پارتی: چاوەڕوانیمان لە خەڵک ئەوەیە پشتیوانیمان بکات

هاوڵاتی ئەندامێکی کۆمسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردنەکانی عێراق رایگەیاند، بڕیارە کۆمسیۆن له مانگی 12ی ئەمساڵدا سەرپەرشتی هەڵبژاردنی پارێزگاکان بکات، بەڵام ئەو کاتەی سەرۆکی هەرێمی کوردستان بۆ هەڵبژاردنەکانی پەرلەمانی هەرێم دیاریکردوە زۆر نزیکە و ڕەنگە کۆمسیۆن بڕیاربدات ئەو هەڵبژاردنانە لە بەهاری ساڵی 2024 ئەنجامبدرێن. دوای بڕیارەکەی دادگای فیدڕاڵی لە 11ی مانگی شەشی 2023 سەبارەت نادەستورییبونی بڕیارەکانی پەرلەمانی کوردستان، بڕیاردرا کۆمسیۆنی باڵای هەڵبژاردنەکانی عێراق، هەڵبژاردنەکانی پەرلەمانی هەرێمی کوردستان ئەنجامبدات و سەرپەرشتی بکات. خالد عەباس، بەڕێوەبەری نوسینگەی دهۆکی هەڵبژاردنەکانی عێراق ڕایگەیاندووە دوێنێ یەکشەممە کۆمسیۆنی هەڵبژاردنەکانی عێراق لە هەولێر کۆبوەتەوە بۆ ئەوەی کاتێک بۆ ئەنجامدانی هەڵبژاردەنەکانی هەرێم دابنرێت. کۆمسیۆن گەیشتۆتە  ئەو ئەنجامەی ئەگەر هەڵبژاردنی پارێزگاکانی عێراق دوابخرێت، ئەوا کۆمسیۆن دەتوانێت هەڵبژاردنی پەرلەمانی هەرێم ڕێکبخات. ئەوەشی ڕونکردەوە،"  ئەگەر هەڵبژاردنی پارێزگاکانی عێراق بکرێت  ئەوا کۆمسیۆن وادەیەک پێشنیاز دەکات لە مانگی چوار یان پێنجی ساڵی داهاتو، بۆ ئەنجامدانی هەڵبژاردنەکانی هەرێم". دوای ئەوەی بڕیارەکەی دادگای فیدراڵی بۆشایی دەستوری و سیاسی لە هەرێمی کوردستان دروستکرد، فشاری ئەمەریکا و لایەنە ناوخۆییەکان لەسەر سەرکردە سیاسییەکان هەیە بۆ ئەنجامدانی هەڵبژاردن، بەڵام بەپێی لێدوانەکەی خاڵد عەباس، ڕونە کە بەپێی ویستی دەسەڵاتی هەرێم، لە ساڵی 2023دا ئەنجامنادرێت کاتی ئامادەکاری کورتە و کۆمسیۆنی عێراق ناتوانێت لەم 6 مانگەدا دوو هەڵبژاردن ئەنجام بدات.

هاوڵاتی سێ کۆڵبەر لە ناوچە سنوریەکانی نەوسوود بەتەقەی راستەوخۆی هێزەکانی پاسدارانی ئێرانەوە بەسەختی برینداربوون. رێکخراوی مافی مرۆڤی هەنگاو، راگەیاند، لە نزیک گوندی "دزاوەر" سەر بە شاری نەوسوود، هاوڵاتیەک بە ناوی سەبوور سەیدی، دانیشتووی گوندی "کڵاش" سەر بە جوانڕۆ و کۆڵبەرێکی دیکەی خەڵکی جوانڕۆ کە ناوی نەزانراوە، کەوتنە بەر دەستڕێژی راستەوخۆی هێزەکانی سوپای پاسداران و بەسەختی برینداربوون. سەرچاوەکانی هەنگاو لەمبارەوە رایانگەیاند، کە لە ئەنجامی تەقەی راستەوخۆی هێژی پاسداران، قاچی ئەم دوو کۆڵبەرە پێکراوە و دۆخی تەندروستی یەکێکیان ناجێگیرە. لەلایەکی دیکەوە هاوڵاتیەکی دیکە بەناوی فەرزاد ئیمامی تەمەن ٣٥ ساڵ و خەڵکی پاوە، لەکاتی کۆڵبەریدا لە بەرزاییەکانی شاری نەوسوود، کەوتە بەر تەقەی راستەوخۆی هێزی پاسداران و بریندارکرا. ئەمەش لە کاتێکدایە کە سوپای پاسداران هێزێکی زۆری بۆ ناوچە سنوریەکانی رۆژهەڵاتی و هەرێمی کوردستان رەوانە کردووە و ئۆپراسیۆنی سوپای پاسداران لە کوێستانەکانی کۆساڵان بەردەوامە.

