وەزارەتی دەرەوەی ئەمەریکا لە ڕاگەیەنراوێکدا، پێشوازیی لە رێککەوتنی نێوان هەولێر و بەغدا بۆ دەستپێکردنەوەی هەناردەکردنی نەوتی هەرێمی کوردستان دەکات. لەڕاگەیەندراوەکەدا هاتووە: دەستخۆشی لە هەوڵە چارەنووسسازەکانی سەرۆکوەزیرانی عێراق و سەرۆکوەزیرانی هەرێمی کوردستان دەکەین، بۆ ئەوەی ئەم پێشکەوتنە ببێتە دى. هەروەها دەشڵێت : ئەم ڕێککەوتنە دەبێتە هۆی بەهێزکردنی هاوبەشی ئابووریی قازانجی هاوبەشی نێوان ئەمریکا و عێراق و هاندانی ژینگەیەکی سەقامگیرتری وەبەرهێنان لە سەرتاسەری عێراق بۆ کۆمپانیا ئەمریکییەکان و بەرزکردنەوەی ئاسایشی وزەی ناوچەکە و بەهێزکردنی سەروەری عێراق. وەزارەتى دەرەوەى ئەمریکا ئاماژە بۆ ئەوەشدەکات کە ئەم ڕێکەوتنەکە لەلایەن ئەمریکاوە ئاسانکاری بۆ کراوە و سوودی بەرجەستە بۆ هەردوو ئەمریکی و عێراقی دەهێنێت. دوای تێپەڕبوونی (18) ساڵ بەسەر یاسای نەوت و گازی هەرێم ئەمڕۆ (25/9/2025)، دامەزراوە فەرمییەکانی حکومەتی عێراق و بەدوایدا دامەزراوە فەرمییەکانی حکومەتی هەرێمی کوردستان ڕایانگەیاند، گەیشتوون بەڕێککەوتن لەبارەی ڕادەستکردنی نەوتی هەرێم بە کۆمپانیای بەبازاڕکردنی نەوتی عێراق (سۆمۆ). حکومەتی عێراق ڕۆژانە نزیکەی (230 هەزار) بەرمیل نەوت، کە مانگانە دەکاتە (6 ملیۆن و 900 هەزار) بەرمیل نەوت لە کێڵگە نەوتییەکانی هەرێم وەردەگرێت، کۆی بەهاکەی (592 ملیار و 20 ملیۆن) دیناری مانگانەیە. هاوکات دەبێت حکومەتی هەرێمی کوردستان نیوەی داهاتە فیدراڵییە نانەوتییەکان ڕادەستی حکومەتی عێراق بکات. لەلایەکى دیکەوە، ئامانج ڕەحیم، سکرتێری ئەنجوومەنی وەزیرانی هەرێمی کوردستان ڕایگەیاند: کاتژمێر شەشی بەیانیی ڕۆژی شەممە( 27ـی ئەیلوولی 2025) نەوت هەناردە دەکرێتەوە. وتەبێژی ئەپیکۆر ڕاگەیاند: ئەمڕۆ ڕۆژێکی زۆر گرنگە و ڕێککەوتنی هەناردەکردنەوەی نەوت واژۆ کراوە، بۆ ئەوەی لە چەند ڕۆژی داهاتوو پرۆسەکە دەست پێبکاتەوە. مایڵز کاگینز، وتەبێژی کۆمەڵەی پیشەسازیی نەوتی هەرێمی کوردستان (ئەپیکۆر) هاوکات پێشبینی دەکات، هەناردەکردنەوەی نەوت لە دوو ڕۆژ یان سێ ڕۆژی داهاتوو دەست پێبکاتەوە. ناوبراو دەشڵێت: لە چوارچێوەی ڕێککەوتنەکە حکوومەتی هەرێمی کوردستان ڕۆژانە 230 هەزار بەرمیل نەوت لە ڕێگەی کۆمپانیای سۆمۆوە هەناردە دەکات، 50 بۆ 60 هەزار بەرمیلیش بۆ پێویستی ناوخۆ بەکار دەهێنێت.
ئەمڕۆ پێنجشەممە دادگا فەڕەنسا بە تۆمەتی تێوەگلان لە کۆمەکی نایاسایی لیبیا سزای 5 ساڵ زیندانی بەسەر سارکوزی تەمەن 70 ساڵ سەپاند. تۆمەتەکەی سارکوزی ئەوەیە کە رێگەی داوە بە گەورە یاریدەدەرەکانی بۆ ئەوەی پارە لە رژێمەکەی قەزافی وەربگرن بۆ پاڵپشتی هەڵمەتی هەڵبژاردنی لەو کاتەی خۆی بۆ سەرۆکی فەرەنسا پاڵاوتبوو. گوایە سارکۆزی کە لە نێوان ساڵانی ٢٠٠٧ بۆ ٢٠١٢ سەرۆکی فەرەنسا بووە، "پشتیوانی دارایی نایاسایی لەلایەن موعەمەر قەزافی سەرۆکی ئەوکاتەی لیبیا وەرگرتووە بۆ ئەوەی لە ساڵی ٢٠٠٧دا بانگەشەی هەڵبژاردنی سەرۆکایەتی وڵاتەکەی بەڕێوەببات". گوایە سارکۆزی لە کاتی بانگەشەی هەڵبژاردنەکانی نێوان کۆتایی ساڵی ٢٠٠٦ تا سەرەتای ٢٠٠٧ بڕی ٥٠ ملیۆن یۆرۆی لە حکومەتی لیبیا وەرگرتووە. دوابەدوای ئەو تۆمەتانە، لە ساڵی ٢٠١٣ لێکۆڵینەوەی سەرەتایی لە ڕووداوەکە دەستیپێکرد، سارکۆزی لە ٢١ی ئازاری ٢٠١٨ لە پاریس دەستبەسەرکرا و لێکۆڵینەوەش لە دژی دەستیپێکرد بە تۆمەتی "پارەدارکردنی نایاسایی بۆ بانگەشەی هەڵبژاردن و گەندەڵی و شاردنەوەی پارەی گشتی لیبیا". لە لایەکی دیکەوە گوایە زیاد تەکیەدین، بازرگانێکی بەڕەچەڵەک فەرەنسی-لوبنانی و شایەتحاڵی دۆسیەی لیبیا، لە کۆتاییەکانی ساڵی ٢٠٠٦دا بڕی ٥ ملیۆن یۆرۆی لە لیبیاوە بۆ سارکۆزی هێناوە. ارکۆزی ئەو تۆمەتانەی ڕەتکردۆتەوە کە لە سەرەتای دۆسیەکەوە ئاراستەی کراوە، کە لەسەرەتای ئەمساڵەوە کرایەوە دوای لێکۆڵینەوەیەک کە زیاتر لە ١٠ ساڵە بەردەوامە. لە لایەکی دیکەوە، زیاد تەکیەدین، بازرگانێک بە ڕەچەڵەک فەرەنسی-لوبنانی و شایەتحاڵێکی "کلیل" بوو لە دۆسیەی لیبیا، لە ٢٣ی ئەیلول لە بەیروت کۆچی دوایی کرد.
