ڤیدیۆ.. لەیلا زانا، گەیشتە یاریگای ئامەد سپۆر بزانە چۆن پێشوازیی لێدەکەن

هاوڵاتی پرۆسەی هەڵبژاردنی سەرۆكایەتی و پەرلەمانی لەتوركیا نزیك دەبێتەوەو دەسەڵاتی ئەو وڵاتە كە لەهاوپەیمانی كۆماری، پارتی دادو گەشەپیدان (ئاكەپە) و پارتی گەلی كۆماری (مەهەپە) پێكدێت، دەستی بەهەڵمەتێكی دیكەی فشار خستنەسەر ئەندام، بەرپرس و كەسایەتییە دیارەكانی بەرەی ئۆپۆزسیۆن و راپێچكردنیان بۆ دادگاكان كردووە كەدیارترینیان ئەكرەم ئیمامئۆغلۆ سەرۆكی گەورە شارەوانی ئەستەنبوڵە. حكومەتی ئاكەپە دوای پارتە كوردییەكان و لایەنگرانی فەتحولا گولەن، دەست بۆ بەرپرسانی پارتی گەلی كۆماری (جەهەپە) دەبات كە لەلایەن مستەفا كەمال ئەتاتوركی دامەزرێنەری كۆماری توركیایە دامەزرێنراوە. دادگای ئەستەنبوڵ رۆژی ١٤ی كانونی یەكەم بەتۆمەتی سووكایەتیكردن بەسەرۆك و ئەندامانی كۆمسیۆنی باڵای هەڵبژاردنەكانی توركیا، سزای دوو ساڵ و حەوت مانگ و ١٥ رۆژ زیندانی بەسەر ئیمامئۆغلۆدا سەپاند. زۆربەی پارتە سیاسییەكانی توركیاو وڵاتانی زلهێزی جیهان وەك ئەمریكاو یەكێتی ئەوروپا، دادگاییكردنی ئیمامئۆغلۆیان بەپرسێكی سیاسی و نادادپەروەرانە لەقەڵەمداو داوایان لەحكومەتی ئاكەپە كرد، بەگوێرەی پێوانەكانی دیموكراسی بجووڵێتەوە. پارتی دادو گەشەپێدان (ئاكەپە) بەتایبەتی لە ١٠ ساڵی رابردوودا، قۆناغ بەقۆناغ، بەدەستگیركردن و تۆمەت خستنەپاڵ پارت و كەسایەتییەكانی ئۆپۆزسیۆن هەوڵیداوە، ركابەرەكانی تێكبشكێنێت كەدیارترینیشیان پارتی دیموكراتی گەلان (هەدەپە)یە.   نزیكەی ١١ هەزار كەس لەبەرپرس و لایەنگری هەدەپە لەزینداندان ئۆپەراسیۆنی فراوانی حكومەتی ئاكەپە لەدژی پارتە كوردییەكان لەساڵی ٢٠١٤ دەستیپێكرد، لەهەڵبژاردنەكانی ٣٠ی ئازاری ٢٠١٤دا، پارتی دیموكراتی هەرێمەكان (دەبەپە)  توانی ١٠٦ گەورە شارەوانی و شارەوانی شاروچكەكانی باكوری كوردستان بەدەستبهێنێت، بەڵام هەرزوو هاوسەرۆكانی شارەوانییەكانی دەبەپە رووبەڕووی ئۆپراسیۆنێكی فراوانی دەسەڵات بوونەوەو لەئەنجامدا، ٣٣ هاوسەرۆكی شارەوانییەكان لەپۆستەكانیان دوورخرانەوە كەدیارترینیان گولتان كشاناك هاوسەرۆكی گەورە شارەوانی ئامەد، ئەحمەد تورك هاوسەرۆكی گەورە شارەوانی ماردین و بەكر قایا هاوسەرۆكی گەورە شارەوانی وان بوو. لەو هەڵمەتەدا گوڵتەن كشاناك و بەكر قایا دەستگیركران و سزای زیندانیان بەسەردا سەپێندرا كە تاوەكو ئێستاش لەزینداندان. دوای تەسفیەكردنی شارەوانییە كوردییەكان حكومەت روویكردە پەرلەمانتارانی هەدەپە. دوای پرۆسەی ئاشتی لەساڵی ٢٠١٥دا، حكومەتی ئاكەپە، هەڵمەتێكی زۆر فراوانی دەستگیركردنی بەرپرس و ئەندامانی ئەو پارتەی دەستپێكرد كە لەكۆتایی ساڵی ٢٠١٦دا گەیشتە لوتكەو تاوەكو ئێستاش بەردەوامە. لەمانگی ئەیلول تاوەكو كۆتایی ساڵی ٢٠١٦ ئاكەپە هەوڵیدا گورزێكی گەورە لەسیاسەتی كورد لەباكوری كوردستان بوەشێنێت و بۆیەش دەستی بەدەستگیركردنی پەرلەمانتارو بەڕێوەبەرانی هەدەپە كرد. سەرەتا نزیكەی ١٠ پەرلەمانتاری هەدەپەی دەستگیركرد كە سەڵاحەدین دەمیرتاش و فیگەن یوكسەكداغ هاوسەرۆكانی ئەوكاتەی هەدەپە دووان لەدەستگیركراوەكان بوون. لەگەڵ ئەوەی ژمارەیەك لەپەرلەمانتارەكانی هەدەپە ئازاد كران، بەڵام تاوەكو ئێستاش سەڵاحەدین دەمیرتاش و فیگەن یوكسەكداغ و چوار پەرلەمانتاری پێشووی هەدەپە بەناوەكانی ئیدریس بالوكەن، لەیلا گیوڤەن، گورسەل یڵدرم، نورسەل ئایدۆغان لەزینداندان و لەگەڵ ئەوەی دادگای باڵای مافەكانی مرۆڤی ئەوروپا سێ جار داوای ئازادكردنیانی كردووە، بەڵام ئازاد نەكراون. لەلایەكی دیكەوە لەهەڵبژاردنەكانی شارەوانییەكاندا كە لە ٣١ی ئازاری ساڵی ٢٠١٩ بەڕێوەچوو، پارتی دیموكراتی گەلان توانی ٦٥ شارەوانی لەباكوری كوردستان بەدەستبهێنێت. حكومەت جارێكی دیكە سیناریۆكەی ساڵی ٢٠١٤ی دووبارەكردەوە و هەر لەسەرەتادا، حكومەت مۆڵەتی كاركردنی لەشەش سەرۆك شارەوانی هەدەپە وەرگرتەوەو پێنج مانگیشی نەخایاند كەئۆپراسیۆنێكی فراوانی دژی شارەوانییە كوردییەكان بەبیانوی هاوكاریكردنی رۆژئاوای كوردستان دەستپێكرد. لەئۆپراسیۆنەكەدا، ٣٩ هاوسەرۆكی شارەوانییەكانی هەدەپە دەستگیركران و جگە لەشەش هاوسەرۆكی شارەوانی، هەموو هاوسەرۆكی شارەوانییەكانی دیكە لەكارەكانیان دوورخرانەوەو بەڕێوەبەری حكومی بەناوی "قەیوم" لەپۆستەكانیان دانران. تاوەكو ئێستاش حەوت هاوسەرۆكی شارەوانی هەدەپە لەزینداندان و بەتەنیا شەش شارەوانی بەدەست ئەو پارتەوە ماون. جگە لەوەش بەگوێرەی دوایین ئاماری پارتەكە، نزیكەی ١١ هەزار پەرلەمانتار، هاوسەرۆكی شارەوانی، كادرو ئەندامانی هەدەپە لەزیندانەكانی توركیادان كەتاوەكو ئێستاش رۆژ نییە چەند كەسێكیان لێ دەستگیرنەكرێت. ئەو حەوت هاوسەرۆكی شارەوانیەی هەدەپە كەتاوەكو ئێستا لەزینداندان ئەمانەن: عەدنان سەلچوك مزراكلی هاوسەرۆكی گەورەشارەوانی ئامەد، یاشار ئاككوش هاوسەرۆكی گەورە شارەوانی ئیدر، رەمزیە یاشار هاوسەرۆكی شارەوانی ناوچەی گەڤەڕی جۆلەمێرگ، مەلیكە گوكسو و بورهانەدین شاهین هاوسەرۆكانی شارەوانی ناوچەی قەرەیازی ئەرزەڕۆم، حەسەنا سافا هاوسەرۆكی شارەوانی ناوچەی هەلفەلی ئیدر، فەییمە فیلیز بولوتتەكین هاوسەرۆكی ناوچەی سوری ئامەد.   هەوڵی كودەتاو دەستگیركردنی لایەنگرانی فەتحوڵا گولەن یەكێكی دیكە لە رووداوەكانی چەندساڵی رابردوو لەتوركیا، هەوڵی كودەتای ١٥ی تەمموزی ساڵی ٢٠١٥ بوو كەحكومەتی ئاكەپە، رێكخراوی خزمەتی فەتحوڵا گولەنی بەئەنجامدانیی تۆمەتبار كرد. فەتحوڵاچییەكان كەوەك هاوبەشێكی نافەرمی حكومەتی ئاكەپە دەبینران، دوای كودەتاكە رووبەڕووی لێشاوێكی توندی دەستگیركردن، راوەدوونان و ئەشكەنجەیەكی زۆر بوونەوە. ئۆپۆزسیۆنی توركیا ئەو رووداوەی وەك یەكلاییكردنەوەی حساباتی نێوان رەجەب تەیب ئەردۆغان سەرۆك كۆماری توركیا و فەتحوڵاگولەن لێكدایەوە كەسەردەمانێك بڕبڕەی پشتی یەكدی بوون. بەگوێرەی دوایین ئاماری وەزارەتی ناوخۆی توركیا، حكومەتی توركیا لێپرسینەوەی لەبارەی ٦١٢ هەزارو ٨٧٠ كەس بەتۆمەتی ئەندامێتی رێكخراوی گولەن كردووە. لەو ژمارەیە ٢٩٢ هەزارو ٧٠٣ كەس دەستگیركران كەدواتر ٩٦ هەزارو ٩٤٥ كەسیان سزادران و ئەوانەی دیكە ئازادكران. لەئێستاشدا بەتەنیا ٢٥ هەزارو ٦٥٥ كەس لەزینداندا ماون و ئەوانەی دیكە سزاكەیان تەواو كردووە. بەگشتی سزای زیندانی هەتا هەتایی بەسەر ٣١٥ ئەفسەری سوپاو هێزە ئەمنییەكانی ناوخۆ سەپێندرا. هەروەها ٢٥ هەزارو ٤٨ داواكراو تاوەكو ئێستا دەستگیرنەكراون كەزۆربەیان بۆ وڵاتانی ئەوروپاو ناوچەكە هەڵهاتوون. جگە لەوە ٢٠ هەزارو ٧٧ ئەفسەری پلە نزم و پلە بەرزی سوپاو هێزە ئەمنییەكان و پۆلیسی ئاسایی لەكارەكانیان دوورخرانەوە. بەگشتی نزیكەی ملیۆنێك و ٥٠٠ هەزار كەس كە لەدامودەزگا حكومەتی و ناحكومییەكان كاریان دەكرد لەكارەكانیان دوورخرانەوە. ٥٣ رۆژنامە، ٣٧ رادیۆ، ٣٤ كەناڵی تەلەڤزیۆنی، ٢٩ چاپخانە، ٢٠ گۆڤارو شەش ئاژانسی هەواڵ داخران.   رادەستكردنی سەركردەكانی ئۆپۆزسیۆن لەلایەن وڵاتانی ئەوروپاوە رەجەب تەیب ئەردۆغان و حكومەتەكەی جگە لەوەی لەناوخۆی توركیادا، بەتوندی دژی ركابەرەكانی وەستانەوە، هەروەها لەدەرەوەی توركیاش، هەوڵدەدات، پارتە نەیارەكانی توركیاو سەركردە هەڵاتووەكانی بەقۆڵبەستكراوی بگەڕێنێتەوە توركیا. ئەم هەلەشی لەلوتكەی ناتۆ لەمەدرید بۆ رەخسا كەوڵاتانی سویدو فینلەندا داوایان كرد وەك ئەندامی ناتۆ قبوڵ بكرێن. توركیا لەلوتكەی ناتۆدا مافی ڤیتۆی بەكارهێناو لەدژی ئەندامێتی ئەو دوو وڵاتە وەستایەوەو مەرجی دژایەتیكردن و رادەستكردنەوەی ئەندام و بەرپرسانی پارت و رێكخراوەكانی دژی دەوڵەتی خستەڕوو. ئەردۆغان لەئێستادا چەند رێككەوتنێكی لەگەڵ حكومەتەكانی سویدو فینلەندا واژۆ كردووە كە بەهەموو شێوەیەك رێگری لەچالاكییەكانی پەكەكەو فەتحوڵاچییەكان بكرێت و لیستێكیشی رادەستی هەردوو وڵات كردووە كەناوی ژمارەیەك سەركردەو بەرپرسی ئەو دوو پارت و رێكخراوەی تێدایە، بۆ ئەوەی رادەستی توركیا بكرێنەوە. سوید تاوەكو ئێستا تەنیا كەسێكی رادەستی توركیا كردووەتەوە كەكوردێكی خەڵكی دەرسیمە، بەڵام توركیا رایگەیاندووە كەئەو كەسە لەلیستی داواكراوەكاندا نییەو كەسایەتییە كاریگەرەكانیان دەوێت كەتاوەكو ئێستا لسیتەكەیان ئاشكرا نەكردووەو ناوی داواكراوەكان نازانرێت. رەجەب تەیب ئەردۆغان بۆ درێژكردنی تەمەنی دەسەڵاتەكەی لەماوەی ١٠ ساڵی رابردوودا، بەم شێوەیە ركابەرایەتی نەیارانی كردووەو دوایین نێچیریشی ئەكرەم ئیمامئۆغلۆ سەرۆكی گەورە شارەوانی ئەستەنبوڵە كە بەربژێری (جەهەپە) بوو كە بەگوێرەی دەیان راپرسی ئەگەر ببێتە كاندیدی هاوبەشی ئۆپۆزسیۆن بۆ سەرۆكی توركیا دەتوانێت شكست بەئەردۆغان بهێنێت. بەگوێرەی قسەكانی كاتی پیری ریپۆرتەری پێشووی یەكێتی ئەوروپا بۆ كاروباری توركیا كە بەژنێكی كاریگەر لەپەیوەندیەكانی نێوان توركیاو یەكێتی ئەوروپا دەناسرێت، ئەردۆغان لە ئیمامئۆغلۆ ترساوەو هەوڵدەدات لەگۆڕەپانی سیاسی وڵات دووری بخاتەوە.