هاوڵاتی ژمارەی بریندارانی بومەلەرزەکەی شاروچکەی خۆی سەر بە پارێزگای ورمێ گەیشتە ٣٠ کەس. دوێنێ لە شاروچکەی خۆی سەر بە پارێزگای ورمێی رۆژهەڵاتی کوردستان بە پلەی ٤.٧ بومەلەرزەیەک روویدا. زەبیحوڵلا کازمی قایمقامی خۆی رایگەیاند، بەهۆی بومەلەرزەکەوە ٣٠ کەس بریندار بوون، بەڵام هیچ زیانێک بە ژێرخانی شارەکە نەگەیشتووە. لە ١٨ی کانونی دووەمی ئەمساڵیشدا لە خوی بومەلەرزەیەک روویدا و بەو هۆیەوە ٢٥٢ کەس بریندار بوون و ٣ هەزار و ٨٥٠ خانوو و باڵەخانەش رووخان و زیانیان بەر کەوت. چەند رۆژێک دوای ئەوە، بومەلەرزەیەکی دیکە روویدا و بەو هۆیەوە ٣ کەس گیانیان لەدەستدا و هەزار و ١٠٠ کەسیش بریندار بوون.

هاوڵاتی کۆڕبەندی تایبەت بە تێپەڕینی ١٠٠ ساڵ بەسەر پەیماننامەی لۆزان کۆتایی هات، تێیدا جەخت لەسەر ستراتیژی هاوبەشی خەبات و پاراستنی هەرێمی کوردستان و رۆژئاوای کوردستان و بەشەکانی دیکەی کورستان کرایەوە. لە هۆڵی ئەمنە سورەکەی سلێمانی بە دەسپێشخەریی نوێنەرایەتی کۆنگرەی نەتەوەیی کوردستان (کەنەکە) لە باشوور بە دروشمی 'لە سەد ساڵەی لۆزاندا، کورد پێکەوە ژیان لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست دەکاتە چارەسەری' بە بەشداربوونی کەسایەتیە سیاسی و رۆشنبیرییەکان دیداری ١٠٠ ساڵەی لۆزان بەڕێوەچوو. لەکۆتایی دیدارەکە ڕاگەیاندراوێکی چەند خاڵی بڵاوکرایەوە. خاڵەکان پێکهاتوون لە: "_ یەکێتی ناوخۆیی و دانانی ستراتیژی نەتەوەیی هاوبەش. _ گرنگیدان بە پرسەکانی پەیوەست بە مافی مرۆڤ و دیموکراسی و پێکەوەژیان. _بایەخ بدرێت بە بەرژەوەندیی کوردی و دیپلۆماسییەتی کورد و نەتەوەیی لە دەرەوە، دانانی ستراتیژی هاوبەشی کارکردن. _ پاراستنی سەروەریی هەرێمی کوردستان و ڕۆژئاوای کوردستان و بەشەکانی تری کورستان، بەتایبەت پاراستنی ڕۆژئاوای کوردستان. _ پێکهێنانی لۆبی و کاری هاوبەش لەگەڵ قوربانیانی تری پەیماننامەی لۆزان. _ دەبێت کار لەسەر ئەو بیرکردنەوەیە بکرێت کە نکۆڵی لە گەلی کورد دەکات و هێزە هەژموونخوازەکان کردوویانە بە بەرنامە و پلان و کاری بۆ دەکەن، لەگەڵ گەڕانەوە بۆ پێکەوەژیان. _دەستوەرنەدان لە کاروباری ئەوانیتر بە هیچ شێوەیەک و ڕێزگرتن لە بڕیارەکانیان. _ چۆن ببینە بەشێک لە دوو جەمسەرە بەهێزەکەی جیهان، ئەمریکا و چین، لەڕووی ئابووری و سەربازی و کەلتووری و سیاسییەوە. _چارەسەری ئاشتییانەی پرسی کورد لە هەر چوارپارچەی کوردستان".