بڕیارە سبەینێ هەینی کاتژمێر ٤:٠٠ بە کاتی ئیسرائیل، ناتانیاهۆ لە کۆبونەوەى گشتى نەتەوەیەکگرتوەکان وتارەکەى پێشکەش بکات، ئەمەش لەکاتێکدایە کۆنگرەکە بەرەو کۆتایی دەڕوات و زۆرینەى سەرۆک و شاندى وڵاتان وڵاتەکەیان بەجێهێشتوەو نزیکە لە چۆڵبوون. بەپێى ڕاپۆرتێکى کەناڵى ١٢ى ئیسرائیل، لە پشت پەردەوە هەوڵێک هەیە بۆ کۆبوونەوەی سێ قۆڵی لە نێوان ناتانیاهۆ و ترەمپ و ئەحمەد شەرع لەواشنتۆن. بەر لە ڕۆیشتنی بۆ کۆمەڵەی گشتی نەتەوە یەکگرتووەکان لە ئەمریکا، سەرۆکوەزیرانی ئیسرائیل بەڕۆژنامەنوسانى وت: لە کۆبوونەوەی گشتیی نەتەوە یەکگرتووەکاندا، ڕاستیەکانى خۆمان دەڵێم، هاووڵاتیانی ئیسرائیل، ڕاستی سەربازان لە وڵاتەکەمان. ئەو سەرکردانەش ئیدانە دەکەم کە لەبری ئەوەی بکوژان و دەستدرێژکاران و منداڵ سووتێنەران ئیدانە بکەن، دەیانەوێت دەوڵەتێکیان پێبدەن لە دڵی خاکی ئیسرائیلدا. ئەمە نابێت". هەروەها ئەوەشى خستەڕوو لە واشنتۆن بۆ جاری چوارەم لەگەڵ ترامپ کۆدەبێتەوە، وتى: لەگەڵیدا باسی ئەو دەرفەتە گەورانە دەکەم کە سەرکەوتنەکانمان هێناویەتییە ئاراوە، هەروەها پێویستیمان بۆ تەواوکردنی ئامانجەکانی شەڕەکە: گەڕاندنەوەی هەموو بارمتەکانمان، بۆ شکستپێهێنانی حەماس، و فراوانکردنی ئەو بازنەی ئاشتییەی کە کراوەیە بۆمان دوای سەرکەوتنە مێژووییەکەی لە 'ئەم کالاڤی' و سەرکەوتنەکانی دیکە کە بەدەستمان هێناوە. بەپێى میدیاکانى ئیسرائیل، بنیامین ناتانیاهۆ، سەرۆک وەزیرانی ئیسرائیل لەوتارەکەیدا باسی شەپۆلی دانپێدانانی دەوڵەتێکی فەلەستینی دەکات، هەروەها ڕەخنە لە وڵاتانی ڕۆژئاوایی دەگرێت کە جارێکی دیکە لایەنی هەڵەی مێژوویان هەڵبژاردووە و پاداشتی حەماسیان داوەتەوە. بڕیارە دوای کۆتایی هاتنى کۆنگرەى نەتەوەیەکگرتوەکان، ناتانیاهۆ ڕۆژی دووشەممە بە فڕۆکە بچێتە واشنتۆن بۆ کۆبوونەوەە لەگەڵ دۆناڵد ترەمپ سەرۆکى ئەمریکا، ئەمەش چوارەم کۆبوونەوەیەتى لە دوای مانگی یەکەوە لەگەڵ ترەمپ. سەرۆک وەزیرانى ئیسرائیل لەم دواییانەدا وەزیرانی ئاگادار کردۆتەوە کە چاوەڕوان دەکرێت لەگەڵ ترەمپ هەنگاوەکانی وەڵامدانەوەی ئەم شەپۆلە دانپێدانانە بە دەوڵەتێکی فەلەستینی تاوتوێ بکات. لە پشت پەردەوە هەوڵێک هەیە بۆ دروستکردنی کۆبوونەوەی سێ قۆڵی لە نێوان ناتانیاهۆ و ترەمپ و ئەحمەد شەرع، سەرۆکی سوریا. لە چەند ڕۆژی ڕابردوودا گفتوگۆ لەسەر ئەم پرسە لە ئیسرائیل بەڕێوەچووە. وادیارە ڕێککەوتن لەگەڵ سوریا هێشتا دوورە، بەڵام کەسانێک هەن هەوڵدەدەن وێنەی سەرکردە سێ قۆڵییەکان بکێشن. گرنگی ئەم دیدارە لە ڕاستیدا بوونی خۆیەتی.
ئاژانسی ڕۆیتەرز بڵاویکردەوە، نووسینگەی بنیامین ناتانیاهۆ، سەرۆکوەزیرانی ئیسرائیل، ڕۆژی چوارشەممە ڕایگەیاند، دانوستانەکان لەگەڵ سوریا بەردەوامن، هەروەها دەرئەنجامەکانیان پەیوەستە بە دەستەبەرکردنی بەرژەوەندییەکانی ئیسرائیل، لەوانەش داماڵینی سەربازی باشووری ڕۆژئاوای سوریا و سەلامەتی و ئاسایشی دروزەکان. بەیاننامەکەی نەتانیاهۆ کە بۆ دووەمجار لەم هەفتەیەدا پشتڕاستی کردەوە کە ئیسرائیل دانوستان لەگەڵ سوریا دەکات، لە کاتێکدایە کە سەرۆک وەزیران خۆی ئامادە دەکات بۆ ئەوەی بەرەو کۆبوونەوەی گشتی نەتەوە یەکگرتووەکان لە نیویۆرک بڕوات. نەتانیاهۆ یەکشەممەی ڕابردوو ڕایگەیاند، پێشکەوتن لە ڕێککەوتنی ئەمنی لەگەڵ سوریا بەدیهاتووە، بەڵام ڕێککەوتنێک لە ئارادا نییە. لەلایەکى دیکەوە ئەحمەد شەرع، سەرۆكی راگوزەری سوریا، لە کۆبونەوەکانی خولی ٨٠ی کۆمەڵەی گشتی نەتەوە یەکگرتووەکان، وتى : "سیاسەتەکانی ئیسرائیل بەشێوەیەک کاردەکەن کە پێچەوانەی هەڵوێستی نێودەوڵەتییە کە پشتیوانی لە سوریا و گەلەکەی دەکات، لە هەوڵێکدا بۆ ئیستغلالکردنی قۆناغی ئینتقالی، ناوچەکە بەرەوڕووی خولگەیەکی ململانێی نوێ دەبێتەوە کە خاڵە کۆتاییەکانیان نادیارە". جەختیشی لەوە کردەوە کە سوریا پابەندە بە ڕێککەوتنی جیابوونەوە لە نێوان هێزەکانی ئیسرائیل و سوریا لە ساڵی ١٩٧٤ لە بەرزاییەکانی جۆلان و پەنا دەباتە بەر ڕێگەی دیپلۆماسی بۆ چارەسەرکردنی ناکۆکییەکان لەگەڵ ئیسرائیل. سەرۆک کۆماری سووریا وتی: هەڕەشەکانی ڕژێمی زایۆنی لە دژی سووریا لە دوای 8ی کانوونی دووەمی 2024 کە ڕژێمی پێشوو ڕووخاند، کەم نەبووەتەوە. ئاماژەی بەوەشکرد، ئیسرائیل قۆناغی ئینتقالی لە دیمەشق قۆستەوە و ناوچەکەی خستووەتە بەردەم مەترسیی ململانێی نوێ، بەڵام سوریا شەڕی ناوێت و دیالۆگ و دیپلۆماسی بەکاردەهێنێت بۆ چارەسەرکردنی قەیرانی ئێستا.
