هاوڵاتی لەتویتێکدا سەرۆکى هەرێمى کوردستان پێشوازیى لە هەڵوێستەکەى موقتەدا سەدر، رێبەرى رەوتى سەدر دەکات بۆ کۆتاییهێنان بە گرژییەکان و داواش لە سەرجەم لایەنەکان دەکات کە دیالۆگ ئەنجامبدەن بۆ چارەسەرکردنى کێشەکان. 30ى ئابى 2022، نێچیرڤان بارزانى، سەرۆکى هەرێمى کوردستان لە تویتێکدا پێشوازى لە هەڵوێستەکەى موقتەدا سەدر، رێبەرى رەوتى سەدر کرد بۆ داواکاریی کۆتاییهێنان بە گرژى و کشاندنەوەى لایەنگرانى لە ناوچەى سەوز و دەڵێت: "پاڵپشتیى هەڵوێستە نیشتمانییە بەرپرسیارانەکەى دەکەین و دەخوازین ئاسایش و سەقامگیرى باڵ بەسەر وڵاتدا بکێشێت". سەرۆکى هەرێمى کوردستان دەڵێت: "بانگهێشت دووپات دەکەینەوە بۆ سەرجەم هێز و لایەنەکان بۆ ئەنجامدانى دیالۆگ لە پێناو چارەسەرى کێشەکان و رزگاکردنى عێراق لەم دۆخە قورسە"
هاوڵاتی مەسرور بارزانی سەرۆکوەزیرانی هەرێمی کوردستان دوای پەیوەندییەکی تەلەفونی لەگەڵ مستەفا کازمی پەیامێکی بڵاوکردەوەو دەڵێت، "کاتی ئەوە هاتووە دیالۆگێکی هەمەلایەنە و راشکاوانە بکرێت سەبارەت بەو پرسە قووڵ و مەترسیدارانەی کە وڵات رووبەڕووی دەبێتەوە." دەقی پەیامەکەی مەسرور بارزانی، سەرۆکوەزیرانی هەرێمی کوردستان: زۆر نیگەرانم لە هەڵگیرسانی گەڕێکی دیکەیی تووندوتیژی لە عێراق. لەگەڵ مستەفا کازمی، سەرۆکوەزیرانی فیدراڵ قسەم کرد و ئامادەیی حکومەتی هەرێمی کوردستانم بۆ یارمەتیدان لە گەڕاندنەوەی ئاشتی و سەقامگیری بۆ هەموو وڵات دەربڕی. کاتی ئەوە هاتووە دیالۆگێکی هەمەلایەنە و راشکاوانە بکرێت سەبارەت بەو پرسە قووڵ و مەترسیدارانەی کە وڵات رووبەڕووی دەبێتەوە. دەبێت ئەوەندە ئازابین دان بە جیاوازییەکانی یەکتر بنێین و قبووڵ بکەین کە ئەو دۆخەی ئێستا هەموومان خۆمانی تێدا دەبینینەوە، پێویستی بە چارەسەرێکی هەمیشەیی هەیە.
هاوڵاتی سەرۆکی هەرێمی کوردستان پەیامێکی لەبارەی دۆخی عێراقەوە بڵاوکردەوە و داوا لە لایەنەکان دەکات دان بە خۆیاندا بگرن و "رێگە نەدەن دۆخەکە لەوە زیاتر لە کۆنترۆڵ دەربچێت." نێچیرڤان بارزانی، سەرۆکی هەرێمی کوردستان لە پەیامەکەیدا "نیگەرانیی قووڵی" لەبارەی پێشهاتە سیاسی و ئەمنییەکانی ئەمڕۆی بەغدا و چەند شوێنێکی دیکەی عێراق دەربڕیوە و داوا لە هەموو لایەک دەکات "ئەوپەڕی دان بە خۆیاندا بگرن و رێگە نەدەن دۆخەکە لەوە زیاتر لە کۆنترۆڵ دەربچێت." سەرۆکی هەرێمی کوردستان دەڵێت، خۆپێشاندانی ئاشتيیانه مافێكى ده‌ستووريى پارێزراوه، "به‌ڵام ئاڵۆزى و راگرتنى دامه‌زراوه‌كانى ده‌وڵه‌ت هيچ كێشه‌يه‌ك چاره‌سه‌ر ناكات و دۆخه‌كه ئاڵۆزتر ده‌كات، بۆيه ده‌بێت شكۆى دامه‌زراوه‌كانى ده‌وڵه‌ت پارێزراو بێت و رێگرى له ئه‌رك و كاره‌كانيان نه‌كرێت." نێچیرڤان بارزانی بە پێویستی دەزانێت هێزه ئه‌منييه‌كان به‌وپه‌ڕى ئاگايى و وشيارييه‌وه مامه‌ڵه له‌گه‌ڵ دۆخه‌كه‌دا بكه‌ن و "رێگه نه‌درێت خۆپێشاندان و رووداوه‌كان ببنه هۆى تێكچوونى زياترى دۆخى ئه‌منى و كه‌وتنه‌وه‌ى قوربانى له‌نێوان عێراقييه‌كاندا." لە بەشێکی دیکەی پەیامەکەیدا سەرۆکی هەرێمی کوردستان ئاماژەی بەوە کردووە، دۆخی وڵاتەکە "ئەوپەڕی دانایی و گەڕانەوە بۆ لۆژیک و دەستپێکردنی گفتوگۆیەکی نیشتمانی و بەرپرسانە و هاریکاریی هەمووانی دەوێت، بۆئەوەی عێراق لەو دۆخە سەختە رزگاری ببێت و کار لە کار نەترازێت." هەروەها نێچیرڤان بارزانی جارێکی دیکە هەموو هێز و لایەنە پەیوەندیدارە عێراقییەکانی بانگهێشتی هەولێر کردووە بۆئەوەی کۆببنەوە و دەست بە گفتوگۆ بکەن، جەختی لەوەش کردووەتەوە کە "هه‌رێمى كوردستان وه‌كو هه‌ميشه هاريكار ده‌بێت بۆ چاره‌سه‌رى و لێكگه‌يشتنى لايه‌نه عێراقييه‌كان." دەقی پەیامەکەی نێچیرڤان بارزانی، سەرۆکی هەرێمی کوردستان: له نزيكه‌وه و به نيگه‌رانييه‌كى قووڵه‌وه له پێشهاته سياسى و ئه‌منييه‌كانى ئه‌مڕۆى به‌غدا و چه‌ند شوێنێکی دیکه‌ی وڵات ده‌ڕوانين. داوا له هه‌موو لايه‌ك ده‌كه‌ين ئه‌وپه‌ڕى دان به خۆياندا بگرن و ڕێگه نه‌ده‌ن دۆخه‌كه له‌وه زياتر له كۆنترۆڵ ده‌ربچێت. خۆپيشاندانى ئاشتيانه مافێكى ده‌ستووريى پارێزراوه، به‌ڵام ئاڵۆزى و ڕاگرتنى دامه‌زراوه‌كانى ده‌وڵه‌ت هيچ كێشه‌يه‌ك چاره‌سه‌ر ناكات و دۆخه‌كه ئاڵۆزتر ده‌كات، بۆيه ده‌بێ شكۆى دامه‌زراوه‌كانى ده‌وڵه‌ت پارێزراو بێت و ڕێگرى له ئه‌رك و كاره‌كانيان نه‌كرێت. هه‌روه‌ها له‌سه‌ر هێزه ئه‌منييه‌كان پێويسته به‌وپه‌ڕى ئاگايى و وشيارييه‌وه مامه‌ڵه له‌گه‌ڵ دۆخه‌كه‌دا بكه‌ن و ڕێگه نه‌درێت خۆپيشاندان و ڕووداوه‌كان ببنه هۆى تێكچوونى زياترى دۆخى ئه‌منى و كه‌وتنه‌وه‌ى قوربانى له‌نێوان عێراقييه‌كاندا. دۆخى وڵات ئه‌وپه‌ڕى دانايى و گه‌ڕانه‌وه بۆ لۆژێك و ده‌سپێكردنى گفتوگۆيه‌كى نيشتمانى و به‌رپرسانه و هاريكاريى هه‌مووانى ده‌وێت بۆ ئه‌وه‌ى عێراق له‌و دۆخه سه‌خته ڕزگارى ببێت و كار له كار نه‌ترازێت. دووپاتى ده‌كه‌ينه‌وه كه هه‌رێمى كوردستان وه‌ك هه‌ميشه هاريكار ده‌بێت بۆ چاره‌سه‌رى و لێكگه‌يشتنى لايه‌نه عێراقييه‌كان، بۆيه دووباره هه‌موو هێز و لايه‌نه په‌يوه‌نداره عێراقييه‌كان بانگهێشت ده‌كه‌ين بۆ ئه‌وه‌ى بێن له هه‌ولێر كۆببنه‌وه و ده‌ست به گفتوگۆيه‌كى جددى بۆ تێپه‌ڕاندنى ئه‌م دۆخه ئاڵۆزه‌ى وڵات بكه‌ن. نێچيرڤان بارزانى سه‌رۆكى هه‌رێمى كوردستان 2022/8/29
