هاوڵاتی دوو كچەكە یەكێكیان تەمەنی 10 ساڵە و تەمەنی چەند مانگێك بووە داعش ڕفاندوویەتی وتەبێژی فەرماندەی هێزە چەكدارەكانی عێراق ڕایگەیاند دوای زیاتر لە 10 ساڵ لە ڕفاندنیان لە لایەن داعشەوە، دوو كچی ئێزدی لە سووریاوە گەڕێنرانەوە شنگال. یەحیا ڕەسوڵ وتەبێژی فەرماندەی هێزە چەكدارەكانی عێراق ڕایگەیاند: لەسەر بنەمای زانیاریی هەواڵگری و بە هەماهەنگی پاسەوانی سنوور هەواڵگری نیشتیمانی عێراق توانی دوو كچە ئێزدی لە دەستی داعش ڕزگار بكات كە لە شنگال ڕفێنرابوون. ڕێكخراوی داعش لە ئابی 2014دا، هێرشی كردە سەر شنگاڵ و هەزاران ئێزدی لە هەردوو ڕەگەز جینۆساید و زیندە بەچاڵكرد و بەشێكیشیان بۆ سووریا ڕفاند. دوو كچە ئێزدییە ڕزگار كراوەكان ناویان ( خوناڤ و تەواف) ە كە تەمەنی یەكێكیان 10 ساڵە و ئەوی دیكەش 23 ساڵە و لە ناوچەی گرشینی ئیدارەی زاخۆ بەكەسوكاریان شاد كرانەوە. بەپێی زانیارییەكان كچەكە ئازادكراوەكان خەڵكی گوندی كۆجۆن لە شنگال. تا ئێستا سێ هەزار و 581 كچ و ژنانی ئێزدی ڕزگار كراون و دوو هەزار و 259 كچ و ژنی دیكەیش ماون ڕزگار بكرێن.
هاوڵاتی بە تۆمەتی پڕوپاگەندە دژی ڕژێمی ئێران، دادگای تێهەڵچوونەوەی تاران دوو ژنە ڕۆژنامەنووسی بە شەش ساڵ زیندانیکردن سزادا. هەریەکە لە ڕۆژنامەنووس نیولوفەر حامدی و ئیلاهە محەمەدی بە شەش ساڵ زیندانیکردن لە لایەن دەوڵەتی ئێران سزادران لەم بارەیەوە پارێزەرانیان دەڵێن، بە تۆمەتی “هاوکارییکردنی وڵاتانی بیانی” لە دانیشتنی یەکەمی دادگادا سزای 25 ساڵ زیندانی بۆ ئەو دوو ژنە ڕۆژنامەنووسە دانراوە. ئەوەشیان خستۆتەڕوو، بەڵام دوای تێهەڵچوونەوەی بڕیارەکە، ئەو دوو ژنە ڕۆژنامەنووسە لەو تۆمەتانە بێتاوان دەرچوون و دادگای تێهەڵچوونەوە بە تۆمەتی “پڕوپاگەندە دژی ڕژێم” سزای ساڵێک و بە چەند تۆمەتی دیکەش بە پێنج ساڵ زیندانی و بە کۆی گشتیی بە شەش ساڵ سزادراون. باسیانلەوەشکردووە، ئەو دۆسییەیەی لە دژی موەکیلەکانیان کراوەتەوە پەیوەستە بە ڕووماڵی گیانلەدەستدانی ژینا ئەمینی و خۆپیشاندانی دژ بە کوژرانی ئەو کچە کوردە لە ساڵی 2022. جێگەی ئاماژەیە، نیلۆفەر حامدی و ئێلاهە محەمەدی لە ساڵی 2022 یەكێک بوون لەو ڕژنامەوانانەی لەسەر کوژرانی ژینا ئەمینی و کاردانەوەکان بەرامبەر بە کوشتنی ئەو کچە کوردە هەواڵییان ئامادە کردبوو.