لە چاوپێکەوتنێکدا لەگەڵ کەناڵى ئەلعەرەبیە ئیمانوێل ماکرۆن، سەرۆکی فەرەنسا دووپاتیکردەوە کە کار لەسەر دەستپێکردنی پلانێک دەکات بە ناوی "ئاسایش و ئاشتی بۆ هەمووان" بە ئامانجی کۆتاییهێنان بە شەڕی کەرتی غەززە. ماکرۆن وتی پلانەکە "ئاگربەست و ئازادکردنی زیندانییەکان و پێکهێنانی ئیدارەیەکی ئینتقالی لە غەززە و ڕێکخستنەوەو نوێکردنەوەى هێزەکانی پۆلیس لەخۆدەگرێت". هەروەها داوای بوونی "هێزێکی نێودەوڵەتی" دەکات بۆ پاراستنی سەقامگیری لە غەززەدا. سەرۆکی فەرەنسا ڕوونی کردەوە کە "ئەو هێزە نێودەوڵەتییەی کە بۆ غەززە پلانی بۆ دانراوە، ئەرکی نەتەوە یەکگرتووەکان وەردەگرێت"، ئاماژەی بەوەشکرد، "وڵاتانی ناوەوە و دەرەوەی هەرێم بەشداری لە پلانی ئاسایش و ئاشتی بۆ غەززە دەکەن". لە چوارچێوەیەکی پەیوەندیداردا، ماکرۆن ئاماژەی بەوەدا کە "دانوستاندنەکان لەسەر خاکەکان یەکێکە لە قۆناغەکانی دامەزراندنی دەوڵەتی فەلەستینی"، ئاماژەی بەوەشکرد، "دەمانەوێت دەوڵەتێکی فەلەستینی داماڵراو دابمەزرێنین کە دان بە ئیسرائیلدا بنێت". جەختیشی لەوە کردەوە کە "دەبێت حکومەتی (بنیامین ناتانیاهۆ سەرۆکوەزیرانی ئیسرائیل) ئەم جەنگە خوێناوییە ڕابگرێت"، بە لەبەرچاوگرتنی ئەوەی کە "ئاشتی باشترین ڕێگەیە بۆ پاراستنی ئیسرائیل و گەڕاندنەوەی متمانەی ئیسرائیل". سەرۆکی فەرەنسا هەروەها ڕایگەیاندووە کە "نابێت هیچ کەسێک ڕازی بێت بە لکاندنی کەرتی ڕۆژئاوا لەلایەن ئیسرائیلەوە"، ڕوونیشیکردەوە کە "لکاندنی ئیسرائیل بۆ کەناری ڕۆژئاوا هیچ پەیوەندییەکی بە حەماس و هێرشەکەی ٧ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٣ەوە نییە". سەرۆکی فەڕەنسا، لە میانەی وتارێکی نەتەوە یەکگرتووەکان ڕۆژی دووشەممە، دانی بە دەوڵەتێکی فەلەستینیدا نا و ڕایگەیاند کە بەردەوام دەبێت لە شەڕی دژە جوولەکە، ئەمەش دوای ڕەخنەی ئیسرائیل و ئەمریکا.
ئاژانسی ئەی پی ئەمڕۆ (چوارشەممە) بە پشتبەستن بە وێنەکانی مانگی دەستکرد بڵاویکردەوە، ئێران دەستیکردووە بە گەڕاندنەوەی دامەزراوەکانی بەرهەمهێنان و پەرەپێدانی مووشەکی بالیستیکی کە لەشەڕى ١٢ ڕۆژەدا ئیسرائیل بەتوندى لێیداوە. شارەزایان دەڵێن پێکهاتەیەکی سەرەکی، ئەو میکسەرە گەورانەی کە پێویستن بۆ بەرهەمهێنانی سووتەمەنی ڕەق بۆ موشەکەکان هێشتا نەماوە؛ ئێران پێی وایە دەستپێکردنەوەی بەرهەمهێنانی مووشەک کلیلی ڕێگریکردن لە ئیسرائیلە. ئەمەش لەکاتێکدایە پێشبینی دەکرێت لە چەند ڕۆژی داهاتوودا دوای نوێکردنەوەی سزاکانی نەتەوە یەکگرتووەکان بە چالاککردنی میکانیزمی سناپباک دەستکەوتنی بەشێک لەو پێداویستیانەى بۆ نۆژەنکردنەوەى ئەو پرۆژە موشەکیانە زۆر قورستر بێت. پێکهێنانەوەی بەرنامەی مووشەکی بۆ کۆماری ئیسلامی زۆر گرنگە، کە پێی وایە ڕەنگە خولێکی دیکەی شەڕ لەگەڵ ئیسرائیل ڕووبدات. ئەم مووشەکانە یەکێکە لە کەمترین ڕێگری سەربازی ئێران دوای ئەوەی شەڕەکە سیستەمی بەرگری ئاسمانی وڵاتەکەی لەناوبرد - شتێک کە تاران لە مێژە پێداگری لەسەر ئەوە دەکات کە هەرگیز ناخرێتە ناو دانوستانەکان لەگەڵ ڕۆژئاوا. هاوکات شەوى ڕابردوو ڕێبەری باڵای کۆماری ئیسلامیی ئێران لە پەیامێکی ڤیدیۆییدا کە لە تەلەفزیۆنی فەرمی ئێران بڵاوکرایەوە، دوا هەڵوێستی وڵاتەکەی ڕایگەیاند و بە هەموو جۆرێک دانوستانی ڕاستەوخۆی لەگەڵ ئەمەریکا ڕەتکردەوە، گوتی: ئەمە دوا چانسی ڕێگرییە لە دووبارە سەپاندنەوەی سزاکان بەسەر ئێران. خامنەیی گوتیشی "ئێران بە هیچ جۆرێک لە بابەتی پیتاندنی یۆرانیۆم، ملکەچی گوشارەکانی ئەمەریکا نابێت، دەشڵێت: تاران بەهیچ شێوازێک نیازی دروستکردنی بۆمبی ئەتۆم نییە." ڕاشیگەیاند، لەم بارودۆخەی ئێستادا هەر جۆرە دانوستانێک لەگەڵ ئەمەریکا، تەنیا لەبەرژەوەندی سەرۆکی ئەو وڵاتەیە و جگە لە زیان هیچ سوودێکی بۆ ئێران نابێت، چونکە دەیکاتە دەستکەوتێک خۆی پێ دەنوێنێت، وەک ئەوەی بە زەبری هێز و هەڕەشە، ئێرانی بۆ گەڕانەوەی سەر مێزی دانوستان ناچار کردبێت. ئەم قسانەی ڕێبەری باڵای ئێران لە کاتێکدایە، سەرۆک کۆماری ئیسلامی ئێران، مەسعود پزیشکیان بۆ بەشداری لە کۆبوونەوەکانی کۆمەڵەی گشتیی نەتەوە یەکگرتووەکان چووەتە نیویۆرک، بەڵام ئەم هەڵوێستەی خامنەیی ڕێگری دەکات لە ئەگەری دروستکردنی هەر پەیوەندییەک لەگەڵ بەرپرسانی ئەمەریکا. ئەم پەیامە ڤیدیۆییەی ڕێبەری باڵای ئێران چەند کاتژمێرێک دوای لێدوانەکانی ترەمپ دێت، کە وەکوو ئاماژەیەک بۆ ئێران و چەکی ئەتۆمی، گوتی "بە هیچ جۆرێک ڕێگە بە گەورەترین پاڵپشتیکاری تیرۆر نادەین، مەترسیترین چەکی جیهانی بەدەستەوە بێت".