هاوڵاتی ئێوارەی ئەمڕۆ ٢٩ی ئابی ٢٠٢٢ لە شاری سلێمانی، ڕێكخراوی سی پی تی ئەمریکی لە کۆنگریەکی ڕۆژنامەوانیدا ئاماری قوربانیەکانی دەستی دەوڵەتی تورکیای له‌هه‌رێم ئاشکراکرد لە ماوەی ساڵانی ٢٠١٥ تا ٢٠٢١ و ڕایگه‌یاند دەوڵەتی تورکیا نزیکەی ١٢٣ هاوڵاتی لە ١٥ شوینی جیاوازی هەرێمی کوردستان شەهید کردووە. کامەران عوسمان، ئەندامی تیمی ڕێکخراوی سی پی تی ئەمریکی لە کوردستانی عێراق، ڕایگەیاند: لە ماوەی ٢٠١٥ بۆ ٢٠٢١ ئەو کەسانەی لە بۆردومانەکانی دەوڵەتی تورکدا لە نێوان ٩٨ تا ١٢٣ کەس شەهید بوون، ژمارەی بریندارانیش بەهۆی هێرشەکانی دەوڵەتی تورکەوە لە نێوان ١٣٤ بۆ ١٦١ کەس بوون. لە ڕاپۆرتی ڕیکخراوەکەدا کە بە تیمەکەیان ئامادەی کردووە زانیاری وردی لەبارەی هێرش و بۆردومانەکان بڵاوکردەوە و تیادا وتیشی: ١٠ جار شوێنی نیشتەجێبوونی هاوڵاتیان کراوتە ئامانج، ١٢ جار جوتیاران و ئاژەڵداران کراونەتە ئامانج، ١٢ جاریش گوندنشینان کراونەتە، ١٣ هێرشی ئاسمانی بۆ سەر ئۆتۆمبێلی هاوڵاتیانی مەدەنی،١٤ جار بۆردمان بۆ سەر کوردانی تورکیا لە کەمپی ئاوارەکانی مەخمور. ڕوونیشیکردەوە لەو ماوەیەدا: ١٦ جۆر چەکی جیاواز لەو شوێنانە بەکار هێندراون کە هاوڵاتیانی مەدەنی تایدا بونەتە بە قوربانی، لە ١٥ ناوچەی جیاواز هێرشەکان ڕویانداوە. کامەران عوسمان ئاماژەی بەوەشدا ئەو هاوڵاتیانەی شەهید دەبن لە بۆدومانەکانی دەوڵەتی تورک، حکومەتی هەرێمی کوردستان بە شەهید هەژماریان ناکات، تەنانەت ئامادە نیە بەڵگەنامەی مردنیش بداتەوە بە کەسوکاری شەهیدەکان. باسی لەوەشکرد: بریندارەکانی ئەو هێرش و بۆردومانانە هیچ چارەسەریەکیان بۆ ئەنجام نادرێت، چەندین جار بەڵێنیان داوە بریندارەکان ببەنە دەرەوەی وڵات بەڵام بەڵێنەکانیان نەبردۆتە سەر. ڕێکخراوەکە لە چوارچێوەی هەڵمەتێکی نیودەوڵەتیدا هاوپەیمانێتیەکی پێکهێناوە بۆ دژایەتی کردنی بۆردومانەکانی دەوڵەتی تورکی داگیرکەر و لە ئێستادا کار لەسەر ئەو دۆسیەیە دەکات. له‌تازه‌ترین بۆردومانیشدا ئه‌مڕۆ دوای بۆردومانی کامپی پەنابەرانی شەهید ڕۆستەم جودی لە مەخمور له‌لایه‌ن فڕۆکە بێفڕۆکەوانەکانی تورکیاوه که‌تیایدا هاوڵاتییه‌ک شه‌هید بوو، لە سنوری ناوچەی خانەسۆری شەنگال ئۆتۆمبێلێکیان بۆردومان کرد که به‌گوێره‌ی زانیارییه‌کان قوربانی هه‌یه.
هاوڵاتی له‌لێدوانێکدا له‌گه‌ڵ میدیاکانی په‌که‌که، یەكێك لە فەرماندەكانی بڕیارگەی ناوەندی پاراستنی گەل(نه‌په‌گه) ڕایگەیاند:“دەوڵەتی تورك دەیەوێت باشووری كوردستان داگیربكات و هەندێك لایەنی كوردیش هاوكاریی ئەو دەوڵەتە دەكەن، ئاماژه‌شی به‌وه‌کرد دەبێت شەڕ سەرتاسەری توركیا بگرێتەوە، جه‌ختیشیکرده‌وه گەریلاكانی پەكەكە گیانبازیی گەورە دەكەن. ئامەد مەڵازگرت، ئەندامی فەرماندەیی بڕیارگەی نەپەگە لە چاوپێكەوتنێكدا لەگەڵ ستێرك تیڤی ئاماژەی بەوەكرد کە دەوڵەتی تورك ماوەی شەش ساڵە بەردەوام هێرش دەكاتە سەر هەرێمەكانی پاراستنی مەدیا و وتی: ئامانجی دەوڵەتی تورك بە گشتی ئەوەیە بۆ داگیركردنی باشوور و هێڵی میساقی – میلیە شەرعییەت دروست بكات، ئێمە پێشتر چەندین جار باسی ئەم شتانەمان كردبوو و لەو كاتەدا هەندێك هەبوون باوەڕیان نەدەكرد و دەیانوت، دەوڵەتی تورك تەنها لە دژی پەكەكە دەجەنگێت و مەترسی بۆ سەر دەستكەوتەكانی كوردستان نییە، بەو هۆیەوە هەڵوێستێكی كوردستانیان نیشان نەدا. ئامەد مەڵازگرت هێمای بۆ ئەوەش كرد، “لە شەڕی ئێمە لە دژی دەوڵەتی تورك، هەندێك لە جیاتی ئەوەی هەڵوێستی خۆیان نیشان بدەن، بێدەنگ بوون، بەو بێدەنگ بوونەش ڕانەوەستان، بەڵكو لەگەڵ دەوڵەتی تورك دا بوون بە هاوكار، هاوبەش و شەریك، كاتێك دەوڵەتی تورك ئەم دۆخەی بینی هێرشەكانی بۆ سەر بزووتنەوەكەمان زیاتر كرد”. ئەو فەرماندەیەی نەپەگە لە بەشێكی تری چاوپێكەوتنەكەدا وتی: ٤٠ ساڵە شەڕێكی زۆر گەورە هەیە، ئێمە قوربانیی بۆ ئەوەش دەدەین، ئەگەر پێویست بكات ٤٠ ساڵی تر خۆڕاگریی دەكەین، تاكو كوردستانێكی ئازاد پێكبێت، ئازادیی جەستەیی ڕێبەر ئاپۆ پێكبێت، چ قوربانیدانێك لە ئێمە بخوازرێت ئێمە ئامادەین پێشكەشی بكەین، بەڵام لە كۆتاییدا گەلی كورد لەسەر هێڵی ڕێبەر ئاپۆ سەردەكەوێت. مەڵازگرت لە بەشێكی دیکەی قسەكانیدا ڕووی لە گەنجانی كورد کرد و وتی: لە هەندێك شوێن دەرفەت بۆ گەنجان نییە، كە بێنە ناو ڕیزەكانەوە، بەڵام دەتوانن لە ناوخۆیاندا بە شاراوەیی خۆیان بە ڕێكخستن بكەن، لە باكوور تا گەورەشارەكانی توركیا چالاكی چەكداریی بكەن و پێویستیان بە فەرمان و ڕێنوێنی كەس نییە، ئەوەی خۆی وەك كوردی وڵاتپارێز ناودێر دەكات، دەتوانێت گورز لە دوژمن بدات، هەر چالاكییەك لە دژی هەر كەسێك كە زیان بە كورد و كوردستان دەگەیەنێت هاوكاریكردنی ئەم تێكۆشانەیە، ئامانجەكە دیارە، دەتوانن لە هەموو شوێنێك زیان بە ئابووریی دەوڵەتی تورك بگەیەنن، بەتایبەتیش هێزەكانی سەر بە ئاكەپە-مەهەپە، پۆلیس و سەربازان. جەختیشی كردەوە، دەبێت كۆمەڵكوژییەكانی دەوڵەتی تورك لە كوردستان بە بەڵگەوە تۆمار بكرێن و بە تۆمارکردنی سکاڵا بۆ هەموو جیهان بخرێتەڕوو، وتیشی: دەبێت كورد ئەو كۆمەڵكوژییانەی دەوڵەتی تورك دەیكات بە بەڵگەوە پێشكەش بە دادگا نێودەوڵەتییەکان بكات، ڕەنگە لە ماوەیەكی كەمدا ئەنجام بەدەستنەهێنرێت، بەڵام تا لە ڕۆژەڤدا بمێنێتەوە ئەنجامیش بەدەستدێت. لەبارەی بەرەکانی جەنگی گەریلاش بەرامبەر سوپای تورک، ئامەد مەڵازگرت وتی: گەریلاكانی پەكەكە گیانبازیی گەورە دەكەن، هاوڕێیانمان لە ئاڤاشین تا ئەشكەوتی برینداران، لە كوڕەژارۆ تا ڕۆژئاوای زاپ، لە شاخی ئامێدی و شاخی هەكاری گیانبازیی گەورە دەكەن و لەو ناوچانەدا گورزی قورس لە دەوڵەتی تورك دەدەن، قوربانیی دەدەن، بەڵام هەنگاوێكیش بۆ دواوە نانێن، لە هەندێك تونێلدا هەڤاڵان بۆ چەند ڕۆژ ناتوانن ئاو بخۆنەوە و خواردن بخۆن، بەڵام ئەو ئیرادەیەی ئەوان بە سەر پێوە دەهێڵێتەوە، هێڵی ڕێبەر ئاپۆ و پەكەكەیە.
