بە ئۆنلاین شاندی هەرێم و عێراق پرسی هەناردەی نەوتیان تاوتوێ کرد

هاوڵاتی بەپێی هەواڵی میدیاکانی نزیک لەپارتی کرێکارانی کوردستان، سوپای تورکیا لەبەیانی ئەمڕۆوە دەستیکردووە بەتۆپبارانکردنی کۆبانێ و چەند ناوچەیەکی دیکە لەڕۆژئاوای کوردستان و تا ئێستاش تۆپبارانەکە بەردەوامە. ئەو میدیایانە ئەوەشیان ڕوونکردۆتەوە: لە دوای كاتژمێر ١٠ی  بەیانی ئەمڕۆوە، دەوڵەتی داگیركەری تورك، بە چڕی و بە چەكی قورس تۆپبارانی ناوچەكانی گرێی مشتەنور و ڕێگای حەلەب و ناوەندی شاری كۆبانێ و پێنج گوندی ڕۆژئاوای كۆبانێی دەستپێكرد. ئاماژەشیان بەوەکردووە: دەوڵەتی تورك لەڕێكەی تۆپخانەكانی ناو خاكەكەیەوە تۆپبارانەكە ئەنجام دەدات و تائێستاش بەردەوامە. جێگای ئاماژەیە لەماوەکانی ڕابوردوودا (رەجەب تەیب ئەردۆغان)ی سەرۆکی تورکیا لەچەندین بۆنەدا هەڕەشەی هێرشکردنە سەر ڕۆژئاوای کوردستانی کردبوو.

هاوڵاتی له‌لێدوانێکی ڕۆژنامه‌نوسیدا فەرماندەی هێزەکانی سووریای دیموکرات (هه‌سه‌ده‌) رایده‌گه‌یه‌نێت: زلهێزە جیهانییەکان و وڵاتانی ناوچەکە دژی هێرشی سەربازیی تورکیان بۆسەر باکووری سووریا. مەزڵۆم کۆبانێ، فەرماندەی گشتیی هێزەکانی سووریای دیموکرات، لە گفتوگۆ لەگەڵ کەناڵی تەلەفزیۆنی حۆڕەدا، ڕایگەیاند کە کۆدەنگی هەیە لە دژایەتی کردنی ئەگەری ئۆپەراسیۆنی سوپای تورکیا بۆسەر باکووری سووریا، هاوکات ئاماژه‌ به‌وه‌شده‌دات: ئێمە لەگەڵ هەموو لایەنەکانی پەیوەندیدار بە دۆسیەی سووریاوە بۆ ڕێگری کردن لە هەر هێرشێکی تورکیا لە باکووری سوریا هاوکاری دەکەین. کۆبانێ رەتیكردەوە هیچ ئۆپەراسیۆنێكی سەربازی لەلایەن هێزەكانی توركیاوە ئەنجام درابێت، جگە لە ژمارەیەک هێرشی فڕۆكەی بێفڕۆكەوان و هێرشی تۆپخانە و ئاماژەی بەوەش دا: توركیا بۆ گەیشتن بە ئامانجە سیاسییەكان ئەم ئیدیعایانە دەکات، بەڵام ئێمە رێگەمان نەداوە و نادەین هیچ هێرشێكی زەمینی ئەنجام بدرێت. جه‌ختیشیکرده‌وه‌ که‌وا تورکیا ئۆپەراسیۆنی گۆڕینی دیموگرافیا لە ناوچەکانی ژێر کۆنترۆڵی کوردەکان لە باکووری سووریا ئەنجام دەدات وتی: ئامانجی سەرەکیی تورکیا بە گشتی دوژمنایەتی کوردە و دەیەوێت پرسی کورد لە سووریا نەهێڵێت. فەرماندەی هەسەدە جەختیشی كردەوە: ئیدیعاکانی توركیا سەبارەت بە پرسە مرۆییەكان و گەڕاندنەوەی ئاوارەكانی سووریا درۆیە، بەڵکوو توركیا ئامانجی سیاسی هەیە و هەموو خەڵكی سووریا دەكاتە ئامانج بە کوردەکانیشتەوە.

هاوڵاتی لەڕاگەیەندراوێکدا هەسەدە دەستگیركردنی شانەیەكی سیخوڕی و کوژرانی سیخوڕێکیان لە حەسەكە ڕاگەیاند. بەپێی ڕاگەیەندراوەکە ناوەندی هێزەكانی سوریای دیموكرات – هەسەدە ئاشکرایکردووە، دوێنی لە ئۆپەراسیۆنێكدا لە شارۆچکەی تل براک کە 42 کیلۆمەتر لەشاری حەسەکەی ڕۆژئاوای کوردستانەوە دوورە، شانەیەکی سیخوڕییان دەستگیرکردووە کە لەبەرژەوەندیی دەزگای هەواڵگریی تورکیا کاریانکردووە. هەسەدە ئەوەی خستۆتە ڕوو شانەکە لە سێ کەس پێکهاتبوون کە بۆ هەواڵگری تورک کاریان کردووە و زانیاریان لەبارەی کارمەندانی خۆبەڕێوەبەری و کۆمەڵگەی مەدەنی و سەربازی و کارمەندانی خزمەتگوزاری بۆ میت گواستوەتەوە و دەستیان لە شەهیدکردنی زۆرێک لە هەڤاڵان و فەرماندەکانماندا هەیە لە تل بوڕاق و قامیشلو. ئاماژە بەوەشکراوە لەو ئۆپەراسیۆنەدا ئەندامێکی شانەکە بەناوی “عەزیز محەمەد” خۆی بەدەستەوە نەدا و هەر بۆیە هێزەکانی هەسەدە ناچار بوون وەڵامی بدەنەوە و لە ئەنجامدا کوژرا دوو سیخوڕی تریش دەستگیرکران. جێگای ئاماژەیە لە مانگی ڕابردووشدا هێزەکانی سوریای دیموکرات ئۆپەراسیۆنی (سوێند)یان بۆ دەستگیركردنی “سیخوڕو بەکرێگیراوانی”ی تۆڕەهەواڵگرییەکانی تورکیا دەستپێکردووە.

