مستەفا قەرەسوو،: پێویستە ڕەوشی ژیان و ئازادیی کارکردنی فەراهەم بکرێت

شەنای فاتح مانگی رەمەزان خواستی هاووڵاتیانی  لەسەر خۆراک زیاد كردو بەو هۆیەشەوە هەڵمەتی لیژنەکانی قایمقامیەت بۆ دەستبەسەرداگرتنی کاڵاو خۆراکی ساختەو ماوەبەسەرچوو لەشارەكانی هەرێمی كوردستان چڕتر بووەتەوەو لەمانگی رابردوودا ٥٧ شوێن لەسلێمانی داخراوەو لەهەولێریش 100 تۆن خۆراكی ساختەو ماوەبەسەرچوو دەستیان بەسەرداگیراوە.  سۆران عەبدولغەفور، بەڕێوەبەری چاودێری بازرگانی سلێمانی لەلێدوانێکدا بەهاوڵاتی وت: « رۆژانە دەست دەگیرێت بەسەر مەوادو کاڵای ماوەبەسەرچووداو لیژنەکان راپۆرتی خۆیان ئامادە دەکەن و رۆژی داهاتوو دێتەوە بەردەستی ئێمە.» وتیشی:» ئەو شوێنانەی کەگرانفرۆشی دەکەن بەتایبەتی لەمانگی رەمەزاندا بڕیاری تایبەتمان هەیەو شوێنەكە دادەخەین، ئەو مەوادانەشی دەستیان بەسەرداگیراوە هەمەچەشنن وەکو برنج و زەیت و شیرو ماست و مەوادی بۆندار وەک تایت و سابوون و چەندەها بابەتی دیکە:. هیوا ساڵح، نوێنه‌ری به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی ته‌ندروستی له‌لیژنه‌ هاوبه‌شه‌كانی قایمقامیه‌تی سلێمانی لەلێدوانێکدا بەهاوڵاتی وت: «چەند کۆگایەک کۆمەڵیک خۆراکیان خستووەتە بازاڕەوەو دەستمان بەسەرداگرتووە کەجۆرەها خواردنی ساختەو ماوە بەسەرچوو بوون  لەشەربەت و ماست وخورماو گۆشتی حەیوانی بێ مۆرو چەندین بابەتی دیکە. « نەبەز عەبدولحەمید، قایمقامی قەزای ناوەندی هەولێر لەلێدوانێکدا بەهاوڵاتی وت: «لەسەرەتای مانگی رەمەزانەوە تائێستا زیاتر لە١٠٠ تۆن خۆراک کەپێکهاتبوون لەخورماو گۆشت و جەرگی قەدەغەکراوو تەمەرهیندی دەستی بەسەرداگیراوە  لەبازگەکان و کۆگاکانی ناوشاردا  کەهەوڵدەدرا بهێندرێتە ناوشار، هەروەها لەماوەی بیست رۆژی رەمەزاندا نۆ کەس دراونەتە دادگاو زیاتر لە ٢٠ شوێن داخراون بەهۆی پابەندنەبوونیان بەڕێنماییە تەندروستی و کارگێڕییەکان».

ئێران لە ساڵێکدا زیاتر لە 500 کەس لەسێدارە دەدات و لە ئامارەکانیشدا ئاشکرا دەبێت جێبەجێکردنی سزای سێدارە لەو وڵاتە 75% بەرز بوەتەوە. رێکخراوەکانی مافی مرۆڤی ئێران ئاشکرای دەکەن لە ساڵی 2022 لانیکەم 582 کەس لەسێدارە دراون و ئەوەش بەراورد بە هەشت ساڵی رابردو زۆرترین ژمارەی جێبەجێکردنی سزای سێدارەیە لە ئێران. رێکخراوی مافەکانی مرۆڤی ئێران (IHR) و ناوەندی هاوپشتی دژی سزای سێدارە (ECPM) لە راپۆرتێکی هاوبەشدا بڵاویان کردوەتەوە کۆماری ئیسلامی ئێران لە دوای ناڕەزایەتییەکانی وڵاتەکە جێبەجێکردنی سزای سێدارە لە وڵاتەکە زیاد کردوە بە ئامانجی چاوترسێنکردن و دروستکردنی ترس لە دەسەڵات. لە سێ مانگی سەرەتای ئەمساڵدا 48 بەندکراوی کورد لە زیندانەکانی ئێران لەسێدارەدراون کە بەراورد بە ساڵی رابردو رێژەی لەسێدارەدانی بەندکراوانی کورد 270% زیادی کردوە. بە پێی راپۆرتی نەتەوەیەکگرتوەکان لە کاتی سەرهەڵدانی ناڕەزایەتییەکانی دوای مەرگی ژینا ئەمینی 71 کەس کوژراون کە تەمەنیان لە 18 ساڵ کەمتر بوە و لە 75 رۆژی سەرەتای ساڵی 2023 لانیکەم 143 کەس لەسێدارە دراون. بەهۆی زۆربونی ژمارەی لەسێدارەدان لە ئێران نەتەوەیەکگرتوەکانن دژی کۆماری ئیسلامی بریارێکی پەسند دەکات و رایگەیاند مەترسیی لەسێدارەدانی ئەو کەسانە هەیە کە لە ناڕەزایەتییەکاندا دەستگیر کراوەن.  

