پارتی: چاوەڕوانیمان لە خەڵک ئەوەیە پشتیوانیمان بکات

هاوڵاتی بەرەبەیانی ئەمڕۆ گەنجێک لە هەولێر لەدوای تەنیا چوار مانگ لە هاوسەرگیری، شەوی رابردوو بە دەستڕێژی گوللـە هێرشی کردە سەر ماڵی خەزووری و هاسەرەکەی کوشت و خوشکێکی بریندار کرد، کە ئێستا ئەویش رەوشی تەندروستیی ناجێگیرە. ئەمڕۆ لە کۆنگرەیەکى رۆژنامەوانییدا، باوکى ئەو ژنەى کە لەلایەن مێردەکەیەوە کوژرا رایگەیاند؛ کێشەکە کۆمەڵایەتیی بوە و پێشتر ئەو زاوایەمان کە ناوى (هەریاد)ـە هەڕەشەى لە کچەکەم کردوە و دڵپیس و رەزیل بوە. رەمەزان باوكی ئەڤین و لڤین باسی لە ڕوداوەکە کرد و وتی ، شەوی رابردو زاواكەم هاتە ماڵمان و ویستی كچەكەم لەگەڵ خۆی بباتەوە، كچەكەشم ترسا و وتی بابە دەمكوژێ و لەگەڵ ناڕۆمەوە ماڵەوە، منیش تەلەفۆنم بۆ باوكی زاواكەمان كرد و وتم كێشەیان هەیە و ئەویش پێی وتم، كوڕەكەم بۆ بنێرەوە خۆم چارەسەری كێشەكەیان دەكەم. وتیشی، "پێشتر زاواكەمان خۆی كچەكەمی هێنایەوە، كەچی شەوی رابردو ویستی بەزۆر لەگەڵ خۆی بیباتەوە بۆ ماڵەوە، دوای ئەوەی بەبێ عاجزی بەڕێمكرد، دوای 15 خولەك لەگەڵ دو كەسی دیكە چەكی پەیا كرد و دەستڕێژی گوللـەی لێكرین، یەك مەخزەنی تەقاند، هەردو كچەكەم یەكی 15 گوللـەیان بەركەوتوە، یەكێكیان گیانی لەدەستداوە كە ناوی ئەڤینە و تەمەنی 20 ساڵە، ئەوی دیكەش تەمەنی 16 ساڵە و ناوی لڤینە و ئێستا لەژێر چاودێری وردی پزیشكیدایە". باوکی قوربانییەکە ئاشکرایشیکرد کە زاواکەى کارى کڕین و فرۆشتنى چەک دەکات و ئەو چەکەیشى کە لە تاوانەکەدا بەکاریهێناوە چەکى بێمۆڵەت بوە. وتیشى: لە ئێستادا یەکێک لە تۆمەتبارەکان کە زاواکەیەتى دەستگیر کراوە و دەشڵێت: سکاڵاى یاساییمان تۆمار کردوە و داوا دەکەین حکومەت و یاسا مافى ئێمە ون نەکات. وێنەی ئەڤین و هەریادی هاوسەری:

وەرزی دورینەوەی گەنم لە پارێزگای ورمێ دەستی پێکردوە و پێشبنی دەکرێت گەنمی ئەمساڵی ئەو پارێزگایە بەراورد بە رابردو زیاد بکات. خەسرەو شەهبازی، بەڕێوبەری کشتوکاڵی پارێزگای ورمێ لە رۆژهەڵاتی کوردستان رایگەیاند؛ زیاتر لە یەک ملیۆن و 576 هەزار و 408 دۆنم لە زەوییە کشتوکاڵییەکانی پارێزگاکە گەنمی تێدا بەرهەم هێنراوە کە بەراورد بە رابردو تەنها 7%ی زیادی کردوە. پێشبینی ئەوە کراوە ئەگەرچی زەوییە تەرخانکراوەکانی تایبەت بە چاندنی گەنم تەنها 7% زیاد کراوە  بەڵام بەرهەمەکەی لە ئەمساڵدا 19% بەراورد بە ساڵی رابردو زیاد بکات. شەهبازی وتویەتی: لە زۆربەی ناوچەکانی ورمێ دەست بە دورینەوەی گەنم کراوە و پێشبینیی دەکرێت گەنمی ئەمساڵی پارێزگاکە بگاتە 825 هەزار تۆن. بەهۆی زۆربونی بارانبارین لە ئەمساڵدا بەرهەمی کشتوکاڵی بە تایبەت گەنم لە زۆربەی ناوچەکانی رۆژهەڵات بەشێوەیەکی بەرچاو زیادی کردوە و پێشبینی کراوە بەرهەمی گەنمی پارێزگای سنە بگاتە زیاتر لە یەک ملیۆن تۆن.  