نیگار عومەر ئاوی خواردنەوەی قەزای كفری شیاوی خواردنەوە نیەو زۆرینەی دانیشتوانی قەزاكەش فلتەر بەكاردەهێنن و پسپۆرێكی دەرامەتی ئاوو ژینگەش دەڵێت: بەهۆی كاریگەری جیۆلۆجی خاكی قەزاكە كەڕێژەی كلس و گۆگردێكی  زۆرە ئاوی ژێرزەوی كفری كەسەرچاوەی ئاوی خورادنەوەی قەزاكەیە هیچ شیاوی خواردنەوە نیە، بەڵام بەڕێوەبەری ئاوی كفری رەتیدەكاتەوە ئاوی خواردنەوەی قەزاكە شیاوی خواردنەوە نەبێت. قەزای كفری بەوتەی لایەنی پەیوەندیدار نزیكەی 45 هەزار كەس  دەبێت پشت بەئاوی ژێرزەوی دەبەست بۆ خواردنەوە كە لەڕێگەی بیری ئیرتیوازیەوە بەسەر ماڵاندا دابەش دەكرێت. سەڵاح عەزیز، هاووڵاتیەكی قەزای كفریەو باس لەخراپی ئاوی خواردنەوەی قەزاكەیان بۆ هاوڵاتی دەكات و دڵێت،" بەهۆی شۆری ئاوی خواردنەوەی كفریەوە كە شیاوی خواردنەوە نیە زۆربەی زۆری ماڵەكانی كفری بۆ پاكبوونەوەی ئاو خواردنەوە فلتەریان داناوە تاوەكو تووشی نەخۆشی نەبین، خراپی ئاوەكەمان وایكردوە  ساڵانە لەوەرزی گەرمادا سێجار دەبێت پووشی موبەریدەكانمان بگۆڕین بەهۆی ئەوەی كە كلس دەیگرێت جا ئەمە بگات بەوەی كە مرۆڤ بیخواتەوە دەبێت چی لێبكات بەم هۆیەشەوە زۆربەی دانیشتوانی كفری تووشی نەخۆشی گورچیلە بوونە". عەبدولموتەلیب رەفعەت، پسپۆری دەرامەتی ئاوو ژینگە، بۆ هاوڵاتی رایگەیاند،" بەپێی ئەو تووێژینەوانەی كە ئێمە كردوومانە جیۆلۆجی خاكی كفری وایكردووە لەنێو ئاوی ژێرزەوی كفریدا كەبڕێكی زۆر مادەی كلس و مادەی گۆگردێكی تێدایە و رێژەی ئەو مادانە لەگەڵ رێژەی سوێری لەئاوەكەدا زۆر بەرزە".   وتیشی:" بەپێی ستاندەری جیهانی لەنێو هەموو ئاوێكی شیاودا رێژەی گۆگردێك دەبێت 250ملیگرام لەسەر لیتر بێت، بەڵام لەنێو ئاوی كفریدا لەهەندێك لەبیرەكاندا گەیشتۆتە  700ملیگرام لەسەر لیتر، رێژەی كلس بەهەمان شێوە زۆر بەرزە لەنێو ئاوەكەدا ئەمانە وایكردووە كەئاوی كفری شیاوی خواردنەوە نەبێت". حەمید رەشید بەڕێوەبەری ئاوی كفری رەتیدەكاتەوە ئاوی قەزاكە شیاوی خواردنەوە نەبێت و لەو رووەوە بۆ هاوڵاتی دواو وتی:" ئاوی كفری شیاوە بۆ خواردنەوە" بەڵام هەر خۆشی دەڵێت ئاوەكە هەندێك مادەی تێدایە بەم هۆیەشەوە زۆربەی زۆری ماڵەكان فلتەر بەكاردێنن بۆ  بۆ پاككردنەوەی ئاوەكە و بەم رێگایە ئاوەكە كێشەی نابێت بۆ خواردنەوە گەر فلتەر بەكاربێنن. بەڵام عەبدولمتەلیب رەفعەت، پسپۆری دەرامەتی ئاوو ژینگە دەڵێت: بەپێی ئەو توێژینەوانەی كە كراوە بۆ بیری ئاوەكانی كفری لەكۆی 36 بیر تەنها دوو بیری ئاو گونجاوە بۆ خواردنەوە. عوسمان عەلی، هاووڵاتیەكی دیكەی شارەكەیە باس لەنەشیاوی ئاوەكە دەكات و دەڵێت،" بەگوێرەی قسەی شارەزایانی ئاو بێت كەقسەمان لەگەڵیان كردووە ئەم ئاوە  نەك نابێت مرۆڤ بەكاربێنیت بەڵكو نابێت بدرێت بەئاژەڵیش، بەهیچ شێوەیەک نابێت خۆتی پێ بشۆیت". وتیشی، "لایەنی پەیوەندیداری شارەكە بێباكن لەم بابەتەو سەرەڕای تووێژینەوەكان كەكراوە لەسەر ئاوی ژێرزەوی كفری، ئەوان بەشیاوی خواردنەوەی دەزانن كەئەمەش بۆ خۆی گرفتێكی دیكەیە وا دەكات خەڵك بەكاری بێنێت ". محەمەد ئیجران هاووڵاتیەكی دیكەی كفریە، بۆ هاوڵاتی وتی، " ئێمە لەماڵەوە فلتەر بەكاردێنین بۆ پاكبوونەوەی ئاوەكەو تەنانەت ئەوندە پیسە ئاوەكە، دەبێت بەردەوام ئاوی فلتەرەكەش بگۆڕیت ئەوندە كلس دەیگرێت، وتیشی: "ئەمەش شتێكی ئاشكرایە، رێژەی سوێری و كلس لەهەر ئاوێك بەرزبێت گەر بۆ خواردنەوە بەكاری بێنیت تووشی چەندین نەخۆشیت دەكات. ئەو هاووڵاتییەی كفری ئاماژەی بۆ ئەوەشكرد: "كفری ئەوندە قەزایەكی پشتگوێخراوە چەندین گرفتی هەیە، ئێمە گرفتی ئاوی خواردنەوەمان لەبیرچووەتەوە". بەڕێوەبەری ئاوی كفری دەڵێت:"ئێمە لەماوەكانی رابردوودا بەبۆری ئاوی خواردنەوەمان لەقەزای خورماتووەوە راكێشابوو بۆ كفری، بەڵام لەدوای ساڵی 2016ەوە بەهۆی كێشەی ناوچە كێشەلەسەرەكانەوە ئەو ئاوەش ئێستا ناگات بەدەستمان، هەوڵمانداوە پاڵاوگەیەك دروست بكەین بۆ ئەوەی ئاوەكە بپاڵێوین و دواتر دابەشی بكەین بەسەر ماڵاندا، دەرخستەكەمان ئامادەكردووە دەیگەیەنین بەئیدارەی گەرمیان". دكتۆر فەرهاد كەریم، پسپۆری گورچیلەو میزەڕۆ، بۆ هاوڵاتی رایگەیاند، " لەهەر ئاوێكدا رێژەی گۆگردو كلسی سوێری زۆر بێت ئەو كەسانەی كە ئەو ئاوە بەكاربێنن تووشی دوو گرفتی تەندروستی دەبن، رێژەی زیادی گۆگرد مرۆڤ تووشی ژەهراویبوون دەكات لەگەڵ هەندێك لەنەخۆشیەكانی پێست، رێژەی زیادی كلسی سوێری لەئاودا دەبێتە هۆی دروستبوونی بەردی گورچیلە، گرفت بۆ گورچیلە دروستدەكات".

هاوڵاتی له‌لێدوانێکی ڕۆژنامه‌نوسیدا سەرۆکی دەستەی نوێنەرانی کرماشان ڕایگەیاند: پرسی دابەش بوونی کرماشان بە فەرمی باسی لێوەنەکراوە و هەرگیز ڕوونادات. ئارش لهۆنی نوێنەری هەورامانات و سەرۆکی دەستەی نوێنەرانی پارێزگای کرماشان بە ئاژانسی (کوردپرێس)ی ئێرانی ڕاگەیاندووه‌: ڕەنگە هەندێک لە نوێنەران بە شێوەیەکی نافەرمی قسەیان کردبێت لەسەر توانای هەندێک شار بۆ بوون بە پارێزگا، بەڵام هیچ کام لە ئەندامانی ئەنجومەنی نوێنەران بە فەرمی پرسێکی لەو جۆرەیان نەوروژاندووە یان بەدواداچوونی بۆ نەکردووە و هەموویان پشتیوانی لە گەشەکردن و پێشکەوتنی پارێزگای کرماشان دەکەن. ناوبراو وێڕای جەخت کردن لەسەر ئەوەی کە هەورامانات بەشێکی هەمیشەیی پارێزگای کرماشانە، درێژەی دا و وتی: هەورامانات بەشێکی زۆر گرینگی مێژوو، فەرهەنگ، شوناس و جوگرافیای پارێزگای کرماشانە و خەڵکی ئەم ناوچەیە و ناوچەکانی دیکەی ئەو پارێزگایە پێکەوەژیانیان لەگەڵدا هەیە خۆشەویستی و دۆستایەتیان بە درێژایی مێژووە.

هاوڵاتی له‌ڕاگه‌یه‌ندراوێکدا هەپەگە ڕایگەیاند، گەریلاکان لە ناوچەکانی زاپ، ئاڤاشین و خواکورک چالاکییان دژی سوپای تورکیا ئەنجامداوە که‌ تێیدا چوار سەربازی تورک کوژراون و سێ سیستمی کامێرای چاودێرییش تێکشکێندراون. له‌و ڕاگه‌یه‌ندراوه‌دا که‌ ئەمڕۆ شه‌ممه‌ ناوەندی ڕاگەیەندن و چاپەمەنیی هێزەکانی پاراستنی گەل-هەپەگە لەبارەی چالاکییەکانی گەریلاکان لە ناوچەکانی زاپ، ئاڤاشین و خواکورک بڵاوکردەوە، کە لە ڕۆژانی ٥ تا ١٢ی ئابی ٢٠٢٢ بەبۆنەی ٣٨مین ساڵیادی دەستپێکردنی خەباتی چەکداریی پەکەکەوە دژی سوپای تورکیا ئه‌نجامیانداوه‌، هەپەگە ئاماژەی بەوەکردووه‌: کە لە چالاکییەکاندا چوار سەربازی تورک کوژراون و دوو کامێرای حەراریی و سیستمێکی کامێرای چاودێریی تێکشکێندراون. ئەوەشی خستووەتەڕوو: کە سوپای تورکی داگیرکەر پێنج جار بە فڕۆکەی جەنگیی، نۆ جار بە هێلیکۆپتەری جەنگیی و دەیان جاریش بە کاتیۆشا ناوچەکانی جەنگیان بۆردوومان و تۆپباران کردووە.