هاوڵاتی وەزارەتی گواستنەوەی هەرێمی کوردستان لەبارەی کەشوهەوای سبەی و دووسبەی دەڵێت، پێنجشەممە بارانی بەخوڕ و تەرزە دەبارێت و ئەگەری رەشەبای بەهێز هەیە. بەڕێوەبەرایەتی گشتی کەشناسی و بومەلەرزەزانی هەرێم، ئاماری بارانبارینی 12 کاتژمێری رابردوی بڵاوکردەوە و بەگوێرەی پێشبینیەکانیش، تاوەکو رۆژی هەینی بارانبارین بەردەوام دەبێت. بەڕێوەبەرایەتی گشتی کەشناسی و بومەلەرزەزانی هەرێم لەڕاگەیەندراوێکدا بڵاویکردەوە، "بەهۆی ناسەقامگیری کەشوهەوای هەرێم کە زۆربەی جۆری هەورەکان هەوری جۆری کیومولۆنمبوسن، سەرەرای رێژنە باران و بروسکە، تەرزەیان لێدەبارێت". کەشناسی هەرێم داواشیکردوە، هاوڵاتیان بە گشتی و ئەوانەی لە دەشت و کێوەکانن بەتایبەتی (شوان و جوتیارەکان) خۆیان و ئاژەڵەکانیان بەدوربگرن لە شوێنە بەرزەکان یان ئەگەر بکرێت نەچنە دەرەوە، بەهۆی بونی بارگەیەکی  زۆر لە ئاسمانی هەرێم تاکو رۆژی هەینی داهاتو. ئاماژەی بەوەشکردوە، "کاریگەری بارانی بە لێزمە بەردەوامی دەبێت لەکاتژمێرەکانی داهاتو بە تایبەتی لەناوچەکانی رۆژهەڵاتی هەرێم (دەفەری پشدەر، باکوری شاری کەرکوک پاشان  لەناوچەکانی رۆژهەڵاتی شاری سلێمانی، هەروەها زۆربەی ناوچەکانی پارێزگای هەڵەبجەو گەرمیان، بەتایبەتی لەکاتەکانی درەنگانی شەودا)".

هاوڵاتی مانگێك بۆ هەڵبژاردنەكانی پەرلەمانی و سەرۆكایەتی توركیا ماوە، پارتە سیاسییەكانی ئەو وڵاتەو باكوری كوردستان بەرەكانیان یەكلایی كردەوەو ناوی كاندیدەكانیان رادەستی كۆمسیۆنی باڵای هەڵبژاردنەكان كرد. بەپێی فۆرمی دەنگدانی پەرلەمانی كە لەلایەن كۆمسیۆنەوە بەفەرمی ئاشكراكرا، ٢٦ پارتی سیاسی بەشداری لەهەڵبژاردنەكاندا دەكەن كەبەشێك لەپارتەكان بەشێوەی هاوپەیمانی و ١٣ پارتیش بەسەربەخۆ بەشدار دەبن. بەگشتی پێنج هاوپەیمانی پێكهێنراون كەئەوانیش، « هاوپەیمانی كۆمار ئاكپارتی و مەهەپە، هاوپەیمانی گەل، هاوپەیمانی رەنج و ئازادی (هەدەپە و پێنج پارتی چەپ)، هاوپەیمانی هێزە یەكگرتووەكانی سۆسیالیستی، هاوپەیمانی ئاتا». هاوپەیمانی رەنج و ئازادی لەفۆرمی دەنگداندا بەشێوەیەكی هاوپەیمانی و لەڕێگەی دوو پارتەوە بەشداری لەهەڵبژاردنەكاندا دەكات، كەپارتێكیان پارتی كرێكارانی توركیایەو ئەوەی دیكەیان پارتی چەپی سەوزە كەهەدەپەو چوار پارتی چەپی دیكە لەڕێگەی ئەو پارتەوە بەشداری دەكەن. لە ٥٦ پەرلەمانتاری خولی پێشووی پەرلەماندا، ٢٣ پەرلەمانتاری هەدەپە جارێكی دیكە لەسەر لیستی پارتی چەپی سەوز خۆیان كاندید كردووەتەوەو ناوی نوێش لەلیستەكەدا