هاوڵاتی بەرپرسێکی سەربازی ئێران سەرجەم ئەو هەواڵانە ڕەتدەکاتەوە کە هەفتەی ڕابردوو ڕۆژنامەی تەلەگرافی بەریتانی بڵاویکردەوە،کە مەسعود پزیشکیان سەرۆک کۆماری ئێران پێشنیازیکردووە ئەو ناوچانە بکرێتە ئامانج کە پەیوەندییان بە ئیسڕائیلەوە هەیە لە کۆماری ئازەربایجان یان کوردستانی عێراق. ئەمڕۆ دووشەممە، 12ی ئابی 2024، سەرچاوەیەکی سەربازی کە نەیویستووە ناوی ئاشکرا بکرێت بە بغداد الیومی ڕاگەیاند، ئەوەی ڕۆژنامەی تەلەگرافی بەریتانی هەینی ڕابردوو بڵاویکردەوە، كە گوایە “سوپای پاسداران بەرەو هێرشی مووشەکی بۆ سەر تەلئەبیب پاڵدەنێت، بەڵام مەسعود پزیشکیان، سەرۆک کۆماری ئێران پێشنیاری کرد، کە ئەو ناوەندانە بکرێتە ئامانج کە پەیوەندییان بە ئیسڕائیلەوە هەیە لە کۆماری ئازەربایجان یان کوردستانی عێراق و ئاگادارکردنەوەی ئەو وڵاتانە پێش هێرشەکە” هەموو ئەو زانیارییانە ناڕاستن. سەرچاوەکە باسیلەوەشکردووە، تیرۆرکردنی بەرپرسی مەکتەبی سیاسی بزووتنەوەی حەماس (ئیسماعیل هەنییە)، بەشێوەیەکی دوور لە عێراق (هەرێمی کوردستان) یان کۆماری ئازەربایجان، کە دراوسێی ئێرانە ئەنجامدراوە.
هاوڵاتی تورکیا ڕازی بووە بە چەند مەرجێک هێزەکانی خۆی لە سووریا بکشێنێتەوە، داوا دەکات لە سەر ئاستی وەزاری کۆبوونەوە بۆ ئەم بابەتە بکرێت. تورکیا و سووریا، بە نێودەندگیریی ڕووسیا، لە هەوڵی ئەوەدان پەیوەندییەکانی نێوانیان دەستپێبکەنەوە، کە بەهۆی شەڕی ناوخۆی ئەو وڵاتەوە تێکچوون؛ بەڵام بوونی سەربازیی تورکیا لە سووریا یەکێکە لە بەربەستەکان. باکان گولەر، وەزیری بەرگریی تورکیا ڕایگەیاند ''تەنیا ئەو کاتە خاکی سووریا بەجێ دەهێڵین کە دەستووری نوێ پەسەند بکرێت، هەڵبژاردنەکان ئەنجام بدرێن و ئاسایشی سنوورەکان بپارێزرێت''. وەزیری بەرگریی تورکیا '' ئاماژە بە هەوڵەکانی تورکیا دەدات دوای ڕەخساندنی هەل و مەرجی پێویست تورکیا و سووریا جارێکی دیکە هەوڵ دەخەنە گەڕ بۆ ئاساییکردنەوەی پەیوەندییەکانیان، بە دانانی چەند مەرجێک لەلایەن تورکیاوە".
هاوڵاتی دوای دیاریکردنی پارێزگای کەرکوک و پێکهێنانی حکومەتی خۆجێیی بەرەی تورکمانیی عێراق لە دادگای فیدراڵیی عێراق سکاڵای تۆمارکرد. ئەمڕۆ دووشەممە 13ی ئابی 2024، محەممەد سەمعان، وتەبێژی بەرەی تورکمانیی عێراق ڕایگەیاند، "سکاڵامان دژی پێکهێنانی حکومەتی خۆجێیی کەرکوک تۆمار کرد". ئەمە لەکاتێکدایە، پاش هەشت مانگ لە بەڕێوەچوونی هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاکان لە کەرکوک، پۆستی پارێزگاری شارەکە یەکلایی بووەوە و رێبوار تەها وەک پارێزگاری کەرکوک هەڵبژێردرا. محەمەد ئیبراهیم حافز، بە سەرۆكی ئەنجومەنی پارێزگای كەركوک و ئەنجیل زیا شیبا لە فراكسیۆنی بابلیۆن (كۆتای مەسیحی)، بە بڕیاردەری ئەنجومەنی پارێزگای كەركوك هەڵبژێردران.