هاوڵاتی  هاوسەرۆکی پارتی دیموکراتی گەلان - هەدەپە رایگەیاند، ئامانجی تورکیا لە دەستپێکردنەوەی گفتوگۆ لەگەڵ دیمەشق، زەمینەسازییە بۆ هێرشکردنە سەر رۆژئاوای کوردستان و ناوچەکانی دیکەی ژێر دەسەڵاتی هەسەدە.  لە میانی کۆبوونەوەی لەگەڵ ئەندامان و لایەنگرانی پارتەکەی لە پارێزگای هاتای لە باشووری تورکیا، میدحەت سانجار هاوسەرۆکی پارتی دیموکراتی گەلان - هەدەپە رایگەیاند: حکومەتی تورکیا ئاماژە بەوە دەکات کە لەگەڵ حکومەتی سووریا گفتوگۆی کردووە و ئامانج لەم کارەش زەمینەخۆشکردنە بۆ ئەنجامدانی ئۆپەراسیۆنی نوێ لە باکوور و رۆژئاوای سووریا، واتا ئەم دەسەڵاتە بۆ بەردەوامیدان بە سیاسەتی شەڕکردن دژی کورد ئامادەی دیدار و گفتوگۆیە لەگەڵ هەموو کەسێک."    میدحەت سانجار لە درێژەی گوتەکانیدا بۆ ئەندامان و لایەنگرانی هەدەپە رایگەیاند: "هەمووان ئاشنای سیاسەتی شەڕەنگێزانەی دەسەڵاتی ئاکپارتین. با پێکەوە شکست بە سیاسەتی شەڕەنگێزانەی ئەم دەسەڵاتە بهێنین. ناچارین هەموو خەبات و چالاکییەک بکەین بۆ رێگەگرتن لە شەڕ و کوشتار. مەبەستمانە ئاشتی و سەقامگیریی بۆ وڵات بگەڕێنینەوە."    هاوسەرۆکی هەدەپە وتی: "ئەم دەسەڵاتە ئاگری شەڕ خۆش دەکات و بە خەرجکردنی سامان و داهاتی وڵات بۆ کڕین و بەرهەمهێنانی چەک، وەبەرهێنان بۆ مردن دەکات. ئەمە لە کاتێکدایە ئەگەر دەسەڵاتێکی دادپەروەر وڵات بەڕێوەببات، داهات و سامانی وڵات بۆ خۆشگوزەرانی هاووڵاتییانی دابین دەکات. بۆیە سیاسەتی شەڕەنگێزی تەنیا کارەسات و ماڵوێرانی بەدوای خۆیدا دەهێنێت."  لێدوانەکەی هاوسەرۆکی هەدەپە لە کاتێکدایە، حکومەتی تورکیا لە رێگەی دوو ئۆپەراسیۆنی سەربازییەوە هەرێمی عەفرین و سنووری سەرێ کانی و گرێ سپی لە رۆژئاوای کوردستان داگیرکردووە و چەند هەفتەیەکیشە تۆپبارانی گرووپە چەکدارەکانی نزیک لە تورکیا بۆسەر هەندێک ناوچەی ژێر دەسەڵاتی هەسەدە زیادیکردووە. 

هاوڵاتی  لە گوندی داودیی سەربە شاری حەسەكەی خۆرئاوای كوردستان تەرمی ڕێزان جاوید و دژوار كۆبانێ بەخاكسپێردران. دوێنێ‌ ئێوارە بە بەشداری هەزاران دانیشتوویی هەرێمی جزیرە، تەرمی ڕێزان جاوید (یوسف رەبانی)، ئەندامی بەڕێوەبەریی كۆمەڵگەی دیموكرات و ئازادی ڕۆژهەڵاتی كوردستان و دژوار كۆبانی، شەڕڤانی یەپەگە لە گۆڕستانی شەهید دژوار لە گوندی داودیی سەر بە شاری حەسەكە بەخاكسپێردران. لە بینای ئەنجومەنی بنەماڵەی شەهیدان لە شاری حەسەكە بە كاروان و رێپێوان بە وتنەوەی دروشمی “شەهیدان نامرن” تەرمی ڕێزان جاوید و دژوار كۆبانێ بەرەو گۆڕستانی شەهید دژوار لە گوندی داودی بەرێكران و دواتر بەخاكسپێردران. لە گۆڕستان خولەكێك ڕێزگرتن بەڕێوەچوو و مەراسیمێكی سەربازییش لەلایەن شەڕڤانانی یات و قەسەدە و یەپەژە و یەپەگە ئەنجامدرا. ڕۆژدا ئەحمەد، ئەندامی ئەنجومەنی بنەماڵەی شەهیدانی حەسەكە، پرسە و سەرەخۆشی لە بنەماڵەی شەهیدان كرد و وتی: "هێرشەكانی دەوڵەتی توركیا ناتوانێت شكست بە ئیرادەی خەڵكی ناوچەكە بهێنێت، بەپێچەوانەوە پێداگرییان بۆ پاراستنی دەستكەوتەكانی شەهیدان و پرۆژەی دیموكراسی ئایدیۆلۆژیای ڕێبەر عەبدوڵا ئۆجەلان زیاتر دەكات." هاوكات نوری مەحمود، وتەبێژی یەپەگە لەو مەراسیمەدا رایگەیاند: دەوڵەتی توركیا ناتوانێت مێژووی بەرخۆدان لە هەر چوار پارچەی كوردستان بسڕێتەوە، ئێمە بەردەوامین لە دەستگیركردنی ئەو سیخوڕانەی، كە كار بۆ پیلانی داگیركەران دەكەن، بە دڵنیاییەوە لێپرسینەوەیان لەگەڵ دەكرێت. هەروەها ساڵح موسلیم هاوسەرۆكی پەیەدە رایگەیاند: تا كۆتایی خەڵكی ناوچەكە دەپارێزین، خەڵكی ناوچەكە لە ژێر چەتری پرۆژەی دیموكراسیدا ماندوو نەناسانە تا بەدیهێنانی ئازادیی و ژیانی بە شكۆ و برایەتی گەلان هەوڵ دەدەن. رۆژی ١٠ی ئابی ٢٠٢٢ دەستەی ناوخۆی هەرێمی جزیرەی باكوور و ڕۆژهەڵاتی سووریا، شەهیدبوونی فەرماندە ڕێزان جاویدی لە هێرشێكی ئاسمانیی دەوڵەتی توركا لە قامیشلۆ ڕاگەیاند.