هاوڵاتی بڕیارە ئەمڕۆ جۆرجیا میلۆنی سەرۆک وەزیرانی ئیتاڵیا سەردانی عێراق و ھەرێمی کوردستان بکات. جۆرجیا میلۆنی سەردانی بەغدای پایتەختی عێراق دەکات، هەروەها بەمەبەستی بەسەرکردنەوەی سەربازەکانی ئیتاڵیا سەردانی هەرێمی کوردستان دەکات و لەگەڵ سەرۆکی هەرێمی کوردستان و سەرۆکوەزیرانی هەرێمی کوردستان کۆدەبێتەوە.  ئەم گەشتەی  سەرۆک وەزیرانی ئیتاڵیا وەک نەریتێکی ساڵانەیە، کە لە کریسمسدا  سەردانی سەربازانی وڵاتەکەی دەکات، هاوکات ئەمساڵ ئەو سەربازانە بەسەردەکاتەوە کە لە عێراق و هەرێمی کوردستان خزمەت دەکەن.  جێگەی باسە  ئیتاڵیا لە ساڵی ٢٠١٤ەوە ئەندامە لە ھاوپەیمانی نێودەوڵەتی دژی داعش و چەندین ھاوکاری و پاڵپشتی پێشکەشی عێراق و ھەرێم کردووە.  بەپێی راپۆرتی ھاوپەیمانی نێودەوڵەتیش، ئیتاڵیا ٩٠٠ سەرباز و راوێژکاری لە عێراق و ھەرێم ھەیە کە مەشق و راھێنان بە ھێزی پێشمەرگە و سوپای عێراق دەکەن.       

هاوڵاتی کەشناسی عێراق ڕایگەیاند لە ئەمڕۆوە شەپۆلێكی بارانبارینی بەخوڕ روو لە عێراق دەکات . عامر جابری وتەبێژی دەستەی کەشناسی عێراق بە ئاژانسی فەرمی هەواڵی عێراقی راگەیاند، لە ئەمڕۆوە عێراق دەکەوێتە ژێر کاریگەری نزمەپەستانێک و لە دوانیوەڕۆوە کاریگەرییەکەی زیاتر دەبێت و بارانی بەخوڕ دەبارێت بەتایبەتی لەبەشی رۆژهەڵات و ناوەڕاست و باشوری وڵاتدا. وتیشی پێشبیندەکرێت لە پارێزگاکانی دیالە و میسان و واست و بەسرە و موسەنا بەهۆی بارانی بەخوڕەوە لافاو دروستبێت، هەربۆیە پێویستە هاوڵاتییان ئاگاداری خۆیانبن. هاوکات،  بەڕیوەبەری کەشناسی و بومەلەرزەزانی سلێمانی رایگەیاند، شەپۆلی ئەمجارەی بارانبارین لە هەرێم لاواز دەبێت و تەنها پێشبینی بارینی نمەباران دەکرێت

لە شارەکانی رۆژهەڵاتی کوردستان و ئێران لە چلەی مەرگی ژمارەیەک لە کوژراوانی ناڕەزایەتییەکان دروشم دژی دەسەڵات وترایەوە و بەشداربونای ئەو رێوڕەسمانە هۆشدارییان دایە دەسەڵات لەسەر لەسێدراەدانی دەستگیرکراون و ناڕەزایەتییەکانیش چوە 97ەمین رۆژی خۆیەوە. لە رۆژێکدا یادی چلە مەرگی حەوت کوژراوی ناڕەزایەتییەکانی رۆژهەڵات کرایەوە و لە قەزوێن و تاران چلەی دو کوژراوی ناڕەزایەتییەکانی ئەو دو شارەی ئێران بەڕێوەچو. لە شارەکانی سنە و دیواندرە و کامیاران  لە رۆژهەڵاتی کوردستان چلەی مەرگی حەوت کوژراوی ناڕەزایەتییەکانی ئەو بەشە لە کوردستان بەڕێوەچو. لە شاری سنە بە رێوڕەسمی جەماوەری یادی چلەی مەرگی زانیار ئەڵڵامورادی و عیسا بیگلەریی و حەمید گوڵی کرایەوە و سەرەڕای کەشوهەوای سارد بەڵام جەماوەری زۆری خەڵکی شارەکە لەسەر گلکۆی ئەو سێ کوژراوەی ناڕەزایەتییەکان ئامادەبون. لە شاری کامیاران رێوڕەسمی چلەی فواد محەمەدی یەکێک لە کوژراوانی ناڕەزایەتییەکانی ئەو شارە بە بەشداریی جەماوەرێکی زۆر بەڕێوەچو. لە شاری دیواندرە هاوشێوەی سنە و کامیاران یادی چلەی مەرگی فواد سەواری و حەبیبوڵڵا فەتحی بەڕێوچو. ئەمڕۆ موژگان کاوسی، نوسەر و چالاکی سیاسیی کورد لە لایەن دادگایەکی ئێران تۆمەتی دژایەتی خودا و دەسەڵاتی کۆماری ئیسلامی خراوەتە پاڵی و بە پێی یاساکانی ئێرانیش سزای سێدارە ئەو خانمە کوردە دەگرێتەوە، کاوسی پێشتریش بە تۆمەتی دژایەتیی دەسەڵاتی ئێران سزای سێ ساڵ زیندانی بەسەردا سەپێنراوە و چەند ساڵێک لە زیندانەکانی ئەو وڵاتەدا زیندانیی کراوە. سەندیکای ئەکتەری سینەما و رادیۆ  و تەلەفیزۆنەکانی ئەمریکا (SAG-AFTRA) رۆژی پێنجشەممە بە بڵاوکردنەوەی بەیاننامەیەک داوای ئازکردنی تەرانە عەلی دوستی، ئەکتەری ناودرای ئێرانی کرد کە بە تۆمەتی هاندانی خۆپیشاندەران لە لایەن دەسەڵاتی وڵاتەکەوە زیندانیی کراوە. لە بەیاننامەکەدا هاتوە SAG-AFTRA رێز و پێزانینیان بۆ بوێریی کەتایون ریاحی و هەنگامە قازیانی و تەرانە عەلی دوستی و سەرجەم ئەوانە هەیە کە ئازایانە بۆ داواکردنی مافەکانیان ژیانیان خستوەتە مەترسییەوە ئەوان سەلماندویانە تەنانەت لەو پەڕی سەرکوتی بێبەزەییانەدا دەکرێت مرۆڤ بون بدرەوشێتەوە. پەرلەمانی هۆڵەندا پڕۆژە یاسایەکی پەسند کرد بۆ ئەوەی حکومەتی وڵاتەکە کار بکات بە مەبەستی ئەوەی سوپای پاسدارانی ئێران بخاتە لیستی تیرۆری یەکێتی ئەوروپا ئەوەش بەهۆی سەرکوتی ناڕەزایەتییەکانی رۆژهەڵات و ئێران و هاوکات ناردنی فڕۆکەی بێفڕۆکەوان لە لایەن ئەو سوپایەوە بۆ روسیا بە ئامانجی هێرشکردنە سەر ئۆکرانیا. رێکخراوی چاودێریی مافەکانی مرۆڤ رۆژی پێنجشەممە بڵاوی کردەوە سەرکوت و کوژرانی دەیان بەلوچ لە ناڕەزایەتییەکانی پارێزگای سیستان و بەلوچستان گەورەترین سەرکوتی ئەمساڵ بوە لە جیهاندا کە نزیکەی 100 کەس لە رۆژیکدا کوژراون. رێکخراوی مافەکانی مرۆڤی ئێران ئامارێکی بڵاو کردەوەتەوە و ئاماژەی بەوە کردوە لە ماوەی ناڕەزایەتییەکانی سێ مانگی رابردودا لانیکەم 46 پارێزەر و 39 رۆژنامەوان و 38 چالاکی سیاسی و 27 مامۆستا و 25 چالاکی مەدەنی و 15 چالاکوانی کرێکاریی و 13 ژینگەپارێز و نۆ هونەرمەندی داکۆکیکار لە مافەکانی مرۆڤ دەستگیرکراون. وەزارەتی هەواڵگریی ئێران کە بە ئیتلاعات ناودەهێنرێت لە بەیاننامەیەکدا رایگەیاند چوار گروپی سەر بە دەزگای هەواڵگریی ئیسرائیل (مۆساد)ی دەستگیر کراون کە بە ئامانجی هێرشی سەربازیی رویان لە ناو خاکی وڵاتەکە کردوە. بەیاننامەکەی ئیتلاعات لە کاتێکدایە پێشتریش دەیان چالاکوانی سیاسیی کورد لە لایەن ئەو دەزگایەوە دەستگیرکراون و تۆمەتی کارکردن بۆ مۆسادیان خراوەتە پاڵ و ناچار بە دانپێدانانی بەردەم کامێرا کراون. بەردەوامیی ناڕەزایەتییەکان و کاردانەوە نێودەوڵەتییەکان نرخی تەمەن دادەبەزێنێت و ئێوارەی پێنجشممە بەهای دۆلار لە ئێران ژمارەیەکی دیکەی پێوانەیی تۆمار کرد و هەر دۆلارێک بە 40 هەزار و 30 تمەن مامەڵەی پێوەکرا لە کاتێکدا میدیاکانی حکومەت بلاویان کردبوەوە نرخی هەر دۆلارێک لە 39 هەزار تمەنەوە بۆ 36 هەزار تمەن دادەبەزێت. لە دوای مەرگی ژینا ئەمینی و کوژرانی دەیان خۆپیشاندەر لە رۆژهەڵاتی کوردستان زیاترین سزا روبەڕوی دەسەڵاتی کۆماری ئیسلامی ئێران بوەتەوە و ئەمریکا بە راشکاوی رایگەیاندوە رێککەوتنی ئەتۆمیی لەگەڵ ئەو وڵاتە چالاک ناکاتەوە بەهۆی بەکارهێنانی توندوتیژیی دژی ناڕەزایەتییەکان و سەرکوت و سێدارەی گەنجان . کۆمپانیای (یوتێلسات) بۆ پەخشی تەلەفیزیۆنیی مانگی دەستکرد ئاشکرای کرد لە چوارچێوەی سزا نێودەوڵەتییەکان و یەکێتی ئەوروپا بۆ دەسەڵاتی ئێران، پەخشی سەرجەم کەناڵە فەرمییەکانی سەر بە کۆماری ئیسلامی لە مانگە دەستکردەکەی راگرتوە. ئەو بڕیارەش لە کاتێکدایە بە پێی راپرسییەکان 95%ی دانیشتوانی ئێران و خەڵکی ئەو وڵاتە لە ئەوروپا ئەو مانگە دەستکردە بەکار دەهێنن و دەسەڵاتی ئێرانیش چەندین کەناڵی لە رێگەی ئەو کۆمپانیایەوە پەخش دەکرد.      