هاوڵاتی سەرچاوەیەكی ئەمنی لە پارێزگای هەولێر رایگەیاند، بەرەبەیانی ئەمڕۆ زاوایەك هێرشیكردوەتەسەر ماڵی خەزوری و دەستڕێژی گوللـەی لێكردون،لەئەنجامیشدا هاوسەرەكەی خۆی كوشتووەو و خوشكی هاوسەرەكەشی برینداركردوە. بەرەبەیانی ئەمڕۆ سێشەممە، تۆمەتبارێك لەگەڕەكی گوڵانی شاری هەولێر هێرشیكردۆتەسەر ماڵی خەزوری  و لەئەنجامیشدا هاوسەرەكەی خۆی كوشتوە، خوشكی هاوسەرەكەشی بەسەختی برینداركردوە. تا ئێستا هۆكاری سەرەكی ئەو روداوە نەزانراوە، لەئێستاشدا تەرمی كوژراوەكە كە تەمەنی لەنێوان 20-22 ساڵاندایە بۆ پزیشكی دادی گواستراوەتەوە. بە گوێرەی زانیارییەکان، تا ئێستا لەسەر ئەم روداوە زاواکە کە هەستاوە بە کوشتنى هاوسەرەکەی دەستگیر کراوە و پێدەچێت کەسێکى دیکەیش کە هاوبەشى تاوانەکە بوە، لەگەڵیدا دەستگیر کرابێت.  

هاوڵاتی بەڕێوەبەرایەتی پۆلیسی پارێزگای سلێمانی ئەمڕۆ سێشەممە رایگەیاند، لەلایەن نوسینگەی نەهێشتنی تاوانی ناوبازاڕەوە و لەسەر سکاڵای سێ‌ هاوڵاتی، تۆمەتبارێک دەستگیرکرا، کە پێشتریش بەتۆمەتی دزیکردن بەند کراوە و سزای یاسایی دراوە. پۆلیسی پارێزگای سلێمانی لەڕاگەیەندراوێکدا بڵاویکردەوە، دوای ئەوەی سێ‌ هاوڵاتی سکاڵایان تۆمارکرد کە دزییان لێکراوە، لێکۆڵینەوەکان بۆ دۆزینەوە و دەستگیرکردنی تۆمەتبار دەستیپێکرد، سەرنجام و دوای وەرگرتنی بڕیاری دادوەر، لەلایەن نوسینگەی ناوبازاڕی نەهێشتنی تاوانی سلێمانییەوە توانرا تۆمەتبار دەستگیربکرێت و دوای گەڕان و پشکنینی شوێنی نیشتەجێبونی توانرا دەستبەسەر بڕێک پارەی دزراودا بگیرێت. ئاماژەی بەوەشکردوە، لەئێستادا تۆمەتبار (ح،ج،ق لەدایکبوی 1979) ڕاگیراوە کە سێ‌ فەرمانی گرتنی هەیەو لەدادگای سلێمانیش داواکراو بوە بەپێی ماددەی 446 لەیاسای سزادانی عێراقی و پێشتریش بەتۆمەتی دزیکردن بەند کراوە و سزای یاسایی دراوە.