شەوی ڕابردوو چەن چەکدارێکی تیرۆرستان دوو گەنجی کورد لە کەرکوک دەڕفێنن و بەیانی ئەمڕۆ تەرمی یەکێک لەو گەنجانە دەدۆزرێتەوە. لەو بارەیەوە پەیامنێرمان لە کەرکوک پێی ڕاگەیاندین: شەوی ڕابردوو ژمارەیەک چەکداری داعش لەدەشتاییەکانی جەبەڵ بۆرلە کەرکوک دوو گەنجی کوردیان ڕفاند و بەیانی ئەمڕۆ تەرمی یەکێک لە گەنجەکان بە سەربڕاوی لە ناوچەی جەبەڵ بۆر سەر بە پارێزگای کەرکوک کە پیشەی پێشمەرگەیە دۆزرایەوە. پەیامنێرمان ئەوەشی خستە ڕوو, تەرمی ئەو گەنجەی دۆزراوەتەوە ناوی عەلی عەبدوڵا ڕەزایە و تەمەنی 39 ساڵە بەڵام تا ئێستا ئەو گەنجەی دیکەی کەڕفێنراوە بە ناوی ئارام هادی ڕەشید بێسەرو شوێنە . بە پێی زانیارییەکانی پەیامنێرمان هێزە ئەمنیەکانی ناوچەکە ڕاسپێردراون کە لێکۆڵینەوەی ورد لە ڕوداوەکە بکەن و هەوڵی دەزگیرکردنی ئەو چەند چەکدارە تیرۆرستیە بدەن کە هاتونەتە ناوچەکەوە
هاوڵاتی / دیار ستار ئه‌ندامێكی په‌رله‌مانی كوردستان رایگه‌یاند، حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستان به‌ئاشكرا غه‌در له پێشمه‌رگه ده‌كات و دوای چه‌ندینجار داواكردنی ده‌رماڵه بۆیان هێشتا ئاماده‌نیه ده‌رماڵه‌كانیان بۆ خه‌رج بكات. له‌و باره‌یه‌وه باڵامبۆ محه‌مه‌د ئه‌ندامی لیژنه‌ی پێشمه‌رگه له‌په‌رله‌مانی كوردستان تایبه‌ت به هاوڵاتی راگه‌یاند: له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ی چه‌ندینجار به پرۆژه‌و به ره‌سمی داوامان له‌حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستان كردوه كه ده‌رماڵه شایسته‌كانی وه‌زاره‌تی پێشمه‌رگه بۆ پێشمه‌رگه خه‌رج بكات ، به‌ڵام حكومه‌ت وه‌ڵامی نه‌داوینه‌ته‌وه. وتیشی: حكومه‌ت ئه‌وه‌نده‌ی بیری لای پاره كۆكردنه‌وه‌یه، هێنده ئه‌و مافه به‌فه‌رمانبه‌ره‌كانی ره‌وا نابینێت كه شایسته داراییه‌كانیان پێ بدات، كه وه‌زاره‌تی پێشمه‌رگه و پێشمه‌رگه‌ش وه‌ك فه‌رمانبه‌رێك تائێستا له ده‌رماڵه شایسته‌كانی وه‌ك خێزان و بڕوانامه‌و زۆر ده‌رماڵه‌ی تر بێبه‌ش كراون. ئه‌وه‌شی خسته‌ڕوو: ته‌حه‌دا ده‌كه‌م تائێستا یه‌ك پێشمه‌رگه كه به‌شداری شه‌ڕه‌كانی كردوه‌و سنگی خۆی بۆ كوردستان ناوه به گوللـه‌وه ئه‌نجومه‌نی وه‌زیرانی بینیبێت، به‌ڵام كاتێك دێته سه‌ر ئه‌وه‌ی كه پێویستیان به پێشمه‌رگه بێت، ده‌ڵێن هه‌موومان پێشمه‌رگه‌ین و ئه‌م دروشمه بێ جێیانه ده‌ڵێنه‌وه، به‌ڵام له‌ئه‌رزی واقع دا وانیه‌و حكومه‌ت ته‌واو پێشمه‌رگه‌ی پشتگوێ خستووه‌و كاتێك پێشمه‌رگه‌یه‌ك خانه‌نشین ده‌بێت، ته‌نها 220 هه‌زار دیناری پێده‌درێت كه ئه‌و بڕه پاره‌یه جێی هیچ ناگرێت.
شەنای فاتیح دوای ئەوەی وەزارەتی گواستنەوەو گەیاندنی حكومەتی هەرێمی كوردستان رۆژی 18-8-2022 رایگەیاند كە بۆ پاراستنی بەهاكانی كۆمەڵگای كوردی دەبێـت كۆمپانیاكانی ئینتەرنێت (پاكێجی خێزانیان) هەبێت كەتیادا بەشێوەیەكی ئارەزوومەندانە چەند بابەتێك فلتەرو بلۆك كراوە، شارەزایەكی بواری ئایتیش باس لەوەدەكات، كە سانسۆركردنی ئەو جۆرە بابەتانە پێویستی بەبڕیاری وەزارەت نییە، هاوكات كۆمەڵناسێك پێیوایە ئەمە بڕیارێكی تەندروستە و كاتەكەشی زۆر دواكەوتووەو دەبووایە ساڵانێكی زووتر ئەو بڕیارە بدرایە. بەپێی وتەی ئانۆ جەوهەر وەزیری گواستنەوەو گەیاندنی حكومەتی هەرێم ئەو ماڵپەڕو ئەپڵیكەیشنانەی كەئەم بڕیارە دەیانگرێتەوەو فلتەرو بلۆك دەكرێن ئەمانەن:(سوكایەتی بەئایین و پێغەمبەرو كتێبە ئاسمانییەكان و گشت ئاینەكانی كوردستان، تێكدانی ئاسایشی پێكەوەژیان و كۆمەڵگاو بڵاوكردنەوەی رق و توندوتیژی و دووبەرەكی، بابەتی پۆرۆنۆگرافی یان ماڵپەڕە سێكسییەكان، فرۆشتن و كڕینی چەك و تەقەمەنی، قومارو دراوی ئەلیكترۆنی بەهەموو جۆرەكانیانەوە، هاندان و ریكلام بۆ جگەرەو خواردنەوە كحولییەكان، سەرجەم بابەتی ماددە هۆشبەرەكان، هاندانی توندوتیژی خێزانی و توندوتیژی دژی ژنان و منداڵان، توندوتیژی دژی ئاژەڵان). وەزیری گواستنەوە راشیگەیاند پێویستە كۆمپانیاكان لەڕێكەوتی دەرچوونیەوە تامانگێك بڕیارەكە جێبەجێبكەن، هاوكات ئاماژەی بەوەشكرد ئەم بابەتە پەیوەندی بەئازادی تاكەكەسیەوە نیەو هاووڵاتی خۆی سەرپشكە لەبەكارهێنانی یان نەهێنانی ئەم جۆرە بابەتانە. لەبواری (ئای تی)یەوە، بڵند باقی، ئەندازیاری ئەو بوارە لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتی راگەیاند: حكومەت دەتوانێت لەگەڵ كۆمپانیاكان رێكبكەوێـت كەپێویست بەوە نەكات ماڵەكان جیهازەكان بگۆڕن و خۆی ئەو جۆرە ماڵپەڕانە بوەستێنرێت لەسەر جیهازەكان، بەڵام لەم كاتەدا كۆمەڵێك بەشداربووی هێڵە ئینتەرنێتییەكان لەو كۆمپانیایانە دەكشێنەوە لەبەرئەوەی هەندێ كەس ئینتەرنێتی كڕیوە دەیەوێت بەهەموو شێوازێك بەكاریبهێنێت. وتیشی: كۆمپانیاكان قەدەغەكردن و سانسۆركردنی ئەو ماڵپەڕانە بەشێوەی ئارەزوومەندانە لەسەر داواكاری بێت باشترەو هەركەسێك كەمێك شارەزایی لەبواری ئایتیدا هەبێـت خۆی دەتوانێـت ئەو جۆرە ماڵپەڕانە لەئامێرەكەیدا قەدەغەبكات. ئالان عەبدوڵا، سەرۆكی بەشی بازرگانی لەیەكێك لەكۆمپانیاكانی ئینتەرنێت لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتی راگەیاند: كۆمپانیاكەی ئێمە هەر لەسەرەتای دامەزراندنیەوە پاكێجی هاوڕێی خێزانیمان هەیەو لەئێستاشدا بەشداربوویەكی زۆر ئەم پاكێجە بەكاردێنن و ئەم بڕیارە بەنسبەت ئێمەوە