هاوڵاتی سەرۆکی دەستەی وەبەرهێنان ئاماری پڕۆژەکانی وەبەرهێنانی لە هەرێمی کوردستان خستەڕوو کە لەماوەی ساڵی 2022 مۆڵەتیان پێدراوە وڕایگەیاند بۆ ساڵی 2023 "شوێنمان بۆ هەزار و 306 دەرفەتی وەبەرهێنان کردووەتەوە ". محەمەد شوكری لە كۆنگرەیەكی رۆژنامەوانیدا ئاشكرایكرد، لەساڵی 2022دا 89 مۆڵەتی نوێ دراونەتە وەبەرهێنەران و دەستیان بەكار كردووە، 400  مۆڵەتیش تەواو بوون و ١٣ پرۆژەی وەبەرهێنان هەڵوەشێنراونەتەوە، 8 ناوچەی پیشەسازیش لە هەرێم زەوییان بۆ دیاری كراوە و ئاماژەی بەوەدا "بە بەراورد لەگەڵ سێ ساڵی رابردوو، ئەمساڵ باشترین ساڵ بووە بۆ پێدانی مۆڵەتی وەبەرهێنان لە هەرێمی کوردستان". وتیشی،  "سندووقی وەبەرهێنان لە هەرێمی کوردستان خراوەتەکار و لەمەودوا 5٪ی کۆی پڕۆژەکانی نیشتەجێبوون موڵکی دەستەی وەبەرهێنانە و داهاتەکەی دەخرێتە ناو ئەم سندووقەوە". ئەوەشی خستووەتەڕوو، سەروو 130 هەزار دەستی كار بەشێوەی راستەوخۆ لە پرۆژەكان كاردەكەن و بە هەزارانی تریش بەشێوەی ناڕاستەوخۆ كار دەكەن، هەوڵیش دراوە زیاتر لە 75 لەسەدی دەستی كار لەناوخۆبن. لەبارەی پلانەکانیان بۆ ساڵی 2023، د. محەممەد شوکری گوتی: "شوێنمان بۆ هەزار و 306 دەرفەتی وەبەرهێنان کردووەتەوە و هاوکات 330 دەرفەتی وەبەرهێنانی سەوز کە پڕۆژەی ژینگەدۆستن لە پلانی ساڵی داهاتووماندا گونجێنراون". سەبارەت بە یاسای وەبەرهێنانیش، د. محەممەد شوکری دووپاتیکردەوە: "کارمان لەسەر نوێکردنەوەی یاسا و رێنماییەکانی وەبەرهێنان کردووە و ئێستا چەند بۆردێک لە دەستەی وەبەرهێنان و فەرمانگەکانی پێکهێنراون بۆ ئەوەی پێداچوونە بە یاسا و رێنماییەکان بکات و ساڵی 2023 هەوڵدەدەین رەشنووسی یاسای وەبەرهێنان بە جۆرێک ئامادەبکەین کە لەگەڵ ستانداردی جیهانی بگونجێت".

پارتی دیموکراتی گەلان (هەدەپە) و کۆنگرەی کۆمەڵگەی دیموکراتی (کەجەدە) بە فەرمی سەردانی وەزارەتی دادی تورکیایان کرد و داوایان کرد سەردانی ئیمڕالی بکەن و چاویان بە عەبدوڵلا ئۆجالان رێبەری پەکەکە بکەوێت. سەزایی تەمەللی، رەمزیە تۆسون، عەبدوڵلا کۆچ، دیلان دیرایەت تاشدەمیر و شەڤین جۆشکۆن پەرلەمانتەرانی پارتی دیموکراتی گەلان (هەدەپە) و بەردان ئوزتورک هاوسەرۆکی گشتی کۆنگرەی کۆمەڵگەی دیموکراتی (کەجەدە)، بە مەبەستی بینیی عەبدوڵلا ئۆجالان رێبەری پەکەکە داواکاریان پێشکەشی وەزارەتی دادی تورکیا کرد. هەدەپە و کەجەکە لە داواکاریەکەیاندا ئاماژەیان بەوەکرد کە دەیانەوێت ٢٠ی کانونی دووەمی ٢٠٢٣ دەرفەتان پێبدرێت، بۆ ئەوەی سەردانی دورگەی ئیمڕالی بکەن و چاویان بە ئۆجالان بکەوێت. ٣٠ی تشرینی دووەمیش ساڵیحە ئایدەنیز هاوسەرۆکی پارتی دیموکراتی هەرێمەکان (دەبەپە) و نوران ئیمیر، گوڵستان کلچ کۆچئیغیت و ئەرداڵ ئایدەمیر پەرلەمانتەرانی هەدەپە داواکاریان بۆ بینینی ئۆجالان پێشکەشی وەزارەتی داد کردبوو، بەڵام وڵامیان نەدرایەوە. پەرلەمانتەرانی هەدەپە دوو رۆژە دەستیان بە چالاکیەک لەبەردەم باڵەخانەی وەزارەتی دادی تورکیا کردووە و داوا دەکەن، گۆشەگیری سەر ئۆجالان کۆتایی پێبهێندرێت و رێگە بە پارێزەر و خانەوادەکەی بدرێت سەردانی بکەن کە ٢٢ مانگە هەموو پەیوەندیەکان لەگەڵ ئۆجالان قەدەغەکراون. ئەمڕۆ سەزایی تەمەللی پەرلەمانتاری هەدەپەی شاری وان و هاوسەرۆکی پێشووی ئەو پارتە لە چاوپێکەوتنێکدا لەگەڵ ئاژانسی فراتنیوز، رایگەیاند، گەورەترین کێشە لە تورکیا پرسی دادپەروەری، یاسایی، شەڕە و لە سەرووی هەمووشیانەوە، پرسی کوردە. کاتێک ئەم هەموو کێشەیە لەبەرچاو دەگرین، دەبینین کە تورکیا لەنێو قەیرانێکی گەورە و قوڵدایە. پەرلەمانتارەکەی هەدەپە دەشڵێت، رێگەیەک هەیە کە دەتوانێت کۆتایی بە قەیرانەکان بهێنێت کە ئەویش هەڵگرتنی گۆشەگیری سەر عەبدوڵلا ئۆجالان رێبەری پەکەکەیە و وتی، " بۆیە ئێمە سوورین لەسەر هەڵگرتنی گۆشەگیری سەر بەڕێز ئۆجالان، پێویستە بە زووترین کات بتوانێت لەگەڵ پارێزەرانی کۆبێتەوە. ئێمە لە رووی چالاکی و یاساییەوە هەوڵ بۆ ئەم کارە دەدەین." سەلاحەدین دەمیرتاش هاوسەرۆکی پێشووی زیندانیکراوی هەدەپەش ٣٠ی تشرینی دووەم، داوای لە وەزارەتی دادی تورکیا کردبوو کە رێگەی پێ بدرێت، بە مەبەستی دروستکردنی زەمینەیەکی ئاشتی و دەستپێکردنەوەی دانوستانەکان، سەردانی ئۆجالان بکات و بتوانێت لە پرۆسەی ئاشتیدا ڕۆڵ بگێڕێت. داواکاری دەمیرتاشیش بێولام ماوەتەوە. لە مانگی ئەیلولی رابردوودا، شاندێکی رێکخراوی رێگریکردنی ئەشکەنجەی سەر بە یەکێتی ئەوروپا (سی پی تی)، سەردانی ئیمڕالی کردبوو و رایگەیاندبوو، شاندەکەیان چاوی بە عەبدوڵلا ئۆجالان کەوتووە. بەڵام مانگی رابردوو، نوسینگەی یاسایی سەدە کە ئەرکی پارێزەری ئۆجالانیان لە ئەستۆدایە، روونکردنەوەیەکیان بڵاوکردەوە و ئاماژەی بەوەدا کە شاندەکەی (سی پی تی) ئۆجالانی نەبینیوە، لەبەرئەوەی ئۆجالان کۆبونەوەی لەگەڵ شانی (سی پی تی) رەت کردووتەوە. ئەو پێشهاتەش نیگەرانی پەکەکە و چەندین پارت و رێکخستنەکانی باکوری کوردستان و پارچەکانی دیکەی کوردستانی لێکەوتووەتەوە  و لایەنگرانی پەکەکە لە ئەوروپا بە بەردەوامی لەبەردەم ناوەندە باڵاکانی یەکێتی ئەوروپا، خۆپیشاندان ئەنجام دەدەن و داوا دەکەن، رێگە بدرێت، خانەوادە و پارێزەران سەردانی ئۆجالان بکەن و چارەنووسی ئاشکرا بکرێت. عەبدوڵلا ئۆجالان رێبەری پەکەکە لە ساڵی ١٩٩٨دا بەهۆی فشارەکانی تورکیا و دەزگا هەواڵگریەکانی چەند وڵاتێکی زلهێزی جیهان لە سوریا چووە دەرەوە و دوای گەڕێکی چەند مانگە کە هیچ وڵاتێکی جیهان ئامادە نەبوو، مافی پەنابەری سیاسی پێبدات و ١٥ی شوباتی ساڵی ١٩٩٩ لە نایروبی پایتەختی کینیا دەستگیرکرا و بۆ تورکیا گەڕێندرایەوە. داواکاری تورکیا سەرەتا داوای سزای لەسێدارەدانی بۆ ئۆجالان دەکرد، بەڵام دوای دەستێوەردانەکانی ئەوروپا، سزاکەی بۆ زیندانی هەتاهەتایی گۆڕدرا. ئۆجالان ٢٢ ساڵە لە زیندانی دورگەی ئیمڕالی لەنێو دەریای مەڕمەڕەدا راگیراوە. ئۆجالان لە زینداندا چەندین کتێبی بە ناوی 'بەرگرینامەکان' نووسیوە و پێشکەشی دادگای باڵای مافەکانی مرۆڤی ئەوروپا کردووە. بەرگرینامەکانی ئۆجالان رێگەی بۆ ئەوە کردەوە کە پەکەکەش لە رووی هێڵ و ئایدۆلۆژیاوە گۆڕانکاری بەسەردا بێت و شێوەی خەباتی خۆی بگۆڕێت.