سەرۆکی ئەمریکا ڕایگەیاند، دانپێدانانی دەوڵەتی فەلەستین لەلایەن ژمارەیەک هاوپەیمانی واشنتۆنەوە، "پاداشتێکە بۆ حەماس و درێژەدانە بەدڕندەیی، پێویستە کۆتایی بە شەڕی غەززە بهێنین و دانوستان بۆ ئاشتی بکەین و دەستبەجێ بارمتەکانیش ئازاد بکرێن و بگەڕێنینەوە. ئەمڕۆ سێشەممە، دۆناڵد ترەمپ، سەرۆکی ئەمریکا وتارێکى لە کۆمەڵەی گشتی نەتەوە یەکگرتووەکان پێشکەشکرد، لەبەشێکیدا وتى: لە ماوەی حەوت مانگدا کۆتایی بە حەوت جەنگ لە سەرانسەری جیهان هێناوە، کە هەندێکیان نزیکەی ٣٠ ساڵیان خایاندوە، ئێمە هیچمان لە نەتەوە یەکگرتووەکان دەست نەکەوت. ترامپ لە میانەی وتارەکەیدا ئاماژەی بەوەدا کە ناتوانرێت ڕێگە بە ئێران بدرێت خاوەنی چەکی ئەتۆمی بێت، زیادی کرد: هەڵوێستی من زۆر سادەیە: ناکرێ ڕێگە بە سپۆنسەری پێشەنگی جیهان بۆ تیرۆر بدرێت کە خاوەنی مەترسیدارترین چەکی جیهان بێت، هاوکاریم پێشکەش بە خامنەیی (ڕێبەری ئێران) کرد و وەڵامەکەش بۆ هەڕەشەکردن بوو لە بەرژەوەندییەکانی ئەمریکا. بەشێک لەقسەکانى دۆناڵد ترەمپ، سەرۆکی ئەمریکا: ـ هەمووان ئەڵێن دەبێت خەڵاتی نۆبڵی ئاشتیم پێبدرێت، بەڵام خەڵاتی راستەقینە رزگاركردنی رۆحەكانە لەرێگەی راگرتنی جەنگەكانەوە. ـ ئێستا چەكە وێرانكەرەكان مەترسیدارترین شتن كە روبەڕووی جیهان بوونەتەوە ـ نابێت رێگە بە ئێران بدرێت مەترسیدارترین چەكی لە جیهاندا هەبێت. ـ دامەزراوەی سەرەكی ئەتۆمی ئێرانمان لەناوبردو هەموو سەركردەكانی پێشووی ئێران كوژران. ـ كۆتایم بە شەڕی ئێران و ئیسرائیل هێناو هەردوولا رێككەوتن چیتر شەڕ نەكەنەوە. ـ چین بەرێژەیەكی زۆرتر لە هەموو وڵاتانی پێشكەوتوو غازی دووەم ئۆكسیدی كاربۆن بەرهەمدەهێنێت. ـ لە ماوەی شەش ساڵی ڕابردوودا چووینە سەردەمی قەیرانی گەورە. ـ ئێمە خاوەنی بەهێزترین ئابووری و بەهێزترین سەربازی و بەهێزترین سنوورین. ـ لەوەتەی دەستبەکاربووم، ١٧ ترلیۆن دۆلارمان وەبەرهێنان کردووە. ـ کۆچی نایاسایی وڵاتان وێران دەکات و دەبێت ڕووبەڕووی ببنەوە. ـ نزیکەی هەموو ئەندامانی ناتۆ بە فەرمی پابەندبوون بە زیادکردنی خەرجییە سەربازییەکانیان بۆ 5%. ـ ئێمە لەگەڵ زۆرێک لە وڵاتانی جیهان دانوستانمان کردووە بۆ ڕێککەوتنی بازرگانی. ـ خەمی من ڕزگارکردنی ژیانە نەک بەدەستهێنانی خەڵات.
ئەنتۆنیۆ گۆتێرێس سکرتێری گشتی نەتەوە یەکگرتووەکان ڕۆژی سێشەممە دووپاتی کردەوە کە ترسناکییەکان لە غەززە بەردەوامن و قەبارەی کوشتنەکان هەموو سنوورەکانی تێپەڕاندووە و جەختی لەوە کردەوە کە چارەسەری دوو دەوڵەتی تاکە ڕێگایە بۆ گەیشتن بە ئاشتی. ئەنتۆنیۆ گۆتێرێس سکرتێری گشتی نەتەوە یەکگرتووەکان لە سەرەتای وتارەکەیدا لە کۆبوونەوەی گشتی نەتەوە یەکگرتووەکان دووپاتی کردەوە کە؛ هیچ پاساوێک نییە بۆ سزادانی بەکۆمەڵی گەلی فەلەستین و شەڕی غەززە لە سێیەم ساڵی نزیک دەبێتەوە و ژمارەی مردن و وێرانکارییەکان لە غەززە بەردەوام لە زیادبوندایە. ئەمڕۆ سێشەممە، سکرتێری گشتی نەتەوە یەکگرتووەکان رایگەیاند، ڕەوشتی غەززە تەواو مەترسیدارە و سەرەڕای رێوشوێنەکان لەلایەن دادگای نێودەوڵەتییەوە، برسێتی لە کەرتەکە راگەیەندراوە، داواشی لە کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی کرد بەرپرسیارێتی لە ئەستۆ بگرن. ناوبراو دەشڵێت؛ جیهان نەتەوە یەکگرتووەکانی هەڵبژارد بۆ ئەوەی ئاژاوەگێڕی بگۆڕێت بۆ هاوکاری و ململانێکان بکات بە ئاشتی. گۆتێریس لەبارەی غەززەشەوە هۆشداریداوە؛ ئەو رەوشە ترسانەکە نزیک دەبێتەوە لە ساڵی سێیەم و ژمارەی مردن، برینداربون و وێرانکارییەکان بەردەوام روو لە زیاد بونە، جەختیشیکردوەتەوە لەوەی پشتگیری لە چارەسەری دوو دەوڵەتی دەکەن وەک تاکە ڕێگە بۆ گەیشتن بە ئاشتی و سەقامگیری، هەروەها داوای ڕاگەیاندنی ئاگربەست لە غەززە و ئازادکردنی بارمتەکانیش دەکات. ئەمینداری گشتی دەشڵێت؛ دوای هەشت دەیە لە دامەزراندنی نەتەوە یەکگرتووەکان، ڕووبەڕووی قەیرانی هاوشێوەی ئەو قەیرانانە دەبنەوە کە بوە هۆی دامەزراندنی رێکخراوەکە، بەبێ ناوهێنانیش دەڵێت؛ ژمارەیەک وڵات وا هەڵسوکەوت دەکەن کە یاسا نێودەوڵەتییەکان نازانن.
