سەرۆکایەتى هەرێم: سه‌ركۆنه‌ى هێرشەکەى ئيسرائيل ده‌كه‌ين

هاوڵاتی لایەنە كوردستانیەكان لەكەركوك و ناوچەكانی دەرەوەی ئیدارەی هەرێمی كوردستان بۆ هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاكانی عێراق دوورن لەوەی بەیەك لیست بەشداری هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگای كەركوك بكەن و تا ئێستا چوار لیست بوونی هەیە. خەلیل ئیبراهیم، وتەبێژی یەكگرتووی ئیسلامی كوردستان لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتی وت: « یەكێتی و پارتی ململانێكانی هەرێمیان بردووەتە كەركوك، بەڵام زۆر گرنگە كورد یەك لیست بێت، هەرچەندە پارتی و یەكێتی هەڵەی زۆریان كردووە». وتەبێژی یەكگرتوو پێشیوابوو سەرەڕای هەڵەكان دەبێت پارتی و یەكێتی وانە وەربگرن و ببنە یەك لیست، وتیشی:» وا دەردەكەوێت یەك لیست نەبن هەرچەندە هەوڵەكان بەردەوامە، لەنێوان یەكگرتوو ولایەنەكانی دیكە گفتوگۆ هەیە بەتایبەتیش لەگەڵ ئیسلامیەكان». خەلیل ئیبراهیم باسی لەوەشكرد ئەگەر لەگەڵ پارتی و یەكێتی و لایەنەكانی دیكەش نەگەنە ڕێككەوتن ئەگەری ئەوەی لەگەڵ لایەنە ئیسلامیەكان و چەند لایەنێكی دیكە بگەنە ڕێككەوتن دوور نییە». كۆمسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردنەكانی عێراق تا كۆتایی مانگی تەموزی دیاریكردووە تا لیست و قەوارەكان ناوی خۆیان تۆماربكەن. بەپێی یاسای ژمارە چواری ساڵی 2023ی هەمواری سێیەمی هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەران و ئەنجومەنی پارێزگاو قەزاكانی ژمارە (12)ی ساڵی 2018، ژمارەی كورسی ئەنجومەنی پارێزگاكانی عێراق كە ژمارەیان (15) پارێزگایە جگە لە پارێزگاكانی هەرێمی كوردستان. لەم ڕاپۆرتەی ڕۆژنامەی هاوڵاتی تەواوی زانیارییەکان لەسەربیروبۆچونی لایەنەکان لەسەر یەک لیستی لە کەرکوک بخوێنەرەوە: https://hawlati.co/page_detail?smart-id=30548  

سازدانی: ڤانە باهیر دكتۆر یونس راوی، توێژەری فكری ئیسلامی رەخنە لە وەزارەتی ئەقاف دەگرێت لەوەی كە لە خەمی «زۆنی سەوز»دا نیەو وەكو «زبڵخانە» سەیری دەكات بەجۆرێك دەرگای بۆ ئەو مەلاو بانگخوازانە كردۆتەوە كە هانی توندوتیژی لە سلێمانیدا دەدەن گەشە بكات. یونس راوی لەم چاوپێكەوتنەیدا لەگەڵ هاوڵاتی سەبارەت بە ڕووداوی كوشتنی خواناس وریا لەسەر بیرورای ئاینی لە چەمچەماڵ لە مانگی ربردوودا، تێڕوانینی خۆی سەبارەت بەو ڕووداوە دەخاتەڕوو كە بەشێك لە هۆكارەكەی دەخاتە سەر دەسەڵاتداران. یونس راوی دەشڵێت:» حكومەت بێ باكە لەمە... ئەویش تەنها دوو ئیحتیمالی هەیە، یان ئەوەتا لە وەزعەكە تێناگات، یانیش ئەوەتا ئەیەوێت شەقام بەوە سەرقاڵ بێت و واز گەندەڵی و لە ڕەخنەی خزمەتگوزاریەكانی كوردستان بهێنێت».   هاوڵاتی: هۆكار چی بوو خواناس وریا گلی لە چەمچەماڵ كوژرا؟ یونس راوی: ئێستا هەندێك مەلا و بانگخواز پەیدابوون بە ئاشكرا بانگەشەی ئیرهابیەت ئەكەن، خواناس بۆیە كوژرا، مەلایەك هاتی وتی هەر كافرێكتان بینی، هەركەسێك كوفری كرد لەسەری بدەن. هاوڵاتی: پێتوایە ئەمە حاڵەتێكەو تەواو یان ئەو جۆرە وتارانە كاریگەریان هەیە لەسەر زۆرینەی كۆمەڵگا؟ یونس ڕاوی: ئەگەر ئێستا بتەوێت عەقڵیەتی تاكی كورد بخوێنیتەوە، بچۆرە سەر كۆمێنتەكانی پێگەكانی تۆری كۆمەڵایەتی. دەبینی كارەساتە!، هەروەها لەم تاوانەدا بكوژیش قوربانیە، قوربانی فكری ئەو مەلا و بانگخوازە ئیرهابیانەن كە لە ساحەكەدا بوونیان هەیە كە پێگە و ماڵ و سێ چوار ژنیان هەیە. هاوڵاتی: لەدوای ٢٠٠٣ وە تیرۆركردنی كەسێك لەسەر بیروبۆچونی ئاینی لە كوردستاندا بوونی نەبووە، ئەم تیرۆرەی “خواناس وریا” بەرەو كوێمان دەبات؟ یونس راوی: ئەمە دەمانباتەوە دواوە، دواكەوتوویەكی زۆر سەیرە كە ڕووی تێكردووە، چونكە ئێستا كۆمەڵێك ئیخوانی و سەلەفی و مەلای ئیرهابی وتەبێژن بەتایبەتی لە  زۆنی سەوز، ساڵانی ڕابردوو لەسەر شتێكی زۆر بچوك شەقام ئەهاتە دەنگ بەدیاریكراویش «زۆنی سەوز»، بەڵام ئێستا بووەتە بەشێك لە ئەفغانستان. هاوڵاتی: بكوژەكەی خواناس بە ماددەی كوشتنی بە ئەنقەست سزا دراوە، ئایا دەتوانرێت ئەو ماددەیە بگۆڕدرێت؟ یونس راوی: بە تاوانی كوشتنی بەئەنقەست سزا دراوە بە ماددەی ٤٠٥ لە یاسای سزادانی عێراقی ژمارە ١١١ی ساڵی ١٩٦٩،÷ دەتواندرێت ئەو ماددەیە بگۆڕدرێت، لە دادگای تاوانەكان و بكرێتە ماددەیەكی تر. هاوڵاتی: وەك ئاگادار بیت، خێزانەكەی یان چالاكوانان بە فەرمی داوای ئەوەیان كردووە كە ئەو ماددەیە بگۆڕدرێت؟ یونس راوی: نەخێر من ئاگاداری خێزانەكەی و شتێكی وا نیم، بەڵام ئەمە داواكاری گشتی سكاڵاكە بەرز ئەكاتەوە و كاری لەسەر ئەكات. هاوڵاتی: شەقام بێدەنگ بوو، ناڕەزایتیەكانیش لەلایەن چینی چالاكوانانەوە تەنها لە چوارچێوەی تۆڕە كۆمەڵایەتیەكاندا بوون، بۆچی تەنانەت گردبونەوەیەكیش ئەنجام نەدرا؟ یونس راوی: جۆرێك لە فۆبیایان بڵاوكردۆتەوە، كە ئەگەر بتوانین گەنجێكی ئاوا پاك و بێدەنگ بكوژین، ئەوەی دەنگ و نوسینی هەیە، ئاسانتر ئەتوانین بیكوژین و تیرۆری بكەین و تۆمەتی بۆ دروست بكەین؛ بەڵێ ئەوە ناشاردرێتەوە كە بەشێكی “ترسە». هاوڵاتی: ئایا ئەم وتارانە لەلایەن وەزارەتی ئەوقافەوە كۆنتڕۆڵ ناكرێن و فلتەر ناكرێن؟ یونس راوی: كۆنتڕۆڵی چی! ئەمان بەس خەمی ئەوەیانە لە زۆنی زەرد ئەو شتە روو نەدات، بەس لە زۆنی سەوز ئاساییە، هەموویان فڕێ داوەتە زۆنی سەوز و هەموو ئەوەی هەیە لە زۆنی سەوزدایە، وەك زبڵخانەیەك سەیری زۆنی سەوز ئەكرێت. هاوڵاتی: ئاشتی و پێكەوە ژیان هەیە لە هەرێمی كوردستان وەك “ دەسەڵاتداران” باسی ئەكەن؟! یونس راوی: ئاشتی و پێكەوە ژیانی چی! ئەوە خەڵك دەكوژرێت و هەڕەشەی لێ ئەكرێت، دوو جار هەوڵی كوشتنم دراوە لە هەولێر و سلێمانی، یانی ئەبێ ئیللا بكوژرێین ئینجا باوەر بكەن؟ دە ئەوە گەنجێك كوژرا و باوەڕ بكە. هاوڵاتی: حكومەت كەی لەسەر تیرۆركردنی دەنگی ئازاد و ئەو وتارە توندڕەوانەی بانگخوازان دێتە دەنگ؟ یونس راوی: حكومەت كاتێك دێتە دەنگ لەسەر ئەم بانگخواز و مەلایانەی كە توندوتیژی بڵاوەكەنەوە كە ببێتە رایەكی نێودەوڵەتی و كاریگەریەكەی لەسەر پێگەی كوردستان دەربكەوێت، چونكە نەتەوە یەكگرتوەكان ئەوە قەبوڵ ناكەن، ئەمریكا عێراقی بۆ ئەوە داگیرنەكردووە كە ببێتە پارچەیەك لە ئەفغانستان یان پاكستان، ئەمە زۆر زۆر ترسناكە، ئەمە ڕەنگە بەلای زۆر كەسەوە سەیر بێت، بەڵام بەیانی و دوو بەیانی شتی خراپتری لێدەكەوێتەوە، بەڵام ئەو كاتە حكومەت هیچی پێ ناكرێت. هاوڵاتی: ئەم دۆخەی ئێستای كوردستان چۆن هەڵدەسەنگێنیت، كێ ئەم دۆخەی خوڵقاندووە؟ یونس راوی: زۆر ترسناكە، نە پەروەردە نە مینبەرەكان لەدەستی خۆت ماوە، نە شەقامت ماوە، دەیەها مینبەری ئیرهابیت هەیە كە داعشە لەناو خۆتدا كار ئەكەن، ئەمە بە پلان ئیشی لەسەر ئەكرێت، حكومەت بێ باكە لەمە، جا ئایا بۆچی بێباكە ئەویش تەنها دوو ئیحتیمالی هەیە، یان ئەوەتا لە وەزعەكە تێناگات، یانیش ئەوەتا ئەیەوێت شەقام بەوە سەرقاڵ بێت و واز گەندەڵی و ڕەخنەی نەبوونی خزمەتگوزاریەكانی كوردستان بهێنێت، دۆخەكە زۆر ترسناكە و كوردستان قەت وانەبووە. هاوڵاتی: چارەسەر چییە بۆ ئەم دۆخەی ئێستای كوردستان؟ یونس راوی: چارەسەر ئەوەیە كۆنتڕۆڵی ئەو مەلا و بانگوازە ئیرهابیانە بكرێت، سنورێكیان بۆ دابنرێت، ئەمانە ڕۆژانە مزگەوتیان بۆ گەورە ئەكرێت، یارمەتی ماددیان ئەدرێت و یەكێ سێ و چوار ژن و پەنجا منداڵیان هەیە، ئەمانە بەچی بەخێو ئەكرێن! پەیوەندی دەرەوەشیان هەیە ئەشخاسی ئیرهابی و نێودەولەتیان هەیە یارمەتیان ئەدەن، ئەبێت ئەمانە رابگیرێن. هەروەها دەشبێت چین و توێژی چالاكوانان و ڕۆشنبیران بهێننە پێشەوە. هاوڵاتی: دەكرێت ئەم ڕووداوانە لەداهاتوودا پێگەی كوردستان لاواز بكەن لەسەر ئاستی نێودەوڵەتی؟ یونس راوی: ئەم دۆخەی كوردستان لەداهاتوودا وادەكات كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی وەك ئەفغانستان مامەڵەت لەگەڵ بكات.