بەهۆی خراپی رێگاوبان و جۆری ئۆتۆمبێلەکانەوە قوربانیانی روداوەکانی هاتوچۆ لە ئێران بەرز دەبێتەوە و پۆلیس ئاشکرای دەکات کەمترین روداوی هاتوچۆ لە شارێکی رۆژهەڵاتی کوردستان تۆمار کراوە. پزیشکی دادی ئێران بڵاوی کردەوە؛ لە ساڵانی نێوان 2005 تا 2022 لانیکەیم 405 هەزار کەس بە روداوی هاتوچۆ گیانیان لەدەستداوە و هاوکات لە ماوەی ئەو 17 ساڵەدا پێنج ملیۆن و 500 هەزارکەس برینداربون. بە پێی ئامارەکانی پۆلیسی هاتوچۆی ئێران لە ساڵی رابردودا 19 هەزار کەس بەهۆی روداوەکانی هاتوچۆ گیانیان لەدەستداوە کە بەراورد بە ساڵی پێشوتر 16% زیادی کردوە. پۆلیسی هاتوچۆ ئاماژەی بەوە کردوە؛ زۆرترین روداوی هاتوچۆ لە پارێزگاکانی (فارس) ، (سیستان و بەلوچستان) و (تاران) تۆمار کراوە و کەمترین روداوی هاتوچۆش بە پلەی یەکەم لە پارێزگای ئیلام لە رۆژهەڵاتی کوردستان و دوای ئەویش لە پارێزگاکانی (چوارمەحاڵ و بەختیاری) و (ئەردەبیل) تۆمار کراوە. لە ریزبەندنی تۆمارکردنی روداوەکانی هاتوچۆ لە نێوان 183 وڵاتی جیهاندا، ئێران دەکەوێتە ریزبەندی 65-ەمین وڵات کە زۆرترین روداوی هاتوچۆی تێدا تۆمار کرابێت. پۆلیسی هاتوچۆی ئێران رونی کردوەتەوە ؛ پێش ساڵی 2004، ساڵانە 24 هەزار کەس بە روداوەکانی هاتوچۆ لە وڵاتەکەدا گیانیان لەدەستداوە بەڵام لە دوای ئەو ساڵەوە ژمارەی قوربانییانی روداوەکانی هاتوچۆ کەمی کردوە. خراپی جۆر و پارێزراونەبونی ئۆتۆمبێلەکانی دروستکراوی ناوخۆی ئێران بە هۆکاری سەرەکیی بەرزبونەوەی ژمارەی قوربانییانی روداوەکانی هاتوچۆ لەو وڵاتە لەقەڵەم دەدرێت.  