نوێ نییە. ئالان عەبدوڵا، ئەوەشی خستەڕوو كە پابەندی رێنماییەكانی وەزارەت دەبین بەهەموو وردەكارییەكانەوە، هاوكات قەدەغەكردن و سانسۆركردنی ئەم جۆرە ناوەڕۆكانە كارێكی باشەو هەروەها هەموو ناوەڕۆكێك كڕیاری خۆی هەیە و كڕیارەكانیش حەزو خولیایان جیاوازەو بەئارەزووی خۆیان هەر پاكێجێكیان بوێت ئەوە بەكاردێنن و هەبوونی ئەم جۆرە پاكێجانە سوودی بزنسی هەیە چونكە هاووڵاتی هەموو جۆرە ناوەڕۆكێكی پێویستەو وەكو بزنس كاریگەری خراپی نابێت. لەڕووی كۆمەڵناسییەوە (هێمن ئەمین)ی كۆمەڵناس لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتی راگەیاند: بێگومان ئەم بڕیارە بڕیارێكی تەندروستەو كاتەكەشی زۆر دواكەوتووەو دەبووایە ساڵانێكی زووتر بدرایە. وتیشی: ئەگەر بێتو تۆڕە كۆمەڵایەتییەكان پێناسە بكەین، بریتییە لەو كۆمەڵگا گریمانەیەی كەخولیاكانی گەنجی تێدا بەدیدێت، لەبنەڕەتدا دوو جۆر كۆمەڵگا هەیە كۆمەڵگای حەقیقی، كەئەو كۆمەڵگایەیە كەتیایدا دەژین لەگەڵ` كۆمەڵگای گریمانەیی واتە دنیایەكی خەیاڵی و لەم دنیا خەیاڵیەدا هەموو شتێك بۆ گەنجان دابینكراوە كەیەكێك لەپێداویستە سەرەكیەكانی ئینسان بریتییە لەپێداویستییە فیسۆلۆژیەكان و پێداویستییە سێكسییەكان یان پێداویستییە رۆحیەكان، بۆیە لەم دنیا گریمانەیەدا بەشێوازێكی بێسنوور ئەمە دابینكراوە، ئەمە وایكردووە كەتۆڕە كۆمەڵایەتییەكان خراپ بەكاربهێندرێت. هێمن ئەمین باسی لەوەشكرد قەدەغەكردنی ئەم جۆرە ماڵپەڕو بابەتانە بەشێوەیەكی رەهایی باشترەو قەدەغەكردنی ئازادی نییە چونكە ئایندەی گەنج و كۆمەڵگا گرنگترە لەو ئازادییەی كەر لەتاكەكانی كۆمەڵگا دەشێوێنێت و ئەوانەی پەنا بۆ ئەو بابەتانە دەبەن دواتر بەشێوەیەكی ناتەندروست مامەڵە دەكەن لەكۆمەڵگاداو ئازادی تاكەكانی دیكەش دەشێوێنن و هەر بەو هۆیەشەوە لەئێستادا دەستدرێژی سێكسی و خیانەتی هاوسەرگیری لەكوردستاندا زۆربووەو كاریگەری لەسەر ئاسایشی خێزان دروستكردووەو ئاسایشی خێزان لەكوردستاندا بەرەو پەرتەوازەبوون دەچێـت و بەتێكچوونی ئاسایشی خێزانیش ئاسایشی كۆمەڵگاش تێكدەچێت. هاوكات، عەبدوڵا مەلا سەعید گرتكی سەرۆكی یەكێتی زانایانی ئاینی ئیسلامی كوردستان لەكۆنگرەیەكی رۆژنامەوانیدا رایگەیاند: لەئێستادا دەبینین وەزارەتی گواستنەوە بەئەركی خۆی هەستاوە لەپێناو پاراستنی بەها گرنگەكانی كۆمەڵگاو هەنگاوی دابینكردنی پاكێجی خێزانی زۆرگرنگەو بەناوی سەرجەم زانایانی ئاینی كوردستانەوە پشتگیری ئەم هەنگاوە دەكەین چونكە هۆكارێكە بۆ ئەوەی بەها ئەخلاقییەكانی كۆمەڵگا زیاتر پارێزراوبن.
هاوڵاتی حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستان له راگه‌یه‌نراوێكدا رایگه‌یاندوه، له سه‌رتاسه‌ری هه‌رێمی كوردستان، ده‌یان وێستگه‌ی كێشانی بارهه‌ڵگر هه‌یه به مه‌به‌ستی كێشانی باره‌كه‌یان كه هۆكاری سه‌ره‌كییه بۆ تێكچوونی رِێگه‌وبانه‌كان. ئه‌مه رِێوشوێنێكی جیهانییه به مه‌به‌ستی پاراستنی رِێگه‌وبانه‌كان و هاووڵاتیان له هه‌ر رِووداوێكی نه‌خوازراو كه له ئه‌نجامی زیاده‌باره‌وه دروست ده‌بێت. له هه‌رێمی كوردستان ٩٠ جۆر بارهه‌ڵگری جیاواز هه‌یه كه هه‌ر یه‌كه‌یان به پێی ئه‌كسله‌كانیان رِێگه‌یان پێ ده‌درێت رِێژه‌یه‌كی دیاریكراو بار هه‌ڵبگرن. وێستگه‌كانی پارێزگاكان ژماره‌یان ٤٢ وێستگه‌یه كه به‌م شێوه‌یه دابه‌ش بوون به‌سه‌ر پارێزگاكاندا: ـ پارێزگای هه‌ولێر: ١٣ وێستگه ـ پارێزگای سلێمانی: ١٧ وێستگه ـ پارێزگای دهۆك: ١٢ وێستگه ئه‌وه‌شی خستوه‌ته‌ڕوو: له ماوه‌ی هه‌فته‌یه‌كدا، واته له رِێكه‌وتی (٢١ی ئابی ٢٠٢٢) بۆ (٢٥ی ئابی ٢٠٢٢)، كۆی ژماره‌ی بارهه‌ڵگره كێشراوه‌كانی نێو ئه‌و ٤٢ وێستگه‌یه ٦٨هه‌زار و ٨٩١ بارهه‌ڵگر بووه كه به‌م شێوه‌یه دابه‌ش بوونه به‌سه‌ر پارێزگاكاندا: ـ پارێزگای هه‌ولێر: ٢٣ هه‌زار و ٨٠٥ بارهه‌ڵگر ـ پارێزگای سلێمانی: ٢٧ هه‌زار و ٦٠٧ بارهه‌ڵگر ـ پارێزگای دهۆك: ١٧ هه‌زار و ٤٧٩ بارهه‌ڵگر له‌و ژماره بارهه‌ڵگره كێشراوانه‌ی ئه‌م هه‌فته‌یه، به‌شی زۆری بارهه‌ڵگره‌كان یاسایی بوون و هه‌ندێكیشیان نایاسایی بوون كه به‌م شێوه‌یه دابه‌ش كراونه‌ته سه‌ر یاسایی و نایاسییه‌كان: ژماره‌ی بارهه‌ڵگره یاساییه‌كان ٦٨هه‌زار و ٣٨٢ بارهه‌ڵگر بوون كه به‌م شێوه‌یه دابه‌ش بوون به‌سه‌ر پارێزگاكان: ـ پارێزگای هه‌ولێر: ٢٣ هه‌زار و ٧١٢ بارهه‌ڵگری كێشراوی یاسایی، كه زۆرترینیان له وێستگه‌ی گوێرِ بووه و ژماره‌یان ٦ هه‌زار و ٤٣٣ بارهه‌ڵگر بووه. ـ پارێزگای سلێمانی: ٢٧ هه‌زار و ٣٤٧ بارهه‌ڵگری كێشراوی یاسایی، كه زۆرترینیان له وێستگه‌ی چه‌مچه‌ماڵ بووه و ژماره‌یان ٥ هه‌زار و ٨٩٧ بارهه‌ڵگر بووه. ـ پارێزگای دهۆك: ١٧ هه‌زار و ٣٢٣ بارهه‌ڵگری كێشراوی یاسایی، كه زۆرترینیان له وێستگه‌ی باشیكای یه‌ك بووه و ژماره‌یان ٧ هه‌زار و ٨٧٢ بارهه‌ڵگر بووه. ژماره‌ی بارهه‌ڵگره نایاساییه‌كان ٥٠٩ بارهه‌ڵگر بوون، كه به‌م شێوه‌یه دابه‌ش بوون به‌سه‌ر پارێزگاكان: ـ پارێزگای هه‌ولێر: ٩٣ بارهه‌ڵگری كێشراوی نایاسایی، كه زۆرترینیان له وێستگه‌ی قوشته‌په بووه و ژماره‌یان ٢٢ بارهه‌ڵگر بووه. ـ پارێزگای سلێمانی: ٢٦٠ بارهه‌ڵگری كێشراوی نایاسایی، كه زۆرترینیان له وێستگه‌ی ژاڵه بووه و ژماره‌یان ٨٢ بارهه‌ڵگر بووه. ـ پارێزگای دهۆك: ١٥٦ بارهه‌ڵگری كێشراوی نایاسایی، كه زۆرترینیان له وێستگه‌ی بدریك بووه و ژماره‌یان ٧١ بارهه‌ڵگر بووه. به‌گشتی و له پارێزگاكان، رِێژه‌ی (٤٠٧.