سەركۆ جەمال بەوتەی سەرچاوەیەك لەئەنجومەنی وەزیران، حكومەتی هەرێمی كوردستان دەست بەپلەبەرزكردنەوەی فەرمانبەران دەكات، سەرچاوەیەكی وەزارەتی داراییش پێشنیازەكان بۆ هاوڵاتی دەخاتەڕوو، سەرۆكی لیژنەی دارایی پەرلەمانی كوردستانیش دەڵێت سەرقاڵی راپۆرتێكن لەوبارەیەوەو هێشتا تەواویان نەكردووە، پسپۆڕێكی ئابووریش سودەكانی پلەبەرزكردنەوەی فەرمانبەران دەخاتەڕوو. سەرچاوەیەك لەوەزارەتی دارایی و ئابووری حكومەتی هەرێم بەهاوڵاتی وت :»بەپێی بڕیارێك لەم كابینەیەدا، پلەبەرزكردنەوەی فەرمانبەران دەستپێدەكاتەوەو بۆ ئەم مەبەستەش دوو پێشنیاز هەیە، بەپێی فەرمانێكی مەسرور بارزانی، سەرۆكی حكومەت، كە ئاڕاستەی وەزارەتی دارایی و ئابووری كراوە، داواكراوە بەداتا دەست بەكۆكردنەوەی زانیاری تەواو لەبارەی پلەبەرزكردنەوەی فەرمانبەران بكرێت بەجۆرێك لەوكاتەوەی پلەبەرزكردنەوەی فەرمانبەران وەستاوە تاوەكو ئێستا چەند پارە لەسەر حكومەت كەوتووە؟ هاوكات پارەی پێویست بۆ هەموو ساڵەكانی پلەبەرزكردنەوە چەندە؟.» سەرچاوەكەی وەزارەتی دارایی و ئابووری حكومەتی هەرێم وتیشی: « مەسرور بارزانی داوای ئەوەی كردووە كە پلەبەرزكردنەوەكە بەپێی یاساو رێنمایی چۆنە و فەرمانبەر لە (2016)ەوە تاوەكو ئێستا چەند پلەبەرزكردنەوەی هەبووە؟ چۆن بۆی هەژمار بكرێت؟، دواتر بڕی پارەی پێویست بۆ كۆی گشتی پلەبەرزكردنەوەی فەرمانبەران چەندە دیاری بكرێ؟.» بەپێی زانیارییەكانی هاوڵاتی كە لەسەرچاوەیەكی ئەنجومەنی وەزیران دەستیكەوتوون « پلەبەرزكردنەوەكە لەكاتی دەستپێكردنەوە واتە رۆژی جێبەجێكردنی  بڕیارەكەوە  دەبێت و شاییستە داراییەكانی ساڵانی رابردوو هەژمار ناكرێت، چونكە حكومەت پێیوایە ئەگەر قەرەبووی پلەبەرزكردنەوەی ساڵانی رابردووش بكاتەوە، ئەوا پارەیەكی زۆری پێویستە ئەمەش لەتوانای حكومەتدا نییە كە ئەو پارەیە دابین بكات، بۆیە لەو مانگەی كە پلەبەرزكردنەوە دەستپێدەكاتەوە، پارەكە خەرج دەكرێت».   پلە بەرزكردنەوە لەكەیەوە راگیراوە؟ حكومەتی هەرێمی كوردستان بە بیانووی قەیرانی دارایی و شەڕی داعش، لەكۆتایی ساڵی 2015 بڕیاریدا بە راگرتنی پلەبەرزكردنەوەی فەرمانبەران و بڕیارەكەش لەیەكی كانوونی دووەمی 2016 جێبەجێكراو لەوكاتەوە تاوەكو ئێستا پلەی فەرمانبەرانی مەدەنی (شارستانی) راگیراوە، بەڵام پلەبەرزكردنەوە لەدەزگا ئەمنییەكانی حكومەتی هەرێمی كوردستان دەستپێكردووەتەوە.   پەرلەمانتارێكی كوردستان: بەنهێنی پلەبەرزكردنەوە كراوە عەلی حەمەساڵح ئەندامی پەرلەمانی كوردستان لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتی وت:» لەئێستادا پلەبەرزكردنەوەی  هێزی ئاسایشی ناوخۆو سەربازی بەردەوامە، ئەویش بەبڕیاری ئەنجومەنی وەزیران كراوە». عەلی حەمەساڵح وتیشی:»بڕیارێكی ئەنجومەنی وەزیرانی هەرێم  كە بەژمارە شەش هەزارو 522 لە 9/12/2018 دەرچووەو جیاوازی پۆلێن و پلەبەرزكردنەوەی دادوەرەكان بۆ ساڵی 2015 و 2016 و 2017 و 2018 ی گەڕاندووەتەوە». بەوتەی ئەو پەرلەمانتارە» فەرمانبەرانی سەرۆكایەتیەكان تائێستاش پلەبەرزكردنەوەیان بەردەوامە و سەرۆكایەتی هەرێمی كوردستانیش تائێستا پلەبەرزكردنەوەی هەر رانەگیراوە، بەڵام پلەبەرزكردنەوەی فەرمانبەرانی مەدەنی دەستی پێنەكردووەتەوە». هەرێم حسێن فەرمانبەرە لەوەزارەتی دارایی و ئابووری حكومەتی هەرێم، لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتی وت :» من ئێستا لەپلەی پێنجدام لەفەرمانبەری، ئەگەر پلەبەرزكردنەوە دەستپێبكاتەوە دەبم بەپلە چوار ستێپی سێ كە ئەوەش بە پێنج ساڵ بەرزدەبیتەوە، چونكە لەپلە 10 تا وەكو پلە پێنج چوار ساڵ جارێكەو بەپێی پلەكانی دیكەش دەگۆڕێت». ئەو فەرمانبەرەی وەزارەتی دارایی وتیشی:» لە 2007ەوە فەرمانبەرم، بەڵام ئەگەر لە 2016ەوە پلەبەرزكردنەوەم بۆ هەژماربكرێت زیاتر لە  150 هەزار دەچێتە سەر موچەكەم چونكە لەگەڵ هەندێك پلە بەرزكردنەوە موچەی بنەڕەتی و دەرماڵەش زیاد دەكات». دوو هەفتە لەمەوبەر سیراج بارزانی سەرۆكی ئەنجوومەنی راژەی هەرێمی كوردستان لەبارەی پلەبەرزكردنەوەی فەرمانبەران رایگەیاند: «ئێستا لەبەرنامەماندا نییە كە پلەبەرزكردنەوە دەستپێبكەینەوە، بەڵام لە ئەگەری داواكاریی حكومەت ئەوەش لەسەر ئاستی سەرۆكایەتیی ئەنجوومەنی وەزیران ناچارین پلەبەرزكردنەوە دەستپێبكەینەوە».  سەرۆكی ئەنجوومەنی راژەی هەرێمی كوردستان لەبارەی ئەو رێكخستنەوەیەی بڕیارە لەداهاتوویەكی نزیكدا حكومەتی هەرێم جێبەجێی بكات وتی: «ئەو فەرمانبەرانەی لە وەزارەتەكان دەوام دەكەن و هەستدەكرێت لەو شوێنە زیادن، ئەوا ناچاردەكرێن بەگواستنەوە  بەگوێرەی پسپۆرییەكەی لەوەزارەتێكی دیكە كە پێویستیان پێیەتی».  باسی لەوەشكرد: شێوازی گواستنەوە و رێكخستنەوەی فەرمانبەران بەئاسایی ناكرێت بۆیە لەگەڵ فەرمانگەی تەكنەلۆژیای زانیاری سەرقاڵی دروستكردنی داتابەیسێكن بۆ بەدیجیتاڵكردنی دۆسیەی كەسی فەرمانبەران، ئەوكات بەگوێرەی پسپۆری فەرمانبەران كاری گواستنەوەیان لەوەزارەت بۆ وەزارەتێكی دیكە یاخود لەبەڕێوەبەرایەتیەك بۆ بەڕێوەبەرایەتیەكی دیكە دەكرێت».   هەرێمی كوردستان ملیۆنێك و 274هەزار مووچەخۆری هەیە زیاد جەبار سەرۆكی لیژنەی دارایی لەپەرلەمانی كوردستان بەهاوڵاتی وت :»سەرقاڵی ئامادەكردنی راپۆرتێكین لەسەر پلەبەرزكردنەوەی فەرمانبەرانی هەرێمی كوردستان، بەڵام هێشتا تەواومان نەكردووە». وتیشی:» راپۆرتەكە تەواوبوو وەزیری دارایی بانگهێشتی پەرلەمانی كوردستان دەكرێت تا وەك راسپاردەیەك بدرێتە حكومەتی هەرێم و كاری لەسەر بكات». عومەر گوڵپی ئەندامی لیژنەی دارایی پەرلەمانی كوردستان لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتی وت: «بەپێی هەردوو یاسای راژەی شارستانی ژمارە ٢٤ ساڵی ١٩٦٠ و یاسای مووچەی فەرمانبەرانی دەوڵەت ژمارە ٢٢ ساڵی ٢٠٠٨، پلەبەرزكردنەوە (الترفیع) وەك مافێكی فەرمانبەر جێگیركراوەو مافێكی یاساییەو بەپێی چەند مەرج و رێوشوێنێكی كارگێڕی پێویستە هەر فەرمانبەرێك چوار یان پێنج ساڵ جارێك بەپێی پلەو ئاستی فەرمانبەرێتی، پلەكەی بەرزبكرێتەوە بۆ پلەیەكی نوێ، بڕیاری راگرتنی پلەبەرزكردنەوە لەلایەن ئەنجومەنی وەزیرانەوە، بڕیارێكی نایاساییەو دریژەدان بەم بڕیارەش دۆخی فەرمانبەرێتی تەواو شێواندووەو هەموو هاوكێشەكانی پەیوەندیدار بەپلەو ئاستی فەرمانبەرێتی و میلاكی تێكداوە.»  ئەو پەرلەمانتارە وتیشی: «لەساڵی ٢٠١٦ەوە پلەبەرزكردنەوە راگیراوە، هەربۆیە هەندێك لەفەرمانبەران كە لەو ساڵەدا شایستەی پلەبەرزكردنەوە بوون دوو پلەو زۆرینەی زۆری فەرمانبەرانیش بەلای كەمەوە یەك پلەیان لای حكومەتەو چاوەڕوانی ئەو مافەیان دەكەن، ئەم بڕیارە مانگانە زیانی گەورە لەنزیكەی (٣٦٥,٠٠٠)  فەرمانبەرو مامۆستا دەدات، بڕی ئەو پارەیەی كە زیانە بۆ هەر فەرمانبەرێك لە نێوان (٦٠ تا ٣٠٠) هەزار دیناری مانگانەیە».   زیانی راگرتنی پلە بەرزكردنەوەی فەرمانبەران  عومەر گوڵپی دەڵێت :»كۆی ئەو پارەیەی كەمانگانە بەهۆی پلەبەرزكردنەوەوە دەبێتە زیان بۆ فەرمانبەران، بەخەمڵاندنی ئێمە نزیكە لە (٥٠ ملیار) دیناری مانگانەوە، بەم پێیە بۆ ماوەی پێنج ساڵەكە بڕی ئەو پارەیەی فەرمانبەران لای حكومەتە زیاترە لە (سێ ترلیۆن) دینار.» سەبارەت بەسودی ئابووری دەستپێكردنەوەی پلەبەرزكردنەوەی فەرمانبەران بۆ بازاڕی هەرێم و گوزەرانی فەرمانبەران، نەبەرد كەریم مامۆستای زانكۆو پسپۆڕی ئابووری بەهاوڵاتی وت:»لەمانگی یەكی 2016 ەوە بەفەرمانێك كە پاڵپشتی یاسایی نەبووە پلەبەرزكردنەوەی مووچەخۆرانی هەرێم راگیراوە، كە ئەوەش مافێكی یاسایی هەموو فەرمانبەرێكە بەپێی دەستووری عێراق دەبێت پلەبەرزكردنەوە بكرێت». ئەو مامۆستایەی زانكۆ وتیشی:»ئێستا تەنها مووچەخۆری شارستانی پلەبەرزكردنەوەی راگیراوە كە ئەمەش زیانی زۆر لەئابووری و مووچەخۆرەكانیش دەدات، كە خەمڵێندراوە بەزیاتر لە 50 ملیار دینار، ئەگەر ئەم لێبڕینە بگەڕێتەوە ئەوە بازاڕ دەبوژێتەوە و كوالێتی ژیانی هاووڵاتیانیش باشتر دەبێت جگە لەوەی بەشێوەیەكی دیكەش سود بەحكومەت دەگەیەنن لەوەی باجی زیاتر دەدەنە حكومەت». هەرێمی كوردستان ملیۆنێك و 274 هەزار فەرمانبەری هەیە، ئەوانەی فەرمانبەری مەدەنین ژمارەیان 750 هەزار كەسە، بەوپێیە تەنها ئەو فەرمانبەرانە پلەبەرزكردنەوە دەیانگرێتەوە.

