داواکارییەکانی شاندەکەی پارتی لە بەغدا چییە؟

  هاوڵاتى وه‌زاره‌تی ته‌ندروستی و ژینگه‌ی عێراق له‌راگه‌یه‌ندراوێكدا رایگەیاند:"  له‌ 24 كاتژمێری رابردودا 5672  توشبوی نوێی كۆرۆنا تۆماركراون و كۆی گشتی توشبوان گه‌یشته‌ 1.908.07 توشبوو.  

هاوڵاتى  وەزیری دەرەوەی بەریتانیا دەڵێت، دان بە حکومەتەکەی تاڵیبان نانێن، "بەڵام پێویستە لەسەر هەندێ بابەت گفتوگۆیان لەگەڵدا بکەین." لە میانی سەردانەکەی بۆ پاکستان و لە کۆنفرانسی رۆژنامەڤانییە هاوبەشەکەیدا لەگەڵ هاوتا پاکستانییەکەی، دۆمینک راب، وەزیری دەرەوەی بەریتانیا رایگەیاند، "دەبێت ئێمە رووبەڕووی ئەو واقیعە نوێیەی ئەفغانستان ببینەوە کە هاتووەتە پێشەوە؛ گوتیشی، بەریتانیا رێگەیەکی گرتووەتەبەر کە بریتییە لە دان نەنان بە تاڵیبان وەک حکومەت." وەزیری دەرەوەی بەریتانیا وتیشی، بەریتانیا بە گرنگییەوە دەڕوانێتە ئەوەی کە بتوانێت تێکەڵ بێت و هێڵی راستەوخۆی پەیوەندی هەبێت. راب وتیشی، چەندین بابەت هەن پێویستە تاوتوێبکرێن لە سەرووی هەموویانەوە دابینکردنی رێڕەوی بێ مەترسییە بۆ هاووڵاتیانی بەریتانی و ئەو ئەفغانییانەی کە بەر بەرنامەی "ئاراپ" دەکەون و ئەو ئەفغانییانەی کە لەگەڵ حکومەتی بەریتانیا کاریان کردووە.  لە بەشێكی دیکەی قسەکانیدا وەزیری دەرەوەی بەریتانیا رایگەیاند، "پێویستمان بەوەیە بتوانین لەسەر ئەو بابەتانە نامەی راستەوخۆ بنێرین.. هەندێ بابەتی تایبەتی هەڵپەسێردراو هەن کە بەهۆی هەستیارییانەوە باس ناکرێن، بەڵام ئێمە پێویستمان بەوەیە توانامان هەبێت لەسەر ئەو مژارانە گفتوگۆ لەگەڵ تاڵیباندا بکەین."

هاوڵاتى  جێگرى پارێزگارى بانكى ناوه‌ندى عێراق رایگەیاند:" دیاریكردنى نرخى نوێى دینارى عێراقى به‌رانبه‌ر دۆلارى ئه‌مریكى بڕیارێكى سه‌رپێى نه‌بوه‌و له‌نێوان وه‌زاره‌تى دارایی و بانكى ناوه‌ندى و ناوه‌نده‌ نێوده‌وڵه‌تیه‌كان تاوتوێكراوه‌." هەینی، 3 ئەیلوولی 2021 ئێحسان شه‌مران یاسرى جێگرى پارێزگارى بانكى ناوه‌ندى عێراق به‌میدیاى فه‌رمى حكومه‌تى عێراقى ڕاگه‌یاندوه‌:" دیاریكردنى نرخى نوێى دینارى عێراقى به‌رانبه‌ر دۆلارى ئه‌مریكى بڕیارێكى سه‌رپێى نه‌بوه‌و له‌نێوان وه‌زاره‌تى دارایی و بانكى ناوه‌ندى و ناوه‌نده‌ نێوده‌وڵه‌تیه‌كان تاوتوێكراوه‌. یاسرى ئه‌وه‌شى خستۆته‌ڕوو، دیاریكردنى نرخى نوێى دینارى عێراقى بۆ ماوه‌یه‌كى كورت نه‌بوه‌ وه‌ك هه‌ندێك لێى تێگه‌شتون بۆ چاره‌سه‌ركردنى كێشه‌ى كورتهێنان بوبێت به‌هۆى دابه‌زینى نرخى نه‌وته‌وه‌، به‌ڵكو بۆكاتێكى درێژمه‌ودابوه‌و په‌یوه‌ندى به‌به‌هاو هێزى دینارى عێراقى هه‌یه‌ له‌ بۆرسه‌ى جیهانیداو به‌گۆڕانكارى و به‌رزبونه‌وه‌ى نرخى نه‌وت ده‌ستكارى به‌هاى دینارى عێراقى ناكرێت. ناوبراو ئه‌وه‌ش وه‌بیرده‌هێنێته‌وه‌، دواین گۆڕانكارى له‌ نرخى دینار كه‌ پێشتر ئه‌نجامدراوه‌ له‌ ساڵى 2010بوه‌و تا ئه‌مساڵ درێژه‌ى كێشاوه‌. ئه‌مساڵ بانكى مه‌ركه‌زى عێراقى بڕیاریدا نرخى دینار به‌رانبه‌ر دراوه‌ جیهانیه‌كان به‌تایبه‌ت دۆلار كه‌مبكاته‌وه‌ به‌جۆرێك 100دۆلارى ئه‌مریكى له‌ 116هه‌زار دیناره‌وه‌ كرایه‌ 146هه‌زار دینارى عێراقى و ئه‌مه‌ش بۆ ئه‌و هاووڵاتیانه‌ى كه‌ موچه‌خۆرن و داهاتێكى سنورداریان هه‌یه‌ زیانێكى زۆریان پێده‌گه‌یه‌نێت.

