بەڵام سدیق محەمەد بەڕێوەبەری ناحیەی قادركەرەم لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتی وت:» من سكاڵام لەسەر ئەو تۆماركردووە، مەسەلەی وەسڵەكانیش كەدەوترێت بەناوی ئەوەوە واژۆكراوە راست نییەو خۆی ئاگادارە، گواستنەوەی دۆسیەكەش لەچەمچەماڵەوە بۆ پیرەمەگرون لەسەر داوای ئێمە بووە، چونكە خێزانم حاكمە لەدادگای چەمچەماڵ تا وابیرنەكرێتەوە كە لایەنگری تێدا دەبێت هاوسەرەكەی و ئەو فەرمانبەرەش سكاڵای تۆماركردووەو دادگا دۆسیەكە یەكلایی دەكاتەوە». وتیشی:»كەیسەكە یەكەمجار گواسترایەوە بۆ سلێمانی و لەوێش گواسترایەوە بۆ پیرەمەگرون، لەبەر ئەوەی سكاڵام لەسەر تۆماركردووە، ئەویش چووە سكاڵای تۆماركردووە، لەكاتی دەوامی فەرمیدا لەناو ناحیەكە هەڕەشەی كردووەو وتوویەتی بۆ دەوامی خێزانەكەم زیادكراوە». سدیق محەمەد دەڵێت:»سێ كەس ئەو رۆژە كارێكیان هەبوو لەناحیەكەو دواتر نێردران بۆ ئاسایش، بەڵام كە هاتنەوە بۆ ناحیەكە دەوام كاتێكی كەمی مابوو خێزانەكەی پێی وتووە نایەڵن بڕۆمەوە لەكاتێكدا دەبوو كاروباری ئەو سێ كەسە رایی بكات، ئەویش هاتووە هەڕەشەی كردووە لەناو ناحیەكە جگە لەوەش چەند جارێك بەئۆتۆمبێل دەوام كەوتووەو هەڕەشەی كردووە». «مەسەلەی وەسڵەكان ئەو كارمەندە خۆشی ئاگادارەو خۆی بەو كەسەی وتووە واژۆی بكە، هیچ گەندەڵییەكی تێدا نییە، چونكە نەسریەی ناحیەكە لە 500 هەزار كەمترەو هی ئەوە نیە گەندەڵی تێدا بكرێت، جگە لەوەی وەسڵەكان دەچێتەوە قایمقامیەت، ئێستاش خێزانی لەناحیەكە دەوام دەكات، بەڵام لەلیژنەی كڕین نەماوە، چونكە دەوام كەم دەكات». بەڕێوەبەری ناحیەی قادر كەرەم وادەڵێت. لەبەرامبەر وتەكانی بەڕێوەبەری ناحیەی قادركەرەم، عەدنان ساڵەیی دەڵێت:»یەكەمجار لەچەمچەماڵ بەهۆی ئەوەی خێزانی بەڕێوەبەری ناحیەی قادركەرەم لەدادگای چەمچەماڵا دەوام دەكات سكاڵایان لێوەرنەگرتم، بۆیە كاتێك بانگ كرام بۆ دادگای پیرەمەگرون سكاڵام تۆماركرد». وتیشی:»ئەوەی كەدەڵێت خێزانم دەوامی نەكردووە، راست نییەو تەنانەت دەوامی زیادیشی پێكراوە، تەنانەت چەند جارێكیش پاسی دەوام جێیهێشتووە بەهۆی ئەوەی بەڕێوەبەری ناحیە خێزانەكەمی زیاتر لەدەوام هێشتووەتەوە».