کاکەلاو عەبدوڵا ماوەی نزیکەی هەفتەیەکە رفاندنی ئافرەتێکی ئیسرائیلی لە عێراق بووەتە جێی سەرنجی میدیا جیهانییەکان، بەڵام هێشتا زانیارییەکان بەتەواوی لەسەری نازانرێت و تەمومژاویین. دەوترێت ئێران رەنگە دەستی تێیدا هەبێت بۆ گۆڕینەوەی دیلێکی ئێرانی لەگەڵ ئیسرائیل، بەشێک لە سەرچاوەکانی تریش دەڵێن چەند لایەنێکی حەشدی شەعبی گومانی ئەوەیان بۆ دروست بووە کە سیخوڕی ئیسرائیل بوبێت. ئیلزابێس تسورکۆڤی تەمەن 36 ساڵ ئەو ئافرەتە ئیسرائیلییە-رووسیەیە کە ماوەی زیاتر لە سێ مانگە لە عێراق دیارنەماوە و ئیسرائیل کەتائیبی حیزبوڵا تۆمەتبار دەکات بە رفاندنی و دەڵێت، عێراق بەتەواوی «بەرپرسیارە» لەو بابەتە. بەپێی چەند سەرچاوەیەک، ئێران بەنیازە دیل بە دیلی پێ بکات لەگەڵ کەسێکی ئێرانی کە دەوترێت کارمەندێکی سوپای پاسداران بووە و بەنیازبووە هێرش بکاتەسەر ئامانجی ئیسرائیلی لە قوبرس. ئیلیزابێس چەند جارێک سەردانی عێراقی کردووە و هەرزوو دەزگای هەواڵگری عێراق هۆشداری بە روسیا و ئەمریکا داوە کە ئیلیزابێس لە وڵاتەکە بڕواتە دەرەوە، بەڵام ئەو ئاگادارکردنەوەیە پشتگوێخراوە. ئیلیزابێس کە خوێندکاری دکتۆرایە لە زانکۆی پرینستنی ئەمریکی، چەند ساڵێک لەمەوبەر لە تویتێکیدا باسی لەوە کردووە کە دژی گۆڕینی دیل بە دیلە و تەنانەت ئەگەر خۆشی بێت نایەوێت دیل بە دیلی پێ بکرێت ئەگەر سەردانی سوریا یان عێراق بکات.   ئێران دەیەوێت دیل بە دیلی پێ بکات بەپێی راپۆرتێکی شەرقلئەوسەتی بەریتانی، ئیلیزابێس تسورکۆڤ بەهۆکاری ئەوە رفێندراوە کە ئێران دەیەوێت فشار لە ئیسرائیل بکات تا هاوڵاتییەکی ئێرانی ئازاد بکات. بەپێی وتەی چەند سەرچاوەیەک لە ناو حکومەتی عێراقی و رێکخراوێکی چەکداری میلیشیا شیعەکان، ئەو کەسەی ئێران دەیەوێت یوسف شەهبازییە کە ئیرسرائیل لە مانگی حوزەیراندا رایگەیاند لەنێو خاکی ئێراندا دەستگیریکردووە بەهۆکاری ئەوەی پلانی هەبووە هێرش بکاتەسەر ئامانجی ئیسرائیل لە قوبرس. ئیسرائیل باسی لەوە نەکردووە کە ئاخۆ کەی شەهبازی دەستگیرکردووە یان ئاخۆ پێش رفاندنی تسورکۆڤ بووە یان دواتر. شەرقلئەوسەت باسی لەوەش کردووە کە دانوستانەکان بۆ دیل بە دیل کردنەکە لەلایەن رووسیاوە نێوەندگیری دەکرێت و رەنگە لە چەند رۆژی داهاتوودا ئەنجامی هەبێت. هێشتا دیار نییە کە ئیلیزابێس لەکوێیە و بەپێی سەرچاوەکانی سەرقلئەوسەت هێشتا لە عێراق دەستبەسەرە، بەڵام بەشێک لە سەرچاوەکانی تری رۆژنامەکە دەڵێن گوازراوەتەوە بۆ ئێران. بەپێی راپۆرتێکی میدیای ئەمواج، رفاندنی هاوڵاتییە ئیسرائیلییەکە وای لە هەندێک چاودێر کردووە بگەنە ئەو بڕوایەی بابەتەکە دەستێکی ئێرانی تێدایە و فەرمانی رفاندنەکە لە تارانەوە دراوە وەک بەشێک لە شەڕی شاراوەی ئێران بەرامبەر ئیسرائیل. بەڵام میدیای ئەمواج باس لەوەش دەکات، ئەمە رەنگە کیشەیەکی ناوخۆیی لایەنە شیعییەکان بێت و بەپێی وتەی سەرچاوەیەکی گروپەکانی ناو حەشدی شەعبی، بەتایبەت کەتائیبی حیزبوڵا، گومانی ئەوەیان کردووە ئیلیزابێس سیخوڕێکی ئیسرائیلی بوبێت بۆ دروستکردنی پەیوەندی لەگەڵ سەدرییەکان، کە سەدرییەکان نەیارێکی سەرسەختی گروپە شیعەییەکانن لە عێراق. بەڵام بەپێی وتەی بەرپرسێکی ئیسرائیلی کە قسەی بۆ پێگەی هەواڵی نیشتمانی ئیسرائیل کردووە، تسورکۆڤ سیخوڕ نییە و «هاوڵاتییەکی ئاسایی ئیسرائیلییە کە بۆ توێژینەوەی دکتۆراکەی سەردانی عێراقی کردووە و پەیوەندی بە بەرپرسانی ئیسرائیلییەوە نییە.» هاوکات، هاوڕێیان و هاوکارانی ئیلیزابێس بە پێگەی دەیڵی بیستی ئەمریکییان راگەیاندووە کە هەموو ئەو دەنگۆیانە رەتدەکەنەوە باس لەوە دەکەن ئیلیزابێس سیخوڕ بێت و دەڵێن، «ئەو قسانە بەتەواوەتی دوورە لەراستییەوە و ئەو هەواڵانە وادەکات کە کارە ناوازەکانی وەک کەسێکی ئەکادیمی ناشرین بکرێت.»   لە کوردستانەوە هاتووەتە نێو عێراق بەهۆی ئەوەی هاوڵاتیانی ئیسرائیلی لێیان قەدەغەیە بێنە نیو خاکی عێراقەوە، ئیلیزابێس سەرەتا لە هەرێمی کوردستانەوە هاتووەتە نێو خاکی عێراق و سێ جار سەردانی کردووە. توێژینەوەی دکتۆراکەی لەسەر بزوتنەوەی سەدرە لە عێراق و بەپێی سەرچاوەکان ویستوویەتی لەنزیکەوە کەسانی سەر بە سەدر بدوێنێت بۆ دەوڵەمەندکردنی توێژینەوەکەی. سمادەر پێری، رۆژنامەونسێکی ئیسرائیلییە و باس لەوە دەکات کە چەند ساڵێک لەمەوبەر لەگەڵ ئیلیزابێس کە هاوڕێیەتی، پێکەوە بوون. لە دانیشتنێکدا ئیلیزابێس پێی وتووە کە ناتوانێت بچیت بۆ عێراق بەڵام بە پاسپۆرتە روسیەکەی دەچێتە کوردستان و لەوێشەوە بە ئۆتۆمبێل دەڕوات بۆ بەغداد. چەند سەرچاوەیەک بە ئەمواج میدیایان راگەیاندووە، ئیلیزابێس چەند جارێک سەردانی هەرێمی کوردستان دەکات بە پاسپۆرتە رووسیەکەی و لە سەرەتایی 2022 بڕیاری ئەوە دەدات بۆ یەکەمجار  بچێتە بەغداد و لەوێ لە ئاپارتمانێکدا لە ناوچەی کەرادە دەمێنێتەوە. لەوسەروبەندەدا، دەزگای هەواڵگری عێراق ئاگادارییەک دەنێرێت بۆ روسیا و ئەمریکا و تێیدا دەڵێت: باشترە تسورکۆڤ عێراق بەجێبهێڵیت. ئەم ئاگادارکردنەوەیەی دەزگای هەواڵگری عێراق پشتگوێخراوە و رووسیا بە هەندی وەرنەگرتووە، بەڵام نازانرێت وەڵامی ئەمریکا چیبووە. دواتر لە تشرینی دووەمی 2022، جارێکی تر تسورکۆڤ بە ڤیزایەکی دوو مانگی دێتەوە بۆ عێراق تا بتوانێت چەند چاوپێکەوتنێک ئەنجام بدات لەگەڵ هەندێک کادری ئاسایی سەدرییەکان. دوای ئەوەی لە مانگی کانونی دووەمی ئەمساڵ ڤیزاکەی بەسەردەچێت، تسورکۆڤ دەچێتە ئیمارات بۆ تازەکردنەوەی ڤیزاکەی. لەناوەراوستی مانگی ئازاری ئەمساڵ، تسورکۆڤ توانیویەتی چاوپێکەوتنێک لەگەڵ فەرماندەیەکی باڵای سەدرییەکان رێکبخات، بەڵام تەنها دوای چەند رۆژێک و لە 21ی ئازار دیار نامینێت. هەندێک راپۆرت ئاماژە بەوە دەکەن تسورکۆڤ کاتێک رفێندراوە کە گەڕاوەتەوە ماڵەوە دوای سەردانکردنی کافێیەک لە نزیک ئەپارتمانەکەی. سابرین نیوز، کە میدیایەکی نزیکە لە سوپای پاسداران، باس لەوە دەکات گروپێک کە پێکهاتوون لە سێ ئافرەت لە هۆڵێکی لەشجوانی رفاندوویانە.   ‹دیل بە دیلم پێ مەکەن› هەرچەندە ماوەی زیاتر لە سێ مانگە رفێندراوە، بەڵام خانەوادەی ئیلیزابێس دەڵێن خۆیان نەیانویستووە هەواڵەکە بڵاوببێتەوە و فشاری حکومەتی ئیسرائیلییان لەسەر نەبووە. بەپێی وتەی ئێما تسورکۆڤ کە قسەی بۆ پێگەی ئەلمۆنیتەی ئەمریکی کردووە، بڵاونەبوونەوەی هەواڵەکە پەیوەندی بەوانە هەبووە و «بڕیاری خۆمان بووە، ئێمە هیوامان وابوو کارەکە بە زوویی کۆتایی بێت و چارەسەرێکی خێرای بۆ بدۆزرێتەوە بەبێ ئەوەی ببێتە بابەتێکی جیهانی، ئێمە بێدەنگ نەکرابوین بەڵکو ئەوە بڕیاری خۆمان بوو.» رفاندنەکە هەر بەشارەواەیی مایەوە تا ئەوەی لە 5ی ئەم مانگە بنیامین ناتانیاهۆ، سەرۆکوەزیرانی ئیسرائیل، هەواڵەکەی ئاشکراکرد و رایگەیاند، کەتائیبی حیزبوڵا ئیلیزابێسیان رفاندووە و حکومەتی عێراقی «بەرپرسیارە» لە سەلامەتی هاوڵاتییە ئیسرائیلییەکە. لەدوای قسەکانی ناتانیاهۆ، ئەبو عەلی عەسکەری، یەکێک لە بەرپرسانی کەتائیبەکانی حیزبوڵلا لە تویتێکدا نووسی، «سەرۆکوەزیرانی قەوارەی زایۆنی دانی بەوەدانا کە ئەندامی ئەمنی ئیسرائیلی لە عێراق هەیە کە ئەمەش ئاماژەیەکی زۆر مەترسیدارە، پێویستە هەڵوەستەی لەسەر بکرێت، بە وردی و تووندی مامەڵەی لەگەڵدا بکرێت». بەپێی وتەی سەرچاوەکانی ئەلمۆنیتەر، کە لە چەند راپۆرتێکی تردا هاتووە و دەڵێن، ئەم کارە دەستی ئێرانی تێدا بووە بۆ چەند ئامانجێکی کە یەکێک لەوانە گۆڕینەوەی دیلە لەگەڵ ئیسرائیل. دوای رفاندنەکە، کەناڵی فەرمی سابرین نیوز لە تیلیگرام، پۆستێکی کردوو و تێیدا وێنەیەکی بڵاوکردەوە کە نوسینێکی ئیلیزابێسی تێدایە لە تویتەر. وێنەکە نوسینێکە بە زمانی عیبری و وا دەردەکەوێت ئیلیزابێس لە 21ی شوباتی 2021 نوسیبێتی و تێیدا دەڵێت: من دژی پرۆسەی دیل بە دیلم، هەتا ئەگەر کێشە بۆ خۆشم دروست بکات ئەگەر لە داهاتوودا سەردانی سوریا یان عێراق بکەم. هاوڵاتی بەدواداچوونی بۆ تویتەکەی ئیلیزابێس کرد، بەڵام نەیتوانی ئەو تویتە بدۆزێتەوە کە دوو ساڵ لەمەوبەر هاوڵاتییە ئیسرائیلییە-رووسییەکە کردبووی.