دۆناڵد ترەمپ، سەرۆکی ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمەریکا ئەمڕۆ سێشەممە لەگەڵ سەرکردە و بەرپرسانی چەند وڵاتێکی زۆرینەی موسڵمان کۆدەبێتەوە، ئەمەش لەکاتێکدایە بارودۆخی کەرتی غەززە کە لەژێر پەرەسەندنی هێرشی ئیسرائیلدایە. کارۆلین لیڤیت، وتەبێژی کۆشکی سپی ڕۆژی دووشەممە لە لێدوانێکی ڕۆژنامەوانیدا ڕایگەیاند، ترامپ کۆبوونەوەیەک لەگەڵ وڵاتانی سعودیە، ئیماراتی یەکگرتووی عەرەبی، قەتەر، میسر، ئوردن، تورکیا، ئەندەنوسیا و پاکستان ئەنجام دەدات. سەرچاوەیەکی ئاگادار لەو بابەتە ڕایگەیاندووە کە لە کۆبوونەوەکەدا باس لە دۆخی غەززە دەکرێت. پێشتر ماڵپەرى ئەکسیۆس لە ڕاپۆرتێکدا ڕایگەیاندبوو کە ترەمپ پێشنیارێک بۆ ئاشتی و داهاتووی حوکمڕانی لە غەززە لە دوای جەنگ پێشکەش بە سەرکردەکانی ئەم کۆمەڵە وڵاتە دەکات . جگە لە ئازادکردنی دیلەکانی ئیسرائیل لە غەززە و کۆتاییهێنان بە شەڕ، ئەکسیۆس پێشبینی دەکات ترەمپ بنەماکانی کشانەوەی ئیسرائیل لە کەرتی و داهاتووی حوکمڕانی لەوێ دوای کۆتاییهاتنی جەنگ، بەبێ بەشداریکردنی حەماس تاوتوێ بکات. ماڵپەڕەکە ئاماژەی بەوەشکردووە، ئەمریکا دەیەوێت وڵاتانی عەرەبی و ئیسلامیش ڕێکبکەون لەسەر ناردنی هێزی سەربازی بۆ غەززە بۆ هاوکاریکردنی کشانەوەی ئیسرائیل و دابینکردنی بودجەی عەرەبی و ئیسلامی بۆ قۆناغی ئینتقالی و ئاوەدانکردنەوە. لەلایەکى دیکەوە دۆناڵد ترامپ ئەمرؤ سێشەممە لە کۆبوونەوەی گشتی نەتەوە یەکگرتووەکان وتار دەدات، ئەمەش دوای ڕۆژێک لە کۆبوونەوەی دەیان سەرکردەی جیهان لە نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ پشتیوانی لە دەوڵەتێکی فەلەستین. ئەمەش گۆڕانکارییەکی دیپلۆماسی مێژووییە دوای نزیکەی دوو ساڵ لە شەڕی غەززە، بەڵام ڕووبەڕووی بەرخۆدانی توندی ئیسرائیل و ئەمریکا دەبێتەوە. ئەو وڵاتانە ڕایانگەیاند کە چارەسەری دوو دەوڵەتی تاکە ڕێگایە بۆ گەیشتن بە ئاشتی، بەڵام ئیسرائیل جەختی لەوە کردەوە کە "داننان بە دەوڵەتێکی فەلەستینی پاداشتێکە بۆ توندڕەوی". هێرشەکانی ئیسرائیل بۆ سەر کەرتی غەززە لە ئۆکتۆبەری ٢٠٢٣ەوە تا ئێستا زیاتر لە ٦٥ هەزار فەلەستینی گیانیان لەدەستداوە و برسێتی لێکەوتووەتەوە. ژمارەیەکی زۆر لە پسپۆڕانی مافی مرۆڤ و توێژەران و لێکۆڵینەوەیەکی نەتەوە یەکگرتووەکان هەڵسەنگاندنیان بۆ ئەوە کردووە کە ئەم هێرشە دەگاتە "جینۆساید". ترەمپ بەڵێنیدا بە خێرایی کۆتایی بە شەڕی غەززە بهێنێت، بەڵام دوای هەشت مانگ لە دەستبەکاربوونی، چارەسەرێک بە زەحمەت ماوەتەوە. ماوەی سەرۆکایەتی ترەمپ بە ئاگربەستی دوو مانگەی نێوان ئیسرائیل و حەماس دەستیپێکرد، کە بە هێرشە ئاسمانییەکانی ئیسرائیل لە ١٨ی ئازاردا ٤٠٠ فەلەستینی کوژران، لەم دواییانەدا وێنەی فەلەستینییە برسیەکان، لەنێویاندا منداڵان، توڕەیی جیهانیی لەسەر هێرشی ئیسرائیل بۆ سەر غەززە لێکەوتەوە.
بڕیارە ئەمڕۆ دووشەممە دۆناڵد ترەمپ، سەرۆکی ئەمریکا لە پەراوێزی کۆبوونەوەی گشتی نەتەوە یەکگرتووەکان لە نیویۆرک لەگەڵ کۆمەڵێک سەرکردەی عەرەبی کۆببێتەوە. ئەم کۆبونەوەیەش لەکاتێکدایە تەنها چەند ڕۆژێک پێش کۆبوونەوەی بڕیارە لەگەڵ بنیامین ناتانیاهۆ سەرۆکوەزیرانی ئیسرائیل لە کۆشکی سپی لە ٢٩ی ئەیلولدا دێت، ئەمەش لە کاتێکدایە کە شەپۆلێکی دانپێدانان بە دەوڵەتێکی فەلەستین و هەڕەشەکانی ئیسرائیل بۆ لکاندنی کەناری ڕۆژئاوا . بەگوێرەی سەرچاوە ئاگادارەکانی ئەمریکا، کۆبوونەوەکان تیشک دەخەنە سەر ڕێگاکانی کۆتاییهێنان بە شەڕی کەرتی غەززە و پەرەپێدانی دیدگایەک بۆ ڕۆژی دواتر. هەروەها سەرچاوەکان پشتڕاستیان کردەوە کە کۆشکی سپی پێشتر بانگهێشتنامەی بۆ کۆبوونەوەکە ناردووە، بەپێی ئاکسیۆس. هاوکات ئیدارەی ترەمپ هەوڵدەدات وڵاتانی عەرەبی پاڵپشتی هەوڵەکانی ئەمریکا بکەن بۆ کۆتاییهێنان بە شەڕی غەززە و بەشداریکردن لە پلانی "ڕۆژی دوای"، لەگەڵ ئەگەری ناردنی هێز بۆ سەقامگیری سەقامگیری و جێگرتنەوەی سوپای ئیسرائیل، بەپێی سەرچاوەکان. هاوکات سەرچاوەکان پێشبینیان دەکرد سەرکردەکانی عەرەبی داوا لە ترەمپ بکەن فشار بخاتە سەر نەتانیاهۆ بۆ ئەوەی کۆتایی بە شەڕی غەززە بهێنێت و دووربکەوێتەوە لە هەنگاوەکانی لکاندنی کەرتی ڕۆژئاوا. دوێنێ ناتانیاهۆ سوێندی خوارد "بەردەوام بێت لە شەڕ بۆ پاراستنی سنوورەکانی وڵاتەکەی" و ڕێگری لە "دامەزراندنی دەوڵەتی فەلەستین" بکات. ئەمەش لە کاتێکدایە کە ئیسرائیل هێرشەکانی چڕتر دەکاتەوە و ئۆپەراسیۆنە زەمینیەکانی فراوانتر دەکات کە ئامانجی دەستبەسەرداگرتنی تەواوی کەرتی غەززەیە، کە پێشتر نزیکەی ٧٠%ی ناوچەی وێرانکراوی فەلەستینی داگیرکردووە.