کەنەدا بەهۆی پێشێلکارییەکان و دەرکردنی بڕیاری قورس لە دژی ناڕەزایەتییەکانی رۆژهەڵاتی کوردستان و ئێران حەوت دادوەری دادگاکانی کۆماری ئیسلامی سزا دەدات و سوپای پاسدارانیش 20 وڵات بە دەستوەردان لەو ناڕەزایەتییانە تۆمەتبار دەکات. وەزارەتی دەرەوەی کەنەدا ئەمڕۆ دوشەممە لە بەیاننامەیەکدا سزادانی حەوت دادوەری کۆماری ئیسلامی راگەیاند و وەزیری دەرەوەی ئەو وڵاتەش وتی: سزاکان لە چوارچێوەی هەنگاوە ئابورییەکان بە هەماهەنگیی لەگەڵ ئەمریکا و بەریتانیا وڵاتانی ئەوروپا سەپێنراوە. هەر یەکە لە دادوەری دادگاکانی کۆماری ئیسلامی لە پارێزگاکانی (ئەسفەهان، مەشهەد، شیراز، کەرەج، تاران، گورگان) لە لایەن کەنەداوە سزا دراون بەهۆی پێشێلکردنی مافەکانی مرۆڤ دژی دەستگیرکراوانی ناڕەزایەتییەکان و دانیشتوانی ئێران. لە لایەکی دیکەوە هەر ئەمڕۆ مەجید کازمی، سەرۆکی بەشی هەواڵگریی سوپای پاسدارانی کۆماری ئیسلامی ئێران رایگەیاند؛ 20 وڵات کە کەنەدا یەکێک لەو وڵاتانە بوە دەستیان هەبوە لە گرژیی و ناڕەزایەتییەکانی ماوەکانی رابردو لە وڵاتەکدا. بە وتەی ئەو هەر یەکە لە وڵاتانی (ئەمریکا، بەریتانیا، فەڕەنسا، ئەڵمانیا، بەلجیکا، نەمسا، ئیتاڵیا، نەرویج، ئایسلەندا، نیوزلەندا، ئەڵبانیا، کۆزۆڤۆ ، نروژ، کەنەدا ، ئۆسترالیا، ئیسرائیل، سعودیە، بەحرەین و ئیمارات ) دەستیان لە ناڕەزایەتییەکانی ناوخۆی ئێراندا هەبوە و هاندەربون بۆ دروستبونی گرژییەکان. سوپای پاسداران بە بەردەوامی وڵاتانی رۆژئاوا بە تایبەت وڵاتانی ئەوروپا و ئەمریکا و بەریتانیای بە هۆکاری هاندانی ناڕەزایەتییەکانی دوای مەرگی ژینا ئەمینی لە رۆژهەڵاتی کوردستان و ئێران ناوبردوە.

پەکەکە رایگەیاند، لە ماوەی سێ رۆژی رابردوودا سوپای تورکیا ٢١٥ جار بارەگای گەریلاکانی بۆردومان و تۆپباران کردووە. ناوەندی راگەیاندن و چاپەمەنی هێزەکانی پاراستنی گەل (هەپەگە) باڵی سەربازی پەکەکە راگەیەندراوێکی لەبارەی شەڕ و پێکدادانەکانی سێ رۆژی رابردووی نێوان گەریلاکانی و سوپای تورکیا بڵاوکردەوە. هەپەگە دەڵێت، لە ١٦، ١٧ و ١٨ مانگدا، فڕۆە جەنگیەکان و تۆپخانەکانی تورکیا، ٢١٥جار هەرێمەکانی ژێر کۆنتڕۆڵی گەریلاکانی بۆردومان و تۆپباران کردووە. باسی ئەوەش دەکات کە هێرشەکان لە سنوری هەرێمی کوردستان بەردەوامن. لەلایەی دیکەوە، هەپەگە ناسنامەی پێنج گەریلای ئاشکرا کرد کە لە هێرشە ئاسمانیەکانی دەوڵەتی تورکیا و پێکدادانەکاندا شەهید بوون. هەفتەی رابردوو، کەجەکە بێچالاکی کۆتایی پێهێنا و رایگەیاند، هەموو کەسێک بینی کە تاوەکو دەسەڵاتی ئاکەپە-مەهەپە نەڕوخێت هیچ بەرەوپێشچوونێک نایاتە ئاراوە، بۆیەش زیاتر گوڕ بە تێکۆشان دەدەن. هاوسەرۆکایەتی دەستەی بەرێوەبەری کۆما جڤاکێن کوردستان (کەجەکە) رایگەیاند، قۆناغی راگرتنی چالاکیەکانیان کۆتایی پێهێناوە، کە دوای بومەلەرزەکەی ٦ی شوبات رایانگەیاندبوو و لە ماوەی هەڵبژاردنیشدا درێژیان کردبووە. کەجەکە لەم بارەیەوە راگەیەندراوێکی بڵاوکردەوە، لەکاتێکدا کە هێشتا کاریگەری زۆری بومەلەرزە لەئارادابوو، تورکیا پێینایە پرۆسەی هەڵبژاردنەوە. لەم هەڵبژاردنەدا کە هەم گەلی کورد و هەمیش کۆمەڵگای تورکیا بە گرنگی دادەنا، بۆ ئەوە بوار بۆ ئاژاوەگێڕی دەسەڵاتی پارتی داد و گەشە (ئاکەپە) و بزوتنەوەی نەتەوەپەرست(مەهەپە) نەڕەخسێندرێت و لە هەڵبژاردندا ئەنجامێک لە بەرژەوەندی گەلان و هێزە دیموکراتیکەکاندا بەدەستبهێندرێت، ئێمە هەڵوێستێکی لەو جۆرەمان گرتەبەر کە تا دوای هەڵبژاردن بڕیاری راگرتنی چالاکی درێژبکەینەوە و ئەو بڕیارەشمان بۆ رای گشتی بڵاوکردەوە، بێگومان وەک بزوتنەوەکەمان خوازیاری چارەسەری سیاسیی دیموکراتیکی پرسی کورد و دیموکراتیکبوونی تورکیاین، لەو پێناوەشدا تێدەکۆشین. هەربۆیە ئەم هەڵوێستەمان لە هەمان کاتدا پشتگیرییەک بوو بۆ سیاسەت و پرۆسەی سیاسی. دواتر ناوەندی راگەیاندن و چاپەمەنی هێزەکانی پاراستنی گەل (هەپەگە) ئاماری چوار مانگی رابردووی هێرشەکانی سوپای تورکیای بۆ سەر گەریلاکانیی بڵاوکردەوە کە لە ماوەی چوار مانگی رابردوودا، کەجەکە بێچالاکی راگەیاندبوو و گەریلاکانیش هێرشیان نەدەکردە سەر سوپای تورکیا. هەپەگە ئاشکرای کردبوو، لەو ماوەیەدا، سوپای تورکیا لەو ماوەیەدا چوار هەزار و ٨٤٨ جار بارەگاکانی ئەوانی بۆردومان و تۆپباران کردووە. هەروەها ٢٢٤ جار بە چەکی فسفۆڕ، جۆمبی قەدەغەکرا و چەکی کیمیایی هێرش کراوەتە سەریان. لە ئامارەکەدا هاتبوو، لە ماوەی چوار مانگی رابردوودا، ٣٢ گەریلا شەهید بوون، ٨٤ سەربازی تورکیا کوژراون و سێ سەربازیش بریندار بوون.