هاوڵاتی پێشنیوەڕۆی ئەمڕۆ روداوێکی هاتوچۆ  لە نزیک تونێلی زاخۆ لەنێوان ژمارەیەک ئۆتۆمبێل ڕویدا و بەڕێوەبەرایەتی تەندروستی زاخۆش دەڵێت، کەسێک گیانی لەدەستداو 29 کەسیش برینداربون. ئەمیر عەلی، وتەبێژی تەندروستیی زاخۆ ئەمڕۆ پێنجشەممە لەسەر ڕوداوەکە  بە هاوڵاتی وت، "لە رێگەی گرشین لە نزیک تونێلی زاخۆ رووداوێکی گەورەی هاتووچۆ روویداوە، بەهۆیەوە کەسێک گیانی لەدەستداوە و زیاتر لە 29 کەس بریندار بوون." وتەبێژی تەندروستی زاخۆوتیشی ، ئەو 29 کەسەی بریندار بوون، نۆ کەسیان ئافرەتن و 20ـەکەی دیکەیان پیاون، ئەو کەسەش کە گیانی لەدەستداوە پیاوە و تەمەنی 30 ساڵە، "رووداوەکە لەنێوان بارهەڵگرێک و ئۆتۆمبێلێکی تایبەت روویداوە." سەبارەت بە تەندروستیی بریندارەکانیش، ئەمیر عەلی ئەوەی خستەڕوو، "دۆخی تەندروستی هەموو بریندارەکان باشە تەنها کچێکی 15ساڵ دۆخی خراپە و رەوانەی دهۆک کراوە". بەپێى زانیارییەکان، بارهەڵگرەکە ژمارەیەک کرێکارى هەڵگرتووە بۆیە ژمارەى قوربانیان زۆرە و برینى بەشێکیان سەختە.  