کییەر ستارمەر، سەرۆکوەزیرانی بەریتانیا بە فەرمی دانپێدانانی بە دەوڵەتی فەڵەستیندا راگەیاند، کەنەدا و ئوستراڵیاش هەمان بڕیاریاندا و ئەم هەنگاوەیان وەکو فشارێک بۆسەر ئیسرائیل لێکدایەوە، بۆ راگرتنی شەڕ لە غەززە. سەرۆکوەزیرانی بەریتانیا رایگەیاند، بۆ زیندووکردنەوەی ئاشتی لەنێوان فەڵەستین و ئیسرائیل، ئەمڕۆ بەفەرمی دانمان نا بە دەوڵەتی فەلەستیندا و کاردەکەین بۆ بەدیهێنانی ئاشتی و زیندوو هێشتنەوەی چارەسەری دوو دەوڵەتی، گوتیشی، " ئەمڕۆ ئێمەش دەنگمان دەخەینە پاڵ ئەو 150 وڵاتەی دانیان بە دەوڵەتی فەڵەستیندا ناوە". ستارمەر لە تۆمارێکی ڤیدیۆییدا، کە لە تۆڕی ئێکس بڵاوکرایەوە، جەختی لەوەکردەوە، پێویستە حەماس لە داهاتوودا هیچ رۆڵێکی نەبێت، نە ئیداری نە ئەمنی، هاوکات سزای نوێی بەسەر بزووتنەوەی حەماسدا سەپاند و سزاکەش لە داهاتووی نزیکدا جێبەجێدەکرێن، گوتیشی، پێویستە حەماس دەستبەجێ بارمتەکان ئازاد بکات و بەردەوامدەبن لە هەوڵەکانیان بۆ ئازادکردنیان. سەرۆکوەزیرانی بەریتانیا گوتی، ئیسرائیلی و فەڵەستینییەکان دەیانەوێت بەبێ توندوتیژی و ئازاردان، بە ئاشتی بژین و گەلی بەریتانیاش دەیەوێت ئەو ویستەیان بەدی بێت. هاوکات حکومەتی ئوستراڵیاش لە راگەیەندراوێکدا ئاماژەی بەوەکردووە، کە ئەوان دان بە خواستی رەوای گەلی فەڵەستین دەنێن، بۆ دروستکردنی دەوڵەتێکی تایبەت بە خۆیان، بەو مەرجەی حەماس هیچ رۆڵێکی لە داهاتوودا نەبێت. مارک کارنی، سەرۆکوەزیرانی کەنەداش داننانی بە دەوڵەتی فەڵەستیندا راگەیاند و جەختی لە چارەسەری دوو دەوڵەتی و داهاتوویەکی ئاشتییانە بۆ دۆزی فەڵەستین کردەوە.
سوپای پاسدارانی ئێران رایگەیاندووە، هەر هێرشێک لەلایەن ئەمریکا و ئیسرائیلەوە لەلایەن هێزەکانیانەوە وەڵامی توندی دەبێت و جەختی لەوەشکردووەتەوە کە ئامانجی دوژمنەکانیان پوچەڵکردووەتەوە. سوپای پاسدارانی ئێران ئەمڕۆ یەکشەممە، 21ی ئەیلولی 2025، بە بۆنەی دەستپێکردنەوەی "هەفتەی بەرگریی پیرۆز"، لە راگەیەندراوێکدا ئاشکرایکردووە، کە پڕۆسەی بەهێزکردنی هێزە چەکدارەکان لە بوارە جیاجیاکاندا ناوەستێت. ئاماژەی بەوەشدا لە ئەگەری هەر هەڵە یان دەستدرێژییەکی نوێ لەلایەن دوژمنەکانیانەوە، ئێران دەستی باڵای دەبێت لە بەرەکانی جەنگدا و وەڵامی توند و کوشندەی دەبێت. سوپای پاسدارانی ئێران دەشڵێت، ئەزموونی جەنگی سەپێنراوی ئەم دواییە دەریخست کە تەنانەت لە سەختترین کاتی گەمارۆ و فشارە ئابوورییەکاندا، هێزە چەکدارەکانیان توانیویانە بە پشتبەستن بە زانست و توانای ناوخۆیی، ئامانجەکانی دوژمن پوچەڵبکەنەوە. لە راگەیەندراوەکەیدا سوپای پاسداران جەختی لەوە کردووەتەوە کە هێزە چەکدارەکانی ئێران ئامادەن بۆ هەر هێرش و بەرگرییەک، هێزە وشکانی، ئاسمانی و دەریاییەکانیان ئامادەن و هەروەها لە رووی تەکنەلۆجیا و مووشەکەوە لە بەرزترین ئاستی ئامادەباشیدان. 22ی ئەیلولی هەموو ساڵێک بە "هەفتەی بەرگریی پیرۆز" لە ئێران ناسراوە، کە تێیدا لە ساڵی 1980 عێراق لەو رۆژەدا هێرشی کردە سەر ئێران و سەرەتای ئەو هەفتەیە بە "هەفتەی بەرگریی پیرۆز" لای ئێرانییەکان ناودەبرێت. لەو هەفتەیەدا چەندین چالاکی جۆراوجۆر بەڕێوەدەچێت و ئێران بە یادێکی نیشتمانی دایدەنێت. جێی باسە، لە 13ـی حوزەیرانی 2025 ئیسرائیل هێرشی کردە سەر ئێران و لە 24ـی هەمان مانگ ئاگربەست راگەیەندرا. بەگوێرەی ئامارەکانی حکومەتی وڵاتەکە، بەهۆی ئەو هێرشانەوە هەزار و 62 کەس کوژراون و نزیکەی 5 هەزار برینداربوون. هەروەها نزیکەی هەشت هەزار باڵەخانەی نیشتەجێبوون، 219 یەکەی پیشەسازی، 7 نەخۆشخانە و 11 ئۆتۆمبێلی فریاگوزاریی کرانە ئامانج.