ژمارەیەک کۆمپانیای نێودەوڵەتیی رایدەگەیەنن لە ماوەی سێ ساڵدا زۆرترین هەلی کار بۆ پەنابەران لە ئەوروپا مسۆگەر دەکەن. تەلەفیزیۆنی (یۆرۆنیوز) بڵاوی کردەوە: بڕیارە 40 کۆمپانیای گەورەی نێودەوڵەتیی لە ماوەی سێ ساڵدا 250 هەزار پەنابەر لە وڵاتانی ئەوروپا دامەزرێنن یان هەلی کاریان بۆ دەستەبەر بکەن. کۆمپانیاکانی (ئەدیداس، ئەکسێنتور، ئەمازۆن، هیلتۆن، پێپسی، ستارباکس) لە بەیاننامەیەکی هاوبەشدا رایانگەیاندوە؛ زیاتر لە 13 هەزار پەنابەر بە شێوەی راستەوخۆ دادەمەزرێنن و راهێنان بە  86 هەزار پەنابەر دەکەن بە ئامانجی دۆزینەوەی و دەستەبەرکردن کار. ئاماژە بەوە کراوە کۆمپانیای مایکرۆسۆفت و کۆمپانیای ئەکسێنتور راهێنان بە 40 هەزار پەنابەر دەکەن و کۆمپانیای ئەمازۆن بە تەنها پێنج هەزار پەنابەر دادەمەزرێنێت. بڕیارە ئەو 40 کۆمپانیا نێودەوڵەتییانەی کە لقی سەرەکیی یان ناوەندێکیان لە کیشوەری ئەوروپا هەیە لە ماوەی سێ ساڵدا ئەرکی دەستەبەرکردنی کار بۆ 250 هەزار پەنابەری ئەو کیشوەرە لە ئەستۆ بگرن و پابەندبن بە دابینکردنی کار بۆ پەنابەران.