هاوڵاتی راگەیەندراوێک لەلایەن ئینستتویتی پەی لەسەر هەڵبژاردنەکانى  هەرێم:   لەپێناو رێگریكردن لە دووبارە دواخستنەوەی هەڵبژاردندا: پەرلەمانی کوردستان ناكرێت چیتر پەكی دانیشتنەكانی بخات!   پەرلەمانی كوردستان كە لە (6/11/2022) وادەی یاسایی بەسەردەچوو و دەبوایە هەڵبژاردنی بۆ خولی شەشەم ئەنجامبدرایە، كەچی لە دانیشتنی رۆژی (9/10/2022) بەپێی یاسای ژمارە (12)ی ساڵی 2022 "تا كۆتایی وەرزی یاسادانانی پایزەی ساڵی 2023" تەمەنی خۆی درێژكردەوە. بیانوی پەرلەمان لەم درێژكردنەوەیەدا، كە لە هۆیەكانی دەرچواندنی یاساكەدا هاتووە، بریتی بوو لە: 1-رێگری كردن لە دروستبوونی بۆشایی یاسایی. 2-گەرەنتیكردنی پاراستنی بەرژەوەندییە گشتییەكان. 3-تەواوكردنی ڕێكسازییە یاسایی و كارگێڕی و هونەرییەكانی ئەنجامدانی هەڵبژاردنێكی پاك و بێگەرد. 4-دەستەبەركردنی تۆماری بایۆمەتری پاك و بێگەرد. 5-ڕەخساندنی ژینگەیەكی سیاسی لەبار بۆ هێنانەدی یەكڕیزی و كۆدەنگی نیشتیمانی. ئەمە لەكاتێكدا هەموو ئەو ئەركانە لە ئەستۆی پەرلەمان بوون و لە چوار ساڵی تەمەنیدا ئەنجامی نەدابوون، كەچی لەو رۆژەوەی تەمەنی درێژكردۆتەوە تا ئێستا كە (70) رۆژ تێپەڕیوەو خولی گرێدانەكە خەریكە كۆتایی دێت، جگە لەوەی چوار دانیشتنی كردووە، بەلام هیچ كامیان پەیوەندیان بەم بابەتەوە نەبووە، هیچ پرۆژەیەكی ئامادەنەكردووەو هیچ راپۆرتێكی پێشكەش نەكردووە، بەهیچ شێوەیەك بەلای ئەو پرسانەدا نەچووەو هیچ كۆبوونەوەیەكی لەمبارەیەوە ئەنجامنەداوە، نەك هەر ئەمە بەڵكو خولی گرێدان خەریكە كۆتایی دێت، كەچی سەرۆكایەتی پەرلەمان بەبیانوی جیاجیاوە پەكی دانیشتنەكانی خستۆتەوە، لەسەرەتای ساڵی تازەشەوە پشوی وەرزی پاییزە دەست پێدەكات و تا سەرەتای مانگی ئازاری ساڵی داهاتوو هیچ دانیشتنێكی ئاسایی ئەنجامنادرێت و رەوشەكە بەهەمان شێوە بەردەوام دەبێت. ئەمە لەكاتێكدا وەك كاردانەوە بەرامبەر درێژكردنەوەی پەرلەمان، فراكسیۆنەكانی ئۆپۆزسیۆن (هەڵوێست)ی جیاجیایان نواند، سەرجەم ئەندامانی فراكسیۆنی یەكگرتوو و ئەندامێكی فراكسیۆنی گۆڕان نامەی دەستلەكاركێشانەوەیان پێشكەشكرد، سەرجەم ئەندامانی فراكسیۆنی كۆمەڵی دادگەری و چوار ئەندامی فراكسیۆنی گۆڕان و ئەندامێكی سەربەخۆكان بایكۆتی دانیشتنەكانیان كرد. كەچی لەبەرامبەردا سەرۆكی پەرلەمان لە دانیشتنی رۆژی (16/11/2022) رایگەیاند: "لەمەودوا ناوی ئامادەنەبووان دەخوێندرێتەوەو ئەو ئەندامانەی بەناوی بایكۆتەوە ئامادەی دانیشتنەكان نابن، ماددەی (22، 23)ی پەیرەوی ناوخۆی پەرلەمانیان بەسەردا جێبەجێ دەكەین". مەبەستی سەرۆكی پەرلەمان ئەوە بوو ئەگەر بەردەوام بن لەسەر بایكۆتكردن و ئامادەی دانیشتنەكان نەبن، ئەوا بە ئامادەنەبوو هەژمار دەكرێن و مافی ئەندامێتیان لێدەسەندرێتەوە. كەچی نەك هەر ئەو بەلێنەی بەجێنەگەیاند بەڵكو بەبیانوی ترەوە دەستەی سەرۆكایەتی بەجۆرێك لە جۆرەكان پەرلەمانیان پەكخستووەو دانیشتنەكانیان راگرتووە. لەراستیدا بەپێی پەیرەوەكەی خۆی و ئەو یاسایانەی دەریكردوون، لەماوەی ئەو (70) رۆژەی رابردوودا پەرلەمان پێویست بوو ئەم كارانەی بكردایە: یەكەم: كاری پەلەی پەرلەمان ئەوەبوو هەروەك لە بڕگەی دووەمی ماددەی (1) دا هاتووە "پێویستە ڕێكسازییە یاسایی و كارگێڕیی و هونەرییەكانی ئەنجامدانی هەڵبژاردنێكی پاك و بێگەرد تەواو بكرێت و هەڵبژاردن ئەنجام بدرێت"، بۆ ئەم مەبەستەش دەبوایە: 1-پرۆژەی هەمواری یاسای هەڵبژاردنی ئامادەبكردایە و خوێندنەوەی بۆ بكردایەو كاری بۆ پەسەندكردنی بكردایە. 2-كاری بۆ یەكڕیزی و كۆدەنگی نیشتمانی بكردایە. 3-كۆمسیۆنی هەڵبژاردنەكانی كارابكردایەتەوە. 4-هەنگاوی بنایە بۆ ئامادەكردنی تۆمارێكی دەنگدەرانی پاك و بێگەرد.  ئەوەی جێگەی تێڕامان و هەڵوەستە لەسەركردنە پەرلەمان نەك هیچكام لەو ئەركانەی ئەنجامنەدا، بەڵكو هیچ هەنگاوێكیشی نەنا بۆ ئەوەی ژینگەیەكی لەبار بڕەخسێنێ بۆ بەجێگەیاندنیان. دووەم: بەپێی بڕگەی یەكەمی ماددەی (1)ی ئەو یاسایەی تەمەنی خۆیان پێ درێژكردەوە هاتووە كە: "خولی پێنجەمی پەرلەمانی كوردستان، تا كۆتایی وەرزی یاسادانانی پایزەی ساڵی 2023، لە سەرجەم كار و ئەركەكانی، بەردەوام دەبێت". بەپێی ئەمەش لەژێر رۆشنایی مادەی (51)ی پەیرەوی ناوخۆی پەرلەماندا دەبوو لەو ماوەیەدا پەرلەمان (33) دانیشتنی بكردایە سەبارەت لە پەسەندكردنی یاساو چاودێریكردنی دەسەلاتی جێبەجێكردن، بەلام پەرلەمان لەمەشیاندا كەمتەرخەم بوو و تەنها (4) دانیشتنی ئەنجامداوە. سێیەم: (هەڵوێست)ی فراكسیۆنەكانی ئۆپۆزسیۆن جیاجیایەو هەندێكیان جێگەی پرسیارە، پێویستە لە ئێستادا هەموو خەمێکیان ئەوە بێت ئامادەکاری بکرێ بۆ هەڵبژاردنێکی بێگەرد. چونکە بایکۆت بۆ بابەت یا ماوەیەكی دیاریكراوە، بەلام بابەتی درێژكردنەوەی پەرلەمان  بەردەوام دەبێت تا كۆتایی ئەم خولە، ئایا كاردانەوەی بەشێك لە ئۆپۆزسیۆن و بەردەوامبوونی بەم شێوازە خزمەت بە پرسەكە دەكات؟ كاتێك لە رۆژژمێری كارەكانی پەرلەمان ورد دەبینەوەو هەڵسەنگاندن بۆ كارەكانی دەكەین، ئەگەر لە مانگی ئازاری ساڵی داهاتوو (2023)دا پەرلەمان كێشە دەستنیشانكراوەكانی چارەسەر نەكردبێت، دەگەینە ئەو ئەنجامەی بەم شێوازە پەرلەمان ناتوانێت ئامادەسازییەكان بكات و دیسانەوە لەوادەی دەستنیشانكراوی دواخراودا هەڵبژاردن ئەنجام نادرێت و سەرلەنوێ پەرلەمان جارێكی تریش تەمەنی خۆی درێژ دەكاتەوە، چونكە بەپێی ئەو خشتەی كاتەی لەبەر دەمی پەرلەماندایە بۆ ئەنجامدانی هەموو كارە پەیوەندارەكانی هەلبژاردن تەنها دوو مانگی كاركردنی ناو خولی گرێدانی بەهارەیە، كە ئەمەش مكاتێكی زۆر كورتە. لەكۆتاییدا، بۆ ئەوەی هیچیتر تەمەنی پەرلەمان درێژ نەكرێتەوە و لەوە زیاتر ئەزمونی هەرێم لەبەر چاوی كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی و دۆستەكانی لەكەدارتر نەبێت، پێویستە: 1-پەرلەمانی كوردستان لە زووترین كاتدا كار بۆ ڕەخساندنی ژینگەیەكی سیاسی لەبار بكات لەنێوان لایەنە سیاسیەكان بۆ هێنانەدی یەكڕیزی و كۆدەنگیەكی نیشتیمانی. 2-لایەنە سیاسیەكان لەئێستاوە هەموو خەمێكیان ئەوەبێت كە ئامادەكاری بكرێت بۆ ئەنجامدانی هەڵبژاردنێكی پاك و بێگەرد. 3-سەرۆكایەتی پەرلەمان دانیشتنەكانی دەستپێبكاتەوەو تەنانەت پشووی خولی پاییزەش وەرنەگرن، پرۆژە یاسای هەمواری یاسای هەلبژاردن بخەنە بەرنامەی كارەوەو پەسەندی بكەن، كۆمسیۆنی هەلبژاردنەكان كارا بكەنەوەو بێ یاسایی كۆمسیۆنەكە كۆتایی پێ بهێنن و خەسڵەتی پەلە (صفة الاستعجال) بە پرۆژەیاساکان بدەن. 4-بە هەماهەنگی لەنێوان كۆمسیۆنی هەڵبژاردن و سەرۆكایەتی ئەنجومەنی وەزیران و بەچاودێری پەرلەمان بڕیار لە تۆمارێكی بایۆمەتری بێگەرد بدەن. 5-لە زووترین كاتدا سەرۆكی هەرێم وادەی هەڵبژاردنی خولی شەشەمی پەرلەمان دەستنیشان بكات. خۆ ئەگەر ئەمانە نەكرێن، بەدڵنیاییەوە بارودۆخێكی نائاسایی رووبەڕووی هەرێم دەبێتەوە، چونكە بەو هەموو تێبینیانەشەوە كە لەسەر پەرلەمانی كوردستان هەیە، هیچ بژاردەیەكی تر لەدەرەوەی پەرلەمان نیە و ئەلتەرناتیڤێكی باشتر و گونجاوتر نە پێشنیازكراوەو نە هەیە. هەر بۆیە ناكرێ بەبیانووی لاوازی پەرلەمانی ئێستاوە ئەم پرۆسە گرنگە پشتگوێ بخرێ و زۆرینەیەكی خۆسەپێن لە حوكم كردن بەردەوام بن. تێبینی: ئەگەر هەڵبژاردن بەپێی میكانیزمە كۆنەكە بكرێت ئەوا كۆمسیۆن شەش مانگی پێویستە هەروەك لە خشتەكەدا هاتووە، بەڵام ئەگەر گۆڕانكاری بكرێت و تۆماری بایۆمەتری بەكاربێت، ئەوكاتە پرۆسەكانی (كڕینی ئامێری ناسینەوەی زیرەك، تەندەرین، گرێبەست، هەمواری یاساو گونجاندنی لەگەڵ سیستەمی بایۆمەتری، راهێنانی فەرمانبەران و چەندین بابەتی تر) بەلای كەمەوە پێویستە ساڵێك لەبەردەمی كۆمسیۆندا بێت.