هاوڵاتی له‌ڕاگه‌یه‌ندراوێکدا مەکتەبی سیاسی پارتی دیموکراتی کوردستان داوای لە ھەموو سەرکردە ساسییەکانی سەر گۆڕەپانی عێراق کرد، لە ئاست بەرپرسیارێتی قۆناخی ئێستادابن. له‌و ڕاگه‌یه‌ندراوه‌دا که‌ ئه‌مڕۆ شه‌ممه‌ بڵاویکردۆته‌وه‌، مه‌کته‌بی سیاسی پارتی داواشی کردووە، ھەنگاوی جددی و پێویست و بەپەلە بگرنە بەر بۆ ئەنجامدانی گفتوگۆیەکی بەرھەمدار و سەرکەوتوو لەسەر بناغەی پشتبەستن بە بنەماکانی دەستووری عێراق بۆ رزگارکردنی وڵات لەو رەوشە چەقبەستوەی ئێستا. هاوکات لە بەشێکی تری راگەیەنراوەکەدا ھاتووە، لەپێناو ئەنجامدانی پڕۆسەی چاکسازی و گۆڕانکاری راستەقینە و باشترکردنی رەوشی ئێستای عێراق، دەتوانرێت رێککەوتن بکرێت لەسەر ئەنجامدانی ھەڵبژاردنی پێشوەختە دوای ئەوەی ھەموو لایەنەکان رێکبکەون و بەڵێنی ئەوەبدەن، بە ئەنجامی کۆتایی ھەڵبژاردن رازی بن وەک خۆی، ئەزموونی ھەڵبژاردنەکانی رابردووی عێراقیش دووبارە نەبێتەوە.