٤٥) تۆن برِی زیاده له بارهه‌ڵگره نایاساییه‌كان گه‌رِێنراوه‌ته‌وه و رِێگه نه‌دراوه بچێته نێو شاره‌كان كه به‌م شێوه‌یه بووه: ـ پارێزگای هه‌ولێر: ٦٦.٢ تۆن ـ پارێزگای سلێمانی: ٢٣٣.٢٥ تۆن ـ پارێزگای دهۆك: ١٠٨ تۆن ئاگرین عه‌بدوڵا، بریكاری وه‌زیری ئاوه‌دانكردنه‌وه‌و نیشته‌جێكردن بۆ كاروباری رِێگاوبان له‌م باره‌یه‌وه رِاگه‌یاندوه: ئه‌م كاره‌مان به پێی ستانداردی جیهانییه و بۆ وه‌به‌رچاوگرتنی كواڵێتی رِێگاوبانه‌كانی كوردستانه بۆ ئه‌وه‌ی بپارێزرێن له تێكچوون و نه‌بنه مه‌ترسی و زه‌حمه‌ت بۆ سه‌ر هاووڵاتیان. سه‌باره‌ت به چۆنیه‌تی دابه‌شكردنی داهاتی ده‌ستكه‌وتوو و ئه‌و برِه پاره‌یه‌ی كه له ئه‌نجامی سزا و پێبژاردنی بارهه‌ڵگره نایاساییه‌كانه‌وه ده‌ست حكومه‌ت ده‌كه‌وێت، ئه‌م بریكاره‌ی وه‌زیری ئاوه‌دانكردنه‌وه و نیشته‌جێكردن بۆ كاروباری رِێگاوبان رِایگه‌یاند: ٥٠%ی داهاته‌كه ده‌چێته‌وه بۆ خه‌زێنه‌ی وه‌زاره‌تی دارایی و ئابووری و ئه‌و ٥٠%ـیه‌ی كه ده‌مێنێته‌وه بۆ وه‌زاره‌تی ئاوه‌دانكردنه‌وه‌و نیشته‌جێكردنه كه ئه‌ویش به‌م شێوه‌یه دابه‌ش ده‌بێت: ٣٠%ی بۆ چاككردنی رِێگا و بانه‌كان و رِێگه‌ی گونده‌كان خه‌رج ده‌كرێت و ١٥%ـه‌شی بۆ خودی وێستگه‌كانی كێشانه بۆ ئه‌وه‌ی كه‌موكورِی و كێشه‌كانیان چاره‌سه‌ر بكه‌ن و ئه‌و ٥%ـه‌ی كه ده‌مێنێته‌وه ده‌گه‌رِێته‌وه دیوانی وه‌زاره‌تی ئاوه‌دانكردنه‌وه و نیشته‌جێكردن به مه‌به‌ستی چاره‌سه‌ركردنی كه‌موكورِی دیكه.
هاوڵاتی دوای کۆبوونه‌وه‌ی شاندی باڵای یەکێتی بە سەرۆکایەتیی بافڵ جەلال تاڵەبانی و شاندی باڵای گۆڕان بە سەرۆكایەتیی عومەر سەید عەلی، ڕێکخەری گشتیی گۆڕان، ئەندامێکی جڤاتی گشتیی بزووتنەوەی گۆڕان ئاشكرای ده‌کات هەرچەندە یەكێتی بە فەرمی داوای پۆستی پارێزگاری سلێمانیی كردووە، بەڵام ئەوان بە مەرج ئامادەن پۆستەكەی رادەست بكەنەوە. دڵشاد ڕەشید، ئەندامی جڤاتی گشتیی گۆڕان، بە میدیاکانی پارتی ڕاگه‌یاندووه: بەپێی ڕێککەوتنی سیاسیی یەکێتی و گۆڕان، کاتی ئەوە ھاتووە گۆڕانکاری لە پۆستی پارێزگاری سلێمانی و پارێزگاری ھەڵەبجەدا بکرێت: ”بێگومان لە کۆبوونەوەکەی ھەفتەی ڕابردوودا یەکێتی داوای ئەوەی لە بزووتنەوەی گۆڕان کردووە کە پۆستی پارێزگاری سلێمانی ڕادەست بکرێتەوە.“ ئەو ئه‌ندامه‌ی گۆڕان ئه‌وەشی ئاشكرا كرد كە ئەوان بۆ ئەم كارە مەرجیان هەیە و وتی: ”بزووتنەوەی گۆڕان رازی بووە بەوەی پۆستی پارێزگاری سلێمانی ڕادەستی یەکێتی بکاتەوە، بەڵام ئێستا ئەو پۆستەیان پێنادەینەوە، چونکە دەبێ ڕێککەوتنێکی نوێ بکەین، ئەوکات ئێمە پۆستی پارێزگاری سلێمانی رادەستی یەکێتی دەکەین.“ ده‌شڵێت كە دەبێ بەپێی ڕێككەوتنە تازەكەیان، یەكێتی پۆستی پارێزگاری هەڵەبجە بە گۆڕان بدات، ئینجا ئەوان ئامادەن پۆستی پارێزگاری سلێمانی رادەست بكەنەوە. جێگای ئاماژه‌یه لە ساڵی ٢٠١٧ەوە، د. ھەڤاڵ ئەبووبەکر، وەک پارێزگاری سلێمانی لەسەر پشکی بزووتنەوەی گۆڕان لە چوارچێوەی ڕێككەوتنێكی نێوان یەكێتی و گۆڕان، دەستنیشان كراوە، هەرچەندە ئەوكات وا راگەیاندرا كە پۆستەكە بە شێوەی خولی بۆ هەر دوو ساڵ جارێك، لای یەكێك لەو دوو حزبە دەبێت، بەڵام تا ئێستا گۆڕانكاری لەو پۆستەدا نەكراوه
هاوڵاتی دوای ئه‌وه‌ی هێمن هه‌ورامی جێگری سه‌رۆکی په‌رله‌مانی کوردستان ڕایگه‌یاند هەفتەی داهاتوو جارێکی دیکە لایەنە سیاسییەکان لە سەرۆکایەتیی هەرێمی کوردستان کۆدەبنەوە،له‌به‌رامبه‌ردا له لێدوانێکی ڕۆژنامه‌نوسیدا ڕاوێژکاری باڵای سەرۆکی هەرێمی کوردستان رایدەگەیێنێت، بە دیاریکراوی هیچ رۆژێک بۆ کۆبوونەوەی کۆبوونەوەی لایەنە سیاسییەکان لە سەرۆکایەتیی هەرێمی کوردستان دیاری نەکراوە، هەوڵەکانی سەرۆکایەتیی هەرێمی کوردستانیش بۆ ئەو مەبەستە بەردەوام دەبێت، ئاماژه به‌وه‌شده‌کات هەموو لایەنەکان لەسەر هەموارکردنەوەی یاسای هەڵبژاردن کۆکن. دڵشاد شەهاب، راوێژکاری باڵای سەرۆکی هەرێمی کوردستان وتیشی "دوا دانیشتنیش دانیشتنێکی باش بوو، پێشنیاری نوێی تێدابوو، پەرلەمانیش لە پشوودا بوو دەنا پێویستی دەکرد ئەو پێشنیارانە لەنێوان فراکسیۆنەکان گفتوگۆی لەبارەوە کرابا وەکو دەرچەیەک بۆ چارەسەرکردنی هەمواری یاساکە." دڵشاد شەهاب پێیوایە، "گرێی بنچینەیی بۆ چارەسەرکردنی گرفتی هەمواری یاسای هەڵبژاردن چارەسەر بووە، ئەویش ئەوەیە هەموو لایەنەکان کۆکن لەسەر ئەوەی کە دەبێت یاساکە هەموار بکرێت. تێڕوانینی جیاواز هەیە، ئەوەش ئاساییە و لە وردەکاریی هەر یاسایەکە چاوەڕوانکراوە." جێگای ئاماژه‌یه رۆژی 10ی ئابی 2022 بە سەرپەرشتیی نێچیرڤان بارزانی، سەرۆکی هەرێمی کوردستان و ئامادەبوونی جێنین پلاسخارت، نوێنەری تایبەتی سکرتێری گشتیی نەتەوە یەکگرتووەکان، لایەنە سیاسییەکان لە سەرۆکایەتیی هەرێمی کوردستان لەبارەی هەڵبژاردنی داهاتووی پەرلەمانی کوردستان کۆبوونەوە. ئەمڕۆ هێمن هەورامی، جێگری سەرۆکی پەرلەمانی کوردستان رایگەیاند، هەفتەی داهاتوو جارێکی دیکە لایەنە سیاسییەکان لە سەرۆکایەتیی هەرێمی کوردستان کۆدەبنەوە، بەڵام بە دیاریکراوی رۆژی کۆبوونەوەکەی ئاشکرا نەکرد؛ گوتیشی، "چاوەڕێی رێککەوتنی سیاسیی لایەنە سیاسییەکان دەکەین بۆئەوەی پێداویستییە یاساییەکانی لە پەرلەمان بۆ دابینبکرێت."