.jpg)
هاوڵاتی سەرۆکی کۆمیسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردنەکانی عێراق ڕایگەیاند، هەڵبژاردنی ئەزموونی بۆ تاقیکردنەوەی ئامێرەکانە تا هیچ گرفتێک لە کاتی هەڵبژاردنی گشتیی پەلەمانی کوردستان دروست نەبێت. بڕیارە 20-10-2024، هەڵبژاردنی گشتیی پەرلەمانی کوردستان ئەنجام بدرێت. حاکم عومەر ئەحمەد، سەرۆکی کۆمسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردنەکانی عێراق ڕایگەیاند: پرۆسەی هاوشێوەکردنی هەڵبژاردنی گشتیی لەسەرجەم ناوەندەکانی دەنگدان لە هەرێمی کوردستان، ئەمەش بۆ تاقیکردنەوە و پشکنینی ئامێرەکانە تا لە توانای پرۆگرامەکان و سەلامەتی ڕێکارەکانی کۆمیسیۆن دڵنیا ببینەوە. وتیشی: زیاتر لە 150 بڕگە لە خشتە زەمەنییەی کۆمیسیۆن دانراوە و لە کاتی خۆیاندا جێبەجێکراون، ئێستا ئامادەباشی تەواومان بۆ ئەنجامدانی هەڵبژاردن هەیە.
هاوڵاتی هێڵی ئاسمانی سویسرا سەرجەم گەشتەكانی بۆ ئێران، عێراق، ئیسرائیل تا 13ی ئەم مانگە ڕاگرت. بەهۆی ئاڵۆزییەكانی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست و هەڕەشەكانی ئێران لە ئیسرائیل و ئەگەری پێكدادانی ئەو دوو وڵاتە، هێڵی ئاسمانی سویسرا سەرجەم گەشتەكانی تا 13-8-2024 ڕاگرت.. هێڵی ئاسمانی سویسرا ڕاگەیاند "تا 13ی ئابی2024 سەرجەم گەشتەكانمان بۆ عێراق و ئێران و ئیسرائیل ڕادەگرین". بەهۆی ئاڵۆزییەكانی نێوان ئیسرائیل و ئێران و گرووپە چەكدارەكانەوە زیاتر لە 13 هێڵی ئاسمانی جیهانی گەشتەكانیان بۆ عێراق و ئیسرائیل و ئێران و چەند وڵاتێكی دیكەی ناوچەكە ڕاگرتبوو.
هاوڵاتی لەلایەن مەفرەزەكانی نووسینگەی نەهێشتنی تاوانی سیتەكەوە باندێكی دزیكردن دەستگیركران كە چەندین تاوانی دزیكردنیان ئەنجامداوە. ئەمڕۆ دووشەممە 12ی ئابی 2024، بەڕێوەبەرایەتیی پۆلیسی سلێمانی رایگەیاند، "دوای ئەوەی چەند هاوڵاتییەك سكاڵایان تۆماركرد كە لەسنوری ناحیەی سیتەك دزییان لێكراوە، هێزەكانی پۆلیس لێكۆڵینەوەو بەدواچوونەكانیان دەستپێكردو دوای وەرگرتنی بڕیاری دادوەر توانرا لەلایەن نووسینگەی نەهێشتنی تاوانی سیتەكەوە پێنج تۆمەتبار دەستگیربكرێن كە لە شێوەی باندێك دزییان كردووە و دانیان ناوە بە 20 تاوانی دزیكردن لەسنووری ناحیەی سیتەك و چەند شوێنێكی تر لە شاری سلێمانی". ئاماژە بەوەکراوە، "لە ئێستادا هەریەك تۆمەتباران ،( م، خ، ر لەدایكبووی 1994 – م، ی، ح لەدایكبووی 2000 – ه،ع،ع لەدایكبووی 1999 – م، ج،ع لەدایكبووی 1983 – ش،ع،ك لەدایكبووی 1994 ) بەبڕیاری بەڕێز دادوەرو بەپێی مادەی 443 لە یاسای سزادانی عیراقی ڕاگیراون و لەكاتی دەستگیركردنیشیاندا دەستگیرا بەسەر ئۆتۆمبێلێكدا كە بە تۆمەتباران بووە".