فەرماندەیەکی یەکینەکانی رۆژهەڵاتی کوردستان رایگەیاند، ئەوان بە گوێرەی ئاگربەست دەجوڵێینەوە، دەبێت دەوڵەتی ئێرانیش بەو ئاڕاستەیەدا هەنگاو بنێت و بجوڵێتەوە چونکە بە پێچەوانەی ئەو هەنگاوە وەڵامی هێرشەکان دەدەنەوە. شیار شەڤگەر یەکێک لە فەرماندەکانی یەکینەکانی رۆژهەڵاتی کوردستان باڵی سەربازی پارتی ژیانی ئازادی کوردستان (پژاک) لەبارەی پێکدادانەکانی ناوچەی کۆساڵان وتی، هەواڵگریی ئێران زانیاریی لەبارەی پەژاکەوە دەداتە دەوڵەتی تورکیا و هێزەکانی دەوڵەتی تورکیا لەو چوارچێوەدا و پاڵپشت بەو زانیاریانە هێرش دەکەن کە ئەوەش رێککەوتنێکی نێوان ئەو دوو وڵاتەیە.  وتیشی: هەڵوێستی ئێمە بەرامبەر بەم دۆخە دیارە؛ جوڵانەوەیەک کە بانگەشەی تێکۆشانی شۆڕشگێڕی دەکات، ئەگەر دەستبەرداری چەک بێت، ئەمە بە واتای مردنیەتی. لەم سەدەیەی ئێمەی تێداین ئەگەر خاوەنی هێزی سەربازیی و بەرگریی نەبێت، بە ئیرادە و هێزی خۆبەڕێوەبەری خۆی نەتوانێت کۆمەڵگاکەی بپارێزێت، هیچ واتایەک بۆ تێکۆشانی شۆڕشگێڕی نامێنێتەوە. ئەو فەرماندەیەی یەرەکە دەشڵێت، "ئێمە بە گوێرەی ئاگربەستەکە دەجوڵێینەوە، دەبێت دەوڵەتی ئێرانیش بەو جۆرە بجوڵێتەوە و مامەڵە بکات ئێمە لەپێناو وڵات، گەلەکەمان و گەلانی بندەست تێدەکۆشین و هێزێکی بەرگرین، ئێمە لایەنگری دیالۆگ و چارسەرین، ئێمە لایەنگری شەڕ نین بەڵام ئەگەر هێرش بکرێتە سەر گەلەکەمان ئێمە وەڵامی ئەوە دەدەینەوە." شیار شەڤگەر رایگەیاند، سوپای پاسداران نیازی هەیە کە لە سەر چەند گرد و شاخی ئەوێ جێگیر ببێت و وتی، " بەڵام نابێت ئەوە لە بیر بکەن؛ ئێمە گەریلاین و لە هەموو شوێنێکی کوردستانین، بە گوێرەی ئەوان ئەگەر هەندێک گرد و شوێن بەدەستبهێنن، گەریلا ئیتر ناتوانێت لەوێ بمێنێتەوە، دەستبەسەرداگرتنی ئەو شاخانە هەڵەیە، دەبێت ئێران ئاگربەست وەک دەرفەتێک نەقۆزێتەوە ئێستا هەڤاڵانمان دانیان بە خۆیاندا گرتووە کە هێرش نەکەن. هەشت رۆژە سوپای پاسداران هێرشی کردوەتەوە سەر ناوچەکانی کۆساڵان و بەهۆیەوە پێکدادان لەنێوان سوپای پاسداران و گەریلاکانی پارتی ژیانی ئازادی کوردستان (پژاک) دەستی پێکردوە کە تا ئێستا کوژرانی دوو ئەندامی سوپای پاسداران و برینداربونی هەشت کەسی ئەو سوپایە راگەیەنراوە.  

هاوڵاتی هاوڵاتیەکی  ناحیەی دینارتە سەر بە قەزای ئاکرێ  لە سنوری پارێزگای دهۆک گومانی تووشبوون بە نەخۆشی تای خوێن بەربوونی لێدەکرێت و ئێستا لەنەخۆشخانەی گوڵان لە ئاکرێ لەژێر چاودێری پزیشکی دایە. سەربەست سەبری، بەرێوەبەری ناحیەی دینارتە بە هاوڵاتی وت" ئەو هاوڵاتیە تەمەنی سەروو 60 ساڵە دانیشتووی گەڕەکی برایەتی یە لەسەنتەری دینارتە، رۆژی پێنج شەممەی رابوردوو دوای نەخۆش کەوتنی دەستبەجێ ڕەوانەی نەخوشخانەی گوڵان لە ئاکرێ کرا، بەشی زۆری نیشانەکانی نەخۆشی تای بەربوون لەو کەسە دەرکەوتووە". وتیشی،" هەموو پشکنینەکانی رەوانەی بەغدا کراون ئەمرۆ تا سبەی ئەنجامەکان دەگاتە دەستی تەندروستی ئاکرێ" سەربەست سەبری باسی لەوەشکرد "وەکو ئیدارەی ناحیە وتیمی تەندروستی ناحیەکە لێکوڵینەوەمان کردوە لەگەڵ چەند گۆشتفرۆشێک و ئەوانەی ئاژەڵ بەخێو دەکەن کردووە و داومان لێکردوون هەموو رێنماییەکان تەندروستی وەک خۆی جێبەجێ بکەن بە پێچەوانەوە سزا دەدرێن" هاوکات ئەو هاوڵاتییە خۆی ئیشی بەخێوکردنی مەڕوماڵات دەکات . ئەمە دەبێتە یەکەم حاڵەتی تای خوێنبەربوون لە سنووری قەزای ئاکرێ و سێیەم حاڵەت لە پارێزگای دهۆک.