ڕۆژنامەی وۆڵ ستریت جۆرناڵ بە پشتبەستن بە سەرچاوە ئاگادارەکان لەم بابەتە بڵاویکردەوە، ئیدارەی ترەمپ داوای ڕەزامەندی کۆنگرێس دەکات بۆ فرۆشتنی چەک بە بەهای نزیکەی شەش ملیار دۆلار بە ئیسرائیل. ئیدارەی ترەمپ بە کۆنگرێسی ڕاگەیاندووە کە پلانی هەیە نزیکەی شەش ملیار دۆلار چەک بە ئیسرائیل بفرۆشێت، ئەمەش پەرەسەندنێکی نوێی پشتیوانییە بۆ هاوپەیمانی ئەمریکا لەکاتێکدا ڕووبەڕووی زیادبوونی گۆشەگیری دەبێتەوە بەهۆی بەردەوابوونى شەڕەکەی لە غەززە . فرۆشتنی 3.8 ملیار دۆلار بۆ 30 هێلیکۆپتەری ئەپاچی AH-64 AH-64، نزیکەی دوو هێندەکردنی پشکەکانی ئێستای ئیسرائیل و فرۆشتنی 1.9 ملیار دۆلار بۆ 3200 ئۆتۆمبێلی هێرشبەری پیادە بۆ سوپای ئیسرائیل لەخۆدەگرێت، بەپێی وتەی بەرپرسێکی ئەمریکی و کەسێکی دیکەی ئاشنا بەو پێشنیازە کە بەمەرجی ئەوەی ناوی ئاشکرا نەکراوە قسەی کردووە بۆ گفتوگۆکردن لەسەر ئەو پلانانەی کە تا ئێستا ئاشکرا نەکراون. بڕی ئەو پاکێجە ٦ ملیار دۆلارە لەلایەن دوو کەسی دیکەی ئاشنای ئەو بابەتە پشتڕاستکرایەوە و مۆڵەتی ئەوەیان پێدا ناویان نەهێنرێت بۆ گفتوگۆکردن لەسەری، چونکە پلانەکان ئاشکرا نەبوون. کۆنگرێس بە شێوەیەکی ڕۆتینی پێداچوونەوەی نافەرمی بۆ فرۆشتنی ئەو جۆرە چەکانە لە ئاستی لیژنەکاندا ئەنجام دەدات، داواکارییەکان دەنێرێتەوە بۆ وەزارەتی دەرەوە بۆ پرۆسەی فەرمیتر. ئەم فرۆشتنانە بەشێکە لە ڕێککەوتنێکی ١٠ ساڵەی نێوان ئەمریکا و ئیسرائیل کە نزیکە لە کۆتایی. ئەم فرۆشتنە گەورەیە لە کاتێکدایە پلانەکان و هەوڵەکانى ئەمریکا بۆ کۆتاییهێنان بە شەڕی نزیکەی دوو ساڵەی نێوان ئیسرائیل و حەماس وەستاون و هیچ بەرەوپێشچوونێکیان نەبوووە دوای ئەوەى ئیسرائیل هێرشى کردە سەر سەرکردەکانی حەماس لە دەحەی پایتەختی قەتەر، ئیدانەکردنی بەرفراوانی هاوپەیمانەکانی ئەمریکا لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستی لێکەوتەوە. ئەمریکا سەرەڕای پەرەسەندنی فشارە نێودەوڵەتییەکان بۆ سەر ئیسرائیل و هەوڵەکانی ژمارەیەکی زۆر لە دیموکراتەکانی ئەنجومەنی پیرانی ئەمریکا بۆ ڕێگریکردن لە فرۆشتنی چەکی هێرشبەری بە ئیسرائیل، بەردەوامە لە پشتیوانییەکانی . وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا ڕەتیکردەوە هیچ لێدوانێک لەسەر ئەو فرۆشتنە بدات، کە بۆ یەکەمجار لەلایەن ڕۆژنامەی وۆڵ ستریت جۆرناڵەوە بڵاوکرایەوە. بەریتانیا کە ساڵی ڕابردوو ڕایگەیاند کە هەناردەکردنی هەندێک چەک بۆ ئیسرائیل ڕادەگرێت بەهۆی نیگەرانییەکان لەوەی کە بۆ پێشێلکردنی یاسا مرۆییە نێودەوڵەتییەکان بەکاریان بهێنرێت، لەم دواییانەدا ڕێگری لە بەرپرسانی حکومەتی ئیسرائیل کرد کە بەشداری گەورەترین پێشانگای چەک لە وڵاتەکەیان بکەن. هەروەها تورکیا ڕایگەیاند کە ئاسمانی وڵاتەکەی بەڕووی فڕۆکەکانی حکومەتی ئیسرائیل و هەر بارێکی چەک بۆ سوپای ئیسرائیل دادەخات و جۆرجیا مێلۆنی سەرۆک وەزیرانی ئیتاڵیاش لە وتارێکدا هێرشەکانی ئیسرائیل بۆ سەر غەززە بە توندى شەرمەزار کرد. ترەمپ ڕۆژى هەینی ڕایگەیاند، بەنیازە هەفتەی داهاتوو لە واشنتۆن چاوی بە ڕەجەب تەیب ئەردۆغان، سەرۆک کۆماری تورکیا بکەوێت، لەگەڵ پلانی تاوتوێکردنی کڕینی فڕۆکەی بۆینگ و گرێبەستێک بۆ فڕۆکەی جەنگی ئێف 16. ئیدارەی بایدن ناردنی بۆمبی دوو هەزار پاوند بۆ ئیسرائیل وەستاند بەهۆی نیگەرانییەکانی لەبارەی قوربانیانی مەدەنییەوە، بەڵام ترەمپ ئەو دەستبەسەرداگرتنی هەڵگرت کاتێک لە مانگی یەکدا دەستبەکاربوو. ئیدارەی ترەمپ پێشتر نزیکەی ١٢ ملیار دۆلاری وەک هاوکارییە سەربازییە گەورەکان بۆ ئیسرائیل لەمساڵدا پەسەند کردووە. لەم دواییانەدا ئەمریکا لە مانگی حوزەیرانی ڕابردوودا ڕەزامەندی دەربڕی لەسەر فرۆشتنی چەک بە بڕی نیو ملیار دۆلار بە ئیسرائیل. ئەم دوایین داواکارییەی ئیدارەی ترەمپ نزیکەی مانگێک لەمەوبەر بۆ کۆنگرێس نێردراوە.