شەنای فاتیح- عەمار عەزیز لەكۆی 30 خوێندكاری یەكەم لەسەر ئاستی هەرێم تەنها دوو خوێندكاری خوێندنگا تایبەتەكان یەكەم بوون و لەبەرامبەردا 28 خوێندكاری خوێندگا حكومییەكان لە پلەی یەكەمدابوون. لەهەرێمی كوردستاندا 117 هەزارو 364 خوێندكاری قۆناغی ئامادەیی و پیشەیی لەهەرێمی كوردستاندا بۆ ساڵی خوێندنی 2022-2023 بەشداری ئەزموونەكانی پۆلی 12یان ئەنجامدا، بەشێككی كەم لە خوێندكارانی خوێندنگا ئەهلی و تایبەتەكان توانیان بگەنە پەلەی یەكەم. یەكێك لەچیرۆكە جیاوازەكانی ئەمساڵ، خوێندكارێكی پۆلی 12ی وێژەییە كەتوانی ببێتە یەكەم لەسەر ئاستی هەرێم كە لەخانوویەكی سەقف چینكۆدا كۆششی ئەمساڵی خوێندنی بەكۆنمرەی 97.43 تەواوكرد. هەنار تەها، لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتی وت: خانوو و ئۆتۆمبێل و پارەشم وەرگرتووە، هەروەها پێیان ڕاگەیاندین لەهەر زانكۆیەكی هەرێم بتانەوێت دەتوانن بخوێنن لەسەر خەرجی حكومەت، بەڵام باسی خوێندنیان لەزانكۆكانی دەرەوەی هەرێمدا بۆ نەكردین». هاوكات، ڕۆزی یەحیا، یەكەمی بەشی زانستی لەسەر ئاستی هەرێم لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتی وت:» بەڵێنی سكووڵەرشیبێكمان لەلایەن نێچیرڤان بارزانییەوە پێدراوە بۆ زانكۆكانی كورستان، بەڵام باسی زانكۆكانی دەرەوە نەكراوە، تائێستا لەلایەن كاك بافڵ و شاناز خان و كاك نێچیرڤان و زانكۆی نۆڵجەوە خەڵاتی ڕەسمی و ماددیشمان پێدراوە. یەكێكی دیكە لەیەكەمەكان، شاد شوان، یەكەمی بەشی زانستییە لەسەر ئاستی هەرێم لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتی وت:» پێیان ڕاگەیاندین یارمەتیمان دەدەن لەتەواوكردنی خوێندندا، تەنها سكووڵەرشیپی زانكۆی كوردستان و زانكۆی نۆڵیجمان پێگەیشتووە، خەڵاتی یەكەمەكان وەك یەك بووە». هەروەها نمە محەمەد، یەكەمی بەشی زانستی لەسەر ئاستی هەرێم لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتی وت: خەڵاتەكانمان وەك یەك بوون و جیاواز نەبوون، جگە لەحكومەتیش لەلایەن سەرۆكی هەرێم و بەشێك لەپەرلەمانتاران و كاك بافڵ و حاجی كاروانەوە خەڵاتكراوین، وتیشی دۆخی دارایی خانەوادەكەم مام ناوەندەو پێیان ڕاگەیاندین لەهەر زانكۆیەكدا بخوێنن خەرجیتان دابین دەكەین. بۆ ساڵی خوێندنی 2022-2023 لەكۆی نزیكەی 120 هەزار خوێندكاری 12 ی ئامادەیی، 30 خوێندكار پلەكانی یەكەم و دووەم و سێیەمیان بەدەستهێناو لەو ژمارەیەش 23 خوێندكاریان لەپارێزگای سلێمانی بوون و لەكۆی ئەو 30 خوێندكارەش 19 یان لەڕەگەزی مێ بوون. بوشرا بایەر باوكی پیشەی كرێكارەو لەخانوویەكی حكومیدان ئەو بووە یەكێك لەچیرۆكەكانی دیكەی سەركەوتنی خوێندكاران، بەو بارودۆخەوە توانی پلەی چوارەم لەسەر ئاستی پارێزگای هەڵەبجە بەدەستبێنێت، بە كۆنمرەی 95.6 لەبەشی زانستی. بوشرا بەهاوڵاتی وت: پاش ڕاگەیاندنی ئەنجامەكان قوباد تاڵەبانی خانوویەكی بۆ كردینە دیاری و لەلایەن سەرۆكی زانكۆی هەڵەبجەوە خەرجی ساڵێكی خوێندن و لەلایەن حاجی كاروانەوە بەڵێنی كرێی خوێندنم پێدراوە. بۆ ئەمساڵی خوێندن ژمارەی خوێندكارە یەكەمەكانی 12ی ئامادەیی 30 كەس بوون لەو ژمارەیەش 19 خوێندكاریان كچ بوون و 11 خوێندكاریشیان كوڕ بوون. ئەنجامەكانی دهۆك كە تەنها یەكێك لەیەكەمەكان لەو پارێزگایەبووە بووەتە جێگەی نیگەرانی كەسوكاری خوێندكاران و بەشێكیان پەروەردە بە هۆكار دەزانن، پەروەردەش كەسوكاری خوێندكاران بەهۆكار دەزانن لەكاتێكدا تەنها (كریستیان راجی) تاقانەكەی یەكەمەی دهۆك و سێیەمی سەر ئاستی هەرێم بووە. وەلید سلیڤانەیی، بەڕێوەبەری قوتابخانەی دەلیڤە لەسنوری پەروەردەی قەزای سێمێل لەلێدوانێكدا بۆ هاوڵاتی، ئاماژەی بەوەكرد كەمیی ژمارەی یەكەمەكانی سەر ئاستی هەرێم لەدهۆك بۆ چەند هۆكارێك دەگەرێتەوە، كە»هەندێك مامۆستا كراون بە بەرێوەبەر ئامادەیی لەسەر بنەمای خزمایەتی و واستە و هاورێیەت». وەلید سلیڤانەیی وتیشی:» ئاستی رۆشنبیری كەسوكاری خوێندكاران لە دهۆك بەراورد بەشارەكانی تر زۆر كەمترە، جگە لەوەش بێ هیوابوونی خوێندكار لە نەبوونی هەلی كار و دامەزراندن». هەروەها حەسەن چەلەبی، بەرێوەبەری پەروەردەی قەزای سێمێل بە هاوڵاتی وت:» هەندێك بەرێوەبەری خوێندنگا هەیە لەئاستێكی باشدا نین، بەدڵنیاییەوە پەروەردەی دهۆك لێكۆڵینەوە لەم بابەتە دەكات».

پۆلیسی ئێران لە ساڵێکدا دەست بەسەر ژمارەیەکی زۆر چەک لە پارێزگای ورمێدا دەگرێت و بەرپرسێکیش دەڵێت زیاترین چاودێریی پۆلیس بۆ دەستبەسەرداگرتنی چەکی نایاساییە لەو پارێزگایەدایە. ناسر عەتبانی، سەرۆکی داواکاری گشتی کۆماری ئیسلامی لە ورمێ رایگەیاند؛ تەنها لە ساڵی رابردودا پۆلیس دەستی گرتوە بەسەر زیاتر لە سێ هەزار و 400 جۆر چەک لەو پارێزگایە. عەتبانی وتویەتی: بەهۆی ئەوەی دوژمنان پلانیان هەیە بۆ پارێزگای ورمێ بۆیە دەبێت چاودێرییەکان بۆ رێگریی لە بە قاچاخ گواستنەوەی چەک توندتر بکرێتەوە. وتوشیەتی یەکێک لە کێشە سەرەکییەکانی پارێزگای ورمێ بونی چەکی نایاسایی و هاوردەکردن و گواستنەوەیەتی لە ناوچە جیاوازەکانی پارێزگاکەیە. لێدوانی ئەو بەرپرسەی کۆماری ئیسلامی ئێران لە کاتێکدا پارێزگای ورمێ لە رۆژهەڵاتی کوردستان سنوری هاوبەشی لەگەڵ باشور و باکوری کوردستاندا هەیە و لە ناڕەزایەتییەکانی دوای مەرگی ژینا ئەمینی زیاتر 30 کەس بە گوللـەی هێزە ئەمنییەکان و 10 کەسیش لە بەندیخانەکانی دەزگای هەواڵگریی گیانیان لەدەستدا.

بەپرسێکی ورمێ رایگەیاند ناوچەکە خاوەنی زیاتر لە هەزار جۆری روەک و گژوگیایە کە بەشێکی بەرچاویان بۆ دروستکردنی دەرمان بەکار دەهێنرێن. خەسرەو شەهبازی، بەڕێوبەری کشتوکاڵی پارێزگای ورمێ لە رۆژهەڵاتی کوردستان رایگەیاند؛ لە ناوچەکانی ئەو پارێزگایە لانیکەم هەزار و 200 جۆری روەک و گژوگیای خۆڕسک هەیە کە 486 جۆریان بۆ دروستکردنی دەرمان بەکار دەهێنرێت. ئاماژەی بەوە کردوە 90%ی ئەو روەکانە لە ورمێ خۆڕسکن و لە وەرزی گونجاودا کۆ دەکرێنەوە و بە گشتی روەک و گژوگیای تایبەت بە دەرمان لەو پارێزگایە دەگاتە هەشت هەزار و 300 تۆن. بە وتەی ئەو لە هەر چوار دۆنم زەوی کشتوکاڵی ناوچەکانی ورمێ نزیکەی چوار تۆن و 880 کیلۆ دەرمانی گیایی بەرهەم دەهێنرێت. لەو پارێزگایەی رۆژهەڵاتی کوردستان 24 کارگەی تایبەت بە دورستکردنی و لەقتونانی روەکی دەرمانی هەیە و بڕیارە لە ساڵی داهاتودا هەزار و 600 دۆنم زەویی دەیکە بۆ کشتوکاڵی روەک و دەرمانی گیایی تەرخان بکرێت. ورمێ یەکێک لە پارێزگاکانی رۆژهەڵاتی کوردستانە کە زیاتر لە چوار ملیۆن دۆنم زەوی کشتوکاڵییی هەیە وبەهۆی زۆری روەک و دەرمانە گیاییەکانییەوە بە دەرمانخانەی گیایی ناودەبرێت.