ئیمان زەندی راوچیان و بازرگانانی هەڵۆی كۆچەری لەهەرێمی كوردستان وەك خۆیان دەڵێن:» بێبەشكراون لەمۆڵەتی راوكردنی هەڵۆو وەڵامیش نادرێنەوە»، هەریەك لەدەستەی ژینگەو پۆلیسی دارستان هۆكارەكەی دەگەڕێننەوە بۆ پاراستنی سامانی ژینگەیی و كەمی رێژەی ئەو باڵندەیە لەجیهاندا، سەرباری قەدەغەكردنیشی بەڵام بازرگانیكردن و راوی هەڵۆ لەهەرێمی كوردستان هەر دەكرێت. وڵات ناوی هەڵۆكەی كاكە شینەو هەركە برسی بێت بەدەنگە تایبەتەكەی ئاگاداریان دەكاتەوە، كاكە شین تەمەنی 45 ساڵەو وەك خۆی دەڵێت:» 28 ساڵە باڵندەی هەڵۆ وەكو زینە لەماڵەكەیدا بەخێو دەكات»، ئەو زیاتر لەشەش هەڵۆی مردار بووەتەوە لەبەر پەیوەست بوونی بەو باڵندەیەوە نەیهێشتووە لێی داببڕێت و بەردەوام كڕیویەتیەوە. كاكە شین مەخموری لەشاری هەولێر نیشتەجێیە، ئەو هەڵۆیەی ئێستا هەیەتی لەجۆری شاینی دەریاییە، ئەو بەهاوڵاتی وت: « جگە لەكوردستان لەبەغدادو سامەڕا هەڵۆم كڕیوە، بچووكترینیان تەمەنی شەش مانگ بوو، هەموو جۆرە شتێكیان بۆ راو كردوم چونكە كۆچبەرن (كێوی)ن، هەڵۆكەی ئێستام نێرەو جاری واهەبووە هەڵۆم لەكوردستان كڕیوە بەسێ هەزارو 500 دۆلارو لەوڵاتانی عەرەبیش بەدوو هەزارو 400 دۆلار كڕیومە، گرانترین هەڵۆ كڕیبێتم 30 هەزار دۆلار بووە، خەرجی ساڵێكیشی نزیكەی 400 دۆلارە، هەڵۆی دەواجنیشم راگرتووە». كاكە شین چیرۆكی مامەڵەی لەگەڵ باڵندەی هەڵۆدا زیاتر بۆ هاوڵاتی باس دەكات و دەڵێت:» هەڵۆ باڵندەیەكی بێكێشەیەو زۆر پاك و خاوێن و زیرەكن، كاتێك برسی بێت تووڕە دەبێت بەزۆر گۆشتەكەت لێوەردەگرێت، و وتیشی: « من هێلكەی خاوو كۆترو رانی بەستوو و گۆشتی گوێرەكەی دەدەمێ، موبەریدەم بۆ داناوەو قەفەزەكەشی گەورەیە، ماڵیكردنیشیان سێ بۆ 15 رۆژی دەوێ«. رزگار نەجمەدین لەساڵی 1980وە راوچی باڵندەیەو لەساڵی 2000وە بازرگانی و راوچی هەڵۆیە، ئەو كە لەشاری هەولێر نیشتەجێیە، بۆ هاوڵاتی دواو دەڵێت: «ئەم باڵندەیە ساڵی یەكجار كۆچی ناوچەكانی كوردستان دەكات ئەویش لەمانگی نۆ هەتا مانگی یەك، خەڵكی ئاسایی و دەوڵەمەندو بەرپرسەكان دەیكڕن بەپارەیەكی زۆر، ئەم باڵندەیە وەكو قسمەت و نسیبە لەكوردستان تاڕاوچیەكان راوی بكەن» و وتیشی: «رێژەیەكی زۆر هەڵۆی دەواجن دەهێنرێتە كوردستان كەبەرهەمی ئیمارات و سعودیەیە، بەڵام هەڵۆی دەواجن باڵندەیەكی لاوازەو قەبارەیان گەورەترە لەئەسڵیەكە و راویان پێناكرێت چونكە رۆشتنی خاوەو هیچ نازانێت، بەڵام هەڵۆی وەحشی بەهێزەو خێرایە لەڕۆشتن و هەموو شتێك راودەكات». بەپێی ئەو داتاو زانیارییەی هاوڵاتی لەبازرگانێك دەستیكەوتووە ساڵانە نزیكەی 100 بۆ 200 هەڵۆی دەواجن هاوردە دەكرێت كە نرخەكانیان لەنێوان پێنج هەزار دینار بۆ هەزارو 500 دۆلارە، بەڵام هەڵۆی كۆچبەر راو دەكرێت و نرخەكانیان بەپێی قەبارەیان جیاوازە و جاری واهەبووە یەك هەڵۆ بە 40 بۆ 50 هەزار دۆلار لەكوردستانەوە بۆ دەرەوە فرۆشراوە، و لەناوخۆی كوردستانیش یەك هەڵۆ بە 35 هەزار دۆلار فرۆشراوە». رزگار نەجمەدین ئاماژەی بۆ ئەوەشكرد: هەڵۆ لەسەر شانیەوە بۆ كلكی دەپێورێت درێژی و پانی 17 بۆ 18 ئینجە، هەڵۆی رەنگ زەرد (ئەشقەر) كەسایەتی ناوبانگی ئیمارات بەتایبەتی كەسێك دەنێرن بۆ كوردستان بۆ ئەوەی بیكڕن، قەبارەی هەڵۆی دەواجنیش زۆر گەورەیە زۆر كەس فریودراوە ماڵ و ئۆتۆمبێلی بۆ فرۆشتوە، هی دەواجن لەئەوروپاو بەغداو ئیماراتەوە دێن و بەخاڵی گومرگیدا تێدەپەڕن و بەقاچاخیش دەهێنرێن». ژینگەی كوردستان بۆ هەڵۆی كۆچبەر گونجاو نیە، ئەم هەڵۆیانە تەمەنیان لەنێوان 25 بۆ 32 ساڵە، راوكردنیان شارەزایی تەواوی دەوێت نابێت بەهیچ شێوەیەك برینداری هەبێت چونكە نرخی كەم دەكات، لەبارەی شێوازی راوكردنەكەی رزگار نەجمەدین وتی: «سەرەتا كۆتری بێ تۆڕی بۆ هەڵدەدەین هەڵۆكەش برسیەتی دێتە خوارەوە بۆ خواردنی پاشان بەئۆتۆمبێڵ دوای دەكەوین و هۆڕینی بۆ لێدەدین هەتاوەكو سەری لێدەشێوێت و كۆترە بێ تۆڕەكە فڕێدەدات و دواتر كۆترە تۆڕدارەكەی بۆ هەڵدەدەین و دەیگرین، مەرجیش نیە هەموو جارێك راوبكرێت، لەگەڵ ئەوەشدا راوچی هەیە 10 ساڵە یەك هەڵۆی راو نەكردووە». ناوچەیەكی دیاریكراو نیە بۆ نیشتنەوەی ئەم باڵندە كۆچەریانە زیاتر لەو شوێنانە دەبینرێن كە ئاو یان گۆماو یاخود مراوی تێدایە، ماوەی مانەوەیان لەناوچەكە چوار ۆژ بۆ مانگێكە. راوكردنی هەڵۆ لەكوردستان قەدەغەیە، رزگار نەجمەدین رایگەیاند: چەندینجار سەردانی دەستەی ژینگەمان كردووە پێمان وتوون ئێمە هەموو راوێك ناكەین و لەساڵێكدا سێ بۆ چوار مانگەو گەر ئێمە راوی نەكەین لەوڵاتێكی تر دەكرێت، بەڵام هەر رێگانادەن». هاوكات كەریم فەتحی محەمەد، وتەبێژی كۆمەڵەی راوچیانی باڵندەی هەڵۆ لەو بارەیەوە بەهاوڵاتی وت: « دەستەی ژینگە دەڵێن ئەم باڵندەیە سامانی كوردستانە نابێت راوی بكەن لەكاتێكدا ئەو باڵندەیە كۆچەرییە