هاوڵاتی ئاوات شێخ جەناب، وەزیری دارایی و ئابووری، ئەندامی شاندی حکومەتی هەرێمی کوردستان بۆ بەغدا، بە پێگەی فەرمی حکومەتی هەرێمی کوردستانی ڕاگەیاند، کە بابەتی نەوت، بوودجە و پشکی هەرێم لە بەشەبوودجەی ٢٠٢٣ـی عێراق، لەو بابەتانەن کە بۆی هاتوون. لەبارەی ناردنی پشکی هەرێم گوتی "وەزارەتی دارایی عێراق، لە تەواوی ساڵی ٢٠٢٢دا، تەنیا دوو مانگ پارەی بۆ هەرێمی کوردستان خەرجکردووە". وەزیری دارایی و ئابووری، گوتیشی:''بەشێکی سەردانەکەمان تایبەت بوو بە داکۆکیکردن لە بەشەبوودجەی هەرێم، هەروەها ئەو کێشانەی کە پێشتر لەنێوان هەولێر و بەغدادا هەبوون، هەروەها کێشەی میلاکاتی فەرمانبەران، بابەتی خەرجی و داهاتمان بەتەواوەتی چارەسەر کرد.'' لەو سەردانەی شاندی حکومەتی هەرێمی کوردستان بۆ بەغدا، بابەتێکی دیکە کە گفتوگۆی لەسەر کراوە، بابەتی نەوتە، کە بووەتە کێشەیەکی هەڵپەسێرداوی نێوان هەولێر و بەغدا، ئاوات شێخ جەناب، ئاماژەی بەوەدا کە لە کۆبوونەوەکانیان گفتوگۆیان لەبارەی نەوتەوە کردووە و هەنگاوی زۆر باشیان ناوە و تاڕادەیەک لێکتێگەیشتن لەنێوانیان هەیە. لەبارەی درەنجامی کۆبوونەوەکایشەوە گوتی "کۆکبووین لەسەر ئەوەی کە لە چوارچێوەی دەستوور و ڕێكکەوتنی سیاسی و بەرنامەی وەزاری حکومەتی نوێی عێراق، چارەسەر بۆ ئەو بابەتانە بدۆزینەوە". وەزیری دارایی و ئابووری ئەوەشی گوت:''وەکو وەزارەتی دارایی و ئابووری، بە فەرمی داوامان ئاراستەی وەزارەتی دارایی عێراق کردووە، بۆ خەرجکردنی پشکی هەرێمی کوردستان، لە کۆبوونەوەمان لەگەڵ وەزیری دارایی عێراق و لیژنەی ئابووریش باسمان لەوە کردووە و بەڵێنیان پێداین، کە لە ئەنجومەنی وەزیران پێشنیاری بکەن.دوای هەوڵەکانی شاندەکەش، ئەنجومەنی وەزیران بڕیاری دا کە پارەی دوو مانگی هەرێم بۆ هەرێمی کوردستان بنێرێت.'' وەزیری دارایی و ئابووری، ئاماژەی بەوەش کرد، ئەمجارە بەراورد بە جارەکانی دیکە، تاڕادەیەکی زۆر گەشبینترن و دەرئەنجامی گفتوگۆیەکان بە دڵی هاووڵاتییان دەبن، هەوڵی زۆریشیان داوە بابەتی بوودجە و پشکی فەرمانبەرانی هەرێمی کوردستان مسۆگەر بکەن، بەشێوەیەک کە نەکەوێتە ناو کێشمەکێشی سیاسی و قۆزتنەوەی سیاسیش دژی هەرێمی کوردستان بکرێت. لەبارەی کەشی کۆبوونەوەکانەوە، ئاوات شێخ جەناب کە ئەندامێکی شاندەکەی هەرێمە بۆ بەغدا، گوتی: دەرئەنجامی کۆبوونەوەکان ئەرێنین و وەکو چۆن سێ ڕۆژە ئێمە بە ئەرێنی بینوویمانە.

هێرشەکانی سوپای تورکیا بۆ سەر ناوچەکانی باکور و رۆژهەڵاتی سوریا چڕتر بونەتەوە و شەوی رابردو چەند گوندێکی گرێسپی و شێراوا و سنوری کۆبانێ بەچڕی تۆپباران کران.  سەرچاوەکانی هەواڵ بڵاویان کردوەتەوە تورکیا دەستی لە هێزەکانی رژێمی سوریا نەپاراستوە و چەند بنکەیەکی سەربازانی ئەو وڵاتەی بۆردومان کردوە. میدیاکانی رۆژئاوای کوردستان بڵاویان کردەوە، شەوی رابردو سوپای تورکیا بەچڕی هەریەک لە گوندەکانی ئەبو سەرۆ، رێگای ئیم فۆڕ و عەین عیسای تۆپباران کردوە. ئاماژەی بەوەشکردوە هەریەک لە ناوچەکانی شێراوا، گوندی زەرێ، تەپەخانێ، خانێ و  قەران لە ناوچەی عەین عیسا و تل تەمر و تل لەبەن بەچەکی قورس کراونەتە ئامانج. میدیاکانی رۆژئاوای کوردستان، ئەوەشیان خستوەتە رو کە لە هەمانکاتدا خاڵە سەربازییەکانی سەر بە حکومەتی دیمەشق لە گوندی کۆر عەلی کۆبانێ لەلایەن سوپای تورکیاوە تۆپباران کراوە  بەڵام لە بارەی زیانەکانەوە هیچ زانیارییەک ئاشکرا نەکراوە.