هاوڵاتی کۆمیته‌ی داکۆکی له‌ماف و ئازادییه‌کان له‌ هه‌رێمی کوردستان لە بەیاننامەیەکدا لەگەڵ نزیکبونەوە لەیادی تیرۆرکردنی سۆرانی مامە حەمە داوای دۆزینەوەو دادگایکردنی بکوژانی ئەو ڕۆژنامەنوسە دەکەن. لە بەیاننامەکەدا هاتووە به‌ ئامانجگرتن و تیرۆرکردنی شه‌هید سۆران جگه‌ له‌وه‌ی کارێکی دژ به‌ یاسا و داد و مرۆڤایه‌تیی بوو، هاوکات زه‌نگێکی ترسناکی تر بوو، که دواتر تیرۆکردنی سه‌رده‌شت عوسمان، کاوه‌ گه‌رمیانی، وه‌دات حوسێن و‌ شوکری ڕێکانی هه‌روه‌ها زیندانیکردنی چه‌ندان چالاکوان و رۆژانامه‌نوسانی تری وه‌ک شێروان شێروانی، گوهدار زێباری و ئەیاز کەرەمی به‌دوای خۆیدا هێنا". ڕۆژنامەنوس سۆرانی مامە حەمە له‌ رێکه‌وتی ئێواره‌ی ٢١/٧/٢٠٠٨ دا  له‌‌لایه‌ن چه‌ند چه‌کدارێکه‌وه‌ له‌به‌رده‌م ماڵی خۆیاندا  له‌ شاری که‌رکوک تیرۆر کراو پانزە ساڵ بەسەر تیرۆرکردنیدا تێدەپەڕێت.   دەقی بەیاننامەکە: له‌ پانزه‌هه‌‌مین ساڵرۆژی تیرۆرکردنی سۆرانی مامه‌ حه‌مه‌ دا داوای دۆزینه‌وه‌ و دادگاییکردنی بکوژانی ده‌که‌ین   وه‌ک هه‌موو ده‌زانین پانزه‌ ساڵ له‌مه‌وبه‌ر و له‌ رێکه‌وتی ئێواره‌ی٢١/٧/٢٠٠٨ دا چالاکوان و رۆژنامه‌نوسی بوێر کاکه‌ سۆرانی مامه‌ حه‌مه‌ له‌‌لایه‌ن چه‌ند چه‌کدارێکه‌وه‌ له‌به‌رده‌م ماڵی خۆیاندا  له‌ شاری که‌رکوک تیرۆر کرا، زانیارییه‌ سه‌ره‌تاییه‌کانی پاش روداوه‌که باسیان له‌وه‌ کرد، که‌ چوار که‌س که‌ ئۆتۆمبیلێکی جۆری بی ئێم ده‌بلیوی ره‌شیان پێ بووه‌ ناوبراویان بانگکردۆته‌ به‌ر ده‌رگای ماڵه‌که‌یان و چه‌ند فیشه‌کێکیان پێوه‌ ناوه‌ و پاشتر هه‌ڵاتون، سه‌یر ئه‌وه‌یه‌ تا ئێستاشی له‌گه‌ڵدا بێت پۆلیسی که‌رکوک هیچ زانیارییه‌کی له‌باره‌ی لێکۆڵینه‌وه‌ له‌و تاوانه‌ رانه‌گه‌یاند، که‌ ئه‌مه‌ که‌مته‌رخه‌می و بێده‌ربه‌ستی ئه‌وان ده‌گه‌یه‌نێت...   به‌ ئامانجگرتن و تیرۆرکردنی شه‌هید سۆران جگه‌ له‌وه‌ی کارێکی دژ به‌ یاسا و داد و مرۆڤایه‌تیی بوو، هاوکات زه‌نگێکی ترسناکی تر بوو، که دواتر تیرۆکردنی سه‌رده‌شت عوسمان، کاوه‌ گه‌رمیانی، وه‌دات حوسێن و‌ شوکری ڕێکانی هه‌روه‌ها زیندانیکردنی چه‌ندان چالاکوان و رۆژانامه‌نوسانی تری وه‌ک شێروان شێروانی، گوهدار زێباری و ئەیاز کەرەمی به‌دوای خۆیدا هێنا، ئاشکرایه‌ که‌ تیرۆر و تۆقاندن هیچ کات چاره‌سه‌ری کێشه‌کان ناکات و گه‌ر تۆزقاڵێک ئه‌و که‌س و لایه‌نانه‌ی له‌ پشت ئه‌و کاره‌وه‌ن بروایان به‌ یاسا و داد و دادوه‌ریی هه‌بوایه‌، ده‌بوو سکاڵایان له‌سه‌‌ر تۆمار بکردایه‌ و ده‌رگای دادگایان لێ بگرتایه‌، به‌وه‌شدا روداوه‌كه‌ له‌ گه‌ڕه‌كی شۆریجه‌ بوو،  كه‌ گه‌ڕه‌كێكی كوردی بوو، زیاتر گومان له‌سه‌ر لایه‌نێکی کوردی ده‌کرێت له‌ کاره‌که‌دا، پێویست بوو پۆلیسی كه‌ركوك، که‌ ئه‌وکات له‌ ژێر هه‌ژموونی دوو حزبه‌ باڵاده‌سته‌که‌ی باشوردا بوو، بێ‌ هیچ  سڵكردنه‌وه‌یه‌كی سیاسی، ئه‌م كه‌یسه‌ له‌ موساوه‌ماتی سیاسی به‌ دور بگرێت و بكوژان ئاشكرا بكات.   عه‌مید سه‌رحه‌د قادر به‌رێوبه‌ری ئه‌وکاتی پۆلیسی قه‌زا و ناحیه‌کان له‌ پارێزگای که‌رکوک که‌ یه‌کێک له‌ ئه‌ندامانی لیژنه‌‌ی لێکۆڵینه‌وه‌ بوو، کاتی خۆی رایگه‌یاند، که‌ سه‌ره‌داویان ده‌ستکه‌وتوه‌، به‌داخه‌وه‌ دواتر بێده‌نگی لێکرا، ئێمه‌ داواکارین له‌ ناوبراو، که ئێستاش‌ سه‌ره‌داوه‌کان ئاشکرا بکرێن.  جگه‌ له‌مه‌ پاش نزیکه‌ی ٢٠ رۆژ له‌ کاره‌ساته‌که‌، سه‌رۆكی‌ هه‌رێمی ئه‌وکات (مه‌سعود بارزانی) چووه‌ كه‌ركوك و له‌ میانه‌ی وه‌ڵامی سه‌رۆكی لقی سه‌ندیكای رۆژنامه‌نووسان ده‌رباره‌ی تیرۆركردنی شه‌هید سۆران، سه‌رۆكی هه‌رێم وتی: ده‌بێت تیرۆر له‌ فه‌رهه‌نگی كوردیدا نه‌مینێت. واته‌ به‌ زمانی خۆیان دانیان نا به‌وه‌ی تیرۆركردنه‌كه‌ كوردییه‌.   ئێمه‌ وه‌ک کۆمیته‌ی داکۆکی له‌ ماف و ئازادییه‌کان له‌ پانزه‌هه‌مین ساڵرۆژی شه‌هید بوونی کاکه‌ سۆراندا، سه‌ره‌رای ئه‌وه‌ی سه‌ری رێز و نه‌وازش بۆ گیانی پاکی ناوبراو داده‌نه‌وێنین ، ده‌زگای ئاسایش و ئیداره‌ی ئه‌وکاتی که‌رکوک به‌ لێپرسراوی یه‌که‌م ده‌زانین  له‌و کاره‌، که‌ تا ئێسا هیچ سه‌ره‌داوێکیشیان له‌ باره‌ی ئه‌و تاوانه‌وه‌ ئاشکرا نه‌کردوه‌، که‌ به ئه‌گه‌رێکی زۆر و به‌ پێی قسه‌ی که‌سوکار و هاورێیانی حزبێکی کوردی ده‌سته‌ڵاتدار له‌ پشت تیرۆرکردنیه‌وه‌یه‌تی، هاوکات داوا له‌ داموده‌زگاکانی پۆلیس و ئاسایشی هه‌رێم  و پارێزگاری که‌رکوک ده‌که‌ین که‌ شێلگیرانه‌ هه‌وڵی دۆزینه‌وه‌ی تاوانکاران بده‌ن و راده‌ستی داد و یاسایان بکه‌ن....   ره‌وانی کاکه‌ سۆران شاد و ئاسوده‌ له‌قاوبدرێت تیرۆر و تاوانباران به‌رقه‌رار بێت یاسا و مافی مرۆڤ   کۆمیته‌ی داکۆکی له‌ماف و ئازادییه‌کان له‌ هه‌رێمی کوردستانی عێراق ١٢ی ته‌موزی ٢٠٢٣