بەسەر كوردستاندا تێدەپەڕێت، لەساڵی 2008ەوە كتابیان بۆ كردووین بۆ راوكردن، ئیتر رێگەیان نەداوە. ناوبراو رایگەیاند: « كۆمەڵەیەكمان دروستكردووە 80 ئەندامی هەیە لەهەموو كوردستان، بەڵام مۆڵەت نادەنە كۆمەڵەكەمان، ئەم كارە كەسانی دەستڕۆیشتوو دەستوەردانی تێدا دەكەن، رێگە بەئێمە نادەن بەڵام راوچیانی عەرەبی پارێزگاكانی عێراق دەهێنن و راویان پێدەكەن»، و وتیشی: « ئێستا بەهۆی ئەوەی بەشێكی زۆری ناوچەكانی كوردستان بووەتە باخ و ڤێلا هەڵۆش بەكەمی لەسنوری كوردستان دەمێننەوە». لەبەرامبەردا رەزاق خەیلانی، وتەبێژی دەستەی ژینگەی هەرێم لەبارەی قەدەغەكردنی راوی هەڵۆ بەهاوڵاتی راگەیاند: «ئێمە كار بەڕێكەوتنامەی (سایكس)ی نێودەوڵەتی دەكەین، چونكە ئەم هەڵۆیانە هەڕەشەی لەناوچوونیان لەسەرە لەبەرئەوەی ژمارەیان كەمبووەتەوە بازرگانیكردن پێیانەوە قەدەغەیەو سزاكەشی 10 ملیۆن دینارە». (سایتس) رێكکەوتننامەیەكی نێودەوڵەتیە بۆ قەدەغەكردنی بازرگانی گیانلەبەرو 184 وڵات ئەندامن تێیدا، وڵاتی عێراق-یش یەكێكە لەئەندامەكانی لەو ڕێکكەوتنکامەیە، دەستەی ژینگەی كوردستانیش بەشێكە لێی، سایكس بەسیستماتیك كردنی راوە، ئەو سیستەمەش دابەشكراوە بۆ سێ ستون هێڵی سور كەتێیدا راوكردن و بازرگانیكردن قەدەغەیە، هێڵی زەرد راوكردنی سنوردار، هێڵی سەوز راوكردن كراوەیە. لای خۆیەوە فوئاد ئەحمەد زراری، بەڕێوەبەری راگەیاندنی پۆلیسی دارستان و ژینگەی هەرێم بەهاوڵاتی وت: «راوكردنی هەڵۆ بۆ بازرگانیە بەدەگمەن بۆ زینەیە، لەئێستادا بۆ ئەو مەبەستە سەرقاڵی رێكخستنی مۆڵەتی راوكردنین لەدەستەی ژینگە بەهاوكاری وەزارەتی ناوخۆ لەگەڵ وەزارەتی كشتوكاڵ، كە ڕاوكردنەكە چۆن و كەی بكرێت و بۆچی مەبەستێك ئەم راوە بكرێیت، چونكە هچ داتاو زانیارییەكمان نیە لەسەر جۆری راوكردنی هەڵۆ». بەپێی ئامارێكی فەرمی راگەیاندنی پۆلیسی دارستان و ژینگەی هەرێم بۆ ساڵی 2021، 120 سەرپێچی تۆمار كراوە كە 78 پەڕاویان تایبەت بووە بەڕاوو سزادانیشی تێدابووە، هەروەها دەستگیراوە بەسەر 193 پێداویستی راوكردن لەوانەش چەك و ئۆتۆمبێل و ماتۆڕ، لایت ...هتد، ئەمە لەكاتێكدایە ساڵانە نزیكەی هەزارو 500 بۆ دوو هەزار سكاڵا تۆمار دەكرێت، غەرامەی راوی باڵندەش لەنێوان 15 بۆ 30 هەزارە». هاوكات ساماڵ عەبدولڕەحمان بەڕێوەبەری گشتی گومرگی هەرێم دەڵێت: « گومرگی هاوردەكردنی باڵندە بەپێی نرخەكەی دەگۆڕێت، كەبڕی لەسەدا 10ی نرخی باڵندەكە وەردەگیرێت، و بەگشتی لەنێوان یەك دۆلار بۆ 15 دۆلار لەبەرامبەر هێنانی باڵندەیەك وەردەگیرێت». هەڤاڵ خەفاف، وتەبێژی فەرمی كۆمەڵەی راوچیانی كوردستان بەهاوڵاتی وت: «كۆمەڵەكەمان چوار هەزار ئەندامی هەیەو هەموویان مۆڵەتیان هەیە، لەكوردستان یەك كۆمەڵەی راوچی هەیە»، وتیشی: لەكوردستان راوی هەڵۆ قەدەغەیەو هیچ ئەندامێكی ئێمە راوی ناكات و هەناردەو هاوردەشی ناكات». ئاماژەی بۆ ئەوەشكرد: «هەڵۆ گەر لەكاتی كڕبوون نەبێت تەنها تێپەڕبێت راوچی ئاساییە راوی بكات، بەڵام لەكوردستان ئەمە نەبووە بەیاسا، رێژەی هەڵۆ لەكوردستان زۆر نیە». هەریەك لەپۆلیسی دارستان و ژینگەی كوردستان لەگەڵ وتەبێژی فەرمی راوچیانی كوردستان ئامادەن دانیشتن بكەن لەگەڵ گروپی راوچیانی باڵندەی هەڵۆ بۆ گوێگرتن لەگلەیی و گازندەكانیان و دۆزینەوەی چارەسەر بۆ گرفتەكانیان و دروستكردنی پەیوەندی لەگەڵ دەستەی ژینگەی هەرێم. دوو جۆر باڵندەی هەڵۆ لەكوردستان مامەڵەی پێوەدەكرێت هەڵۆی كۆچبەری و هەڵۆی دەواجن (مەسڵەحە)، هەڵۆ كۆچبەرییەكان كە بەكێوی و وەحشی و ئەسڵی ناسراون بەدوو جۆری باش دادەنرێن لەكوردستان ئەوانیش هەڵۆی شاینی دەریایی (بەحری) لەگەڵ هەڵۆی شاخاوی (جەبەلی)یە، شاینی بەحری رووخساری رەشە جەبەلیش حەڵوایی لەگەڵ خاڵ خاڵی رەش دەگمەنترینیان هەڵۆی سپیە، ئەم باڵندانە سێ هێلكە دەكەن و مێیەكەی لەنێرەكەی گەورەترە، هەرچی هەڵۆی دەواجنیشە سەوزو سورو شین لەگەڵ سپیە.
هاوڵاتی له‌ڕاگه‌یه‌ندراوێکدا هێزەكانی كۆماندۆ سەر بە یەكەی ٧٠ـی وەزارەتی پێشمەرگە ڕایگه‌یاند هەوڵێکی هێرشکردنە سەر کێڵگەی کۆرمۆر لە ناوچەی قادر كەرەم لە سنووری قەزای چەمچەماڵ، پووچەڵ کراوه‌ته‌وه. لەمبارەیەوە راگەیاندنی هێزەكانی كۆماندۆ بڵاوی كردەوە، نیوەڕۆی ئەمڕۆ ٢٨ی ئابی ٢٠٢٢ لەلایەن هێزێكی كۆماندۆوە دەست بەسەر ژمارەیەك بنكەی هەڵدانی مووشەكی كاتیوشادا گیرا كە لە سنووری ناحیەی قادركەرەم بۆ هێرشكردنەسەر كێڵگەی گازی كۆرمۆر ئامادەكرابوون، راشیگەیاندووە "لەو هەڵمەتەدا، دەستبەسەر سێ بنكەی هەڵدانی مووشەكدا گیراوە". جێگای ئاماژه‌یه لە ماوەکانی رابردوودا، شەش جار هێرشی مووشەكی بۆسەر كێڵگەی گازی سروشتیی كۆرمۆر لە ناوچەی قادر كەرەم لە سنووری قەزای چەمچەماڵ ئەنجامدران و کۆمپانیای بەڕێوەبردنی کێڵگەکە ناچاربوون پرۆژەی فراوانکردنی کێڵگەکە رابگرن.