   هاوڵاتى وەزیری دەرەوەی عێراق رایگەیاند:"هاتنەناوەوەی تورکیا بۆ عێراق بۆ پارتی کرێکارانی کوردستانە، مامەڵەی حکومەتی عێراق لەوڕووەوە بە ئاڕاستەیەکی دروستە". ئەمڕۆ هەینی فوئاد حوسێن لەمیانی پێشکەشکردنی وتارێک لە ئەکادیمیای دیبلۆماتی نەمسا ڕایگەیاند، هاتنەناوەوەی تورکیا بۆ عێراق بۆ پارتی کرێکارانی کوردستانە، مامەڵەی حکومەتی عێراق لەوڕووەوە بە ئاڕاستیەیەکی دروستە. وڵاتەکەی بە سیاسەتی "پەرچەکردار" مامەڵەی لەگەڵ لەشکرکێشی تورکیا بۆناو خاکی عێراق نەکردووە". بەوتەی وەزیری دەرەوەی عێراق، وڵاتەکەی بە سیاسەتی پەرچەکردار مامەڵەی لەگەڵ ئەو دۆسیەیە نەکردوە، بەڵکو مەبەستی بووە لەسەر مێزی گفتوگۆ کێشەکان چارەسەر بکات.

  هاوڵاتى وه‌زاره‌تی دارایی و ئابووری حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستان رایگەیاند:"موچەی وەزارەتەکانی شارەوانی، کارەبا، کشتوکاڵ، رۆشنبیری و ئاوەدانكردنەوە دابەشدەکرێت". به‌پێی خشته‌ی وه‌زاره‌تی دارایی و ئابووری سبەی شەممە دابەشکردنی موچەی مانگی ئابی ئەمساڵ بەبێ لێبڕین بەردەوام دەبێت و موچەی ئەم شوێنانە دابەشدەکرێت:   وەزارەتی شارەوانی و گەشتوگوزار، وەزارەتی كارەبا، وەزارەتی كشتوكاڵ و سەرچاوەكانی ئاو، وەزارەتی ڕۆشنبیری و لاوان و وەزارەتی ئاوەدانكردنەوەو نیشتەجێكردن. 15ـی حوزەیرانی رابردوو، وەزارەتی دارایی عێراق رایگەیاند، مانگانە 200 ملیار دینار بۆ هەرێمی کوردستان دەنێرێت، ئەویش دوای وردبینیکردن لە داهاتە نانەوتییەکانی هەرێمی کوردستان.  

 هاوڵاتى ئەندامی دەستەی سەرۆکایەتی پارتی یەکێتی دیموکرات (پەیەدە) رایگەیاند:" هۆکاری سەرەکی کێشەکانی هەرێمی کوردستان، رۆژئاوای کوردستان و کێشە ناوخۆییەکانی یەکێتی تورکیایە چونکە ئەوان ئامانجیان ئەوەیە جوڵانەوەی کوردی بەئامانج بگرن و لەناوی بەرن". ئاڵدار خەلیل، ئەندامی دەستەی سەرۆکایەتی پارتی یەکێتی دیموکرات (پەیەدە) بەئاژانسی هاوارنیوزی راگەیاندوە، هۆکاری سەرەکی کێشەکانی هەرێمی کوردستان، رۆژئاوای کوردستان و کێشە ناوخۆییەکانی یەکێتی یە "دەگەڕێتەوە بۆ دەستوەردانەکانی تورکیا، چونکە ئەوان دەیانەوێت هێزی سەربەخۆیان (سەر بە تورکیا) دروستبکەن، ئامانجیشیان ئەوەیە جوڵانەوەی کوردی بەئامانج بگرن و لەناوی بەرن، بۆ نمونە سیاسەتی یەکێتی کەپشتیوانیکردن بوو لە جوڵانەوەی کورد و ئەوەش نەدەگونجا لەگەڵ سیاسەتی ئەردۆغان، بۆیە هەستان بە ئەنجامدانی کودەتایەکی ناوخۆیی و دروستکردنی ئاژاوەی ناوخۆیی لەناو حزبەکەدا". ئەندامی دەستەی سەرۆکایەتی پارتی یەکێتی دیموکرات (پەیەدە) ئاماژەی بەوەشکردوە: تورکیا لەکێشەکانی ناوخۆی یەکێتیدا هەوڵدەدات پشتیوانی لایەنێک بکات لەسەر حسابی لایەنێکی دیکە، "کە ئەوەش هەڵەیە و کێشەکانی ناوخۆی یەکێتی دەبێت سەرکردەکانی ئەو حزبە خۆیان مامەڵەی تێدابکەن و چارەسەری بکەن، ئێمەش وەک پەیەدە نامانەوێت دەستوەردان بکەین لەم بابەتەدا بەڵام دڵنییاین دەستوەردانی تورکیا وایکردووە چارەسەری کێشەکان ئاڵۆزتربن و کێشەکان لەرێگەی گفتوگۆوە چارەسەر نەکرێن، هەروەها تورکیا کاردەکات بۆ بەگژداچوونی پەیوەندییەکانی نێوان لایەنەکانی کوردستان و پێکدادانی نێوانیان". ئاڵدار خەلیل، جەختی لەوەشكردۆتەوە"پارتی بۆ فرۆشتنی نەوت و بازرگانی لەگەڵ ئەوروپا پێویستی بە تورکیایە، بۆیە کارەکانی ئەو حزبە بەرەزامەندی تورکیا ئەنجام دەدرێن و بەخواستی تورکیا دەجوڵێتەوە، دەشزانین تورکیا بەرژەوەندی نەتەوەیی ئێمەی ناوێت، پارتی لەچەندین وێستگەکەدا زیانی بە بەرژەوەندییەکانی کورد گەیاندووە لەوانەش نەپاراستنی ئێزدییەکان و شەڕ دژی گەریلا کە بەخواستی تورکیا مامەڵە دەکات، هەروەها لەرۆژئاوای کوردستان و کێشەکانی ناوخۆی یەکێتیش تورکیا رێگریکرد لەگەیشتنە ئەنجامی گفتوگۆکان".