هاوڵاتی لیژنەی نەوت و گاز و سامانە سروشتییەکان لە پەرلەمانی عێراق دو پێشنیاریان لەبارەی ئەگەری هەناردەنەکردنی نەوتی هەرێمی کوردستان لە رێگەی تورکیاوە بۆ بەندەری جەیهان خستەڕوو. عەلی مەشکور، ئەندامی لیژنەی نەوت و گاز و سامانە سروشتییەکان بە ڕۆژنامەی سەباحی فەرمی ڕاگەیاندووە، پێشنیاریان بۆ هایان عەبدولغەنی، وەزیری نەوت کردوە کە پشکی نەوتی هەرێمی کوردستان لەڕێگەی کۆمپانیای بەبازاڕکردنی نەوتی عێراق (سۆمۆ)وە هەناردە بکات لە ڕێگەی باشورەوە. ئاماژەی بەوەشکردوە، پێشنیازی دوەمیش بریتییە لە بەردەوامبون لە چاککردنەوەی هێڵی بۆری نەوتی عێراق- بانیاس کە بە سوریادا تێدەپەڕێت و نەوتی لێوە هەناردە دەکرێت. پێشنیارەکان:  ١-  پشکی نەوتی هەرێمی کوردستان لەڕێگەی کۆمپانیای بەبازاڕکردنی نەوتی عێراق (سۆمۆ)وە هەناردە بکات لە ڕێگەی باشورەوە ٢- هەناردەکردنی نەوتەکەیە لە رێگەی هێڵی بۆری نەوتی عێراق- بانیاس کە بە سوریادا تێدەپەڕێت هاوکات وتوشێتی، "عێراق هەمو شێوازە دیپلۆماسییەکان لەگەڵ تورکیا پەیڕەو دەکات بۆ ئەوەی بتوانێت دەستبکاتەوە بە هەناردەکردنی نەوتی هەرێمی کوردستان لە رێگەی بەندەری جەیهانەوە". جەختی لەوەشکردەوە، "لە ئەگەری ئەوەی ئەنقەرە پێداگری لەسەر جێبەجێنەکردنی بڕیارەکەی دادگای ناوبژیوانی نێودەوڵەتی و بەردەوامی داخستنی بۆری نەوت بکات، کە ببێتەهۆی زیانگەیاندن بە عێراق بە بڕی ملیۆنان دۆلار لە ڕۆژێکدا، ئەوا یەکێک لەو دو پێشنیارە جێبەجێ دەکرێت".  

پۆلیسی ئێران رایگەیاند دەستی بەسەر ئۆتۆمبێلێکدا گرتوە کە دۆلاری ساختەی تێدابوە و کەسێکیش وەک تۆمەتبار دەستگیر کراوە. پۆلیسی ئێران لە پارێزگای ئیلام بڵاوی کردەوە ؛ لە بازگەیەکی سیمڕە-ی شاری هلێران سەر بە پارێزگاکە دەست بەسەر ئۆتۆمبێلێکدا گیراوە کە 100 هەزار دۆلاری ساختەی تێدابوە. جەمال سەلمانی، بەڕێوبەری پۆلیسی ئێران لە پارێزگای ئیلام لە رۆژهەڵاتی کوردستان ئاماژەی بەوە کردوە دۆلارەکان دراوی 100 دۆلاری ساختە بون و شۆفێری ئۆتۆمبێلەکەش وەک تۆمەتبار دەستگیر کراوە. بە وتەی ئەو بەهای ئەو بڕە لە دۆلارە ساختەیە بە تمەن دەگاتە 48 ملیارد تمەن و پەڕاوی یاسایی بۆ تۆمەتباری ئەو دۆلار ساختانە کراوەتەوە. پۆلیس هۆشداریی داوە کە خەڵک بۆ کڕێن و دابینکردنی دۆلار تەنها رو لە شوێن و نوسینگە فەرمییەکانی ئاڵوگۆڕی دراو بکەن چونکە دیاردەی ساختەکردنی دۆلار لە ئێران زیادی کردوە.  

هاوڵاتی بەڕێوەبەری گشتی بازرگانی لە وەزارەتی بازرگانی و پیشەسازیی ھەرێم رایگەیاند، دابەشکردنی چوارەم بەشە ئاردی کۆبوونی خۆراک دەستیپێکردوە کە ئاردێکی باشە و لەلایەن ھاووڵاتیانەوە تاقیکراوەتەوە نەوزاد شێخ کامیل بەڕێوەبەری گشتی بازرگانی لە وەزارەتی بازرگانی و پیشەسازیی ھەرێم رایگەیاند، دابەشکردنی چوارەم بەشە ئاردی ھاووڵاتیان لە چوارچێوەی کۆبوونی خۆراکدا دەستیپێکردوە، کە ئاردێکی باشە و لە گەنمی ناوخۆیی و ھاوردە بەرھەمھێنراوە. وتیشی، ھەر ھاووڵاتییەک مانگە ٩ کلیۆ ئارد بە پێی کۆبوونی خۆراک وەردەگرێت و ساڵانە لە ھەرێمی کوردستان بۆ ١٠ بەشە ئاردی خۆراکی مانگانە پێویستیان بە ٦٥٠ ھەزار تۆن ئارد ھەیە.    