دەبینرێن كەگرنگترینیان جەنگیز چاندار نووسەر، رۆژنامەنووس و ئەكادیمی توركیاو حەسەن جەمال نووسەرو رۆژنامەنووسی بەناوبانگی ئەو وڵاتەن، هەروەها سری سورەیا ئوندەر و سری ساكیك كەپێشووتر پەرلەمانتار بوون، خۆیان كاندید كردووەتەوە. پەروین بوڵدان هاوسەرۆكی هەدەپە لەشاری وان و میدحەت سانجار هاوسەرۆكی هەدەپەش لەشاری روحا لەسەر لیستی پارتی چەپی سەوز خۆیان كاندید كردووە، هەروەها دوو كاندیدی بەناوبانگی دیكەی پارتی چەپ نەورۆز ئۆیسال یەكێك لەپارێزەرانی عەبدوڵلا ئۆجالان رێبەری پەكەكەو زانا فارقینی زمانزانی بەناوبانگی باكوری كوردستانن. پارتی چەپی سەوز لەئێستادا لەهەموو شارەكانی باكوری كوردستان و زۆربەی شارەكانی توركیا ناوەندی هەڵبژاردنی كردووەتەوەو چاودێری داناوەو بەرپرسانی پارتەكە رایدەگەیەنن كەئامانجیانە لەم هەڵبژاردنەدا زیاتر لە ١٠٠ كورسی پەرلەمان بەدەستبهێنن، بەڵام لەسەر سكاڵای پارتی بزوتنەوەی نەتەوەپەرست (مەهەپە)، كۆمسیۆنی هەڵبژاردنەكان رێگەی نەداوە، چاودێری لەناوەندەكانی دەنگدان لەدەرەوەی وڵات هەبێت كەئەوەش بەپێچەوانەی یاسای هەڵبژاردنەكان و پارتە سیاسییەكانی توركیایە.   پێویستە ئەردۆغان بڕوات پەروین بوڵدان، هاوسەرۆكی هەدەپە لەدوایین سەردانی جەماوەریدا لەئیستانبوڵ بۆ لایەنگرانی قسەی كردو وتی: « لەم وڵاتەدا دان بەناسنامەی كورددا نانرێت، ٢١ ساڵە دەسەڵات بەهەمان عەقڵیەتەوە دەجووڵێتەوە، بینیمان كە لەهەڵبژاردنەكاندا گەلەكەمانیان رووبەڕووی كارەسات كردەوە، بەڵام ئەم وڵاتە ئەو كەسانە لەبیر ناكات كەوڵات و گەلیان پشتگوێخستووەو لە ١٤ی ئایاردا گەورەترین وانەیان فێر دەكەن». بوڵدان باسی ئەوەشی كرد كەدەتوانن هەدەپە دابخەن، بەڵام دواتر بەشێوەیەكی بەهێزتر دێنەوە بۆ گۆڕەپانەكەو وتیشی:» پێویستە ئەردۆغان بڕوات، لەئیستانبوڵ كۆبوونەوەیەكی گەورەی جەماوەری ئەنجامدەدەین، لەوێ ناوێك ئاشكردەكەین كە بۆ پۆستی سەرۆكایەتی دەنگی پێدەدەین». سەڵاحەدین دەمیرتاش هاوسەرۆكی پێشووی پارتی دیموكراتی گەلان (هەدەپە) كەنزیكەی حەوت ساڵە لەزینداندایەو بەشێوەیەكی زۆر كاریگەر بەشداری لەبانگەشەی هەڵبژاردندا كردووەو لەزیندانەوە بەتویتەكانی لەمیدیاكاندا باس دەكرێت، لەدوایین پەیامیدا رایگەیاند: « هاوڕێ گەنجەكەم كەهیوات بەژیان نەماوەو پارەی چوونە كافێت پێنییە، كلیلی گۆڕانكاری لای تۆیەو لە ١٤ی ئایاردا كلیلەكەی بەكاربهێنەو تكایە دەست بەگۆڕانكاری بكە، ئەم هەڵبژاردنە دەبێتە هەڵبژاردنی تۆ». پارتی باش بەتەنیاو جەهەپەو پێنج پارتی دیكە