هاوڵاتی دەستەی کەشناسی عێراق ڕایگەیاند پلەی گەرمی شارەکانی عێراق بەرزدەبنەوە بۆ نیوە کوڵان. کەشناسی هەرێمی کوردستانیش ڕایگەیاند ئەم چەند ڕۆژە فێنکی دەکات. ساڵانە لە وەرزی هاویندا لەبەشێکی شارەکانی ناوەڕاست و خوارووی عێراق پلەکانی گەرما بۆ سەروو 50 بەرز دەبنەوە بەو هۆیەوە پشوو ڕادەگەیەنرێت. بەشی پێشبینی وەزارەتی گواستنەوەو گەیاندنی حکومەتی هەرێمی کوردستان ڕایگەیاندووە، ئەمڕۆ و بەیانی پلەکانی گەرما نزم دەبنەوە و ئاسمان بۆ نیمچە هەور دەگۆڕێت. لەلاین خۆشیەوە، دەستەی پێشبینییەکانی کەشوهەوای عێراق دەڵێت: لەچەند ڕۆژی ئایندە پلەکانی گەرمای چەند شارێک بۆ نیوەکوڵان واتا 50 پلە بەرز دەبنەوە. پلەکانی گەرمی لە شارەکانی هەرێمی کوردستان بۆ ئەمڕۆ دووشەممە بەمجۆرە دەبێت و بەیانی پلەیەک لەهەموو شارەکان دادەبەزێت: هەولێر : 43 سلێمانی :41 دهۆک 42 کەرکوک : 45 هەڵەبجە : 43 زاخۆ :43 سۆران : 42 حاجی ئۆمەران : 32 گەرمیان : 45
هاوڵاتی لە ئەنجامی پێکدادان و بۆردوومانی دوو هێز لە گوندەكانی دێرەزوور ژنێک و کچێک کوژران و 13 هاووڵاتی بریندار بوون. ئاڵۆزییەكان لە ناوچەی دێرەزوور بەردەوامە، گرووپە چەكدارەكان هێرشدەكەنە سەر یەكتر و دەیان هاووڵاتی بەهۆی هێرشەكانەوە كوژران و برینداربوون. ڕوانگەی سووری بۆ مافەكانی مرۆڤ ڕایگەیاند: "لە شارۆچکەی ئەبو حەمام لە گوندێكی ڕۆژهەڵاتی دێرەزۆر ژنێک و کچێک لە ئەنجامی بۆردوومانی زەمینی گرووپەكانی سەر بە ئێران كوژران، نزیکەی 10 هاووڵاتیش بریندار بوون". لەلایەکی دیکەوە، لەئەنجامی هێرشێکی مووشەکی بۆ سەر شارۆچکەی بو قەرس لە ڕۆژهەڵاتی دێرەزۆر کە لە خاڵە سێ منداڵ برینداربوون. بەهۆی پێكدادانی نێوان گرووپە چەكدارەكان و هێزەكانەوە لە سەرەتایی مانگی ئابی 2024ەوە زیاتر لە 15 هاووڵاتی كوژران سەرەڕای كوژرانی دەیان ئەندامی گرووپەكان.