ژنە نوسەرێکی کورد لە دادگایەکی ئێران تۆمەتی دژایەتی کۆماری ئیسلامی دەخرێتە پاڵی و مەترسیی لەسێدارەدانی لەسەرە. سەرچاوەکانی هەواڵی رۆژهەڵاتی کوردستان بڵاویان کردەوە، موژگان کاوسی، نوسەر و چالاکی سیاسیی کورد لە لایەن دادگایەکی ئێران تۆمەتی دژایەتی خودا و دەسەڵاتی کۆماری ئیسلامی خراوەتە پاڵی و بە پێی یاساکانی ئێرانیش سزای سێدارە ئەو خانمە کوردە دەگرێتەوە. کاوسی پێشتریش بە تۆمەتی دژایەتیی دەسەڵاتی ئێران سزای سێ ساڵ زیندانی بەسەردا سەپێنراوە و چەند ساڵێک لە زیندانەکانی ئەو وڵاتەدا زیندانیی کراوە. ئەو خاوەنی چەند کتێبێکە لەسەر مێژوی کورد و ئێران و وەرگێڕانی بۆ چەند کتێبێک لەسەر ئەنفال و دۆخی کورد کردوە. موژگان کاوسی لە ناڕەزایەتییەکانی شاری نەوشەهەر لە پارێزگای مازندەران لە باکوری ئێران دەستگیرکرا و بە پێی ئەو تۆمەتانەی دراوەتە پاڵی، سزای سێدارە ئەو خانمە کوردە دەگرێتەوە.

هاوڵاتی لە هەرێمی کوردستانی عێراق چەندین بەرهەمی کشتوکاڵی هەن کە لە وەرزی پێگەیشتنیاندا بەهۆی هێنانە ناوەوەی بەرهەمی دەرەکییەوە، ئاسەتەنگی لە ساغ کردنەوەیاندا بۆ دروست دەبێت، بەڵام ماوەی چەند ساڵێکە هەوڵی دۆزینەوەی بازاڕی نێودەوڵەتی دەدرێت بۆ بەرهەمە کشتوکاڵییەکان و سەرەتا وەک هەنگاوی یەکەمیش لە هەناردەکردنی هەنارەوە دەستی پێ کردووە. هەنار یەکێکە لە بەرهەمە کشتوکاڵییەکانی هەرێمی کوردستان کە لە هەریەک لە پارێزگاکانی هەڵەبجە و دهۆک بەڕێژەیەکی بەرچاو دەست دەخرێت و بەهۆی لەباری ژینگەی ئەو دوو پارێزگایەوە، زۆرترین و باشترین هەناری هەرێمی کوردستان لەو دوو پارێزگایە بەرهەم دێت. سەرەتا بیرۆکەی ناردنە دەرەوەی بەرهەمی کشتوکاڵیی هەنار لە هەڵەبجەوە دەستی پێ کرد و لەوبارەیەوە بەڕێوەبەری بەڕێوەبەرایەتیی گشتیی کشتوکاڵی هەڵەبجە، ستار مەحمود لە چاوپێکەوتنێکی تایبەتدا لەگەڵ ئاژانسی ئانادۆڵو، لەبارەی پرۆسە و بیرۆکەی هەناردەکردنی هەناری هەڵەبجە بۆ دەرەوەی وڵات، گوتی: "سەرەتای پرۆسەی هەناردەکردنی هەناری هەڵەبجە بۆ دەرەوەی وڵات دەگەڕێتەوە بۆ دوو ساڵ پێش ئێستا، ئەوکات کۆمپانیایەک بەرهەمی ژمارەیەک جووتیاری کڕی و هەناردەی بازاڕەکانی هەندێک لە وڵاتە ئەورووپییەکانی کردن. ئەمە وەک قۆناغی سەرەتا بوو، بەڵام هەر لەو کاتەشدا بەڕێوەبەرایەتیی گشتیی کشتوکاڵ و لایەنە پەیوەندیدارەکانی دیکە لە حکوومەتی هەرێمی کوردستان هاوکاری و پشتیوانی ئەو پرۆسەیەیان کرد. ئەم خاڵە بووە سەرەتایەک بۆ ئەوەی لە ئایندەدا کار بکرێت پرۆسەکە بە شێوازێکی زانستییانە رێکخبرێت بۆ ئەوەی بەرهەمەکە بە کوالیتییەکی باش ئامادە بکرێت و شێوازی هەناردەکرنەکە گونجاوتر بێت. بۆ ئەو مەبەستەیش حکوومەت پلانێکی باشی بۆ دانا و سەرپەرشتی پرۆسەکەی کرد. خۆشبەختانە، پرۆسەکە زۆر بەڕێکوپێکی دەچێتە پێشەوە". ستار مەحمود سەبارەت بە بڕی هەناردەی هەنار لە قۆناغی یەکەمیدا، گوتی: "ئەو بڕە هەنارەی لە هەرێمی کوردستانەوە هەناردەی دەرەوە دەکرێت لە هەڵەبجە و دهۆکەوەیە. وەک قۆناغی یەکەم، بڕیار دراوە دوو هەزار تۆن هەنار هەناردە بکرێت، بەڵام لە ئایندەدا بڕەکە زیاتر دەبێت، هەروەها لە ئایندەدا هەناردە هەمەچەشن دەکرێت و زۆر بەرهەمی دیکەی کشتوکاڵی دەگرێتەوە، واتە لەسەر یەک جۆر بەرهەم راناوەستێت". بەڕێوەبەری بەڕێوەبەرایەتیی گشتیی کشتوکاڵی هەڵەبجە روونکردنەوەی زیاتری دا و رایگەیاند "ئەوەی لەسەر ئێمەیە وەک بەڕێوەبەرایەتیی گشتیی کشتوکاڵی هەڵەبجە ئەوەیە ئەو بارانەی هەناردە دەکرێن بڕوانامەی پزیشکییان دەدەینێ، بەڵام زانیارییمان نییە لەسەر ئەوەی بە چەند خاڵی سنووریدا تێپەڕ دەبێت، ئاخۆ پشکنینیان بۆ دەکرێت یان نا". ستار مەحمود لەبارەی هەناردەی هەمەچەشنی بەرهەمە کشتوکاڵییەکانی جووتیارانی هەرێمی کوردستان گوتی: "هەناردەکردنی هەنار هەنگاوی سەرەتاییە و لە ئایندەدا ئەو بەرهەمە کشتوکاڵییانەی لە پێویستیی ناوخۆ زیاترن، هەناردەی دەرەوە بکرێن. کێشەی سەرەکی جووتیاران لە هەرێمی کوردستاندا ساغنەبوونەوەی بەرهەمەکانیانە لەگەڵ نەبوونی بازاڕێکی گونجاو کە داهاتەکەی هاوتای ئەو رەنج و ماندووبوونانە نییە لە کاتی کشتوکاڵدا دەیکێشن، هۆکاری ئەمەش ئەوەیە بەرهەمەکانیان زیاترە لە خواستی بازاڕ و نەیانتوانیوە لە بازاڕێکی گونجاودا بەرهەمەکانیان ساغ بکەنەوە. هەربۆیە حکوومەتی هەرێمی کوردستان لەسەر هێڵە بۆ ئەوەی بتوانێت لە دەرەوەی هەرێمی کوردستان بازاڕیان بۆ بدۆزێتەوە تاکو ئەو بەرهەمانەی جووتیارەکانی هەرێمی کوردستان هەیانە و لە پێویستیی ناوخۆ زیاترە هەناردە بکرێن، جا بەرهەمەکان خەیار بێت یان تەماتە و پەتاتە، یان هەموو ئەو بەرهەمە کشتوکاڵییانەی دیکە کە لە هەرێمی کوردستان بەردەستن". بەڕێوەبەری بەڕێوەبەرایەتیی گشتیی کشتوکاڵی هەڵەبجە، ستار مەحمود لەبارەی راهێنانی جووتیاران و خاوەن باخەکانی هەنار بۆ باشترکردنی کوالیتیی هەنارەکەیان و زیادکردنی بڕی هەنار لە باخەکانیاندا، ئاماژەی بەوە دا کە لە قۆناغی یەکەمدا جووتیارە نموونەییەکان لە ناوچە جیاجیاکانی هەرێمی کوردستان هەڵدەبژێردرێن و لە ئایندەدا پرۆسەکە فراوانتر دەبێت و سەرجەم جووتیاران لەخۆ دەگرێت بۆ ئەوەی راهێنانیان پێ بکرێت لەسەر شێوازی رێکخستن و بەڕێوەبردنی باخ، هەروەک ئاشکراشی کرد کە لە ئایندەیەکی نزیکدا ئەو پرۆسەیە دەچێتە بواری جێبەجێکردنەوە. لە قۆناغی یەکەمدا ئامادەکاری تەواو کراوە، کە قۆناغی جووتیارە نموونەییەکانە. وانەی راهێنانەکان لەلایەن خەڵکانی پسپۆڕەوە دەبێت و بۆ ئەو مەبەستەیش پرۆگرامێکی باش ئامادە کراوە. راهێنانەکان سەبارەت بە بڕ و کوالیتی بەرهەم دەبن.