هاوڵاتی ئەندامێكی لیژنەی دارایی پەرلەمانی عێراق رایده‌گه‌یه‌نێت، یاسای بودجە دوای ئەوەی رەوانەی سەرۆکایەتی کۆماری عێراق کراوە، ئاماژەیە بۆ ئەوەی یاساکە لە ماوەی 15 رۆژدا ده‌چێته‌ بواری جێبه‌جێكردنه‌وه‌. ئەمڕۆ شەممە (17ــی ئایاری 2023)، موعین كازمی، ئەندامی لیژنەی دارایی پەرلەمانی عێراق، رایگەیاند، پێش دوو رۆژ یاسای بودجه‌یان ره‌وانه‌ی سه‌رۆكایه‌تی كۆمار كردووه‌ و پێشبینی ده‌كه‌ن له‌ماوه‌ی پێنج تا پازده‌ رۆژی دیكه‌ په‌سه‌ند بكرێت. كازمی ئاماژه‌ی به‌وه‌شكردووه‌، جێبه‌جێكردنی یاساكه‌ ده‌بێته‌ هۆی به‌رپابوونی شۆڕشی بونیادناوه‌. بودجەی عێراق دوای گفتوگۆیەكی چڕ لەلیژنەی دارایی و پێنج رۆژی كۆبوونەوەی پەرلەمانی عێراق پەسەندكراو رەوانەی سەرۆك كۆمار کرا و دوای پەسەند کردنی  دواتر لە رۆژنامەی فەرمی وەقایعی عێراق بڵاودەكرێتەوەو دەست بەجێبەجێكردنی دەكرێت. لەماددەی 12ی یاساكەدا پشكی هەرێمی كوردستان بە 12.67 جێگیركراوەو هەرێم لەساڵێكدا 18 ترلیۆن دینارو 310 ملیار دیناری بۆ رەوانە دەكرێت و مانگانە ترلیۆنێك و 525 ملیار دینار دەكات وەك دكتۆر ئامانج رەحیم، سكرتێری ئەنجومەنی وەزیرانی هەرێم باسی كردووە. هەرێمی كوردستان پێویستە رۆژانە 400 هەزار بەرمیل نەوت بداتە بەغدادو 50% داهاتە فیدراڵییەكان و قەرزی بانكی بازرگانی بداتەوە.

هاوڵاتی لە کۆبانێ بەرلەوی جۆتیاران گەنمەکانیان بدۆرنەوە، ٣٠ هەزار هێکتار زەوی گەنم سووتا. لە گەڕەکی کانی کوردان لە رۆژهەڵاتی شاری کۆبانی، لە زەوی گەنمی جۆتیاران ئاگر کەوتەوە. جۆتیاران بۆ ئاژانسی هاوار نیوز قسەیان کردووە و رایانگەیاندووە، تاوەکو ئێستا ٣٠ هەزار هێکتار زەوی گەنمیان سووتاوە. هەروەها باسی ئەوەشیان کرد کە لەگەڵ گەنمەکە، باخەکانیشیان زیانی زۆریان بەرکەوتووە. بەگوێرەی زانیاری ئاژانسەکە، ئاگرەکە مەترسی لەسەر ١٢٠ هێکتار زەوی گەنم دروست کردبوو، بەڵام لەلایەن تیمەکانی ئاگرکوژێنەوەوە ئاگرەکە کۆنتڕۆڵ کراوە. تاوەکو ئێستا هۆکاری کەوتنەوەی ئاگرەکە نەزانراوە، بەڵام لە ساڵانی رابردوودا، بەهۆی تۆپبارانەکانی تورکیاوە بە هەزاران هێکتار زەوی گەنمی جۆتیاران لە رۆژئاوای کوردستان سووتابوو.