هاوڵاتى سەر لەبەیانی ئەمڕۆ هەینی فڕۆکەکانی تورکیا کەمپی ئاوارەکانی باکووری کوردستانیان لە مەخموور بۆردوومان کرد، بۆردوومانەکە هیچ زیانێکی گیانی نەبووە. سەرچاوەیەک لە کەمپەکە، کە نەیویست ناوی ئاشکرا بکات بە (تۆڕی میدیایی رووداو)ی راگەیاند: "کاژێر 8:20 خولەکی ئەمڕۆ هەینی 3-9-2021 فڕۆکەکانی تورکیا خانوویەکی چۆڵکراویان لە نێو کەمپی مەخموور بۆردوومان کرد". سەبارەت بە زیانەکانی بۆردوومانەکە ئەو سەرچاوەیە گوتی: "بۆردوومانەکە هیچ زیانێکی گیانی نەبووە، تەنیا زیانی ماددی بەر خانووەکە کەوتووە. کە نزیکەی دوو مانگە چۆڵکراوە". بەپێی میدیاکانی پەکەکە: "هێرشەکە لەلایەن تورکیاوە لە رێگەی فڕۆکەی بێفڕۆکەوانەوە کراوە،  جامی ماڵەکان شکاون و زیان بە ماڵی هاووڵاتییان گەیشتووە". رۆژی پێنجی حوزەیرانی ئەمساڵیش، فڕۆکە بێفڕۆکەوانەکانی تورکیا کەمپی مەخمووریان بۆردوومانکرد، بەو هۆیەوە سێ گەریلای پارتی کرێکارانی کوردستان گیانیان لەدەستدا. 