سەزایی تەمەللی پەرلەمانتاری هەدەپە رایگەیاند، گەورەترین هەنگاو بۆ دیموکراتیزەکردنی تورکیا، هەڵگرتنی گۆشەگیریە و گەورەترین کێشەی تورکیا پرسی کوردە. سەزایی تەمەللی پەرلەمانتاری هەدەپەی پارێزگای وانی باکوری کوردستان و هاوسەرۆکی پێشووی پارتی دیموکراتی گەلان (هەدەپە)،  لە چاوپێکەوتنێکدا لەگەڵ ئاژانسی هەواڵی فورات (ANF)، ئاماژەی بە گۆشەگیری سەر عەبدوڵلا ئۆجالان رێبەری پەکەکە کە ٢٢ مانگە خانەوادە و پارێزەرانی نەیانتوانیوە چاوپیان پێبکەوێت و کێشە و قەیرانەکانی تورکیا کرد. تەمەللی رایگەیاند، گەورەترین کێشە لە تورکیا پرسی دادپەروەری، یاسای، شەڕ و لە سەرووی هەمووشیانەوە، پرسی کوردە. کاتێک ئەم هەموو کێشەیە لەبەرچاو دەگرین، دەبینین کە تورکیا لەنێو قەیرانێکی گەورە و قوڵدایە و دەسەڵاتیش ناتوانێت، تورکیا لەم قەیرانە رزگار بکات. پەرلەمانتارەکەی هەدەپە دەشڵێت، رێگەیەک هەیە کە دەتوانێت کۆتایی بە قەیرانەکان بهێنێت کە ئەویش هەڵگرتنی گۆشەگیری سەر عەبدوڵلا ئۆجالان رێبەرت پەکەکەیە و وتی، " بۆیە ئێمە سوورین لەسەر هەڵگرتنی گۆشەگیری سەر بەڕێز ئۆجالان، پێویستە بە زووترین کات بتوانێت لەگەڵ پارێزەرەکانی کۆبێتەوە. ئێمە لە رووی چالاکی و یاساییەوە هەوڵ بۆ ئەم کارە دەدەین." سەزایی تەمەللی باسی گەمارۆدانی هاوسەرۆک و پەرلەمانتارەکانی هەدەپەشی لەلایەن پۆلیسەوە کرد و ئەوەی خستەڕوو، " لە بەردەم وەزارەتی داد دەستمان بە خۆپیشاندان و گردبوونەوە کردووە. هەموو رۆژێک لەبەردەم باڵەخانەی وەزارەتی داد کۆدەبینەوە. لەدژی گۆشەگیری هەموو رۆژێک بەردەوامی بە ئیشکگری دادپەروەری دەدەین. لە ئێستادا دەسەڵات زۆر دەترسێت. لەدژی بچوکترین مافی دیموکراسی دەوەستێتەوە. هێزەکانی دەسەڵات وەک هێزێکی پارامیلیتەر گۆشەگیری لە هەموو شوێنێکی تورکیا بڵاودەکەنەوە." چەند رژێکە لە شارەکانی باکوری کوردستان و تورکیا، بە پێشەنگایەتی هەدەپە، خۆپیشاندان و گردبوونەوەی جەماوەری بۆ کۆتاییهێنان بە گۆشەگیری سەر عەبدوڵلا ئۆجالان رێبەری پەکەکە ئەنجام دەدرێن، بەڵام هێزەکانی سەر بە دەسەڵات، رۆژ نییە چەندین ئەندام و لایەنگری هەدەپە دەستگیر نەکەن.

نیگار عومەر  نەخۆشخانەی شەهید خالید گەرمیانی لەقەزای كفری كەتاكە نەخۆشخانەی قەزاكەیە بەدەس دەیان گرفتی تەندروستییەوە دەناڵێنێتت، بۆ ماوەی دوو مانگە بەهۆی نەبوونی دكتۆری پسپۆری بێهۆشكارییەوە هۆڵی نەشتەرگەری نەخۆشخانەكە داخراوەو هیچ نەشتەرگەریەكی تێدا نەكراوە، ئەمە جگە لەوەش بەهۆی نەبوونی دەرمانی پێویستەوە ماوەیەكە چەند پشكنینێك لەتاقیگەكانیدا ئەنجامنادرێت. بەڕێوبەری نەخۆشخانەكە ئاماژە بەوەدەكات: بەهۆی خەرجنەكردنی چەكی بانك و كەمكردنەوەی بودجەی پێویست بۆ نەخۆشخانەكە چەندین گرفتی بۆ دروستكردوون و  دەیانجاریش داوای چارەسەركردنی كێشەكانیان كردووە، بەڵام تائێستا هیچ وەڵامێكمان دەستنەكەوتوە. هاووڵاتیانیش دەڵێن پشتگوێخستنی نەخۆشخانەی كفری بارگرانی بۆ هاووڵاتیانی قەزاكە دروستكردووەو خەڵكی هەژاری سنورەكە زیاتر ژیانیان سەختتر بووە، بەم هۆیەشەوە خەڵك ناچاردەكەن پەنا بۆ نەخۆشخانە تایبەتیەكان ببەن. سامان سەرتیپ بەڕێوبەری نەخۆشخانەی شەهید خالید گەرمیانی لەكفری  بەهاوڵاتی راگەیاند:» گرفتەكانی نەخۆشخانەكەمان زۆرن، یەك لەوانە بۆ ماوەی نزیكەی دوو مانگە بەهۆی نەبوونی دكتۆری بێهۆشكارەوە نەشتەرگەری لەنەخۆشخانەكەدا راگیراوە كەگەورەترین گرفتی بۆ دروستكردوین، هەروەها نەبوونی هەندێ دەرمان و پێداویستی پزیشكی وایكردووە ماوەیەكە شەش پشكنین لەنەخۆشخانەكەدا نەكرێت، ئەمەش رۆژانە گرفتمان بۆ دروست دەكات«. وتیشی: »بینای نەخۆشخانەكە زۆر كۆن بووەو ناتوانین بەشی دیكە دروستبكەین و كارمەندو دكتۆری پێویستمان كەمەو بەهۆی خەرجنەكردنی چەكی بانكەوە ناتوانین هەندێ لەپێداویستییە پزیشكییەكان بكڕین بۆ نەخۆشخانەكە،  ئەو بڕە دەرمانەش كەهەیە بەشی ماوەیەكی كەمدەكات و نامێنێت و تووشی گرفتی زیاتر دەبین، بۆ چارەسەركردنی ئەم گرفتانە چەندینجار داوامان لەوەزارەتی تەندروستی كردوە كە یەك دكتۆری بێهۆشكارو كارمەندی دیكەمان بۆ دابین بكەن،  بەڵام تائێستا هیچ وەڵامێكمان وەرنەگرتووە». ئاماژەی بۆ ئەوەشكرد:» هەمو ئەمانە ئێمە دەزانین ژیانی چارەخوازی زیاتر قورستركردوە چونكە رۆژانە خەڵكی كەمدەرامەت دێتەلامان و داوادەكەن بۆ منداڵ و كەسوكاری نەشتەرگەری ئەنجامبدەین و باس لەوەدەكەن كەتوانایان نیە لەنەخۆشخانەی تایبەتدا نەتشتەرگەری ئەنجامبدەن، بەڵام ئێمەش بەهۆی ئەو گرفتانەوە ناتوانین هاوكاری خەڵكی خۆمان بین». هەر سەبارەت بەگرفتی تەندروستی لەقەزای كفری، شوانە جەلال، چالاكی مەدەنی  لەكفری بۆ هاوڵاتی دواو وتی:» خراپی ئیدارەدانی كەرتی تەندروستی بەتایبەتی لە كفری وایكردووە نەخۆشخانەكە رووبەڕووی ئەم گرفتانە ببێتەوەو كەمتەرخەمی لایەنی پەیوەندیدار بۆ گرنگی نەدان بەم كەرتە، كەرتی  تەندروستی گشتی پەكی كەوتووەو كار بۆ گرنگیدان بەكەرتی تایبەت دەكرێت، هەندێجار دەبینیت لەنەخۆشخانەی تایبەتی بچووكدا چەند بەرامبەری نەخۆشخانە گشتییەكان نەخۆش دەبینرێت و نەشتەرگەری دەكرێت، ئەمانە ئاماژەن بۆ ئەوەی كەكەرتی گشتی پشتگوێخراوەو ئاماژەكانیش بەڕوونی دەبینرێت». «كەمی دكتۆری پسپۆرو پێویست  لەقەزاكەو كەمتر گرنگیدان بە نەخۆشخانەكان وایكردووە دانیشتوانەكەی بێزار بكات، ئێمە لەنزیكەوە بەدواداچوونمان كردووە بۆ گرفتەكانی نەخۆشخانەی كفری و سەردانی وەزارەتی تەندروستیشمان كردووە بۆ چارەسەركردنی گرفتەكان، وەزیری تەندروستی بڕیاری ئەوەیداوە بڕی بودجەی زیاتر بۆ نەخۆشخانەكە تەرخانبكرێت لەگەڵ ناردنی بڕێكی دەرمان بۆ سنورەكە. «نەبوونی دەرمان لەنەخۆشخانەی كفریدا بارگرانی بۆ هاووڵاتی هەژاری قەزاكە دروستكردووە، بەم شێوەیە ئیدارەی ئەم كەرتە نادرێت، تەندروستی بەندە بەژیانی هاووڵاتیانەوەو ناكرێت بەم شێوەیە بەڕێوەببرێت، كفری شاری وەزیران و پڕ لەنەوتە چۆن دەبێت نەخۆشخانەكەی دەرمانی تێدا نەبێت و رۆژانە نەخۆشەكان بێ چارەسەر بگەڕێنەوە»، شوانە جەلال وای وت. عەباس عەزیز، جێگری بەڕێوبەری گشتیی تەندروستی گەرمیان بەهاوڵاتی راگەیاند:» دەیانجار داوامانكردووە دكتۆری بێهۆشكارمان بۆ دابینبكرێت، بەڵام تائێستا  هیچ نەكراوەو لەهەموو گەرمیاندا دوو دكتۆری بێهۆشكار هەیەو دكتۆرەكەی نەخۆشخانەی كفری خانەنشین كراوەو داوامانكردوە هیچ نەبێ راژەكەی بۆ درێژبكرێتەوە ئەوەش نەكراوە». وتیشی:» تەندروستی گەرمیان پێویستی بە 350 ملیۆن دینار هەیە بۆ هەر مانگێك بۆ پێداویستی نێو نەخۆشخانەكانی، لەماوەی رابردوودا 200و پێنج ملیۆن دینارمان هەبووە تەنها بۆ دەرمان، بەڵام ئەم بودجەیە لەلایەن وەزارەتی تەندروستییەوە كەمكراوەتەوە بۆ 100ملیۆن بۆ مانگێك، ئەم بڕە بەشی هیچ ناكات و زیادیشی ناكەن». هاوكات محەمەد فارس، كەهاووڵاتیەكی شاری كفری-یە بۆ رۆژنامەی هاوڵاتی دواو دەڵێت:» نەخۆشخانەی كفری پێویستی بەدكتۆرو پسپۆڕی زیاتر هەیە، ئێمە وەك هاوڵاتی سەردانی نەخۆشخانە دەكەین و چارەسەری پێویستمان بۆ ناكرێت و ناچاردەبین پەنا بۆ نەخۆشخانەی تایبەت ببەین، كەمی دەرمان بەهەمان شێوە گرفتێكی ترە، كاتێك دەرمانێكت نیە لەنەخۆشخانەكاندا خەڵكی هەژار توانای كڕینی دەرمانی نەخۆشییە درێژخایەنەكانی نیە، تا كەی خەڵكی ئەم شارە ببێتە قوربانی دەستی ئەم حكومەتە نابەرپرسیارە». «حكومەت كەمتەرخەمە بۆ چارەسەركردنی ئەم گرفتانەو خەڵكی ئەم شارە بەزۆری خەڵكێكی كەمدەرامەتەو توانای ئەوەیان نیە بچنە نەخۆشخانەی تایبەت، من باوكم نەخۆش بووە پەنامان بۆ نەخۆشخانەی گشتی بردووە چارەسەری پێویستی بۆ نەكراوە، بەڵام كە دەچیتە لای ئەو دكتۆرانە كەئێواران دادەنیشن چارەسەری باشترت بۆ دەكرێت، ئەم گرفتە لەزۆربەی شوێنەكان هەیەو كار بۆ ئەوە دەكرێت كەرتی گشتی پەكی بكەوێ و كەرتی تایبەتیش وەكو بازرگانی تەماشا دەكرێت كەئەمە بازرگانیكردنە بەژیانی هاووڵاتیان»، محەمەد فارس وای وت.  