هاوڵاتی ساڵح موسلیم رایگەیاند، رەنگە هەموو لایەک قبوڵی کردبێت کە تورکیا هێرش بکات. سەرنجڕاکێشە کە کەس بەرامبەر بەو هێرشە دژوارانە دەنگی لێوەنایەت. با بڕوانین کە ئەنجامی دیداری ئاستانە چی دەبێت؟ هەربۆیە خۆمان بە هێزەکانی دەرەوە وهەڵوێستی ئەوانەوە نابەستینەوە. بەڵام ئاگادارین. پشت بە هێزی خۆمان و بەڕێکخستنبوونی گەل دەبەستین. ئێمە خۆڕاگری دەکەین، هیچ چارەیەکی دیکەمان نییە. سەبارەت بە هێرشەکانی دەوڵەتی تورکیا بۆ سەر رۆژئاوای کوردستان ساڵح موسلیم هاوسەرۆکی پارتی یەکێتی دیموکراتی (پەیەدە) بۆ ئاژانسی فورات قسەی کرد. موسلیم رایگەیاند، " بە پێکهێنانی حکومەتی شەڕ تورکیا دەستی بە هێرشەکانی کردەوە. لە دوای هەڵبژاردنەکانەوە تائێستا هێرشەکان نەوەستاون. دەستیان بە جێبەجێکردنی پلانی هێرشەکانیان کرد کە لە هەموو روویەکەوە نائەخلاقین و لەگەڵ هیچ یاسایەکدا یەکناگرنەوە و هەموو کەس دەکەنە ئامانج. لێرەدا بە تایبەتی دەیانەوێت خۆبەڕێوەبەرایەتی و کورد کە بزوێنەری سەرەکین لەناو ببەن. دەستیان بە پلانی خۆیان کرد. شتێک بۆ ئێمە کە بگۆڕدرێت نییە. ئێمەش وەک گەل بە دڵنیاییەوە خۆڕاگری دەکەین". موسلیم ئاماژەی بە هەڵوێستی روسیا، ئێران و سوریا بەرامبەر بە هێرشەکانی دەوڵەتی تورک کرد و وتی، "روسیا ئێستا پێویستی بە تورکیا هەیە، بە تایبەتی بە هۆی ئەو گەمارۆیانەی لە ئەنجامی شەڕی ئوکراینا خراوەتە سەر مۆسکۆ. ئەمە ئیتر بابەتێکی نێودەوڵەتیە. چونکە خاڵی لاواز کامە بێت لەوێوە گورزی بەردەکەوێت. پێشبینی ناکەین روسیا شتێک بکات. هەربۆیە بە ئاسانی دەتوانن ملهوڕی بەرامبەر بەئێمە بکەن. چونکە زۆر پەیماننامە لە نێوانیاندا هەیە. بۆیە دەنگ ناکەن. رژێمی سوریاش جگە لە قسەکانی ئێران و روسیا هیچ شتێکی دیکە ناکات. سەرنجڕاکێشە کە کەس بەرامبەر هێرشە دژوارەکانی دەوڵەتی تورک بەرامبەر ناوچەکە دەنگی لێوەنایات. ٩ سەربازی رژێمی سوریا کوژران کەس قسەی نەکرد. رژێمی سوریا پەیامی سەرەخۆشیشی رانەگەیاند. خۆی لە خۆیدا روسیا و ئێرانیش هیچ شتێک ناڵێن." موسلیم باسی لەوەکرد کە بۆ بەردەوامبوونی دیموکراسی تاکە هیوا شۆڕشی رۆژئاوایە و بەم جۆرە بانگەوازی ئاراستەی رای دیموکراتیک کرد: "هێزە دیموکراسیەکان و ئەوانەی کە دەیانەوێت دیموکراسی هەبێت، ئەگەر دەیانەوێت دیموکراسی لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست بەرفراوان بێت، دەبێت پشتیوانیمان لێبکەن. چونکە ئەمە تاکە هیوایە. تورکیا، سوریا، ئێران وەک رژێمی دیکتاتۆر لە دژی ئێمە کار دەکەن. ئێمەش خۆڕاگری دەکەین. بە بڕوای من، مافی ئەوەمان هەیە کە بمانەوێت ئەوان پشتیوانیمان لێبکەن. ئێمە داوای ئەوە دەکەین و ئەوە ئەرکی ئەوانە. ئەگەر ئەمە نەکەن، وابیردەکەینەوە کە ئەرکی مرۆیی خۆیان بەجێناگەیەنن".