هاوڵاتی فوئاد حوسێن وەزیری دەرەوەی عێراق، لەسەر پشكی كورد لە پارتی دیموكراتی كوردستان، لە گەڕانەوەی بۆ هەولێر و كۆبوونەوەی لەگەڵ لێپرسراوانی باڵای هەردوو حزبی دەسەڵاتداری هەرێم، (پارتی دیموكراتی كوردستان)، و (یەكێتی نیشتیمانی كوردستان)، هۆشداری داوە لە جوڵەكانی بەغداد لەناو ئەنجوومەنی نوێنەرانی عێراق دژی قەوارەی هەرێمی كوردستان, و پێی راگەیاندوون كە ئامانجەكان لە بەغداد روونە. سەرچاوەیەكی ئاگادار لە كۆبوونەوەكان ئاشكرای كردوو، فوئاد حوسێن بە هەردوو هێزی سەرەكی وتووە" پێداگری لەسەر هەڵویست ئەم هەنگاوە ئێستایان باجی دەبێت، داوای لێكردوون بە وریاییەوە مامەڵە بكەن، و دەستبەجێ دەستبەرداری ئەم ڕێگایە هەڵەیە بن و بگەنە رێككەوتن و چارەسەركردنی ناكۆكییەكانی نێوانیان. " وەزیری دەرەوەی عێراق، نەیشاردۆتەوە كە" بۆ قۆناغی داهاتوو ئەنجوومەنی نوێنەرانی عێراق، دەست بۆ زۆر پرسی هەستیار دەبات، بەتایبەت لە رێگەی (یاسای نەوت و غازی عێراق)ەوە، كە ئامادەكاری بۆ دەكرێت بخرێتە بەرنامەی كاری پەرلەمانی عێراقەوە. سەرەتایی ئەم قۆناغە هەستیارە دژی قەوارەی هەرێمی كوردستان دەستیپێكردووە، و حكومەتی ناوەندی پلانی هەیە بە هەڵوەشاندنەوەی (فەرمانگەی پەیوەندییەكانی دەرەوەی حكومەتی هەرێمی كوردستان)، و توانەوەی لەناو وەزارەتی دەرەوەی عێراق، ئەویش لە رێگەی دادگای فیدڕاڵی پاڵپشت بە دەستوور." بەپێی زانیارییەكان، یەكێتی نیشتیمانی كوردستان، وەڵامی ئەرێنی بۆ داواكارییەكانی فوئاد حوسێن هەبووە، و دەستپێشخەری و كۆبوونەوەكانیشی لەگەڵ پارتی و لایەنەكانی تر، بەشێكی لەو چوارچێوەیەدا بووە، بەڵام تا ئێستا پارتی وەڵامی نەبووە و چاوەڕوانی دەرەنجامی رێككەوتنەكەی نێوان محمەد شیاع سودانی، و مەسرور بارزانی دەكات، و هێشتا وەك حزب خۆی بەدوور دەگرێت بۆ جۆڵە سیاسییەكانی لە بەغداد و و پاكێجەكانی بە جێهێشتووە بۆ كابینەكەی مسرور بارزانی، و وەك تیمی حزبی ئامادە نییە بە وەفدی هاوبەش لەگەڵ (یەكێتی) بچیتە بەغداد.

کاکەلاو عەبدوڵا دواجار سەرۆککۆماری تورکیا گڵۆپی سەوزی بۆ سوید هەڵکرد کە ببێتە ئەندامی رێکخراوی ناتۆ، بەڵام دوای چەندین داواکاری و چەند و چوون لە سوید کە تێیدا گەورەترین زەرەرمەند کورد دەبێت. رۆژی دووشەممەی رابردوو، پیش کۆبونەوەی رێکخراوی ناتۆ لە لیتوانیا، یانس ستۆڵتنبێرگ، سەرۆکی رێکخراوەکە، هەواڵێکی ئاشکراکرد، ئەویش ئەوە بوو کە رەجەب تەیب ئەردۆغان، سەرۆککۆماری تورکیا، رازیبووە داواکاری سوید بنێرێتە پەرلەمانی وڵاتەکەی تا ئەوەی پەسەندی بکات و سوید ببێتە ئەندامێکی ناتۆ. ئەم هەواڵە هەواڵێکی کتوپڕ بوو چونکە تەنها چەند کارتژمێرێک پێشتر، ئەردۆغان داوای ئەوەی کرد تەنها کاتێک رازیدەبن سوید ببێتە ئەندامی ناتۆ ئەگەر وڵاتانی ئەوروپا تورکیا وەک ئەندام لە یەکێتی ئەوروپا وەربگرن. دوای کۆبونەوەی لەگەڵ ئەردۆغان و ئۆڵف کریستەرسن، سەرۆکوەزیرانی سوید، لە شاری ڤیڵینیەسی پایتەختی لیتوانیا ستۆڵتنبێرگ وتی، سەرۆککۆماری تورکیا «رازیبووە  بەزووترین کات داواکاری سوید پێشکەشی پەرلەمانی تورکیا بکات و لەنزیکەوە کار لە گەڵ پەرلەمان بکات بۆ پەسەندکردنی داواکارییەکە.» رازیبوونی ئەردۆغان پێشهاتێکی گەورەیە دوای ئەوەی ساڵێکە سوید داوای لێدەکات رازی ببێت بە ئەندام بوونی وڵاتەکەی. لە ئایاری 2022ەوە سوید و فینلەندا داواکاری فەرمیان پێشکەش کردووە ببنە بەشێک لە ناتۆ، ئەوەش دوای ئەوەی کە روسیا لە مانگی شوباتی 2022 لەشکرکێشی بۆ سەر ئۆکرانیا دەستپێکرد. تورکیا وەک هەر 31 ئەندامەکەی تری ناتۆ مافی ئەوەی هەیە ئەندامێتی وڵاتی نوێ رەتبکاتەوە. هەرچەندە ئەنقەرە بە داواکارییەکە رازیبووە، بەڵام مانای ئەوەی نییە سوید راستەوخۆ دەبێتە ئەندامی ناتۆ. ستۆڵتنبێرگ باسی کاتێکی دیاریکراوی نەکرد لە کۆنگرە رۆژنامەوانییەکەیدا. سەرۆکی ناتۆ رایگەیاند کە ئەو بڕیارە دەکەوێتەوە سەر تورکیا و دەبێت لەلایەن پەرلەمانی تورکیاوە رابگەیەنرێت. پێشتر پەرلەمانی تورکیا ماوەی دوو هەفتەی ویست بۆ پەسەندنکردنی داواکاری فینلەندا کە لە مانگی نیساندا گفتوگۆی لەسەرکرا. ئەم هەنگاوەی ستۆکهۆڵم  دوای چەندین داواکاری دێت لە ئەنقەرە، بەڵام ماوەی ساڵێکە تورکیا دوای دەخاتە بە بیانوی ئەوەی سوید «پەناگەیەکی ئارامە» بۆ ئەندامانی پەکەکە و پێوستە لەسەر حکومەتی سوید ئەندامانی پەکەکە رادەست بکاتەوە. لەو بارەیەوە ستۆڵتنبێرگ وتی، سوید و تورکیا «لەنزیکەوە کاریان کردووە بۆ چارەسەرکردنی نیگەرانییە ئەمنییەکانی تورکیا، وەک بەشێک لەو پرۆسەیە، سوید دەستوری هەموار کردووەتەوە و هەندێ یاساشی گۆڕیووە، ئەمەش هەماهەنگەییە دژە تیرۆرییەکانی دژ بە پەکەکە فراوان کردووە.» هاوکات کریستەرسن، بە میدیای وڵاتەکەی راگەیاند کە «کاری جدی»یان کردووە بۆ چارەسەرکردنی نیگەرانییەانی تورکیا. «پێموایە چانسی ئەوەمان هەیە کە ئەوەی کردوومانە بە بەڵگەوە بیخەینەڕوو و هەروەها بەرهەمیشی هەبووە، پێموایە بە یارمەتی هەموو وڵاتەکان ئەوەمان بەدەستهێنا،» سەرۆکوەزیرانی سوید وای وت. دۆخی کورد لە سوید چی لێ دێت؟ لە مانگی رابردوو سوید کۆمەڵێک یاسای توندی دەرکرد بۆ بەنایاسایی کردنی پێدانی هاوکاری ماددی بۆ گروپە قەدەغەکراو و «تیرۆرستییەکان» کە تێیدا ئەوەی سەرنجی خراوەتەسەر پەکەکە، یەپەگە، پەیەدە، هەروەها رێکخراوی فەتۆیە. لەنێو سویدا ژمارەی کورد لەنێوان 150 هەزار بۆ 200 هەزار کوردایە و بەشێکی زۆریان چالاکوانن، بەڵام ئەمە مانای ئەوە نییە کە سەر بە پەکەکە بن. لە سەرەتادا تورکیا تەنها داوای 33 کەسی دەکرد لە سوید کە تۆمەتبار بوون بە پەیوەندی بە «ڕێکخراوی تیرۆرستی» بەڵام لە سەرەتای ئەم ساڵەوە داواکارییەکەی ئەنقەرە بەرزبوویەوە بۆ 130 کەس. لە هەفتەی رابردوودا، دادگای ستۆکهۆڵم کوردێکی بەناوی یەحیا گونگۆر بە چوار ساڵ و  شەش مانگ سزادا بە تۆمەتی ئەوەی هاوکاری دارایی پەکەکەی کردووە لە سوید. بەپێی بڕیاری داداگەکە یەحیای تەمەن 41 ساڵ دوای تەواوکردنی سزاکەی دیپۆرت دەکرێتەوە بۆ سوید. یەحیا تەنها کورد نییە کە یاسا نوێیەکانی سوید بەسەریدا بسەپێنرێت. پێشتر و لە مانگی کانونی یەکەمی 2022، مەحمود تات لەلایەن سویدەوە گەڕێندرایەوە بۆ تورکیا. مەحمود تات پیشەی شۆفێری پاس بوو لە شاری دەرسیم و بەتۆمەتی هەبوونی پەیوەندی بە پەکەکەوە نزیکەی حەوت ساڵ لەلایەن تورکیاوە بە غیابی سزادرا. مەحمود تات لەساڵی 2015 گەشتە سوید و داوای مافی پەنابەرێتی کرد. بەهۆی فشارەکانی تورکیاوە، ژیانی کوردانی تاراوگە لە سوید زۆر سەختتر بووە. جەلیل توران کوردێکە کە ماوەی هەشت ساڵە لە سوید دەژی و بۆ گۆڤاری فۆرن پۆلەسی ئەمریکی قسەی کردووە و دەڵێت: بەهۆی ئەوەی تۆمەتی پەیوەندی بە پەکەکەوە بۆ دروستکراوە، مافی پەنابەرێتی لەلایەن سویدەوە رەتکراوەتەوە. جەلیل توران بە گۆڤارەکەی راگەیاندووە کە ئەو بەشداری لە هیچ چالاکییەکی چەکداری نەکردووە بەڵام تەنها لە شەڕی داعشدا وەک کەسێکی پزیشکی یارمەتی کەسانی برینداری داوە لە رۆژاڤا. توران باسی لەوەشکردووە، کە دووجار ویستویەتی خۆی بکوژێت بەهۆی ترسی ناردنەوەی بۆ تورکیا. زنار بۆزکورت یەکێکی ترە لەو کوردانەی لە سوید کێشەی بۆ دروست دەکرێت و لە ئابی 2022 لە ماڵەکەی خۆیدا گیرا و فەرمانی رادەستکردنەوەی بۆ تورکیای بۆ دەرچوو، بەڵام بەهۆی چەند هەڵمەتێکی رێخکراوەکانی کۆمەڵگەی مەدەنی بڕیارەکە هەڵوەشایەوە. هەرزوو میدیاکانی تورکیا باسیان لەوەکرد کە سوید زنار بۆزکورتی تەمەن 26 ساڵ بەتۆمەتی هەبوونی پەیوەندی لەگەڵ پەکەکە دەستگیرکراوە. زنار لە ئێستادا خاوەنی رەگەزنامە و مۆڵەتی مانەوە نییە لە سوید و داواکەی لە ساڵی رابردوودا رەتکرایەوە، ئەوەش لەسەر داواکاری ئاژانسی ئاسایشی نیشتمانی سوید. زنار بە فۆرن پۆلەسی راگەیاندووە کە پێش ئەوەی داواکەی رەتبکرێتەوە لەلایەن ئاژانسەکەی سویدەوە بانگێشتی چاوپێکەوتنێک کراوە و لەوێ پێیانوتووە لە هەژماری ئینستاگرامەکەیدا چەند وێنەیەکی ئەویان لە خۆپیشاندانێکدا بینیووە کە ئاڵای پەکەکەی تێدا هەڵکراوە.