سەركۆ جەمال ئەمڕۆ هەواڵی ئەوە بڵاوبوەوە کە لەنەخۆشخانەیەکی سلێمانی لەدوێنێوە چوارکەس گیانیان لەدەستداوە و دوانیان گومانی ئەوەیان لێکراوە ئەنفلۆنزای بەرازیان تووش بوبێت، بەڵام تەندروستی سلێمانی ڕەتیدەکاتەوە. سامان لەتیف وتەبێژی تەندروستی سلێمانی بەهاوڵاتی وت: هەواڵی بڵاوبوونەوە و مردنی دوو کەس بە ئەنفلۆنزای بەراز لەسلێمانی ناڕاستە و هیچ گومانێکیش لەوبارەیەوە نەکراوە. وتیشی: ئەگەر هەر حاڵەتێکی ئەنفلۆنزای بەراز یان هەر نەخۆشی و پەتایەکی دیکە هەبێت تەندروستی سلێمانی ڕایدەگەیەنێت. هاوکات سەرچاوەیەک لەو نەخۆشخانەیەی گوایە گومان لەمردنی دوو کەس هەبووە ڕەتیکردەوە هیچ حاڵەتێک لەنەخۆشخانەکە هەبووبێت بە ئەنفلۆنزای بەراز گیانیان لەدەستدابێت. لەساڵی 2019 چوار حاڵەتی تووشبوون بە ڤایرۆسی H1N1 ناسراو بە پەتای ئەنفلۆنزای بەراز لە شاری سلێمانی تۆمار کرا، ئەوکات د.ئومێد عەلی بەڕێوەبەی نەخۆشخانەی شار ئاشکرایکرد کە سێ حالەتیان چارەسەرییان بۆ کراوە و نەخۆشخانەیان جێهێشتووە. پەتای ئەنفلۆنزا بە چەند شێوەیەک خۆی دەردەخات لەوانەش (ئەنفلۆنزای باڵندە، ئەنفلۆنزای بەراز، ئەنفلۆنزای وەرزی) . ڕێكخراوی تەندروستیی جیهانی لەبارەی ئەنفلۆنزای وەرزییەوە بڵاویکردۆتەوە کە ڤایرۆسی ئەنفلۆنزا سێ جۆری جیاوازی هەیە کە بریتین لە (ئەی و بی و سی) بەڵام تەنها جۆری (ئەی و بی) تووشی مرۆڤ دەبن و لەڕێگەی کۆکە و پژمینەوە دەگوازرێنەوە. نیشانەكانی تووشبوون بە پەتای ئەنفلۆنزای وەرزی چییە؟ بەرزبوونەوەی پلەی گەرمی لەش بۆ زیاتر لە ٣٨ پلەی سەدی، هاتنی ئاو لە لووت، كۆكە و سەرئێشە و ئازاری ماسوولكە و جومگەكان، دڵ تێكهه‌ڵاتن و هه‌ندێكجار ڕشانه‌وه‌. خۆپاراستن لە نەخۆشییەکە چۆنە؟ خۆپاراستن له‌ شوێنی قه‌ره‌باڵغی و داخراو، به‌كارهێنانی ده‌سته‌سڕی كاغه‌ز له‌كاتی كۆكه ‌و پژمه‌دا ڕاسته‌وخۆ فڕێدانی بۆ سه‌به‌ته‌ی خۆڵی داخراو، ‌به‌رده‌وام ده‌ست شتن به‌ تایبه‌ت دوای پژمه‌و پێش نان خواردن و دوای ده‌رچوون له‌ توالێت. هەروەها دوركه‌وتنه‌وه‌ له‌ كه‌سانی تووشبوو، دووركه‌وتنه‌وه‌ له‌ ته‌وقه‌ كردن و باوه‌ش پیاكردن و ماچ كردن له‌كاتی بڵاوبوونه‌وه‌یدا. ڕووبەڕووبونەوەی نەخۆشییەکە ئەنجامدانی وه‌رزش، خواردنی خۆراكی ته‌ندروست و میوه‌ و سه‌وزه‌ بۆ وه‌رگرتنی ڤیتامین و كانزاكان، ئه‌وانه‌ی زیاتر پێویستیان به‌ كوتان هه‌یه‌ وەک منداڵانی ته‌مه‌ن خوار پێنج ساڵ، دایكانی دووگیان، ئه‌وانه‌ی نه‌خۆشی درێژخایه‌نیان هه‌یه‌، به‌ساڵاچووان سه‌روو ٦٥ ساڵ، ئه‌وانه‌ی له‌داموده‌زگا ته‌ندروستیه‌كاندا كار ده‌كه‌ن و ئه‌وانه‌ی تووشی كه‌می به‌رگری له‌ش بوون. له‌كاتی تووشبووندا چی بکرێت؟ پشوودان، خواردنه‌وه‌ی بڕێكی باش شله‌مه‌نی گه‌رم و سه‌وزه ‌و میوه‌، داپۆشینی ده‌م و لووت به‌ كه‌مامه‌ بۆ تووشنەبوونی كه‌سانی دیکە، زۆربه‌ی ئه‌وانه‌ی تووشی ئه‌نفلۆنزا ده‌بن هه‌ست به‌ چاكبوونه‌وه‌ ده‌كه‌ن له‌ ماوه‌ی هه‌فته‌یه‌كدا، مانه‌وه‌ له‌ ماڵه‌وه‌ و نه‌ڕۆیشتن بۆ قوتابخانه، زانكۆو شوێنی كار، هیچ جۆره‌ ده‌رمانێكی دژه‌ هه‌وكردن به‌كار مه‌هێنه‌.

96 رۆژە سەرەڕای هەمو هەوڵەکانی دەسەڵات بەڵام ناڕەزایەتییەکانی رۆژهەڵاتی کوردستان و ئێران بەردەوامە و خۆپیشاندان لە شەقامەکانی سنە و سەقز و تاران دەستی پێکردەوە و شەوی یەڵدا لە بۆنەیەکی خۆشی ئاهەنگەوە بوەتە شەوێکی خەمبار بۆ وڵاتەکە و ئەمریکاش بەو بۆنەیەوە بەیاننامەیەکی بڵاو کردەوە و جەختی لە پشتیوانیی بۆ خۆپیشاندان و ناڕەزایەتییەکان کردەوە و هەنگاوەکانی ئێرانیش بۆ سەرکوت بە قێزەون ناوبرد و رایگەیاند ئەو دەسەڵاتە هەمو سنوڕێکی بێڕەوشتیی تێپەڕاندوە. ئەمڕۆش بۆ سێیەم رۆژ لە دوای یەک شاری کامیاران لە مانگرتندابو و دوکان و بازاڕەکانی ئەو شارەی رۆژهەڵاتی کوردستان نەکرانەوە. شەوی سێشەمە گەنجانی شاری سنە و سەقز بە کردنەوەی ئاگر چەند شەقامێکی ئەو شارانەیان کۆنتڕۆڵ کرد و دروشیمیان دژی دەسەڵاتی ئێران وتەوە. دانیشتوانی سەرتاسەتی ئێران و شارەکانی رۆژهەڵاتی کوردستان بە شێوەی جیاواز لە شەوی یەڵدا یادی گیانبەختکراوانی ناڕەزایەتییەکانیان کردەوە و لە زۆربەی شارەکان مۆم لەسەر گڵکۆی ئەو کوژراوانە داگیرسێنرا و گڵۆپ و روناکیی ماڵەکانیش بۆ یادی کوژراوان کوژێنرانەوە. لە شاری سنە یادی چلەی پەیمان مینبەری کە لە ناڕەزایەتییەکانی ئەو شارە کوژرا کرایەوە و هاوکات یادی رامین فاتحی کرایەوە کە دوای دەستگیرکردنی لە لایەن هێزە ئەمنییەکانەوە دواتر گۆڕەکەی پیشان کەسوکاری درا. باوکی محەمەد حاجی رەسوڵپور دوای مەرگی کوڕەکەی بەهۆی ئەشکەنجەی هێزە ئەمنییەکانی ئێران رایگەیاند؛ داواکارم لە خودا گەلەم سەرکوتو بکات و هەزارن دایک و باوکی بەساڵاچو چاوەڕوانی دەستی گەنجان و لاوان شکست بە دوژمنی کورد بێنن. لە شارەکانی ئیلام ، سنە، سەقز، مەریوان، بۆکان و ورمێ دەستگیرکردنی گەنجان و لاوان لە لایەن هێزە ئەمنییەکان بەردەوامبو و دەیان کەس لەو شارانە دەستگیرکراون و چارەنوسیان نادیارە. رۆژنامەنوسێکی کورد بە ناوی سامان غەزالی، خەڵکی شاری مەهاباد لە لایەن دادگایەکی ئێرانەوە بە تۆمەتی بانگەشە دژی کۆماری ئیسلامی سزای هەشت مانگ زیندانی و ساڵێک دورخستنەوە لە پیشەکەی بەسەردا سەپێنرا. تۆڕی مافەکانی مرۆڤی کوردستان بڵاوی کردوەتەوە؛ سامان سەیدی ناسراو بە یاسین، هونەرمەند و راپەری کورد کە سزای سێدارەی بەسەردا سەپێنراوە بە خواردنی حەب هەوڵی خۆکوشتنی داوە وەک ناڕەزایەتییەک بەرامبەر ئامادەکاریی بۆ جێبەجێکردنی سزاکای. ئەو رێکخراوەیە لە زاری کەسوکاری یاسین ئاماژەی بەوە کردوە ئەو هونەرمەند لە ئێستادا هۆشیاریی خۆی لەدەستداوە و لەژێر چاودێریی پزیشکیدایە. یاسین لە ناڕەزایەتییەکانی شاری تاران دەستگیر کرا و بە تۆمەتی تێکدانی ئاسایشی نیشتیمانی و دژایەتیی کۆماری ئیسلامی ئێران بە پێی یاساکانی ئەو وڵاتە بە ناوی دژایەتی خودا(محاربە) سزای سێدارەی بەسەردا سەپێنرا. لە چەند رۆژی رابردودا بە مەبەستی جێبەجێکردنی سزای سێدارە، ئەو هونەرمەندە کوردەی خەڵکی کرماشان لە رۆژهەڵاتی کوردستان لە زیندانی ئێڤین لە تارانەوە بۆ زیندانی رەجایشار لە کەرەج گوازرابوەوە. بە پێی ئامارەکان زیاتر لە 15 گەنجی دەستگیرکراوی کورد لە رۆژهەڵاتی کوردستان سزای سێدارەیان بەسەردا سەپێنراوە و جگە لە یاسین پێنج گەنجی دیکەش گوازراونەتەوە بۆ ژوری تاکەکەسی زیندانەکان بە مەبەستی لەسێدراەدانیان. سێرجیۆ ماتارێلا، سەرۆکی ئیتاڵیا ئەمڕۆ چوارشەممە لە لێدوانێکی توندا وتی: کۆماری ئیسلامی ئێران لە دوای کوژران ژینا ئەمینی زۆر دڕندانە هەڵسوکەوتی لەگەڵ ناڕەزایەتییەکان کردوە و ئەو دەساڵاتە سنورەکانی خۆی بەزاندوە. ژمارەیەک لە پەرلەمانتارانی سوید لە پەیامێکی ڤیدیۆپدا داوایان لە چالاکوانانی سیاسی و مەدەنی و خوێندکاران و مامۆستایانی زانکۆ کرد هەوڵ بۆ روخانی دەسەڵاتی کۆماری ئیسلامی ئێران بدەن و بە شێویەکی رێکخراو بۆ ئەو ئامانجە هەنگاو بنێن. لە بەلجیکا، ستۆکهۆڵم و واشنتۆن خۆپیشاندان و ناڕەزایەتی دژی دەسەڵاتی کۆماری ئیسلامی بەڕێوەچو. ئەمریکا رایگەیاند لە شەوی یەڵدا، جێی گیانبەختکردوانی ناڕەزایەتییەکان لە لای کەسوکارەکانیان خاڵییە و ئازیزانیان خەمبارن. نێد پرایس، وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا رۆژی چوارشەممە لە بەیاننامەیەکدا هاوخەمیی وڵاتەکەی بۆ خەڵکی ئێران و کەسوکاری کوژراوانی ناڕەزایەتییەکانی دەربڕی و رایگەیاند؛ واشنتۆن پێداگریی دەکات لە پشتیوانیی خۆپیشاندان و ناڕەزایەتییەکان لە ئێران چونکە دەسەڵاتی ئەو وڵاتە بە مەبەستی کوشتنی خەڵک ئەو ناڕەزایەتییانە سەرکوت دەکات. ئەو وتیشی؛ شەوی یەڵدا بۆ دانیشتوانی ئێران کاتی ئاهەنگ و خۆشییە بەڵام بەهۆی شوێنی چۆلی گیانبەختکراوانی ناڕەزایەتییەکانی لە ناو خێزانەکانیان، ئازیزان و کەسوکار و کۆمەڵگەی وڵاتەکە بە گشتی خەمبارن. لە بەیاننامەکەی ئەمریکادا هاتوە شەوی یەڵدا سەرکەوتنی روناکییە بەسەر تاریکیدا و ئاماژە بەوەکراوە دەسەڵاتی ئێران هەمو هەنگاوێکی قێزەونی وەک دەستدرێژیی سێکسی و سەرکوتی ناڕەزایەتییەکان ئەنجام داوە و مامەڵەی کۆماری ئیسلامی هەمو سنورێکی بۆ بێدەنگ کردنی نەیاران و ناڕازییەکانی دەسەڵاتەکەی بەکار هێناوە. بڕیاردرا هەمو رۆژانی چوارشەممەیەک پزیشکان و پەرستارانی سەرتاسەری ئەڵمانیا بە مەبەستی هاوخەمی و پشتیونیی لە هاوکار و هاوپیشەکانیان بە بەستنی قوماشی رەش لە دەست و قۆڵینا لە شوێنی کارەکانیان ئامادەبن.