شەنای فاتیح بەرزبوونەوەی نرخی سوتەمەنی بارگرانیەكی زۆری بۆ هاووڵاتیان دروستكردووە و حكومەتی هەرێمیش زیاتر لە شەش ساڵە نەوتی بۆ هاووڵاتیان دابین نەكردووەو ئەوەشی دابەشكراوە حكومەتی عێراق ناردویەتی و لەجیاتی 45 هەزار دیناریش 90 هەزار لەهاووڵاتیان وەرگیراوە، لەم وەرزی هاوینەشدا بەرمیلێك نەوت لەسەرووی 260 هەزار دینارەوەیەو چاوەڕوان دەكرێت لەوەزری زستاندا نرخەكەی زۆر گرانتر بێت. ساڵی رابردوو وەزیری دەستلەكاركێشاوەی سامانە سروشتییەكانی حكومەتی هەرێم بەڵێنیدا كەهەموو ماڵێك بەرمیلێك نەوت وەربگرێت، بەڵام تەنها 35%ی هاووڵاتیان نەوتی سپیان پێدرا. ساڵانە لەوەرزی هاویندا نرخی نەوت دابەزین بەخۆیەوە دەبینێت بەهۆی ئەوەی كە خواستی زۆری لەسەر نییە، بەڵام ئەمساڵ لەم وەرزی هاوینەشدا نەوتی سپی نرخی ئێجگار بەرزەو هەر بەرمیلێك نەوت لەسەروی 260 هەزار  دینارەوەیەو هیچ ساڵێك لەم كاتەدا نرخی نەوتی سپی بەو شێوەیە نەبووە. چاوەڕوان دەكرێت نرخی نەوت لەزستاندا گرانتر بێت كەریم عەلی، سەرۆكی لیژنەی وزەو سامانە سرووشتییەكان لەئەنجومەنی پارێزگای سلێمانی لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتی راگەیاند: «نەوتی سپی و گازوایل و غازی هەرێمی كوردستان دەڕوات بۆ وڵاتانی دیكەو حكومەتیش كارئاسانی بۆدەكات و ئەگەر بێت و حكومەت رێگری لێبكات و بۆ هاووڵاتیانی كوردستانی دابین بكات بێگومان نرخەكان دادەبەزن». وتیشی: «ئەگەر حكومەتی هەرێم نەیەتە سەرخەت و هەنگاوی پێویست نەنێت چاوەڕێ دەكرێت نرخی نەوتی سپی لەوەرزی زستاندا گرانتر ببێت» . كەریم عەلی باسی لەوەشكرد:» هاووڵاتیان زیاتر لەشەش ساڵە نەوتیان وەرنەگرتووە و ئەوەشی دابەشكراوە حكومەتی عێراقی ناردوویەتی و پیشتر نرخەكەی 45 هەزار دینار بوو بەڵام حكومەتی هەرێم 90 هەزار لەهاووڵاتیان وەردەگرێت». هاوكات شێركۆ جەودەت، ئەندامی لیژنەی وزەو سامانە سروشتییەكان و پیشەسازی پەرلەمانی كوردستان لەلێدوانێكدا بۆ هاوڵاتی دەڵێت:» حكومەتی هەرێم هیچ پاڵپشتییەك بۆ بەرهەمهێنانی نەوتی سپی بۆ ماڵان ناكات، سەرباری ئەوەش بەشێوەیەكی رێكوپێك دابەشناكرێت، چونكە حكومەت ئەم كەرتەی فەرامۆش كردووەو پلانی نیە پێش وەرزی زستان نەوتی سپی بگەیەنێت بەهەموو ماڵێك». وتیشی:» لەساڵی 2016وە حكومەتی هەرێم دابەشكردنی نەوتی راگرتووەو ئەمەش كێشەیەكی گەورەی بۆ خەڵك دروستكردووە بەتایبەت لەناوچە ساردەكاندا كەپێویستە پێش وەرزی زستان نەوتی سپیان پێبگات». هاووڵاتیانیش گلەییان لەگرانی نرخی نەوت هەیەو دەڵێن:»پێشتر بەهۆی هەرزانی نرخەكەیەوە لەوەرزی هاویندا نەوتیان دەكڕی و  زستان بەكاریان دەهێنا، بەڵام ئەمساڵ نرخەكەی زۆرگرانە». تەها ئەحمەد، كە پیشەی مامۆستایەو تەمەنی 60 ساڵەو دانیشتووی شاری سلێمانییە بۆ هاوڵاتی دواو وتی: «نزیكەی دوو ساڵە نەوتمان وەرنەگرتووە و كارتی نەوتیشمان هەیە بەڵام نەوتمان نادەنێ‌«. باسی لەوەشكرد: «ئەگەر جیاوازی لەنرخی نەوتدا هەبێت باشترە لەوەرزی هاویندا بكڕدرێت، بەڵام ئەمساڵ لەوەرزی هاوینیشدا هەر گرانە». هاوكات هەورامان حەمە حەسەن كاسبكارێكی تەمەن 40 ساڵەو لەپارێزگای هەڵەبجە نیشتەجێیە سەبارەت بەگرانی نرخی نەوت بۆ هاوڵاتی دواو دەڵێت: « كارتی نەوتمان هەیەو زیاتر لەدوو ساڵە نەوتمان وەرنەگرتووەو وتیشی: ئێمە ساڵانە ئەگەر زۆر بەكەمیش بەكاری بهێنین سێ بەرمیل نەوتمان پێویستە، ئەگەر نرخەكەشی ئاوا بەرز بێت ئەوا كڕینی نەوت بارگرانیەكی زۆرە بۆ ئێمە». هاوكات، عوسمان محەمەد، فەرمانبەرێكی تەمەن 43 ساڵەو دانیشتووی ئیدارەی گەرمیانەو لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتی راگەیاند: زیاتر لەدوو ساڵە نەوتمان وەرنەگرووە و پێشتر لەهاویندا نەوتمان دەكڕی و خەزنمان دەكرد بۆ زستان، بەڵام ئێستا لەهاونیشدا هەر گرانە». حكومەتی هەرێم هیچ پلانێكی بۆ كەمكردنەوەی بارگرانیەكانی سەر شانی هاووڵاتیان نیەو تابێت نرخی پێداویستیەكان گرانتر دەبێت و ئەمەش ئەوندەی تر هاووڵاتیانی نیگەران كردووە.

هاوڵاتی  بكۆژی فاروق و كچەكەی دەستگیركرا هاوڵاتی  شەوی رابوردوو پۆلیسی دهۆك بكوژی فاروق میرزاو كچەكەی دستگیركرد. فەیسەل عەلی، دانیشتووی كەمپی چەم مشكۆ، كە ئاگاداری روداوەكەیە بە هاوڵاتی وت:"رۆژی دووشەممە 8ی ئاب پولیسی زاخۆ توانیان تەرمی فاروق میرزا بدۆزنەوە، تەرمەكەی هەرلەو مەزرەعەیەدا دۆزراوەتەوە كە لەكەمپەوە بۆی رۆیشتووە، ". ئاماژەی بۆ ئەوەشكرد:" شەوی رابردوو پولیسی دهۆك توانیان بكۆژەكە لە شاری دهۆك دەستگیربكەن". پۆلیسی دهۆك دەڵێت:"بكۆژەكە دانی ناوە بە كوشتنی فاروق و میرزا و كچە شەش ساڵانەكەی بەناوی ئاخینك، و دوای دۆزینەوەی تەرمی پیاوەكە تەرمی كچەكەشی دۆزرایەوە". سێڤێ باپیر، هاوسەری فاروق میرزایە بە هاوڵاتی  وت:" دوێنێ تەرمی هاوسەرەكەم لە شەنگال بەخاك سپارد، هێشتا پرسەی ئەو تەواونەبووە پێیان وتم  ئاخینك جەرگی دڵی من ئەویش كۆژراوە", راشیگەیاند: " خەم لەوە گەورەتر نیە، پیاوەكەم كێشەی لەگەڵ هیچ كەسێك نەبووە نازانم چوون ئەو زاڵمە دەستی چووە بە كۆشتنی هاوسەرەكەم و كچەكەم". فاروق میرزا  42ساڵ، ئاوارەی ئێزیدی لەكەمپی چەم مشكۆی ئیدارەی سەربەخۆی زاخۆ لە پارێزگای دهۆك  لەگەڵ كچەكەیدا (ئاخینك فاروق شەش ساڵ)بە گەشتێكی چەند كاتژمێری بەرەو باخێك دەچێتە دەرەوە كەدەكەوێتە ناوچەی بێدارێ لەنزیك نەخۆشخانەی گشتی زاخۆ، دواتر ئەو روداوەی بەسەردا دێت.