هاوڵاتی سەعدی پیرە، ئەندامی مەکتەبی سیاسی یەکێتی رایگەیاند، "ئێستا پەرلەمانی کوردستان نەماوە تاوەکو هەڵبژاردن لەدەستی پەرلەمان بێت و کۆمسیۆنی نییە، دەبێت کۆمسیۆنی عێراق ئامادەبێت و "پێمان بڵێت کە کەی دەتوانێت سەرپەرشتی هەڵبژاردنی هەرێم بکات". سەعدی پیرە ئەمڕۆ شەممە لەمیانی لێدوانێکدا بۆ رۆژنامەنوسان لەبارەی چەند پرسێکەوە قسەی کرد و رایگەیاند، "ئەو گرژییەی کە هەبو لە پێش پەسەندکردنی بودجە و کاتی پەسەندکردنی بودجە تەواوبو، ئێستا هەر کەسە و شەوێک بە ئیسراحەت خەوت ئیتر ئێستا کاتی ئەوە هاتوە کە چۆن دەتوانین ماڵی خۆمان رێکبخەینەوە و بەگژ ئەو هەڕەشانەدا بچینەوە کە بەسەر هەرێمی کوردستاندا دێت، کە یەکڕیزی میللەتی کورد پێویستە بۆ پێشهاتەکانی دێنە کایەوە".  ئاماژەی بەوەشکرد، بابەتی موچەی فەرمانبەران بوەتە "بابەتێکی سیادی" و پەیوەندی بە ناکۆکی نێوان لایەنەکاندا نامێنێت و پێدەچێت شێوەی دابەشکردن و دۆخی ئابوری عێراق کە پارەیەکی زۆر هەیە دەتوانرێت بۆ هەلی کار و پڕۆژەکانی ئاوەدانکردنەوە بەکاربهێنرێت پەیوەست بە هەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان، سەعدی پیرە وتی، "ئێستا پەرلەمانمان نەماوە تاوەکو هەڵبژاردن لەدەستی پەرلەمان بێت و کۆمسیۆنیشمان نیە". وتیشی، "دەبێت کۆمسیۆنی عێراق ئامادەبێت و پێمان بڵێت کە کەی دەتوانێت سەرپەرشتی هەڵبژاردنی هەرێم بکات، پێمانوایە ئەوە لە بەرپرسیارێتی سەرۆکایەتی هەرێمی کوردستان و داوای لێبکات". 

هاوڵاتی وەزارەتی دارایی و ئابووری هەرێم بۆ دابەشکردنی مووچەی مانگی پێنجی 2023 پارەی تەواوی لەبەردەستدا نییە و کورتهێنانی هەیە. بەپێی زانیاریەکانی هاوڵاتی کەلەسەرچاوەیەکی وەزارەتی دارایی و ئابوری هەرێم دەستیکەوتوون، وەزارەتی دارایی تەنها نزیکەی 200 ملیار داهاتی ناوخۆو 400 ملیاری بەغدای لەبەردەستە بۆ دابەشکردنی مووچە بەوەش زیاتر لە 300 ملیار دینار کورتهێنانی هەیە بۆ دابەشکردنی مووچە و چاوەڕێیە بەغدا 400 ملیاری دیکەی بەقەرز بۆ بنێرێت. وەک سەرچاوەکەی وەزارەتی دارایی و ئابوری بۆ هاوڵاتی ئاشکرایکرد ئەگەر حکومەتی عێراق پێش جەژنی قوربان ئەو پارەیە نەنێرێت دابەشکردنی مووچەی بەشێک لەوەزارەتەکان دەکەوێتە دوای جەژن. بڕیارە سبەینێ وەزارەتی دارایی بە دابەشکردنی مووچەی وەزارەتی تەندروستی دەست بە دابەشکردنی مووچە بکات، تائێستاش خشتەی مووچەی بڵاو نەکردووەتەوە، چاوەڕوانیش دەکرێت مووچە زۆر بەسستی دابەش بکرێت