نامۆ سەربەست سوپای ئیسرائیل رایگەیاند پلانێكی نوێیان هەیە بۆ مەشقكردن لەسەر فڕۆكەی جەنگیی نوێكراوە، تا لەپێگە ئەتۆمییەكانی ئێران بدەن و پێش ئەگەری دروستكردنی بۆمبی ئەتۆمی بكەون. لەكاتێكدا بینی گانتس وەزیری بەرگری ئیسرائیل هەڕەشە لەئێران دەكات و بەڵێنی بۆردومانكردنی پێگە ئەتۆمییەكانی دەدات، لەچەند لێدوانیكیدا بۆ میدیا ئیسرائیلییەكانی وەك رۆژنامەی یەدیعوت ئەحرەنوت و تۆڕی یەنێت و چەندینی تر، گانتس رایگەیاند:»ئێران تەنیا پێویستی بە 10 هەفتە هەیە بۆ دروستكردنی بۆمبی ئەتۆمی و ئیسرائیل ئامادەیە بۆ ڕووبەڕووبوونەوەی» لەمیانی سەردانەكەشیدا بۆ ئەمریكا، نافتالی بینیت سەرۆك وەزیرانی ئیسرائیل رایگەیاند:»تەلئەبیب مافی جوڵەی هەیە دژی ئێران، ئەگەر هەست بەهەڕەشە بكات لەلایەنێكەوە». زانیاریی هەوڵگری هەڕەشەكانی گانتس و بینیت و سوپای ئیسرائیل هاوكاتی یەكتربوون و هەموویان جەختیان لەئەگەری گورز وەشاندن لەئێران كردەوە، بەوەش هەموو دامەزراوەی سەربازیی ئیسرائیل خراوەتە ئامادەباشییەوە بۆ هەموو پێشهاتێكی كتوپڕ.  ئەفیف كوخافی سەرۆك ئەركانی سوپای ئیسرائیل، گروپێكی پێكهێنا بەسەرۆكایەتی سەرۆكی یەكەی ستراتیجیی سوپا، بۆ داڕشتنی پلانێك كە بەدیهێنانی ئامانج لەهەر هێرشێكی ئیسرائیلی بۆ سەر پێگە ئەتۆمییە ئێرانییەكان مسۆگەر دەكات. لەلێدوانێكیشیدا بۆ راگەیاندنە ئیسرائیلییەكان، باسی لەئەوە كرد، كە ئێران خاوەخاو دەكات لەدەستپێكردنەوەی گفتوگۆ ئەتۆمییەكاندا تاكاتی هەبێت بۆمبی ئەتۆمی دروستبكات، بەوتەی كوخافی ئەو پارانەی بۆ بودجەی سەربازیی ئیسرائیل زیادكراوە، پارەیەكە پێش هەمووشتێك تایبەتكراوە بۆ مامەڵەكردن لەگەڵ بەرنامە ئەتۆمییەكەی ئێران. سەرۆك ئەركانی سوپای ئیسرائیل راشیگەیاند:»بەرەوپێشچوون لەبەرنامە ئەتۆمییەكەی ئێراندا پاڵی بەسوپای ئیسرائیلەوە نا پلانە ئۆپراسیۆنییەكانی خێراتربكات و بودجەیەكی بۆ تەرخان بكات». هاوكات جەختیشیكردەوە لەوەی سوپاكەی بەشێوەیەكی مەنهەجی و بەهەموو رێگایەك، كار دەكات بۆ كەمكردنەوەی هەژموونی ئێران لەڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا. ئیسرائیل هێزی ئاسمانیی كەرەستەی جەنگی و فڕۆكەی نوێكراوەی ئامادەكردووە و مەشق لەسەر سیمولەیشنی هێرشی دوور مەوداو توانای نیشتنەوەو چۆنیەتی رووبەڕووبوونەوەی كەرەستە جەنگییە پێشكەوتووەكانی ئێران دەكات بەتایبەتی دژە فڕۆكەكانی، دەزگای هەواڵگرییەكەی كەوتووەتە كۆكردنەوەی زانیاری لەسەر چالاكییە ئەتۆمییەكانی ئێران. بەرپرسەكانی دەزگای ئاسایشی ئیسرائیل مەترسی خۆیان نیشاندا لەوەی ئێران ئاستی پیتاندنی یۆرانیۆمی بۆ 60٪ بەرزكردووەتەوە و دروستكردنی چەكی ئەتۆمیش پێویستی بە پیتاندنی 90٪ هەیە، بەرپرسێكی ئەمنیی ئیسرائیلی كە نەیویست ناوی ئاشكرا بكرێت بەڕۆژنامەی ئیندیپێندێنتی راگەیاند:»ئێران لەپێشكەوتووترین خاڵی بەرنامە ئەتۆمییەكەیدایە لەڕووی پیتاندنەوە، لەساڵی 2018ەوە كە سەرۆك ترەمپ لەڕێككەوتنە ئەتۆمییەكە كشایەوە، ریتمی پیتاندن زۆر خێراو دودڵكەر بووە». پلانی B بۆ وەستاندنی ئێران رێكەوت نییە كە لەگەرمەی سەرقاڵیی ئیسرائیل بەكێشەی غەززەو كۆرۆنادا، بینی گانتس 60 باڵیۆزی بیانیی لەوڵاتەكەی كۆبكاتەوەو لەكۆنگرەیەكی رۆژنامەوانیدا بۆیان، هەڕەشە لەئێران بكات. لەو كۆبوونەوەیەدا كەڕۆژی پێنجشەممە 27ی ئاب بەڕێوەچوو، گانتس راستەوخۆ نەیوت ئیسرائیل لە ئێران دەدات، بەڵكو وتی:»بەدوری نازانم تەل ئەبیب گورزێكی ئاوها بوەشێنێت». هۆكارەكەشی بۆ ئەوە گێڕایەوە كە ئێران ماوەیەكی كورتی ماوە بۆ دروستكردنی بۆمبی ئەتۆمی و نازانن ئایا رژێمی ئێران ئامادەیە بگاتە رێككەوتن یان نا؟. لایەنە ئیسرائیلییەكان ئەو كۆبوونەوەیە وەك ئامادەكارییەك دەبینن بۆ لێدانی پێگە ئەتۆمییەكانی ئێران و كۆكردنەوەی كۆمەڵگای نێودەوڵەتی لەدەوری هەڵوێستی ئیسرائیل. گانتس داوای لەجیهان كرد پلانی B جێبەجێبكەن و لەئێستاوە بەرەوپێشچوونی ئێران رابگرن، چونكە بەوتەی ئەو ئامانجەكە گەیشتنە بەڕێككەوتنێكی درێژخایەنترو بەهێزترو فراوانتر و هۆشداریشیدا كە» گەیشتنی ئێران بە دەرگای ئەتۆمی، دەمانخاتە بەر دەرگای پێشبڕكێیەكی خۆچەكداركردنی ئەتۆمی هەرێمی و لەوانەیە جیهانیش، هەموو دوژمنكارێتیی ئێران تائێستا بەبێ ئەو توانایە بووە، ئەگەر بتوانێت بگاتە ئەتۆمی، ئەوا دوژمنكارییەكەی زیاتر دەكات». دوای چەندین هەڕەشەی تر دژی حزبوڵا و حەماس و ئێران، نووسینگەی گانتس بەیاننامەیەكی بڵاوكردەوەو هەڵوێستە نوێیەكانی تێدا ئاشكراكردو نووسی:»هەڵسەنگاندنەكانمان دەریخستووە كە ئەو درۆنەی پاپۆڕی میرسەر ستریتی بەریتانی كردە ئامانج، لەئێرانەوە هەستاوەو ئەگەری زۆرە بەڕەزامەندیی عەلی خامنەئی رێبەری باڵا بووبێت، ئەوەش سەلماندنێكی ترە كە ئێران هەڕەشەیە بۆ جیهان و ناوچەكە. لەبەیاننامەكەدا ئەوەش هاتووە كە «ئێران نیەتی لەناوبردنی ئیسرائیلی هەیە و كاردەكات بۆ ئەوەی ئەو كەرەستانەی هەبێت كە ئەو نیەتە جێبەجێبكات، هەروەها لەڕێی باڵەكانیەوە لە عێراق و سوریا و یەمەن و لوبنان و غەززە و درۆن و موشەكی زیرەكەوە كاردەكات و دژی پاپۆڕە بازرگانییەكان لەدەریادا كاردەكات و تەنانەت هێرشی ئەلكترۆنیش لەهەموو جیهاندا دەكات». پلانی هاوبەش بۆ لاوازكردنی ئێران لەگەڵ جوڵە ناوخۆییەكانی هێزە ئەمنی و سەربازیی و هەوڵگرییەكانی ئیسرائیلدا، نافتالی بینیت سەرۆك وەزیرانی ئەو وڵاتە، سەردانی ئەمریكای كردو لەگەڵ جۆو بایدن سەرۆكی ویلایەتە یەكگرتووەكاندا كۆبووەوە بۆ بەدەستهێنانی دەستكەوتی كرداری و پشتیوانیی دەرەكیی زیاتر. بەر لەگەشتەكەی، نووسینگەی بینیت لەبەیاننامەیەكدا رایگەیاند:»لەگەڵ هاوپەیمانێتیی ستراتیجیی نێوان دوو وڵاتەكەدا، ئیسرائیل بەردەوامدەبێت لە پاراستنی مافەكەی لەسەرداریی سەربازیدا». دوای گەیشتنی بەئەمریكا، بینیت لەگەڵ لوید ئۆستن وەزیری بەرگری ئەمریكا كۆبووەوە و تاوتوێی دۆخی سوپای ئیسرائیلیان كردو داوای هاوكاری گەرورەی كرد لەبواری كڕینی سەربازییدا. دوای كۆبوونەوەكەش دیوانی سەرۆكوەزیرانی ئیسرائیل لەبەیاننامەیەكدا ئاشكرایكرد سەرۆكی حكومەت بەڵێنی پێدراوە ملیارێك دۆلار وەك هاوكاریی بۆ كڕینی موشەك و پاتری لوتكەی ئاسنین وەربگرێت. دوای دیدارەكەشی لەگەڵ جۆو بایدن لەكۆنگرەیەكی رۆژنامەوانی هاوبەشدا بایدن پابەندبوونی وڵاتەكەی دوپاتكردەوە بەئەوەی كە «ئێران هەرگیز نەتوانێت ببێتە خاوەنی چەكی ئەتۆمی، ئەگەر دیپلۆماسیەت شكست بهێنێت، ئەوا ئامادەین بژاردەی تر بەكاربهێنین». لەگەڵ گەڕانەوەشیدا بۆ ئیسرائیل، نافتالی بینیت لەلێدوانێكدا بۆ راگەیەندنەكانی وڵاتەكەی وتی هەموو ئامانجەكانی لەسەردانەكەی ئەمریكا بەدەستهێناوە،»ریككەوتین لەسەر كاری ستراتیجی هاوبەش، بۆ سەركوتكردنی پێشبڕكێ ئەتۆمییەكەی ئێران». وەڵامی ئێران لەوەڵامی لێدوانەكەی جۆو بایدندا، عەلی خامنەئی رێبەری باڵای ئێران لە كۆبوونەوەیەكیدا لەگەڵ كابینەی حكومەتی نوێ بەسەرۆكایەتی ئیبراهیم رەئیسی رایگەیاند:»ئیدارەی ئێستای ئەمریكا هیچ لەئەوەی پێشووتر جیاواز نییە، چونكە هەمان شتەكانی ترەمپ دەڵێنەوە، بەڵام بە شێوازێكی تر.» هەروەها خامنەیی راشیگەیاند:»ئەمریكا لەبواری دیپلۆماسیدا گورگێكی دڕندەیە، هەندێك جار دەگۆڕێت بۆ ڕێوییەكی فێڵباز». دوای لێدوانەكەی نافتالی بینیت و لەوەڵامی ئەوو هەڕەشەكانی گانتسدا، عەلی شەمخانی ئەمینداری ئەنجومەنی باڵای ئاسایشی نیشتیمانیی ئێران لەتویتێكدا نووسی:» ئەو قسانە هەڕەشەیەكی نایاسایین، ئێران مافی خۆیەتی لەبژاردە بەردەستەكاندا وەڵامی گونجاو هەڵبژێرێت.» دواتریش زەهرا‌و ئیرشادی باڵیۆزی ئێران لەنەتەوە یەكگرتووەكان، لەنامەیەكدا بۆ سەرۆكی ئەنجومەنی ئاسایشی نێودەوڵەتی سەبارەت بەئەو هەڕەشانەی ئیسرائیل نووسی:» بە لەبەرچاوگرتنی هەڕەشە بەردەوام و روو لەزیاتربوونەكانی كیانی ئیسرائیلی لەبواری تیرۆری ئەتۆمیدا ئاشتی و ئاسایشی نێودەوڵەتی، پێویستە كۆمەڵگای نێودەوڵەتی نەتوندترین زمان ئیدانەی ئەم جۆرە كارە تیرۆریستییە تاوانبارییانە بكات». هەروەها ئەوەشی دووپاتكردەوە كۆماری ئیسلامی ئێران جەخت لەئیرادە پتەوەكەی دەكاتەوە بۆ بەدەستهێنانی مافە شەرعییەكانی لەبەكارهێنانی وزەی ئەتۆمیدا بۆ مەبەستی ئاشتییانە، هۆشداریدەدات لەهەر هەڵەیەك لەحساباتدا یان هەنگاوێكی سەركێشانە كە كیانی ئیسرائیلی بیهاوێت. «ئێران مافەكانی خۆی بەپێی یاسای نێودەوڵەتی دەپارێزێت بۆ گرتنەبەری هەموو رێوشوێنێكی پێویست بۆ پاراستن و بەرگریكردن لەهاووڵاتیانی و بەرژەوەندی و دامەزراوەو سەروەرییەكەی، لەبەرامبەر هەر كارێكی تیرۆریستی و تێكدەرانەدا»