بەهۆی زۆربونی روداوەکانی هاتوچۆ لە کرماشان رێژەی گیانلەدەستدان و قوربانییان بەرز دەبێتەوە . پزیشکی دادی پارێزگای کرماشان لە رۆژهەڵاتی کوردستان بڵاوی کردەوە؛ لە دوو مانگی بەهاری ئەمساڵدا 95 کەس بەهۆی روداوەکانی هاتوچۆ لەو پارێزگایە گیانیان لەدەستداوە کە بەراورد بە دوو مانگی بەهاری ساڵی رابردو 11% زۆر بوە. لە دوو مانگی بەهاری ساڵی رابردودا 85 کەس لە کرماشان بەهۆی روداوەکانی هاتوچۆوە گیانیان لەدستداوە. ئاماژە بەوە کراوە ؛ هەر لەو دوو مانگەدا هەزار و 869 کەس بەهۆی برینداربون بە روداوەکانی هاتوچۆ سەردانی پزیشکی دادیان کردوە کە 659 کەسیان ژن بون. پزیشکی داد ئاماری بریندارەکانی شەڕ و کێشەی کۆمەڵایەتیی کرماشانی بڵاو کردوەتەوە کە بە پێی ئامارەکە لەو ماوەیەدا دوو هەزار و 340 کەس سەردانی پزیشکی دادیان کردوە کە بەراورد بە رابردو نزیکەی 9% کەمی کردوە. بە وتەی بەڕێوبەری پزیشکی داد بەهۆی ژەهراویبون بە غاز  17 کەس لە کرماشان گیانیان لەدەستداوە کە نۆکەسیان لە رەگەزی نێر و هەشت کەسیان لە رەگەزی مێ بون کە بەراورد بە ساڵی رابردو مردن بە غاز 13 کەس زیادی کردوە.  

هاوڵاتی ئەندامێکی کۆمسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردنەکانی عێراق رایگەیاند، بڕیارە کۆمسیۆن له مانگی 12ی ئەمساڵدا سەرپەرشتی هەڵبژاردنی پارێزگاکان بکات، بەڵام ئەو کاتەی سەرۆکی هەرێمی کوردستان بۆ هەڵبژاردنەکانی پەرلەمانی هەرێم دیاریکردوە زۆر نزیکە و ڕەنگە کۆمسیۆن بڕیاربدات ئەو هەڵبژاردنانە لە بەهاری ساڵی 2024 ئەنجامبدرێن. دوای بڕیارەکەی دادگای فیدڕاڵی لە 11ی مانگی شەشی 2023 سەبارەت نادەستورییبونی بڕیارەکانی پەرلەمانی کوردستان، بڕیاردرا کۆمسیۆنی باڵای هەڵبژاردنەکانی عێراق، هەڵبژاردنەکانی پەرلەمانی هەرێمی کوردستان ئەنجامبدات و سەرپەرشتی بکات. خالد عەباس، بەڕێوەبەری نوسینگەی دهۆکی هەڵبژاردنەکانی عێراق ڕایگەیاندووە دوێنێ یەکشەممە کۆمسیۆنی هەڵبژاردنەکانی عێراق لە هەولێر کۆبوەتەوە بۆ ئەوەی کاتێک بۆ ئەنجامدانی هەڵبژاردەنەکانی هەرێم دابنرێت. کۆمسیۆن گەیشتۆتە  ئەو ئەنجامەی ئەگەر هەڵبژاردنی پارێزگاکانی عێراق دوابخرێت، ئەوا کۆمسیۆن دەتوانێت هەڵبژاردنی پەرلەمانی هەرێم ڕێکبخات. ئەوەشی ڕونکردەوە،"  ئەگەر هەڵبژاردنی پارێزگاکانی عێراق بکرێت  ئەوا کۆمسیۆن وادەیەک پێشنیاز دەکات لە مانگی چوار یان پێنجی ساڵی داهاتو، بۆ ئەنجامدانی هەڵبژاردنەکانی هەرێم". دوای ئەوەی بڕیارەکەی دادگای فیدراڵی بۆشایی دەستوری و سیاسی لە هەرێمی کوردستان دروستکرد، فشاری ئەمەریکا و لایەنە ناوخۆییەکان لەسەر سەرکردە سیاسییەکان هەیە بۆ ئەنجامدانی هەڵبژاردن، بەڵام بەپێی لێدوانەکەی خاڵد عەباس، ڕونە کە بەپێی ویستی دەسەڵاتی هەرێم، لە ساڵی 2023دا ئەنجامنادرێت کاتی ئامادەکاری کورتە و کۆمسیۆنی عێراق ناتوانێت لەم 6 مانگەدا دوو هەڵبژاردن ئەنجام بدات.