هاوڵاتی سەرۆک کۆماری تورکیا رایدەگەیەنێت؛ کە هیچ کێشەیەکیان لە وەرگرتنی نەوتی عێراقدا نیە و  ئەگەر هەرێم و بەغداد کێشەکانیان چارەسەر بکەن، ئەوان لەگەڵ ئەوەدان بۆری نەوت بکرێتەوە. رەجەب تەییب ئەردۆغان، سەرۆککۆماری تورکیا ئەمڕۆ چوارشەممە لە لووتکەی ناتۆ لە لیتوانیا رایگەیاند "ئێمە لەبارەی وەرگرتنی نەوتی عێراق هیچ کێشەیەکمان نییە. ئەو کێشەیەی روویداوە لەناوخۆی عێراق لەنێوان حکومەتی ناوەندی و حکومەتی باکووری عێراقدایە". هەناردەکردنی نەوتی هەرێمی کوردستان و کەرکووک کە بە بۆریی جەیهانی تورکیا دەگاتە ئەو وڵاتە و، لەوێوە هەناردەی وڵاتانی دیکەی کڕیاری نەوت دەکرێت، لە 25ـی ئاداری ئەمساڵەوە واتا 109 رۆژە راگیراوە، ئەمەش لەدوای بڕیارێکی دوو رۆژ پێشتری دادگەی نێوبژیوانیی نێودەوڵەتی لە پاریس. هەر لەم بارەیەوە ئەردۆغان وتی،  "هاوڕێیەکانم ڕاسپاردووە بۆ بەدواداچوونی ئەم پرسە و ئەنجامدانی دیدار و کۆبوونەوە لەگەڵیاندا. هەروەها ئێمەش لەمبارەیەوە هەنگاومان ناوە بۆ ئەوەی دەسەڵاتی باکووری عێراق و حکومەتی ناوەندی کێشەکانیان چارەسەر بکەن و تێیپەڕێنن". باسی لەوەشکرد "هەر کاتێک ئەم کێشەیە تێپەڕێندرا، ئێمە لەگەڵ ئەوەداین هێڵی بۆڕییە نەوتییەکان بکرێنەوە، چونکە لەسەر بنەمان قازانج - قازانج کاردەکەین و ئەوان قازانج دەکەن، ئێمەش قازانج دەکەین". هاوکات سەرۆکی تورکیا لەبارەی ئەندامێتی سوید لە ناتۆ رونیکردەوە، پرۆتۆكۆڵی ئه‌ندامێتی سوید، له‌ په‌رله‌مان په‌سه‌ند ده‌كرێت كه‌ نوێنه‌ری ئیراده‌ی گه‌له‌، هاوشێوه‌ی ئێمه‌ په‌رله‌مانتارانیش له‌ نزیكه‌وه‌ چاودێریی پێواژووه‌كه‌ ده‌كه‌ن. وتیشی: "توركیا هه‌میشه‌ پشتیوانیی له‌ سیاسه‌تی ده‌رگای كراوه‌ی ناتۆ كردووه‌. تا ئێستا به‌هۆكاری هه‌ڕه‌مه‌كی رێگر نه‌بووین له‌ ئه‌ندامێتیی هیچ وڵاتێك له‌ هاوپه‌یمانییه‌كه‌".    

هاوڵاتی پۆلیسی سلێمانی لە ڕاگەیەندراوێکدا ڕایگەیاند  چوار تۆمەتباریان دەستگیر کردووە کە لەسەر رێگەی دەربەندیخان - سلێمانی و لە نزیک ناحیەی زەڕایەن ئۆتۆمبێلیان راگرتووە و شۆفێرەکەیان "بێهۆشکردووە و پارە و کەلوپەلەکانیان دزیون". ئەمڕۆ چوارشەممە  پۆلیسی  سلێمانی ڕایگەیاند ، پۆلیسی ناحیەی‌ زه‌ڕایه‌ن‌ چوار تۆمه‌تباریان ده‌ستگیر كرد، كه‌ له‌سه‌ر رێگەی‌ ده‌ربه‌ندیخان - زه‌ڕایه‌ن ئوتۆمبێلیان راگرتووە و دوای‌ بێهۆشكردنی‌ شۆفێره‌كه‌ی‌ پاره ‌و كه‌لوپه‌لی‌ نێو ئوتۆمبێله‌كه‌یان دزیوە. ئەوەشی ڕونکردەوە کە  تۆمەتبارەکان وەکو "باند کاریان کردووە؛ وەکو سه‌رنشین خۆیان پیشانداوە بۆ راگرتنی ئۆتۆمبێلەکان". بەڕێوەبەرایەتیی پۆلیسی سلێمانی ئاماژەی بەوەشکردووە، لەکاتی ده‌ستگیركردنی‌ تۆمه‌تباره‌كاندا ده‌ستگیراوە به‌سه‌ر ئه‌و بڕه‌ پاره ‌و كه‌لوپه‌لانه‌دا كه‌ تۆمه‌تباران له ‌شۆفێری‌ توتۆمبێله‌كه‌یان دزیوە. هاوکات دوو لە تۆمەتبارەکان ژنن. هەر چوار تۆمەتبارەکە به‌ بڕیاری‌ دادوه‌ر راگیراون.