هاوڵاتی بەیانیی ئەمڕۆ دووشەممە 12ی ئابی 2024 لە سەرجەم بنکەکانی تۆماری دەنگدەران لە هەرێمی کوردستان، دەنگدانی ئەزموونی بۆ هەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان دەستیپێكرد. پڕۆسەی دەنگدان لە بەشێک لە بنكه‌كان دەنگدان تا ئێوارە بەردەوام دەبێت، بۆ ئەوەی ئەو کەموکورتییانە چارەسەر بکەن، کە دێنە بەردەم پرۆسەکە. بڕیاره تا نزیک هەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان، سێ جار دەنگدانی ئەزموونی بۆ هەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان بەرێوە بچێت. بەپێی ئەو وادەیەی سەرۆکایەتیی هەرێمی کوردستان دیاریکردووە رۆژی 20ی تشرینی یەکەمی 2024 هەڵبژاردنی خولی شەشەمی پەرلەمانی کوردستان بە سەرپەرشتی کۆمسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردنەکانی عێراق بەڕێوەدەچێت.
هاوڵاتی کۆڵبەرێکی گەنجی خەڵکی شاری مەهاباد، بە ناوی عەلی ڕەسوڵی لە کاتی کۆڵبەری لە سنووری سەردەشت بە تەقەی ڕاستەوخۆی هێزە چەکدارەکانی کۆماری ئیسلامی ئێران کوژرا. ڕێکخراوی مافی مرۆڤی هەنگاو بڵاویکردەوە، ڕۆژی یەکشەممە 11ی ئابی 2024، عەلی ڕەسوڵی تەمەن 33 ساڵ و خەڵکی گوندی کووران سەر بە شاری مەهاباد بە تەقەی ڕاستەوخۆی هێزە چەکدارەکانی سەر سنووری دوپلوورەی سەردەشت کوژرا. بە وتەی سەرچاوەیەکی ئاگادار، ئەو کۆڵبەرە گەنجە بەبێ ئاگادارکردنەوەی پێشوەختە لە لایەن هێزە چەکدارەکان تەقەی لێ کراوە و دەستبەجێ گیانی لەدەستداوە. عەلی ڕەسووڵی خێزاندار بووە و باوکی منداڵێکە، ئەو کۆڵبەرە گەنجەی خەڵکی شاری مەهاباد لەم دواییانەدا دانیشتووی شاری نەڵاسی سەر بە سەردەشت بووە.
هاوڵاتی وەزیری دەرەوەی عێراق ئاشکرای کرد ئەمریکا بە دوژمنی خۆیان نازانن و ئەوەشیان پێ ڕاگەیاندوون ئەگەر بێت و لەلایەن گرووپە چەکدارەکانەوە لێیان نەدرێت لێیان نادەن. بەهۆی پەرەسەندنی خێرای گرژییەکانی نێوان ئیسرائیل و ئێران، گرووپە چەکدارەکانی سەر بە ئێرانیش لە عێراق، سووریا، لوبنان و یەمەن بەردەوام هەڕەشە لە ئەمریکا دەکەن بەو پێیەی وەک پشتیوانی سەرەکی ئیسرائیل سەیری دەکەن. فوئاد حوسێن، وەزیری دەرەوەی عێراق لە میانی دیدارێکی تەلەڤزیۆنی ڕایگەیاند: لە پەیوەندی بەردەوامداین لەگەڵ لایەنی ئەمریکی، ئەوان دەڵێن ئەگەر گرووپە چەکدارەکان لێمان نەدەن لێیان نادەین. وا پێویست دەکات لەلایەن خۆمانەوە وا نەکەین عێراق بکەینە گۆڕەپانی شەڕ. فوئاد حوسێن دەشڵێت: ئێمە وای نابینین کە ئەمریکا دوژمنی عێراق بێت، پەیوەندییەکی بەهێزمان لەگەڵ لایەنی ئەمریکی هەیە، هاوکات پەیوەندییەکی مێژوویی و ستراتیژی و ڕێککەوتنیشمان لەگەڵ لایەنی ئەمریکی هەیە.