  هاوڵاتى دەنگی ژمارەیەک تەقینەوە لە پایتەختی سووریا بیسترا. وەزارەتی بەرگریی سووریاش دەڵێت؛ روبەڕوی هێرشی موشەکی بوونەتەوە ئاژانسی فەرمیی سووریا رایگەیاند؛ كاتژمێر 1:26 خولەکی بەرەبەیانی ئەمڕۆ هەینی ئیسرائیل لە باشووری رۆژهەڵاتی بەیرووتەوە هێرشی مووشەکی کردووەتە سەر دیمەشق و ژمارەیەک ئامانجی لە دەوروبەری شارەکە بۆردوومانکرد. سەرچاوە خۆجێیەکان ئاماژە بەوە دەکەن؛ سیستەمی بەرگریی مووشەکی سووریا ژمارەیەک لە مووشەکەکانی لە ئاسمان پێکاوە و لە ئاسمان بەریداونەتەوە.  بەڵام سەرچاوەکانی نزیک لە ئۆپۆزیسیۆنی سووریا جەخت لەوە دەکەنەوە؛  مووشەکەکان ئاراستەی چەند ناوەندێکی سەربازیی سەر بە ئێران کراون کە تێیاندا کار لەسەر تەکنۆلۆژیای چەک دەکرێت.  لەوانە ناوەندی لێکۆڵینەوەی زانستی لە ناوچەکانی بەرزە و جەمرایا لە دەوروبەری دیمەشق.  لە 20ـی مانگی ئابیش ئیسرائیل هێرشێکی هاوشێوەی کردە سەر دەوروبەری دیمەشق و لە ئەنجامدا 4 ئەندامی حیزبوڵڵا کوژران. 

هاوڵاتى فرۆکەی بێ فرۆکەوانی تورکیا،  لە شنگال ناوچەیەکی ژێر دەسەڵاتی، یەکینەکانی پاراستنی شنگال "یەپەشە" یان بۆردمان دەكات. بەپێی سەرچاوە خۆجییەکانی میدیاکانی پارتی کرێکارانی کوردستان "پەکەکە"، فڕۆکەی بێفڕۆکەوانی دەوڵەتی تورکیا، لە بۆردومانەکەدا ناوچەیەکی گوندی بارێ-ی سەربە شنگالیان بۆردومانکردووە. ماوەیەكە توركیا بۆردومانەكانكردنی شەنگالی دەستپێكردووە، ناوەڕاستی مانگی ڕابردوو بەهۆی بۆردومانی فڕۆكانی توركیاوە بۆسەر بازاڕی شەنگال و نەخۆشخانەی گوندی سكینەی سنوری شەنگاڵ فەرماندەیەكی یەبەشە و پێج شەڕڤان لەگەڵ چوار كارمەندی تەندروستی شەهید بوون.  