سەركۆ جەمال لایەنە كوردستانیەكان لەكەركوك و ناوچەكانی دەرەوەی ئیدارەی هەرێمی كوردستان بۆ هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاكانی عێراق دوورن لەوەی بەیەك لیست بەشداری هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگای كەركوك بكەن و تا ئێستا چوار لیست بوونی هەیە. هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاكانی عێراق بڕیارە لە 18ی كانونی یەكەمی ئەمساڵدا ئەنجام بدرێت و كورد كێبڕكێی زۆرترین كورسی دەكات بۆ ئەنجومەنی پارێزگای كەركوك كە 16 كورسیە و ئەگەر كورد نۆ كورسیی كەمتر بەدەستبێنێت ناتوانێت پۆستی پارێزگار لەبەرژەوەندی خۆی یەكلایبكاتەوە. خەلیل ئیبراهیم، وتەبێژی یەكگرتووی ئیسلامی كوردستان لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتی وت: « یەكێتی و پارتی ململانێكانی هەرێمیان بردووەتە كەركوك، بەڵام زۆر گرنگە كورد یەك لیست بێت، هەرچەندە پارتی و یەكێتی هەڵەی زۆریان كردووە». وتەبێژی یەكگرتوو پێشیوابوو سەرەڕای هەڵەكان دەبێت پارتی و یەكێتی وانە وەربگرن و ببنە یەك لیست، وتیشی:» وا دەردەكەوێت یەك لیست نەبن هەرچەندە هەوڵەكان بەردەوامە، لەنێوان یەكگرتوو ولایەنەكانی دیكە گفتوگۆ هەیە بەتایبەتیش لەگەڵ ئیسلامیەكان». خەلیل ئیبراهیم باسی لەوەشكرد ئەگەر لەگەڵ پارتی و یەكێتی و لایەنەكانی دیكەش نەگەنە ڕێككەوتن ئەگەری ئەوەی لەگەڵ لایەنە ئیسلامیەكان و چەند لایەنێكی دیكە بگەنە ڕێككەوتن دوور نییە». پارتی پێشتر ڕایگەیاندبوو كە لەگەڵ یەكێتی بە یەك لیست لەكەركوك و ناوچەكانی دەرەوەی هەرێم بە یەك لیست دانابەزن، بەڵام بەرپرسی پەیوەندییەكانی پارتی دەڵێت گفتوگۆ بۆ یەك لیستی بەردەوامە. مەسعود مەلا پەروێز، بەرپرسی پەیوەندیەكانی پارتی لەكەركوك لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتی وت: «لەگەڵ هەموو لایەنەكان گفتوگۆ بەردەوامە بۆ ئەوەی بەیەك لیست دابەزین، بەڵام ئەوە قورسە لەبەر ئەوەی ئامادە نین لەگەڵ یەكێتی یەك لیست بین». كۆمەڵی دادگەری پێیوایە بۆ ئەوەی پێگەی كورد پارێزراو بێت دەبێت كورد بەیەك لیست دابەزێت رێباز سابیر بەرپرسی مەڵبەندی كۆمەڵی دادگەری لەكەركوك لەلێدوانێكدا بۆ ئاماژەی بەوەكرد پڕۆژەیەكیان ڕاگەیاندووە كە هەموو حزبەكان بۆ هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاكان لەعێراق لەكەركوك بە یەك لیست دابەزن و هەندێك كۆبوونەوەشیان ئەنجامداوە. بەرپرسی مەڵبەندی كەركوكی كۆمەڵی دادگەری دەشڵێت:» تائێستا كورد بەداخەوە پێناچێت یەك لیست بێت لەكەركوك و بگرە نزیك دەبێتەوە لەچوار لیست و زیاتریش». بەپێی بەدواداچونەكانی هاوڵاتی، پارتی لەگەڵ هەندێك لایەن و یەكێتی لەگەڵ هەندێكی دیكە لە گفتوگۆدان و ئیسلامییەكانیش پێكەوە لەگەڵ لایەنی دیكە خەریكن بۆ ئەوەی لیستێكیان هەبێت، بێجگە لە چەند لیستێكی دیكە. لەسەر پرسی یەك لیستی لایەنە كوردیەكان لەكەركوك، هاوڵاتی پەیوەندیكرد بە ڕزگار حاجی حەمە بەرپرسی دەزگای هەڵبژاردنی یەكێتی ڕەتیكردەوە تا یەكلابوونەوەی گفتوگۆكان لەوبارەیەوە هیچ لێدوانێك بدەن. پێشتر ڕزگار حاجی حەمە بەرپرسی دەزگای هەڵبژاردنی یەكێتی بەهاوڵاتی وتبوو: «جارێ چاوەڕێی وەڵامی لایەنە سیاسیەكانین، یەكێتی پێی باشە هەموو لایەنە كوردستانیەكان بەیەك لیست بەشداری بكەن لەو ناوچانە و ڤیتۆشمان لەسەر هیچ لایەنێك نیە». « لەگەڵ هەموو لایەنەكان گفتوگۆ كراوە تا یەك لیست بین، بەڵام تائێستا قسەی كۆتایی لەسەر نەكراوە، ئەگەر یەك لیست بین كوردستانی دەبێت و هەر لایەنە و بانگەشە بۆ كاندیدی خۆی دەكات»، ڕزگارحاجی حەمە وای وت. كۆمسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردنەكانی عێراق تا كۆتایی مانگی تەموزی دیاریكردووە تا لیست و قەوارەكان ناوی خۆیان تۆماربكەن. بەپێی یاسای ژمارە چواری ساڵی 2023ی هەمواری سێیەمی هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەران و ئەنجومەنی پارێزگاو قەزاكانی ژمارە (12)ی ساڵی 2018، ژمارەی كورسی ئەنجومەنی پارێزگاكانی عێراق كە ژمارەیان (15) پارێزگایە جگە لە پارێزگاكانی هەرێمی كوردستان. هیچ پارێزگایەك نابێت كورسییەكانی لە (12) كورسی كەمتربێت و هەر پارێزگایەك ژمارەی دانیشتوانی بۆ هەر كورسییەك زیاتر بوو لە (200 هەزار) كەس ئەوا بەپێی یاساكە كورسییەكانی بۆ زیاد دەكرێت لەسەر بنەمای ئاماری وەزارەتی پلاندانی عێراق لە ساڵی (2019).

هاوڵاتی سه‌رۆکایه‌تیى هه‌رێمی کوردستان لە نوسراوێکدا داوا لە  کۆمسیۆنى باڵاى سه‌ربه‌خۆى هه‌ڵبژاردنى عێراق دەکات ئاماده‌یى نیشان بدات بۆ سه‌رپه‌رشتیکردنى هه‌ڵبژاردنى په‌رله‌مانى کوردستان. سەرۆکایەتیی هەرێمی کوردستان لە نووسراوێكى فه‌رميدا کە رۆژی دووشه‌ممه‌، 2023/7/10، به‌ واژۆى سه‌رۆكى ديوانى سه‌رۆكايه‌تيى هه‌رێمى كوردستان ئاراسته‌ى كۆمیسيۆنى باڵاى سه‌ربه‌خۆى هه‌ڵبژاردنى عێراقی کردووە، داواى كردووه كۆمیسيۆن ئاماده‌يى نيشان بدات بۆ سه‌رپه‌رشتيكردنى هه‌ڵبژاردنى په‌رله‌مانى كوردستان. له‌ نووسراوه‌كه‌ی سەرۆکایەتیی هەرێمی کوردستاندا هاتووە كه‌ به‌پێى فه‌رمانى هه‌رێميى ژماره‌ (90) له‌ 2023/3/26، بڕيار دراوه‌ هه‌ڵبژاردنى په‌رله‌مانى كوردستان رۆژى 2023/11/18 به‌ڕێوه‌بچێت، بۆیە داوای كردووه‌ كۆميسیۆنى باڵاى سه‌ربه‌خۆى هه‌ڵبژاردنى عێراق ئاماده‌يى نيشان بدات بۆ سه‌رپه‌رشتيكردنى هه‌ڵبژاردن له‌و رێکەوتەدا يان له‌گه‌ڵ هه‌ڵبژاردنى ئه‌نجوومه‌نى شاراوانييه‌كانى عێراق له‌ 2023/12/18. نوێدەکرێتەوە..

هاوڵاتی دادگەی باڵای فیدراڵیی عێراق بە فەرمانێک، جێبەجێکردنی ژمارەیەک مادەی یاسای بودجەی گشتی راگرت کە لەلایەن حکومەتەوە تانەیان لێدراوە.  دادگای باڵای فیدڕاڵی بڕیاری سالاری (وەلائی) بە ژمارە (153/ فیدڕاڵی/ فەرمانی وەلائی/ 2023) دەركرد كە پەیوەستە بە راگرتنی ژمارەیەك بڕگە و ماددەی یاسای بودجەی فیدڕاڵی بۆ ساڵانی 2023 و 2024 و 2025. بەگوێرەی فەرمانەكەی دادگای باڵای فیدڕاڵی، خاڵەكانی (ا، ب) لەبرگەی چوارەمی ماددەی 26ی یاسای بودجە، هەروەها خاڵی (ج) لەبرگەی یەكەمی ماددەی 57، بڕگەی دوەمی ماددەی 65، بڕگەی دوەمی ماددەی 70، ماددەكانی 71 و 75 رادەگرێت. ئاماژەی بەوەشكردوە، سەرۆك وەزیران تانە و سكاڵای لەسەر ئەو ماددانە تۆماركردوە، بۆیە جێبەجێكردنیان رادەگیرێت تاوەكو بڕیارێكی یەكلاكەرەوە لەوبارەیەوە دەدرێت. رۆژی 3ی ئەم مانگە، محەمەد شیاع سودانی سەرۆك وەزیرانی عێراق سكاڵای لەسەر (12) ماددەی یاسای بودجە لە دادگا تۆماركرد، بەوپێیەی پەرلەمان بەپێچەوانەی دەستورەوە دەستكاری ئەو ماددانەی كردوە.