لەچوارچێوەی هاوپەیمانی گەلدا بەشداری لەهەڵبژاردنەكاندا دەكەن. شەش لایەنی ئۆپۆزسیۆن كە لەچوارچێوەی هاوپەیمانی گەلدا لەهەڵبژاردنەكاندا پێشبڕكێ دەكەن بەدوو پارت بەشدار دەبن كەئەوانیش پارتی باش و پارتی گەلی كۆمارییە. بەپێی رێككەوتنی هەڵبژاردنەكان، پارتی پێشكەوتن و ئازادی (دەڤا) بەسەرۆكایەتی عەلی باباجان، پارتی سەعادەت بەسەرۆكایەتی تەمەل كارامولائۆغلۆ، پارتی ئاییندە بەسەرۆكایەتی ئەحمەد داودئۆغلۆ، پارتی دیموكرات بەسەرۆكایەتی گولتەكین ئویسال بەناوی پارتی گەلی كۆماریەوە بەشداری لەهەڵبژاردنەكاندا دەكەن و جەهەپە نزیكەی ٢٠ پەرلەمانتاری بەو چوار پارتە داوە. لەلایەكی دیكەوە پارتی باش بەسەرۆكایەتی مەراڵ ئاكشەنەر كەدەنگێكی بەرچاوی هەیە بەناوی پارتەكەی خۆیەوە بەشداری لەهەڵبژاردنەكاندا دەكات، جگە لە ١٣ پارێزگا كە لەو پارێزگایانەدا لەگەڵ جەهەپە هاوكاری كاندیدەكانی یەكدی دەكەن. پارتەكانی ناو هاوپەیمانی گەل بانگەشەیەكی چڕیان لەدژی هاوپەیمانی كۆمار بەسەرۆكایەتی رەجەب تەیب ئەردۆغان دەستپێكردووەو ئاماژە بەوەدەكەن كەئاكەپەو مەهەپە ناتوانن زۆرینەی كورسیەكانی پەرلەمان بەدەستبهێنن و كۆتایی بەسەرۆكایەتی ئەردۆغانیش دەهێنن. كەمال كلچدارئۆغلۆ سەرۆكی جەهەپەو كاندیدی هاوبەشی بەرەی ئۆپۆزسیۆن كە لەبانگەشەكانیدا وتی: «هەموومان تینوی دادپەروەرین،  لایەنگری سكاڵاكردن نیم، بەڵكو لایەنگری چارەسەریم، ئێستا كێشە هەیە یان نا؟ بەڵێ هەیە. پێویستە چارەسەربكرێت! باشە بەچی چارەسەر دەكرێت؟ بەزانستو عەقڵ چارەسەر دەكرێت كەخوداوەند پێی بەخشیوین، واتە پێكەوە چارەسەریان دەكەین پێكەوە دەبین، بەجوانی كۆدەبینەوەو كێشەكان چارەسەر دەكەین. كلچدارئۆغلۆ دەشڵێت: «پێویستە هەوڵی ئارامی جیهانی ئیسلامی بدەین، ئامانجێكمان هەیە بۆ رۆژهەڵاتی ناوەڕاست قەدەری رۆژهەڵاتی ناوەڕاست، هەموو كاتێك خوێن و ئێش و ئازار بووە. بۆچی؟ چونكە سامانێكی زۆری هەیە، بەڵام سامانەكە بووەتە كارەسات، پێویستە ئەمە چارەسەر بكرێت.، كاتێك ئاشتی سەروەر ببێت، زۆر كێشە هەیە كەچارەسەر دەبێت». پارتی سەربەخۆی توركیا كە بەتەنیا بەشداری لەهەڵبژاردنەكاندا كردووە، رایگەیاند كە لەهەڵبژاردنی سەرۆكایەتی و پەرلەمانیدا پشتگیری لە كەمال كلچدارئۆغلۆ دەكات.   