هاوڵاتى ئەمڕۆ كچانی لوبنان لە دژی مارەیی زۆر هاشتاكێكی "بێ مارەیی ژیانی هاوژینیم لەگەڵ پێکبهێنە" ڕاگەیاند. بەشێک لە کچی لوبنان لە تۆڕی کۆمەڵایەتی تویتەر هەڵمەتێکیان بە هاشتاگی "بێ مارەیی ژیانی هاوژینیم لەگەڵ پێکبهێنە" راگەیاندووە؛ هاشتاگەکە لە لوبنان و ژمارەیەک وڵاتی دیکەی عەرەبیش بووەتە ترێندی سەرەکی. بە گوێرەی میدیای لوبنانی، ئەو کچە لوبنانییانە هەڵمەتێکیان دەستپێکردووە بۆئەوەی پێکهێنانی ژیانی هاوژینی بەرز ببێتەوە. ژمارەیەک لە کچانی بەشداربووی هەڵمەتەکە ئاماژە بەوە دەکەن، ژمارەی کوڕان لە لوبنان کەم بووەتەوە، چونکە زۆریان کۆچیان کردووە بۆ دەرەوەی وڵات. ئەوان باس لەوە دەکەن کە گرانی، بێ پارەیی و هەژاری وڵاتەکەیانی گرتووەتەوە، ئەوەش باری گەنجان بۆ دابینکردنی مارەیی قورستر دەکات، بۆیە بڕیاریانداوە "بەبێ مارەیی" ژیانی هاوژینی پێکبهێنن، بۆئەوەی باری کوڕان سووک بێت. هەڵمەتەکە سەرنجی ژمارەیەکی زۆری کچە لوبنانییەکانی راکێشاوە و پشتیوانییەکی گەورەی لە نێویاندا بەدەستهێناوە، بەتایبەتیش ئەوانەی کە تەمەنیان لە هەڵکشاندایە. بەگوێرەی ئامارە نافەرمییەکان، لوبنان لەسەر ئاستی وڵاتە عەرەبییەکان، لەڕووی رێژەی کچان و کوڕانی سەڵتەوە، لە ریزبەندیی یەکەم دێت کە رێژەکە تێیدا دەگاتە 85%. بیرۆکەکە سنووری لوبنانی تێپەڕاندووە و لە ژمارەیەک وڵاتی دیکەی عەرەبی، بەتایبەتی لە میسر، کچان لە تویتەر دەستیان کردووە بە بەکارهێنانی هاشتاگی "بەبێ مارەیی، ژیانی هاوژینیم لەگەڵ پێکبهێنە" کردووە.

هاوڵاتى هاوڵاتیانى دۆڵی بالیسان کە دوو رۆژە خۆپیشاندانیان دەستپێکردوە پەیامێک ئاڕاستەى سێ سەرۆکایەتیەکەی هەرێم دەکەن و رایدەگەنن، بۆیە ماوەی دوو رۆژە شاڕێی ئیدارەی راپەڕین-پارێزگای هەولێریان داخستووە لە ئۆتۆمبێلی بارهەڵگر، وەك هەستكردن بە بەرپرسیارەتی رێگای هاتوچۆیان بەتەواوی دانەخستووە. لە راگەیەنراوەکەیدا هاوڵاتیانى  دۆڵی باڵیسان دەڵێن"وەك هەستكردن بە بەرپرسیارەتی رێگای هاتوچۆمان بەتەواوی دانەخستووە،  بەڵام وەك هەمیشە دەسەڵاتێكی نابیستمان هەیە، تاوەكو ئێستا هیچ بەدەنگەوە هاتن نییە، بۆیە دڵینیایی دەدەین كە ئەم خۆپیشاندان و رێگاگرتنە بەردەوامی دەبێت و ماندونابین و شەوانیش لەشەقام دەخەوین". بۆ بەڕێزان سەرۆكایەتی هەرێمی كوردستان سەرۆكایەتی پەرلەمانی كوردستان سەرۆكایەتی حكومەتی هەرێم سەرجەم پەرلەمانتار و وەزیرەكان سەرجەم دەزگا راگەیاندنەكانی ئێمە وەك خەڵكی گوندەكانی سنوری ناحیەی بالیسان قەزای شەقڵاوە، چەند داواكاریەكی سادەمان هەیە، ئەم داواكاریانەمان گەیاندۆتەوە لایەنە بەرپرسەكان لە حكومەتی هەرێم و حكومەتی لۆكاڵی هەولێر و پێمان راگەیاندن كە پێویستە بەدەنگ داواكاری سەرەتای خۆشناوەتی و یەكەم ناوچەی كیمیابارانكراو لە دوای هێرۆشیماوە بێت، سەرەڕای لانكەی شۆڕش و بەرخودانەكان، بەڵام حەیف گوێمان لێ نەگیرا، بۆیە ماوەی دوو رۆژە شاڕێی ئیدارەی راپەڕین-پارێزگای هەولێرمان داخستووە لە ئۆتۆمبێلی بارهەڵگر، وەك هەستكردن بە بەرپرسیارەتی رێگای هاتوچۆمان بەتەواوی دانەخستووە،  بەڵام وەك هەمیشە دەسەڵاتێكی نابیستمان هەیە، تاوەكو ئێستا هیچ بەدەنگەوە هاتن نییە، بۆیە دڵینیایی دەدەین كە ئەم خۆپیشاندان و رێگاگرتنە بەردەوامی دەبێت و ماندونابین و شەوانیش لەشەقام دەخەوین. لێرەشەوە بە هەرسێ سەرۆكایەتی و بەرپرسان لە پارێزگاو  ئەنجوومەنی پارێزگای هەولێر دەڵێین، تكایە بەدەنگ داواكاریمانەوە وەرن، بەپێچەوانەوە هەنگاوی ترمان دەبێت و بەرپرسیارەتی لە ئەستۆی ئێوەی دەسەڵاتدارە. داواش لە دەمەزراوەكانی میدیا دەكەین ئەركی خۆیان وەك دەسەڵاتی چوارەم ببینین و دەنگمان بگەین بۆ سەندنی مافە سەرەتایەكامان. داواكاریەكانمان بریتین لە. 1.دوو ساید كردنی تەنها 2كم،لەسەنتەری ناحیە بۆئەوەی ناحیەكەمان سیمای شار وەربگرێت، هاوتەریب لەگەڵ فەڕشكردنی تەنیا7كم ڕێگای سەرەكی، 2.گێڕانەوەی كارتی نیشتیمانی لەناحیەیی هیرانەوە بۆناحیەیی بالیسان،كەپەیوەستە بە(زیاتر لە20هەزار دانیشتوی) كە بەبڕیارێك گواستراوەتەوە بۆ ناحیەی هیران. 3.قیرتاوكردنی چەند كۆلانێك لەسەنتەری ناحیەیی بالیسان، 4.قیرتاوكردنی ڕێگای چەند گوندێك لەسنورەكە. نوێنەری خۆپیشاندەرانی سنوری ناحیەی بالیسان  