هاوڵاتی توركیا رۆژ نییە چەندین شاروچكەو گوندە سنورییەكان تۆپباران نەكات. لەماوەی هەفتەی رابردوودا، تۆپخانەكانی سوپای توركیا لەبارەگاكانی سەر سنورەوە، بەدەیان جار گوندەكانی، تەل تەمر، گرێ سپی، كۆبانێ، عەین عیسا، كانتۆنی شەهباو شاروچكەی منبجیان تۆپباران كردووە. قوربانی سەرەكی هێرشەكانی توركیا هاووڵاتیانی مەدەنین كەبەشێكیان لەكەمپەكانی رۆژئاوای كوردستاندا دەژین و مەترسی جارێكی دیكە ئاوارەبوونیان لەسەرە.   لەمانگێكدا ١٦ هاووڵاتی بەهۆی تۆپباران و بۆردومانی توركیاوە كوژراون هێرشەكانی چەندڕۆژی رابردووی توركیا، چەندین زیانی گیانی و ماددی لێكەوتووەتەوە. رۆژی ١٧ی كانونی یەكەم، گوندی رەقاسی كۆبانێ بەچڕی تۆپباران كرا. ناوەندی راگەیاندنی هێزەكانی سوریای دیموكرات (هەسەدە)، لەبارەی تۆپبارانەكان راگەیەندراوێكی بڵاوكردەوەو ئاشكرایكرد، لەهێرشەكەدا سێ هاووڵاتی كوژراون كەیەكێكیان منداڵێكی ١٢ ساڵە. راشیگەیاند: لەماوەی مانگێكدا كەهێرشەكانی دەوڵەتی توركیا بەچڕی لەبەرامبەر رۆژئاوای كوردستان دەستیپێكردووە، ١٦ هاووڵاتی مەدەنی كوژراون. دوای زیاتر لەمانگێك لەتۆپباران و بۆردومانی توركیا بۆ سەر رۆژئاوای كوردستان كە رووبەڕووی ناڕەزایەتی زلهێزە ناوچەیی و جیهانییەكان بووەوە، توركیا تاكتیكی خۆی بۆ دژایەتیكردنی كوردانی رۆژئاوای كوردستان گۆڕیوە. بەرپرسانی حكومەتی توركیا بەبەردەوامی رایدەگەیەنن كەدەیانەوێت لەگەڵ بەشار ئەسەد سەرۆكی سوریا گفتوگۆ بكەن و كێشەكانی نێوانیان چارەسەر بكەن. مەولود چاوشئۆغلۆ وەزیری دەرەوەی توركیا لەمبارەیەوە رایگەیاند، لەسەر ئاستی هەواڵگری، چەندین كۆبوونەوە لەنێوان ئەنقەرەو دیمەشق ئەنجامدراون و وتی: «ئەگەر حكومەتی دیمەشق لەپرسی «تیرۆر» هاوكاریمان بكات، ئامادەن دەست بەدانوستانی راستەوخۆ بۆ گەڕاندنەوەی پەنابەران بكەن، بەپێچەوانەوە، توركیا دانوستانەكان رەتدەكاتەوە». دواتر، رەجەب تەیب ئەردۆغان سەرۆك كۆماری توركیا لەكۆنفڕانسێكی رۆژنامەوانیدا كە لەتوركمانستان دەگەڕایەوە، ئەوەی خستەڕوو كە ڤلادیمیر پوتین سەرۆكی روسیا پێشنیازیكردووە كە كۆبوونەویەكی سێقۆڵی لەنێوان ئەردۆغان و بەشار ئەسەد سەرۆكی سوریا، بەئامادەبوونی ڤلادیمیر پوتین ئەنجامبدرێت. ئەردۆغان دیسانەوە نیازی ئاساییكردنەوەی پەیوەندیەكانی لەگەڵ حكومەتی دیمەشق ئاشكراكردو وتی، «دەیەوێت لەگەڵ پوتین و ئەسەد بۆ بەرەنگاربوونەوەی «تیرۆر» پەیوەندیەكانیان باش بكەنەوە».   حكومەتی دیمەشق گەمارۆ دەخاتە سەر رۆژئاوا هاوكات لەگەڵ هەوڵەكانی توركیا بۆ دروستكردنی بەرەیەكی هاوبەش لەگەڵ حكومەتی دیمەشق لەدژی رۆژئاوای كوردستان، حكومەتی دیمەشق، دەستی بەگەمارۆخستنە سەر هەندێك ناوچەو شاری ژێر دەسەڵاتی خۆبەڕێوەبەری باكورو رۆژهەڵاتی سوریا کرد. لەئێستادا، حكومەت رێگەنادات، نەوت، غاز، دەرمان و خۆراك لەپارێزگاكانی وەك حەلەب و دیمەشقەوە بگاتە دەستی هاووڵاتیانی كانتۆنی شەهبای نێوان عەفرین و كۆبانێ كەكەمپێكی گەورەی خەڵكی عەفرینیش لەو ناوچەیە هەیە. بەهۆی گەمارۆكەوە، شارەوانییەكان كارەكانیان راگرتووەو خوێندنگاو قوتابخانەكان داخراون. بەگوێرەی لێدوانی بەرپرسانی بواری پەروەردەی كانتۆنی شەهبا، لەئێستادا نزیكەی ١٥ هەزار منداڵ و گەنج لەخوێندن بێبەشبوون. كوردانی حەلەبیش رووبەڕووی گەمارۆیەكی زۆری حكومەتی دیمەشق بوونەتەوە. هەردوو گەڕەكی شێخ مەقسود و ئەشرەفیەی شاری حەلەب كە بەگەڕەكی كوردانی حەلەب ناسراون، گەمارۆدراون و رێگەنادرێت هیچ خزمەتگوزاری و پێداویستیەكیان پێبگات. بەم شێوەیە لەئێستادا رۆژئاوای كوردستان كەوتووەتە نێوان بەرداشی هێرشەكانی دەوڵەتی توركیاو گەمارۆكانی حكومەتی دیمەشق.  

تۆڕی مافەکانی مرۆڤی کوردستان بڵاوی کردوەتەوە؛ سامان سەیدی ناسراو بە یاسین، هونەرمەند و راپەری کورد کە سزای سێدارەی بەسەردا سەپێنراوە بە خواردنی حەب هەوڵی خۆکوشتنی داوە وەک ناڕەزایەتییەک بەرامبەر ئامادەکاریی بۆ جێبەجێکردنی سزاکای. ئەو رێکخراوەیە لە زاری کەسوکاری یاسین ئاماژەی بەوە کردوە ئەو هونەرمەندە لە ئێستادا هۆشیاریی خۆی لەدەستداوە و لەژێر چاودێریی پزیشکیدایە. یاسین لە ناڕەزایەتییەکانی شاری تاران دەستگیر کرا و بە تۆمەتی تێکدانی ئاسایشی نیشتیمانی و دژایەتیی کۆماری ئیسلامی ئێران بە پێی یاساکانی ئەو وڵاتە بە ناوی دژایەتی خودا(محاربە) سزای سێدارەی بەسەردا سەپێنرا. لە چەند رۆژی رابردودا بە مەبەستی جێبەجێکردنی سزای سێدارە، ئەو هونەرمەندە کوردەی خەڵکی کرماشان لە رۆژهەڵاتی کوردستان لە زیندانی ئێڤین لە تارانەوە بۆ زیندانی رەجایشار لە کەرەج گوازرابوەوە. بە پێی ئامارەکان زیاتر لە 15 گەنجی دەستگیرکراوی کورد لە رۆژهەڵاتی کوردستان سزای سێدارەیان بەسەردا سەپێنراوە و جگە لە یاسین پێنج گەنجی دیکەش گوازراونەتەوە بۆ ژوری تاکەکەسی زیندانەکان بە مەبەستی لەسێدراەدانیان.