سەركۆ جەمال بەبۆنەی تێپەڕبوونی نۆ ساڵ بەسەر كۆچی دوایی شێركۆ بێكەسی شاعیر، مەراسیمێك بەبەشداری بەشێك لەكەسوكارەكەی و بەشێكی زۆری هونەرمەندان و كەسایەتییەكانی شاری سلێمانی لەهۆتێل گراند میلینیۆم بەڕێوەچوو، ئەوەش لەكاتێكدایە تائێستا بەشێك لەوەسیەتەكەی شێركۆ بێكەس جێبەجێنەكراوە كەئەوانیش خەڵاتی ساڵانەو كردنەوەی كافتریایەكە لەنزیكی گۆڕەكەی، بەڵام هەڵۆی كوڕی دەڵێت ماڵەكەی دەكرێتە مۆزەخانە. لەمەراسیمەكەدا چەندین وتارو چالاكی هونەری و رۆشنبیری پێشكەشكراو هۆنراوەكانی شێركۆ بێكەسیش بەشیكی دیكەی بەرنامەی كاری مەراسیمەكە بوو. هەڤاڵ ئەبوبەكر، پارێزگاری سلێمانی لەوتارێكدا رایگەیاند: تەنیا بۆ یادی شێركۆ لێرە نین، یادی شارستانی و رەسەنی و نەمری و زیندوویی وشەی كوردی دەكەینەوە، یادی هەموو ئەدیبانی سەردەمی زێڕین و نوێ دەكەینەوە، شێركۆ توانی بڵێسە بێت بۆ مەشخەڵی شۆڕشی نوێ، زۆر كەس هەڵەی لێكدانەوەی كردووە بۆ نازناوی بێكەس، ئەو بنەماڵە بەڕێزە بۆ بێكەسی كورد نازناوی بێكەسیان هەڵگرتووە.‏ هەڵۆ شێركۆ بێكەس لەمەراسیمەكەدا چەند پارچە هەڵبەستێكی باوكی خوێندەوەو پاشانیش هونەرمەند پەیوەند جاف چەند تێكستێكی شێركۆ بێكەسی بەگۆرانی پێشكەشی ئامادەبووان كرد. هەڵۆ شێركۆ بێكەس سوپاسی ئەو كەسانەی كرد كەپشتیوان بوون لەیادكردنەوەكەو بەهاوڵاتی وت: "مژدەی كردنی ماڵەكەی شێركۆ بێكەس بەمۆزەخانە رادەگەیەنم كە لەداهاتوویەكی نزیكدا دەكرێتەوەو لەسەر ئەركی بافڵ تاڵەبانی هاوسەرۆكی یەكێتی بووە، سوپاسی تایبەتی كاك فاروقی مەلا مستەفاش دەكەم كە پەیكەری شێركۆ بێكەسی لەناوەندی رۆشنبیری دكتۆر عیزەدین مستەفا رەسوڵ دروستكردووەو یەكەم كارە بۆ پرۆژەی مۆزەخانەی شێركۆ بێكەس". هەڵۆ شێركۆ بێكەس وتیشی: "ئەو یادانەی كەكراون دوو بەش بوون، رۆژی چواری مانگیش لەپاركی ئازادی یادەكە كرایەوە، دەبێت ئەم بۆنانە بكرێن بەساڵانە و قسە لەسەر دیوە شاراوەكانی ژیانی شێركۆ بێكەس بكرێت". هونەرمەند پەیوەند جاف بەهاوڵاتی وت: "بڕیارمانداوە هەموو ساڵێك یادی شێركۆ بێكەس بكەینەوە، سەبارەت بەخەڵاتیش دەبێت حكومەت ئەو بڕیارە بدات و خەڵات دابنرێت بەناوی شێركۆ بێكەسەوە، ئەو مەراسیمەی ئەمڕۆ ساڵی نۆیەمەو هەر جارەو كۆمەڵێك شاعیرو هونەرمەندو كەسایەتی بەشداری تێدا دەكەن"، وتیشی: "پاش نەمانی شێركۆ بێكەس شیعر بەرەو كزی چووە". شێركۆ بێكەس كوڕی شاعیری ناوداری كورد فایەق بێكەس، یەكێكە لەدامەزرێنەرانی قوتابخانەی شیعری نوێی كوردی، خاوەنی چەندین دیوان و نامیلكەی شیعرییە، شیعرەكانی بۆ چەندین زمانی زیندووی جیهانی وەرگێڕدراون. شاعیری گەورەی كورد شێركۆ بێكەس، لەدنیای ئەدەبی كوردیدا بەپایەیەكی بەهێزی نوێكردنەوەی شیعری كوردی دادەنرێت، ئەو جگە لەوەی چەندین شیعری نیشتیمانی و ئەوینداری نووسیوە، هاوكات وەك فەرهەنگێكی دەوڵەمەند وابووە بۆ زمانی كوردی. شێركۆ بێكەس خاوەنی پتر لە 30 كتێبی شیعرییە، بەشێك لەشیعرەكانی وەرگێڕاون بۆ زمانەكانی عەرەبی‌و توركی‌و فارسی ‌و ئینگلیزی‌و سویدی‌و دانیماركی ‌و فەرەنسی‌و ئیتاڵی ‌و ئەڵمانی‌و هەنگاری. وەسیەتنامەكەی شێركۆ بێكەس من نامەوێت لەهیچ كام لەگردو گردۆڵەكەكاندا بنێژرێم كە دیارن و ناویان ئەبرێ، یەكەم لەبەرئەوەی پڕبوونەتەوە و دووەم لەبەرئەوەی من حەز بەقەرەباڵغی زۆر ناكەم، من ئەمەوێ ئەگەر سەرۆكی شارەوانی و ئەنجومەنی شارەوانی شارەكەم رێگەم پێبداو ئەوەم پێ رەوا ببینن كە لەپاركی ئازادیداو بەتەنیشت مۆنۆمێنتەكەی شەهیدانی 1963ی سلێمانییەوە بمنێژن، ئەوێ خۆشترەو تەنگەنەفەس نابم، من حەز ئەكەم بەمردووییش نزیكی ئەو خەڵكەو ژن و پیاوی شارەكەم و دەنگی مۆسیقاو گۆرانی و هەڵپەڕكێ و یانە جوانەكانی ئەو پاركە بم. با كتێبخانەكەم و دیوانەكانم و وێنەكانم ببرێن بۆ شوێنی مەزارەكەم، با كافتریایەك و باخچەیەكی بچكۆلانە لەو شوێنەدا هەبێت بۆ ئەوەی شاعیران و نووسەران و كچ و كوڕی دڵدار ببنە میوانم، من ئەمەوێ لەئێستەوە بەچاوی خەیاڵ تەماشای ئەو پاركە بكەم و دوای مردنی خۆم ببینم، ئەمەوێ بەدەم چریكەی دیلان و ئەڵڵا وەیسییەكەی مەردان و سروودی خوایە وەتەن ئاواكەیەوە ئاڵای كوردستانم تێوە پێچرابێ و بنێژرێم، من ئەمەوێ لەپرسەكەمدا مۆسیقا لێبدرێت، لەناو مەزارەكەمدا تابلۆی جوانی هونەرمەندانی شارەكەم هەڵبواسن، من ئەمەوێ دوای خۆم و بەناوی «بێكەس»ەوە خەڵاتێكی ساڵانە تەرخانبكرێ و بدرێت بەجوانترین دیوانە شیعری هەڵبژێردراوی ئەو ساڵەو خەرجی ئەم خەڵاتەیش لەو میراتە بدرێ كەجێیدەهێڵم. سەبارەت بەوەسیەتنامەكەی شێركۆ بێكەس هاوڵاتی پەیوەندیكرد بە زەردەشت رەفیق وتەبێژی راگەیاندنی شارەوانی سلێمانی، باسی لەوەكرد ئەوەی لەسەر شارەوانی بووە جێبەجێیان كردووە، ئەوی دیكەش پەیوەندی بەحكومەتی هەرێمی كوردستانەوە هەیە.  

هاوڵاتی به‌پێی هه‌واڵی میدیاکانی نزیک له‌په‌که‌که‌ لە چالاكییەكانی هێزەكانی ڕزگاری عەفرین لە باب و شەرا و عەزاز، دژی هێزەكانی تورکیا شەش سەربازی سوپای  تورك كوژران، كە یەكێكیان فەرماندەیە و ١١ سەربازی دیكەش  برینداربوون. به‌پێی راگه‌یه‌ندراوێکی هێزەكانی ڕزگاری عەفرین که‌ میدیاکانی نزیک له‌په‌که‌که‌ بڵاویانکردۆته‌وه‌:  ڕۆژانی ٥ و ٦ و ٧ی ئاب لە هەرێمی باب و شەرا و عەزاز لە دژی هێرشەكانی سوپای داگیركەری تورك چالاكی بەرپەرچدانەوەیان ئەنجامدا. هێزەكانی ڕزگاری عەفرین لە ڕاگەیەنراوێكه‌دا ده‌ڵێن : لە دژی هێرشەكانی سوپای داگیركەری تورك، كە هەموو ڕۆژێك لە بەرامبەر هەرێمەكەمان دەكرێن، لە ڕۆژانی ٥ و ٦ و ٧ی ئاب لە هەرێمی باب و شەرا و عەزاز لەلایەن هێزەكانمانەوە چالاكی وەڵامدانەوە ئەنجامدران. بەپێی ڕاگەیەنراوەكە، ڕۆژی ٥ی ئاب لە هەرێمی باب لە بارەگایەكی سوپای داگیركەری تورك كامێرایەكی حەراری و تەرماڵێك لەناوبران. لە ڕاگەیەنراوەكەدا ئەوەشخراوەتەڕوو، لە ڕۆژی ٦ی ئاب لە گوندی عەنابكێی سەر بە ناوچەی شەرا، لە دژی بارەگایەكی سوپای داگیركەری تورك چالاكیەك ئەنجامدرا، لە ئەنجامی ئەم چالاكیە سێ سەربازی داگیركەر كوژران، چوار سەربازیش برینداربوون، هەر لەو چالاكیەدا گورز لە تانكێك و سێ سەكۆی كاتیوشا وەشێنرا. هەر بە گوێرەی ڕاگەیەنراوەكە، لە ڕۆژی ٧ی ئابدا لە گوندی كل جبرینی شارۆچكەی عەزاز لە بەرامبەر بارەگایەكی سوپای داگیركەری تورك چالاكی ئەنجامدرا، لە ئەنجامی چالاكیەكەدا سێ سەربازی داگیركەر، كە یەكیان فەرماندەبوو كوژران، ٧ سەربازیش برینداربوون، هەروەها كۆگای جبەخانەی بارەگاكە لەناوبرا. لە كۆتایی ڕاگەیەراوەكەدا هاتووە، لە ئەنجامی چالاكیەكانی ئەو سێ ڕۆژدا، بە گشتی شەش سەربازی سوپای داگیركەری تورك، كە یەكیان فەرماندەبوو كوژران، ١١ ی دیكەش برینداربوون.