هاوڵاتى وەزارەتی تەندروستی هەرێمی کوردستان ئاماری رۆژانەی تایبەت بە ڤایرۆسی کۆرۆنای راگەیاند  1871 تووشبووی دیکەی کۆرۆنا دەستنیشانکراون، 14 تووشبوو گیانیان لەدەستداوە و 2222 تووشبووی پێشووش چاکبوونەتەوە. بەپێی راگەیێندراوەکەی وەزارەتی تەندروستی هەرێمی کوردستان، لەو ماوەیەدا 10 هەزار و 950 پشکنینی تایبەت بە کۆرۆنا کراون، ئەنجامی 1871 لەو پشكنینانە پۆزەتیڤ بوون، زۆرترین تووشبوو لە سنووری پارێزگای سلێمانی بووە و لە سنووری پارێزگای هەڵەبجەش کەمترین تووشبوو تۆمارکراوە. لەو 14 تووشبووەی کۆرۆناش کە گیانیان لەدەستداوە، زۆرترینیان لە سنووری پارێزگای هەولێر بوون کە حەوت کەس بوون، لە پارێزگای سلێمانی چوار کەس و لە دهۆکیش سێ کەس گیانیان لەدەستداوە، لە سنووری پارێزگای هەڵەبجەش گیانلەدەستدان بە کۆرۆنا تۆمارنەکراوە. زۆرترین ژمارەی ئەو تووشبووانەی پێشووش کە چاکبوونەتەوە، لە سنووری پارێزگای سلێمانی بوون، کەمترینیش لە هەڵەبجە. تاوەکو ئێستا لە هەرێمی کوردستان دوو ملیۆن و 874 هەزار و 686 پشکنینی تایبەت بە ڤایرۆسی کۆرۆنا کراون، ئەنجامی 297 هەزار و 487 پشکنینیان پۆزەتیڤ بوون، 254 هەزار و 941 تووشبوویان چاکبوونەتەوە و پێنج هەزار و 419 تووشبووش گیانیان لەدەستداوە.

هاوڵاتى هەپەگە ڕایگەیاند:" لە هەرێمی تەندورەک چالاکیان ئەنجامداوە، دوو ئەفسەری پسپۆڕیان بە سزا گەیاندوە، لە هەمان هەرێمیشدا ئۆتۆمبێلێکی زرێپۆشی داگیرکەران، کەوتوەتە دۆڵێکەوە و بەو هۆیەوە هەشت داگیرکەر مردون. ناوەندی ڕاگەیاندن و چاپەمەنیی هێزەکانی پارستنی گەل (هەپەگە) هەپەگە ڕاگەیەنراوێکی بڵاوکردەوە تێیدا هاتووە: ٢٩ی تەممووز سوپای داگیرکەری تورک، لە دەوروبەری گوندی ناڤرێی هەرێمی تەندورەک-ی ناوچەی بازیکی ئاگری، دەستی بە ئۆپەراسیۆنی داگیرکاریی کرد. کاتژمێر ٠٢:٣٠ یەکینەیەکی ئۆپەڕاسیۆنەکە لەلایەن هێزەکانمانەوە خرایە ژێر کۆنتڕۆڵ و لە نزیکەوە لێیاندرا، لە چالاکییەکەدا دوو ئەفسەری پسپۆڕ سزادران، داگیرکەران دواتر ویستیان دەستوەردان لە ناوچەکەدا بکەن، بەڵام ئۆتۆمبێلێکی زرێپۆشیان کەوتە ناو دۆڵێکەوە و بەو هۆیەوە هەشت داگیرکەر مردن. ئاماژەی بەوەشکردوە، لە یەکی ئەیلول لەنێوان کاتژمێرەکانی ١٤:٠٠ و ١٧:٠٠ بە چەکی قورس لەسەر گردی سلێمانی ئاڤاشین لە داگیرکەران درا. هەر هەمان ڕۆژ لەنێوان کاتژمێر ٠٨:٠٠ و ٠٨:١٠ سوپای دداگیرکەری تورک، بە گازی ژەهراویی و تەقەمەنیی گۆڕەپانی جیلۆی بچوکی بۆردومان کرد، داگیرکەران دواتر ویستیان پێشڕەوی بکەن، بەڵام ڕووبەڕووی بەرخۆدانی هێزەکانمان لە دوو قۆڵەوە بوونەوە، لە ئەنجامدا داگیرکەران بە ناچاریی کشانەوە. لە ڕاگەیاندراوەکەدا ئەوەش هاتووە، هەر لە یەکی ئەیلول لەنێوان کاتژمێرەکانی ١٤:٠٠ و ٠٢:٣٠ سوپای داگیرکەری تورک، بە گازی ژەهراویی و حەوت جار بە تەقەمەنیی هێرشی کردە سەر وەرخەلێ. هەپەگە دەشڵێت:  لە ٢٨ی ئاب سوپای داگیرکەری تورک، لە هەرێمی بەستای شرناخ دەستی بە ئۆپەڕاسیۆنی داگیرکاریی کرد، لە ئۆپەڕاسیۆنەکەدا گۆڕەپانەکانی مێووشکێ، کۆرتا خانێ، بەستا بلوزەرێ، گرێ فڕنێ، شەهید ئارمانج، خربک و ئاپێ هس بە هەلیکۆپتەر بۆردومان کران. لە ئەنجامدا ئاگر  لە دارستانەکان بەربوو، ئۆپەڕاسیۆنەکەش بەردەوامە. هەروەها لە یەکی ئەیلول لە نێوان کاتژمێرەکانی ٠٧:١٠ و ١٥:١٠ گوندەکانی شیێ و رێدنێی گارەی بە فڕۆكەی شەڕ بۆردومان کران.