هاوڵاتی محەممەد جەواد زەریف، جێگری پێشووی سەرۆککۆماری ئیسلامی ئێران دوای هاتنە سەر دەسەڵاتی پزیشکیان پۆستەکەی بۆ ڕاوێژکاری سەرۆککۆمار گۆرا، ئەمڕۆ دەست لە کارکێشانەوەی خۆی ڕاگەیاند. جەواد زەریف دوای 11 ڕۆژ لە پۆستە نوێیەکەی دەستی لە کارکێشایەوە و داوای لێبووردنی لە گەلەکەی کرد بەوەی نەیتوانیوە خزمەت بکات. زەریف لە ئێکس نووسیویەتی: ئەمە یەکەم ئەزموون بوو و پڕ بوو لە کەم و کوڕی و من لە ئەنجامی کارەکەم ڕازی نیم، شەرمیشم هەیە کە نەمتوانی ڕای پسپۆڕی لیژنەکان و ئامادەبوونی ژنان و گەنجان و خزم و کەسوکار بە شێوەیەکی شایستە بەدەست بهێنم، وەک بەڵێنم دابوو. محەمەد جەواد زەریف، جێگری سەرۆککۆماری ئێران بۆ کاروبارە ستراتیژییەکان نامەی دەستلەکارکێشانەوەی خۆی پێشکەش بە سەرۆک مەسعوود پێشەشکیان سەرۆککۆماری ئێران کردووە. پزیشکیان ڕۆژی 1ی ئاب محەممەد جەواد زەریفی وەک جێگری سەرۆک کۆمار بۆ کاروباری ستراتیژی دەستنیشان کرد و بەرپرسیارێتی ناوەندی لێکۆڵینەوەی ستراتیجی سەرۆکایەتیی پێسپارد.
.png)
هاوڵاتی بەوتەی سەرچاوەیەک لە وەزارەتی دارایی، هێشتا وردبینی لیستی مووچەی مانگی حەوتی فەرمانبەرانی هەرێمی کوردستان تەواو نەکراوە. مانگانە وەزارەتی دارایی هەرێمی کوردستان، لیستی مووچەی مووچەخۆرانی هەرێم ڕەوانەی بەغدا دەکات، بۆ ئەوەی لەکاتی خۆیدا بەغدا پارەکە ڕەوانە بکات و کێشە بۆ مووچەخۆران دروست نەبێت، بەڵام تاوەکو ئێستا مووچەی مانگی حەوتی فەرمانبەرانی هەرێمی کوردستان لەلایەن بەغداوە نەنێردراو هۆکارەکەش درەنگ ناردنی لیستی مووچەی هێزە ئەمنییەکانە. بەوتەی سەرچاوەیەک لە وەزارەتی دارایی و ئابووری هەرێمی کوردستان بۆ هاوڵاتی، هۆکارێکی دواکەوتنی مووچەی فەرمانبەرانی هەرێمی کوردستان، درەنگ ناردنی لیستی مووچەی هێزە ئەمنییەکانە، هۆکارێکی دیکەش بەوتەی سەرچاوەکە "پێمان وتراوە قۆناغێکی تری وردبینی بۆ لیستی مووچە زیاد کراوە، پێشتر تەنیا دیوانی چاودێری دارایی عێراق وردبینی دەکرد، بەڵام ئێستا بەڕێوەبەرایەتی گشتیی بودجەش لە وەزارەتی دارایی عێراق وردبینی دەکات". سەرچاوەکەی وەزارەتی دارایی هەرێمی کوردستان دەڵێت " پەیوەندیم بە وەزارەتی دارایی عێراقەوە کرد، بەڵام ئەوانیش نازانن کەی وردبینیەکە تەواو دەبێت".