هاوڵاتی سێ کۆڵبەر لە ناوچە سنوریەکانی نەوسوود بەتەقەی راستەوخۆی هێزەکانی پاسدارانی ئێرانەوە بەسەختی برینداربوون. رێکخراوی مافی مرۆڤی هەنگاو، راگەیاند، لە نزیک گوندی "دزاوەر" سەر بە شاری نەوسوود، هاوڵاتیەک بە ناوی سەبوور سەیدی، دانیشتووی گوندی "کڵاش" سەر بە جوانڕۆ و کۆڵبەرێکی دیکەی خەڵکی جوانڕۆ کە ناوی نەزانراوە، کەوتنە بەر دەستڕێژی راستەوخۆی هێزەکانی سوپای پاسداران و بەسەختی برینداربوون. سەرچاوەکانی هەنگاو لەمبارەوە رایانگەیاند، کە لە ئەنجامی تەقەی راستەوخۆی هێژی پاسداران، قاچی ئەم دوو کۆڵبەرە پێکراوە و دۆخی تەندروستی یەکێکیان ناجێگیرە. لەلایەکی دیکەوە هاوڵاتیەکی دیکە بەناوی فەرزاد ئیمامی تەمەن ٣٥ ساڵ و خەڵکی پاوە، لەکاتی کۆڵبەریدا لە بەرزاییەکانی شاری نەوسوود، کەوتە بەر تەقەی راستەوخۆی هێزی پاسداران و بریندارکرا. ئەمەش لە کاتێکدایە کە سوپای پاسداران هێزێکی زۆری بۆ ناوچە سنوریەکانی رۆژهەڵاتی و هەرێمی کوردستان رەوانە کردووە و ئۆپراسیۆنی سوپای پاسداران لە کوێستانەکانی کۆساڵان بەردەوامە.

هاوڵاتی ژمارەی بریندارانی بومەلەرزەکەی شاروچکەی خۆی سەر بە پارێزگای ورمێ گەیشتە ٣٠ کەس. دوێنێ لە شاروچکەی خۆی سەر بە پارێزگای ورمێی رۆژهەڵاتی کوردستان بە پلەی ٤.٧ بومەلەرزەیەک روویدا. زەبیحوڵلا کازمی قایمقامی خۆی رایگەیاند، بەهۆی بومەلەرزەکەوە ٣٠ کەس بریندار بوون، بەڵام هیچ زیانێک بە ژێرخانی شارەکە نەگەیشتووە. لە ١٨ی کانونی دووەمی ئەمساڵیشدا لە خوی بومەلەرزەیەک روویدا و بەو هۆیەوە ٢٥٢ کەس بریندار بوون و ٣ هەزار و ٨٥٠ خانوو و باڵەخانەش رووخان و زیانیان بەر کەوت. چەند رۆژێک دوای ئەوە، بومەلەرزەیەکی دیکە روویدا و بەو هۆیەوە ٣ کەس گیانیان لەدەستدا و هەزار و ١٠٠ کەسیش بریندار بوون.