هاوڵاتی هاوسەرۆكی كەجەكە دەڵێت: توركیا هۆكاری ناسەقامگیرییە لە عێراقدا و لە دوای هەڵبژاردنیشەوە دەیویست لەرێگەی بارزانی و حەلبوسیەوە پۆستە باڵاكانی عێراق لەبەرژەوەندی خۆی یەكلایی بكاتەوە. ماڵپەڕی رۆژ نیوز بڵاویكردەوە، جەمیل بایك، هاوسەرۆكی كۆنسەی بەڕێوەبەریی كۆما جڤاكێن كوردستان- كەجەكە لە میانەی بەشداریكردنی لە بەرنامەیەكی تایبەتی ستێرك تیڤی-دا ڕایگەیاند:"لە عێراقدا سەقامگیری بوونی نەبێت، ئەوا هۆكارەكەی توركیایە، چونكە دەیەوێت لەو رێگەیەوە بە مەرامەكانی خۆی بگات". رونیشیكردەوە: "كاتێك كۆمەڵكوژییەكەی پەرەخێ ڕوویدا، ناڕەزایەتییەكی توند لە نێو خەڵكی عێراقدا دروستبوو، دیاربوو، كە ئەمە بەردەوام دەبێت و كاریگەریشی لەسەر گەلی كورد و لەسەر وڵاتانی عەرەبی و گەلی عەرەب و شوێنەكانی دیكە دەبێت، بە واتایەكی دیكە بزووتنەوەیەكی زۆر بەهێز لە دژی توركیا پەرەی سەند، پێویستە خەڵكی كوردستان سوود لەم بابەتە وەربگرن". وتیشی: "توركیا و كۆمەڵكوژی پەرەخ لە بەرنامەی كار لابران و بابەتێكی دیكەیان لە عێراق و ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست خستە بەرنامەی كارەوە، بەڵام كۆمەڵكوژییەكەی پەرەخ پرسێكی وەها نەبوو، كە لە بەرنامەی كار دەربهێنرێت و پێویستە هەمیشە لە بەرنامەی كاردا بمێنێتەوە و ئەمە بە ڕێكەوت ڕووینەداوە و بە ئەنقەست بوو، بەوەش ویستیان خەڵكی باشور و ئەو كەسانە بترسێنن، كە دژی توركیا دەوەستنەوە، بۆ ئەوەی كەسی تر دژی توركیا نەوەستێت". جەمیل بایك باسی لەوەشكرد: " توركیا ئامانجی بەدەستهێنانی میساقی-میلییە، واتە دەیەوێت موسڵ، كەركوك و هەموو باشووری كوردستان بەدەست بهێنێت و ئەگەر ئەو شوێنانە بكەوێتە دەستی، لە سیاسەتی عێراقدا دەبێتە هێزی باڵادەست، واتە عێراق بە تەواوی لە خزمەت دەوڵەتی توركدا دەبێت". هاوسەرۆكی كۆنسەی بەڕێوەبەریی كەجەكە دەڵێت: توركیا بۆ ئەوەی بە ئامانجەكانی بگات، دەبێت خەڵك ئاوارە بكات، بارزانی و هەندێ كەسی تریش لە عێراق لەگەڵیانن، دوای هەڵبژاردن پلانێك جێبەجێ دەكرا، واتە لەگەڵ بارزانی، سەدر و حەلبوسی حكومەت پێكبهێنرێت، بەو هیوایەی سەرۆك كۆمار و حكومەت ببەنەوە، لەسەر ئەم بنەمایە هەنگاوی نوێ پێشبخەن و ئەردۆغانیش دەیوت لەگەڵ ئەم هەڵبژاردنەدا دۆخێكی نوێ لە عێراق دێتەئاراوە، واتە حكومەتی توركیا و بارزانی بە پاڵپشتی ناتۆ پێكبهێنرێت و پەكەكە و هێزە دیموكراتەكانی عێراق لەناو ببەن و دواجار جینۆسایدی كورد تەواو بكەن، بەڵام ئەم پلانە سەری نەگرت، پلانێكی تر كاری پێكرا". جەمیل بایك رایگەیاند: "بارزانی و سەدر و ئەوانەی لە پشتیانەوەن، ڕێگەیان نەدا بەوانەی دۆستی ئێرانن و لێی نزیكن كە حكومەت پێكبهێنن. ئەمجارە ئەوان پلانەكانیان تێكدا، ئێستا مەترسییەكی وا لە سەر عێراق هەیە، دیار نییە شەڕی ناوخۆ گەشە دەكات یان نا، هەندێك تا ئێستاش لە هەوڵی ئەوەدان شەڕی ناوخۆ بەرەوپێش نەچێت، واتە بتوانن جارێكی تر هەڵبژاردن لە عێراق ئەنجام بدەنەوە، بەڵام ئەمە زۆر كاریگەری نابێت، چونكە لە هەڵبژاردنی ڕابردوودا بینیمان نزیكەی ٨٠%ی بەشداری هەڵبژاردنیان نەكردووە، واتە ئەمە گوزارشت لە ڕاستییەك دەكات." هاوسەرۆكی كۆنسەی بەڕێوەبەریی كەجەكە باسی لەوەشكرد:" لە عێراقدا ئەگەری شەڕی ناوخۆ لە ئارادایە، ئەگەر شەڕی ناوخۆ پەرەبستێنێت، ئەوا پارچەبوون و مەترسی گەورە لە عێراق بەدوای خۆیدا دەهێنێت، توركیا سەقامگیری لە عێراق ناوێت، ئەگەر لە عێراقدا سەقامگیری نەبێت، هۆكاری یەكەم خودی توركیایە، بۆ بەرژەوەندییەكانی بارزانی و هەندێك لە سوننە بەكار دەهێنێت، دەیەوێت عێراق لەناو ململانێكاندا لاواز بێت تا بتوانێت لەو وڵاتە بەئامانجەكانی بگات." وتیشی: "ئەگەر هەیە توركیا و بارزانی هێرش بۆ سەر شەنگال و مەخموور بكەن، هەروەها لە هەرێمەكانی پاراستنی مەدیاش پەرە بە هێرشێكی نوێ دەدەن، هەموو ئەم ئەگەرانە هەن، پێویستە هەمووان بەپێی ئەم ئەگەرانە ئامادەكاری بكەن، ئەگەر ڕێگری لە شەڕی ناوخۆ كرا، ئەوە مانای ئەوە نییە، كە مەترسییەكە نەماوە و كێشەكان چارەسەر كراون". جەمیل بایك رونیكردەوە: ئەگەر پەرە بە دیموكراسیەت لە عێراقدا بدرێت، كاریگەری لەسەر ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستیش دەبێت، ئێمە دەمانەوێت هێزەكانی دیموكراسی لە عێراقدا ڕێگری لە دووبەرەكی بكەن و عێراق بەرەو دیموكراسیبوون بەرن، ئەمەش بە پارادایمەكانی ڕێبەر ئاپۆ چارەسەر دەكرێت، ئەگینا جێبەجێ نابێت، پێویستە هەمووان لەم ڕاستییە تێبگەن ئەو پلانانەی تا ئێستا لە عێراق جێبەجێ دەكرێن، كێشەی ئەو وڵاتە چارەسەر ناكەن و قووڵی دەكەنەوە و دووبەرەكی لێدەكەوێتەوە".
هاوڵاتی به‌سه‌رپه‌رشتی بافڵ جه‌لال تاڵه‌بانی ئه‌مڕۆ یه‌كشه‌ممه ٢٨ ی ئابی ٢٠٢٢ ئه‌نجومه‌نی سه‌ركردایه‌تی یه‌كێتیی نیشتمانیی كوردستان كۆبوووه . له‌كۆبوونه‌وه‌كه‌دا بافڵ جه‌لال تاڵه‌بانی راپۆرتێكی زاره‌كی ھه‌مه‌لایه‌نه‌ی له‌سه‌ر دۆخی گشتی ھه‌رێم به‌تایبه‌ت گوزه‌ران و ژیانی خه‌ڵكی كوردستان ، عیراق ، ناوچه‌كه، پرسی رێكخراوه‌یی و حزبی , په‌یوه‌ندییه‌كانی یه‌كێتی له‌گه‌ڵ هێزو لایه‌نه سیاسییه‌كان , روئیای یه‌كێتی بۆ داھاتوو پێشكه‌شكرد. بافڵ جه‌لال تاڵه‌بانی له‌كۆبوونه‌وه‌كه‌دا ئاماژه‌ی به‌وه‌كرد ھه‌م له‌ھه‌رێم ھه‌وڵمانداوه یه‌كڕیزی نیشتمانی بپارێزین و كاربكه‌ین بۆ به‌ھێزتركردنی قه‌واره‌ی ھه‌رێم و ھه‌م له عیراقیشدا توانیومانه ئه‌ركه نیشتمانییه‌كانی خۆمان جێبه‌جێبكه‌ین له‌سه‌ر بنچینه‌ی ته‌وافق و ھاوبه‌شێتی راسته‌قینه و پاراستنی بنه‌ماكانی ده‌ستوور . دوابه‌دوای ئه‌وه به‌پێی ئه‌جندای كۆبوونه‌وه‌كه گفتوگۆ له‌سه‌ر ته‌وه‌ره‌ی راسپارده‌كانی دیداری یه‌كێتی و ھه‌مواری په‌یڕه‌وی ناوخۆ كرا . له‌كۆبوونه‌وه‌كه‌دا ئه‌نجومه‌نی سه‌ركردایه‌تی یه‌كێتی دوای گفتوگۆ سه‌رجه‌م راسپارده‌كانی دیداری یه‌كێتی په‌سه‌ندكردو ئۆرگان و دامه‌زراوه‌كانی یه‌كێتی راسپارد ھه‌ریه‌كه‌و له‌لایه‌ن خۆیه‌وه جێبه‌جێیان بكات . ته‌وه‌رێكی تری كۆبوونه‌وه‌كه تایبه‌ت بوو به ھه‌مواری په‌یڕه‌وی ناوخۆ به‌گوێره‌ی ھه‌لومه‌رجی نوێی ژیانی حزبایه‌تی یه‌كێتی . لیژنه‌ی په‌یڕه‌و سه‌رجه‌م ئه‌و گۆڕانكارییانه‌ی خسته‌به‌رده‌م ئه‌نجومه‌نی سه‌ركردایه‌تی كه بۆ گه‌شه‌كردنی ژیانی حزبایه‌تی یه‌كێتی پێویستن دوای گفتوگۆی تێروته‌سه‌لی ھه‌ڤاڵانه په‌یڕه‌وه نوێكه په‌سه‌ندكرا . پاشان به‌گوێره‌ی په‌یڕه‌وی نوێی كه سیستمی ھاوسه‌رۆكی نه‌ھێشت، بۆ ته‌ئكیدكردنه‌وه‌ی ئاسایی و نه‌ریتی حزبایه‌تی بافڵ جه‌لال تاڵه‌بانی، خۆی كاندیدكرد بۆ ئه‌ركی سه‌رۆكایه‌تی یه‌كێتی و ئه‌نجومه‌نی سه‌ركردایه‌تیش بافڵ جه‌لال تاڵه‌بانی به‌سه‌رۆكی یه‌كێتیی نیشتمانیی كوردستان ھه‌ڵبژارد.
.jpg)