ئەنجوومەنی ئاسایشی نێودەوڵەتی بڕیاری دا لێخۆشبوون لە سزاکانی سەر ئێران درێژنەکرێتەوە. بەمەش ئەگەر رێککەوتنێک نەکرێت، لە 28ی ئەم مانگەوە سزای تووندی نەتەوە یەکگرتووەکان بەسەر ئێراندا دەسەپێندرێنەوە، کە ئەوە گورزێکی گەورەی ئابوورییە بۆ تاران. تەنیا رووسیا، چین، جەزائیر و پاکستان لە بەرژەوەندیی درێژکردنەوەی هەڵپەساردنی سزاکان دەنگیان دا. 9 ئەندامی دیکە، لەنێویاندا ئەمریکا، بەریتانیا، فەرەنسا و ئەڵمانیا بە نەخێر دەنگیاندا و گایانا خۆی لە دەنگدان بەدوور گرت. ئەمڕۆ ئەنجوومەنی ئاسایش دەنگی لەسەر پڕۆژە بڕیارێکدا کە داوای دەکرد ماوەی هەڵگرتنی سزاكان درێژ بکرێتەوە. بەڵام پڕۆژە بڕیارەکە تەنیا چوار دەنگی بەڵێی بەدەستهێنا، لە بەرامبەر نۆ دەنگی نەخێر. سێ وڵاتە ئەورووپییەکە بەریتانیا، فەرەنسا و ئەڵمانیا، تارانیان بە پێشێلکردنی بەڵێنە ئەتۆمییەکانی تۆمەتبارکرد، لەوانەش زیادکردنی بەرهەمهێنانی یۆرانیۆمی ئاستبەرز کە گومانی لێ دەکەن بۆ دروستکردنی چەکی ئەتۆمی بەکاری بێنێت. عەباس عێراقچی، وەزیری دەرەوەی ئێران رۆژی هەینی رایگەیاند، پێشنیازێکی "دادپەروەرانە و هاوسەنگ"ـی پێشکێشی زلهێزە ئەورووپییەکان کردووە بۆ رێگریکردن لە گەڕانەوەی سزاكان. باربارا ودوارد، نوێنەری بەریتانیا دوای ئەوەی دەنگی دژی پڕۆژە بڕیارەکە دا، گوتی: "داوا لە ئێران دەکەین ئێستا هەنگاو بنێت." نوێنەرەکە ئاماژەی بەوە کرد کە دەرگایان لە بەردەم دیپلۆماسی بە کراوەیی ماوەتەوە و لە کۆبوونەوەکانی کۆمەڵەی گشتیی نەتەوە یەکگرتووەکان لە هەفتەی داهاتوودا دەرفەت بە ئێران دەدەن دانوستاندن بکات، کاتێک سەرکردەی وڵاتان لە نیویۆرک کۆدەبنەوە. پێش دەنگدانەکە، ئیمانوێل ماکرۆن، سەرۆکی فەرەنسا لە هەڤپەیڤینێکدا لەگەڵ میدیای ئیسرائیلی رایگەیاند، پێشبینی دەکات تاوەکو کۆتایی مانگ سزا نێودەوڵەتییەکان بگەڕێندرێنەوە. بەڵام نوێنەری فەرەنسا لە نەتەوە یەکگرتووەکان رۆژی هەینی گوتی، بژاردەی چارەسەری لە رێگەی دانوستاندنەوە هێشتا لەسەر مێزە. سەرەڕای زنجیرەیەک کۆبوونەوە لەنێوان زلهێزە ئەورووپییەکان و تاران، سێ وڵاتە رۆژئاواییەکە پێداگرییان لەسەر ئەوە کردووە کە هیچ پێشکەوتنێک بەدینەهاتووە. دۆرۆسی شیا، نوێنەری ئەمریکا لە نەتەوە یەکگرتووەکان کە دژی پڕۆژە بڕیارەکە دەنگی دا، گوتی: "کاریگەریی ئەم دەنگدانە ئەوەیە کە نەبوونی هیچ بڕیارنامەیەک لە ئەنجوومەنی ئاسایشەوە، وا دەکات، ئەو سزایانەی نەتەوە یەکگرتووەکان کە پێش ساڵی 2015 بەسەر ئێراندا سەپێندرابوون، دووبارە بسەپێندرێنەوە، ئەوەش دوای کۆتاییهاتنی ماوە 30 رۆژییەکەی سناپ باک لە 27ی ئەیلوول."
سه‌رۆكی فه‌ره‌نسا پێشبینی دەکات، پێش کۆتایی ئه‌م مانگه، گەمارۆ نێودەوڵەتییەکان به‌سەر ئێراندا بسه‌پێنرێنه‌وه؛ ده‌شڵێت، ئێران له دانوستانه‌كان جیددی نییه. پێنجشه‌ممه، 18ـی ئه‌یلوولی 2025، ئیمانوێل ماکرۆن، سەرۆکی فەرەنسا لە چاوپێکەوتنێکدا لەگەڵ کەناڵێکی تەلەفزیۆنی ئیسرائیل پێشبینی كرد، پێش کۆتایی ئه‌م مانگه، گەمارۆ نێودەوڵەتییەکان به‌سەر بەرنامە ئەتۆمییەکەی ئێراندا بسه‌پێنرێنه‌وه. سه‌رۆكی فه‌ره‌نسا گوتووشیه‌تی، پێشبینییه‌كه‌ی له‌جێ خۆیه‌تی و پێی وایه هۆكاره‌كه‌ی بۆ ئێران ده‌گه‌ڕێته‌وه، كه له‌م باره‌وه جیددی نه‌بووه به‌تایبه‌تی له كۆبوونه‌وه‌كانی له‌گه‌ڵ وڵاتانی ترۆیكا؛ به‌ریتانیا، فه‌ره‌نسا و ئه‌ڵمانیا له باره‌ی پرسی به‌رنامه ئه‌تۆمییه‌كه‌ی. چوارشه‌ممه، 17ـی ئه‌یلوولی 2025، وەزارەتی دەرەوەی ئەڵمانیا، لە پەیامێکدا لە تۆڕی کۆمەڵایەتیی ئێکس ڕایگەیاند، وەزیرانی دەرەوەی سێ وڵاتە ئەورووپییەکە و بەرپرسی سیاسەتی دەرەوەی یەکێتیی ئەورووپا، بە تەلەفۆن گفتوگۆیان لەگەڵ هاوتا ئێرانییەکەیان کرد، بۆ ئەوەی بەردەوامی بە هەوڵە دیپلۆماسییەکان بدەن. لە پەیامەکەی وەزارەتی دەرەوەی ئەڵمانیادا هاتبوو "لایەنە ئەورووپییەکان، لە گفتوگۆکەدا جەختیان کردووەتەوە، ئێران هێشتا ئەو هەنگاوی لۆجیکی و وردی نەناوە کە بۆ درێژکردنەوەی بڕیارنامەی 2231 پێویستن. پێویستە ئێران دەست بە گفتوگۆکان بکاتەوە، ڕێگە بدات پشکنین بۆ دامەزراوە هەستیارەکان بکرێت و پرسی یەدەگی یۆرانیۆمی پیتێنراو بە ڕێژەی بەرز، یەکلا بکاتەوە. " وەزارەتی دەرەوەی ئەڵمانیا هەروەها ڕایگەیاندبوو "سێ وڵاتە ئەورووپییەکە، جارێکی دیکە جەختیان لە په‌له‌كردن له بابەتەکە و سووربوونیان بۆ دووبارە سەپاندنەوەی گەمارۆکان، لە ئەگەری نەگرتنەبەری هەنگاوی کردەیی لە ڕۆژانی داهاتوودا، کردەوە." هەر دوێنێ چوارشه‌ممه، ئاژانسی هەواڵی 'ئیرنا، بڵاوی کردەوە، عه‌باس عراقچی، وەزیری دەرەوەی ئێران، لە گفتوگۆکەیدا لەگەڵ هاوتا ئەورووپییەکانیدا، ئاماژەی بە هەڵوێستی بنەڕەتیی ئێران کرد، کە بریتییە لە گرنگیی پاراستنی کەشی گفتوگۆ و دیپلۆماسی بۆ ڕێگریی لە زیادبوونی گرژییەکان. هەروەها هەنگاوی سێ وڵاتە ئەورووپاییەکەی بۆ گەڕاندنەوەی ئەو گەمارۆیانەی ئەنجوومەنی ئاسایش هەڵیوەشاندبوونەوە، بە بێ هیچ پاساوێکی یاسایی و لۆجیکی زانی."