  هاوڵاتى لە پەیامێکدا مەلا بەختیار ئەندامی ئەنجومەنی باڵای بەرژەوەندییەکانی یەکێتی  ئاراستەی سەرۆک و جێگری سەرۆک و کابینەی حکومەتی هەرێمی کردووە، نوسیویەتی:" ڕاستە تەمەنی هیچ بەڕێزێكی كابینەكەتان هێندە نەبووە (جگە لە هەڤاڵ حەمەی حەمەسەعیدو هەڤاڵ شۆڕش ئیسماعیل)، شەرەفی پێشمەرگایەتی (1976)ی "شۆڕشی نوێ‌"‌ و "شۆڕشی گوڵان" تان پێ ببڕێ‌. بەڵكو هەندێكتان لەدوای ڕاپەڕینەوە هاتونەتە دونیای سیاسەتەوە. بەڵام دڵنیام، لە ویژدانی خۆتاندا، باش دەركی بایەخی بەرپاكردنی شۆڕش لەو دۆخەدا بەرامبەر فاشیەكان لەدوای خیانەتنامەی 6/ی مارتی جەزائیرو كۆتاییپێهێنانی شۆڕشی 14 ساڵەی ئەیلول، دەكەن!" لەو پەیامە ئاواڵەیەدا کە ئەمڕۆ 2ی ئەیلولی 2021 لە لاپەرەی فەرمیی خۆی لە تۆڕی کۆمەڵایەتی فەیسبوک بڵاویکردووەتەوە، مەلا بەختیار نوسیویەتی:" ئێستا، دەزانم قەیرانی دارایی ‌و ئاستەنگی موچە و فشاری حكومەتی عێراق بۆ بودجە كاریگەریی چەندە. بەڵام تكام وایە، هەر بڕیارێك دەدەن بۆ چاكسازی، باشتر وایە، خراپسازی حكومەتەكان بگرێتەوە، نەك ئەوانەی ڕێزی شكۆمەندترین بڕیاری هەڵگیرساندنەوەی شۆڕشیان پێ ڕەوا بینراوە. ئەویش لەلایەن جەنابی مام جەلالەوە." دەقی پەیامەکە: پەیامێكی ئاواڵە بۆ بەرگریی لە پێشمەرگەكانی (1976) بەڕێزان سەرۆك‌ و جێگری سەرۆك ‌و كابینەی حكومەت دوای ڕێزی پێشمەرگانەم. پێم خۆشە بەم نامەیە، سەبارەت بە ڕێزلێنانی پێشمەرگەكانی (1976) كە كاتی خۆی جەنابی مام جەلال پەسەندی كردووە، ئاگادارتان بكەمەوە، كە ئەو بڕە هاوكارییەی بۆیان بڕاوەتەوە و ئێستا بڕیوتانە، بە بەهای پێشمەرگایەتی ساڵی (1976) هەرگیز ناپێورێ‌. بۆیە، لەم پەیامەدا دەڵێم: ڕاستە تەمەنی هیچ بەڕێزێكی كابینەكەتان هێندە نەبووە (جگە لە هەڤاڵ حەمەی حەمەسەعیدو هەڤاڵ شۆڕش ئیسماعیل)، شەرەفی پێشمەرگایەتی (1976)ی "شۆڕشی نوێ‌"‌ و "شۆڕشی گوڵان" تان پێ ببڕێ‌. بەڵكو هەندێكتان لەدوای ڕاپەڕینەوە هاتونەتە دونیای سیاسەتەوە. بەڵام دڵنیام، لە ویژدانی خۆتاندا، باش دەركی بایەخی بەرپاكردنی شۆڕش لەو دۆخەدا بەرامبەر فاشیەكان لەدوای خیانەتنامەی 6/ی مارتی جەزائیرو كۆتاییپێهێنانی شۆڕشی 14 ساڵەی ئەیلول، دەكەن! ئێستا، دەزانم قەیرانی دارایی ‌و ئاستەنگی موچە و فشاری حكومەتی عێراق بۆ بودجە كاریگەریی چەندە. بەڵام تكام وایە، هەر بڕیارێك دەدەن بۆ چاكسازی، باشتر وایە، خراپسازی حكومەتەكان بگرێتەوە، نەك ئەوانەی ڕێزی شكۆمەندترین بڕیاری هەڵگیرساندنەوەی شۆڕشیان پێ ڕەوا بینراوە. ئەویش لەلایەن جەنابی مام جەلالەوە. بۆیە، بەم پەیامە داواتان لێدەكەم، ئەو بڕیارە هەڵوەشێننەوە و مافی ئەم تیكۆشەرانە بگێڕنەوە. بۆ ئاگاداریشتان، نەك شەرەفی پێشمەرگایەتی (1976)م هەیە، بەڵكو مەفرەزەكانی شارەزور و گەرمیان‌ و قەراغ‌ و بازیان، لەلایەن شەهید ئارامەوە، دروستكردنیان بە بەندە سپێردرا. بەڵام هەرگیز هاوكاری پێشمەرگایەتی (1976)م وەرنەگرتووە. ئێستاش وەریناگرم. بەڵام دەزانم هاوسەنگەرەكانم چەند بەم بڕینەی ئەو ڕێزلێنانە ئازار دەدرێن!! لەگەڵ ڕێزی دووبارەی پێشمەرگایەتی (1976)م.. مەلا بەختیار