هاوڵاتی کۆڕبەندی تایبەت بە تێپەڕینی ١٠٠ ساڵ بەسەر پەیماننامەی لۆزان کۆتایی هات، تێیدا جەخت لەسەر ستراتیژی هاوبەشی خەبات و پاراستنی هەرێمی کوردستان و رۆژئاوای کوردستان و بەشەکانی دیکەی کورستان کرایەوە. لە هۆڵی ئەمنە سورەکەی سلێمانی بە دەسپێشخەریی نوێنەرایەتی کۆنگرەی نەتەوەیی کوردستان (کەنەکە) لە باشوور بە دروشمی 'لە سەد ساڵەی لۆزاندا، کورد پێکەوە ژیان لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست دەکاتە چارەسەری' بە بەشداربوونی کەسایەتیە سیاسی و رۆشنبیرییەکان دیداری ١٠٠ ساڵەی لۆزان بەڕێوەچوو. لەکۆتایی دیدارەکە ڕاگەیاندراوێکی چەند خاڵی بڵاوکرایەوە. خاڵەکان پێکهاتوون لە: "_ یەکێتی ناوخۆیی و دانانی ستراتیژی نەتەوەیی هاوبەش. _ گرنگیدان بە پرسەکانی پەیوەست بە مافی مرۆڤ و دیموکراسی و پێکەوەژیان. _بایەخ بدرێت بە بەرژەوەندیی کوردی و دیپلۆماسییەتی کورد و نەتەوەیی لە دەرەوە، دانانی ستراتیژی هاوبەشی کارکردن. _ پاراستنی سەروەریی هەرێمی کوردستان و ڕۆژئاوای کوردستان و بەشەکانی تری کورستان، بەتایبەت پاراستنی ڕۆژئاوای کوردستان. _ پێکهێنانی لۆبی و کاری هاوبەش لەگەڵ قوربانیانی تری پەیماننامەی لۆزان. _ دەبێت کار لەسەر ئەو بیرکردنەوەیە بکرێت کە نکۆڵی لە گەلی کورد دەکات و هێزە هەژموونخوازەکان کردوویانە بە بەرنامە و پلان و کاری بۆ دەکەن، لەگەڵ گەڕانەوە بۆ پێکەوەژیان. _دەستوەرنەدان لە کاروباری ئەوانیتر بە هیچ شێوەیەک و ڕێزگرتن لە بڕیارەکانیان. _ چۆن ببینە بەشێک لە دوو جەمسەرە بەهێزەکەی جیهان، ئەمریکا و چین، لەڕووی ئابووری و سەربازی و کەلتووری و سیاسییەوە. _چارەسەری ئاشتییانەی پرسی کورد لە هەر چوارپارچەی کوردستان".

بەهۆی خراپی رێگاوبان و جۆری ئۆتۆمبێلەکانەوە قوربانیانی روداوەکانی هاتوچۆ لە ئێران بەرز دەبێتەوە و پۆلیس ئاشکرای دەکات کەمترین روداوی هاتوچۆ لە شارێکی رۆژهەڵاتی کوردستان تۆمار کراوە. پزیشکی دادی ئێران بڵاوی کردەوە؛ لە ساڵانی نێوان 2005 تا 2022 لانیکەیم 405 هەزار کەس بە روداوی هاتوچۆ گیانیان لەدەستداوە و هاوکات لە ماوەی ئەو 17 ساڵەدا پێنج ملیۆن و 500 هەزارکەس برینداربون. بە پێی ئامارەکانی پۆلیسی هاتوچۆی ئێران لە ساڵی رابردودا 19 هەزار کەس بەهۆی روداوەکانی هاتوچۆ گیانیان لەدەستداوە کە بەراورد بە ساڵی پێشوتر 16% زیادی کردوە. پۆلیسی هاتوچۆ ئاماژەی بەوە کردوە؛ زۆرترین روداوی هاتوچۆ لە پارێزگاکانی (فارس) ، (سیستان و بەلوچستان) و (تاران) تۆمار کراوە و کەمترین روداوی هاتوچۆش بە پلەی یەکەم لە پارێزگای ئیلام لە رۆژهەڵاتی کوردستان و دوای ئەویش لە پارێزگاکانی (چوارمەحاڵ و بەختیاری) و (ئەردەبیل) تۆمار کراوە. لە ریزبەندنی تۆمارکردنی روداوەکانی هاتوچۆ لە نێوان 183 وڵاتی جیهاندا، ئێران دەکەوێتە ریزبەندی 65-ەمین وڵات کە زۆرترین روداوی هاتوچۆی تێدا تۆمار کرابێت. پۆلیسی هاتوچۆی ئێران رونی کردوەتەوە ؛ پێش ساڵی 2004، ساڵانە 24 هەزار کەس بە روداوەکانی هاتوچۆ لە وڵاتەکەدا گیانیان لەدەستداوە بەڵام لە دوای ئەو ساڵەوە ژمارەی قوربانییانی روداوەکانی هاتوچۆ کەمی کردوە. خراپی جۆر و پارێزراونەبونی ئۆتۆمبێلەکانی دروستکراوی ناوخۆی ئێران بە هۆکاری سەرەکیی بەرزبونەوەی ژمارەی قوربانییانی روداوەکانی هاتوچۆ لەو وڵاتە لەقەڵەم دەدرێت.