هاوڵاتی  ناو بەناو لەهەرێمی كوردستان خۆپیشاندان و ناڕەزایەتی لەبەشێك لەشارو شارۆچكەكاندا روودەدات و دەسەڵاتیش تەنها بە رێگای توندوتیژی وەڵامدەداتەوە، جگە لەدەستگیركردن و برینداركردنی خۆپیشاندەران، هەندێکجاریش كوژراویشی لێدەكەوێتەوە، هەر بەو هۆیەشەوە تائێستا ژمارەیەكی زۆر لەخۆپیشاندەر لەشارە جیاوازەكاندا بەگولەی هێزە ئەمنییەكان كوژراون و بكوژەكانیش دادگایی نەكراون. بەبڕوای بەشێك لەچاودێران دۆخی خراپی ئابووری و ناسەقامگیری سیاسی و گەندەڵی و مەحسوبییەت و خراپ دابەشكردنی داهات و دزی و ناشەفافی هۆكاری سەرەكی خۆپیشاندان و ناڕەزاییەكانن كە بەتوندوتیژی كۆتاییان پێهێنراوە، ئەمە لەكاتێكدایە بەشێكی زۆری ئەو خۆپیشاندانانەی كە بەسەركوتكردن كۆتایی هاتوون مانای ئەوەیان نەگەیاندووە كەوا ناڕەزایەتییەكان كۆتاییان پێهاتبێت، بەڵكو بەجۆرێكی دیكەو لەشوێنێكی دیكە و لەكاتێكی دیكەدا سەریانهەڵداوەتەوە. مەریوان وریا قانیع نوسەرو لێكۆڵەری كورد بڕوای وایە دەشێت ئەوانەی بانگەشەی خۆپیشاندان دەكەن گۆڕانیان بەسەردابێت، ئەمڕۆ ئەلف بێت و سبەینێ بێ، بەڵام ئەو دۆخە بونیادیی و نائینسانییەی كە بوونەوەری ناڕازیی و توڕە بەرهەم دەهێنێت، نەگۆڕەو بەردەوامی هەیە. مەریوان وریا قانیع لەوتارێكدا دەنوسێت: "خۆپیشاندان دیاردەیەكی بایۆلۆژیی نییە، بەڵكو دیاردەیەكی سیاسییە، ئەوەی خەڵك والێدەكات ناڕازیبن و رێگای جیاواز بۆ نیشاندان و دەرخستنی ئەو ناڕەزایەتییە بدۆزنەوە، پاڵنەری بایۆلۆژیی و غەریزیی نییە، بەڵكو پاڵنەری سیاسیی و كۆمەڵایەتیی و ئەخلاقییە"، ئاماژە بەوەشدەكات:"ئەم دۆخە تاریكە بەئاستێك گەیشتوە زیاد لە ٧٠ لەسەدی خەڵك بەشداری دەنگدانەكان نەكەن، كەی بۆیان بلوێت و بوێرن بچنە سەر شەقام، سەدام حسێنیان لێببێت بەڕزگاركەر و بەكەسێكی بزانن سەدانجار لەحوكمڕانانی ئەمڕۆ باشتر". هاوكات عەبدوڵای مەلا نوری پەرلەمانتاری پێشووی كوردستان لەوتارێكدا دەڵێت "لەهەرێمی كوردستان دوو رێگا هەیە لەبەردەم خۆپیشاندەران كە ئەوانیش یەكەم رێگای ناتوندوتیژی ئەوەیە خۆپیشاندەران رێگای خەباتی مەدەنی دەگرنەبەر بەشێوەیەكی رێكخراوو فراوان، بەردەوام دەبن تا دەگەنە ئەنجام، دووەمیش رێگای توندوتیژی، لەم جۆرەیدا دیسان خەڵك رێگای خەباتی مەدەنی و ئاشتیانە دەگرێتە بەرو، وردە وردە ناڕەزاییەكان فراوان و رێكخراو دەكەن، بەڵام ئەوكاتەی دەسەڵات گوێ ناگرێ، ئیدی رابەرو خەڵك پێكەوە بڕیاری خەباتی توندوتیژی دەدەن ئەم رێگایەش ماندێلاو گەلەكەی گرتیانەبەرو سەركەوتن". هەموو ئەمانە لەكاتێكدایە لەهەرێمی كوردستان كاتێك هێزە سیاسییە ئۆپۆزسیۆنەكان خەڵكی دەنێرنە سەر شەقامەكان بەپێچەوانەی هێزەكانی عێراقەوە هیچ هێزێك یاخود بەربەستێكیان نییە تا خۆپیشاندەران بپارێزن و هەمیشە لەسەر شەقامەكان بەتەنیا بەجێیاندەهێڵن و ئەمەش وایكردووە ژمارەی قوربانییەكانیان هەمیشە زیاتر بێت و دەسەڵات گوێ بەفشارەكان نەدات. بەبڕوای بەشێك لەچاودێرانیش ئەوەی دیمەنە گشتییەكەی ناشیرینتر كردووە لەهەر خۆپیشاندانێكدا كە لەهەرێمی كوردستان روودەدات، دەستگیركردنی ژمارەیەكی زۆری خۆپیشاندەرانە بەبێ هیچ فەرمانێكی دەستگیركردن جا چ لەپێش خۆپیشاندانەكانەوە بێت یاخود دوای خۆپیشاندانەكان و هێشتنەوەیانە بۆ ماوەیەكی زۆر. لەتیف شێخ مستەفا پسپۆڕی یاسایی بڕوای وایە دەبێت دادوەرانیش رۆڵیان هەبێ لەسەر دەستگیركردنی خۆپیشاندەران، ئاماژە بۆ ئەوەشدەكات:" ئەگەر بەبێ فەرمانی ئەوان دەستگیردەكرێن ئەوا رازی نەبن و قبوڵی نەكەن ‌و هەڵوێستیان هەبێ، ئەگەر بەبڕیاری ئەوانیش وەرگیراون بۆ دەستگیركردنیان ئەوا بەزووترین كات ئازادیان بكەن. خەڵك بۆ گۆڕانكاری لەم شێوازە حكومڕانیەی هەرێمی كوردستان كە پێویستە گۆڕانكاری تێدا بكرێت، دوو رێگای لەبەردەمدایە یان شۆڕشی چەكداری یان گرتنەبەری رێگای مەدەنی، مێژوو نیشانیداوە شۆڕشی چەكداری تەنها خاپوركردن و كوشتاری زۆرو پارچەپارچەبوونی وڵاتی بەدواوەوە بوەو لەباشترین حاڵەتیشدا سیستمێكی تر جێكەوتكراوە كە لەوەی پێشخۆی باشتر نەبووە، كەوابێت دەبێ رێگای دووەم شا رێگا بێت، بەڵام  گوێنەگرتن بۆ داواكاری و ناڕەزاییەكانی هاووڵاتیان و بەكارهێانی رێگای توندوتیژی لەلایەن دەسەڵاتەوە ئاكامی باشی لێ چاوەڕوان ناكرێت.