هاوڵاتی فیگەن یوکسەکداغ هاوسەرۆکی پێشووی هەدەپە رایگەیاند، پشتگیریکردنی هەدەپە لە کەمال کلچدارئۆغلۆ لە هەڵبژاردنی سەرۆکایەتی تورکیادا هەڵە بوو. فیگەن یوکسەکداغ هاوسەرۆکی پێشووی پارتی دیموکراتی گەلان (هەدەپە) کە لە ساڵی ٢٠١٦ەوە لە زینداندایە، نوسینێکی بۆ ماڵپەڕی هەواڵی میدڵ ئێست نارد و ئاماژەی بە هەڵبژاردنی سەرۆکایەتی و پەرلەمانی تورکیادا. یوکسەکداغ پشتگیریکردنی پارتەکەی بۆ کلچدارئۆغلۆ وەک هەڵبژاردەیەکی هەڵە لەقەڵەمدا و وتی، "من و هاورێ سیاسەتمەدارەکانم لە زیندان پێمان وابوو کە پێویستە کاندیدی خۆمان هەبێت." یوکسەکداغ راشیگەیاند کە هەڵبژاردنەکانی ٢٠٢٣ ئەزمونێکی زۆر گرنگ و چارەنوسساز بوو بۆ هەدەپە و هەدەپە پشتی بە هێزی خۆی نەبەست و بۆیەش پشتگیریکردن لە کلچدارئۆغلۆ ئەنجامێکی خراپی لەگەڵ خۆیدا هێنا. باسی ئەوەشی کرد کە هەوڵیانداوە، بەرێوەبەری هەدەپە رازی بکەن کە کاندیدێکی ژن دیاری بکەن، بەڵام بەهۆی ئەوەی درەنگ ئامادەکاری کراوە و بڕیارەکان لاواز بوون، هەدەپە ئەنجامی بەدەست نەهێناوە.

بەرهەمی ئاژەڵداریی پارێزگای کرماشان دوو هێندەی پێویستیی ئەو پارێزگایە بەرز دەبێتەوە دەگاتە زیاتر لە نیو ملیۆن تۆن لە ساڵێکدا. سیروس نەورۆزی، جێگری بەڕێوبەری بەرهەمەکانی ئاژەڵداریی پارێزگای کرماشان لە رۆژهەڵاتی کوردستان رایگەیاند؛ بەرهەمی ساڵانەی ئاژەڵداریی پارێزگاکە دەگاتە 550 هەزار تۆن کە 400 هەزار تۆنی شیرە. ئاماژەی بەوە کردوە کە لە ساڵێکدا 40 هەزار تۆن گۆشتی سور و 70 هەزار تۆن گۆشتی مریشک لە کرماشان بەرهەم دەهێنرێت. نەورۆزی وتویەتی: 550 کێڵگەی مریشک و پەلەوەر لە کرمانشان هەیە کە بەرهەمەکەی دوو هێندەی پێویستیی پارێزگاکەیەوە بۆیە بەشێکی زۆری رەوانەی پارێزگاکانی ئێران دەکرێت. وتیشی هەر لە کرماشان 644 هەزار سندوقی هەنگ هەیە کە بەرهەمی هەنگوینیان دەگاتە زیاتر لە هەشت هەزار تۆن.