ئاكەپە ٦٥٪ گۆڕانكاری لەپێكهاتەی پەرلەماندا كردووە پارتی دادو گەشەپێدان (ئاكەپە) و هاوپەیمانەكانیشی لەچوارچێوەی هاوپەیمانی كۆماردا بەشداری لەهەڵبژاردندا دەكەن، بەڵام جگە لە هۆدا پار كەپارتێكی ئیسلامی كوردیەو لەگەڵ هەدەپەدا ناكۆكیەكی زۆری هەیە، هەموو پارتەكانی ناو هاوپەیمانێتیەكە بە لۆگۆی خۆیان بەشدارییان لەهەڵبژاردندا كردووە. ئاكەپە كە ٦٥٪ی پێكهاتەی فراكسیۆنی خۆی لەپەرلەماندا گۆڕیوە بەڵێنی داوە چوار پەرلەمانتار بە هۆدا پار بدات، لایەنەكانی ناو هاوپەیمانی كۆمار بەتایبەتی ئەردۆغان و ئاكەپە، لەبانگەشەی هەڵبژاردنەكاندا، پرسی پەكەكە لەدژی لایەنەكانی ئۆپۆزسیۆن بەكاردەهێنن و جەهەپەو هاوپەیمانەكانی بەوە تۆمەتباردەكەن كە بەپشتگیری هەدەپە كەفەرمان لەقەندیل وەردەگرێت ركابەرایەتی توركیا دەكەن، بەڵام لەگەڵ ئەوەشدا نزیكەی ٩٠٪ی راپرسییەكان باس لەشكستی ئەردۆغان و بەرەی دەسەڵات دەكەن لەهەڵبژاردندا. لەچەند رۆژی رابردوودا، ژمارەیەك راپرسی لەبارەی ژمارەی دەنگدەران و دەنگی پارتە سیاسییەكان و كاندیدەكانی سەرۆكایەتی ئەنجامدراون. لەم چوارچێوەیەدا كۆمپانیای میترۆپۆل كە تایبەتە بەڕاپرسی و لێكۆڵینەوە لەڕاپرسیەكدا ئاماژەی بەوەكردووە كە ٩٥٪ی دەنگدەرانی توركیا ئامادەن بەشداری لەهەڵبژاردنەكاندا بكەن و نوێنەرانی خۆیان هەڵبژێرن. كۆمپانیای یۆنەیلەم كە لەهەمان بواردا كاردەكات راپرسیەكی ئەنجامداوەو لەڕاپرسیەكەدا دەردەكەوێت كە لەخولی یەكەمی هەڵبژاردنەكاندا هیچ كام لەكاندیدەكانی سەرۆكایەتی ناتوانن ٥١٪ی دەنگەكان بەدەستبهێنن و ئەنجامی راپرسیەكە بەم شێوەیەیە: كەمال كلچدارئۆغلۆ (ئۆپۆزسیۆن) ٤٦.١٪، رەجەب تەیب ئەردۆغان (دەسەڵات) ٤١.٦٪، موحەڕەم ئینجە (پارتی مەملەكەت) ٩.١٪ و سینان ئۆغان (هاوپەیمانی ئاتا) ٢٠٩٪. بەپێی راپرسی كۆمپانیای یۆنەیلەم لەخولی دووەمی هەڵبژاردنەكاندا كە بەتەنیا كلچدارئۆغلۆو ئەردۆغان دەمێننەوە، كلچدارئۆغلۆ بەبەدەستهێنانی ٥٥.١٪ی دەنگەكان، بەرامبەر ٤١.٩٪ی دەنگەكان شكست بەئەردۆغان دەهێنێت. بەڵام وەك پارتی سیاسی پارتی دادو گەشەپێدان (ئاكەپە) بەبەدەستهێنانی نزیكەی ٣٥٪ی دەنگەكان پارتی یەكەم دەبێت لەتوركیا، بەڵام هاوپەیمانە سەرەكیەكەی كەپارتی بزوتنەوەی نەتەوەپەرستە ناتوانێت بەندی ٧٪ی هەڵبژاردنەكان تێپەڕێنێت. هەرچی جەهەپەیە دەنگەكانی زیاترە لە ٢٧٪و پارتی چەپی سەوزیش (هەدەپە) زیاتر لە ٩٪ی دەنگەكان بەدەستدەهێنێت.  

هاوڵاتی ئەنجوومەنی وەزیرانی هەرێمی کوردستان ئەمڕۆچوارشەممە کۆبونەوەو ڕایانگەیاند، بڕیاریانداوە حکومەتی هەرێمی کوردستان لیژنەیەکی لێکۆڵینەوە و بەدواداچوون  بۆ رووداوەکانی  فڕۆکەخانەی سلێمانی دروست بکات. بەگوێرەی راگەیەندراوێکی سەرۆکایەتی حکومەتی هەرێم، ئەمڕۆ چوارشەممە بە سەرپەرشتی مەسرور بارزانی سەرۆک وەزیران، ئەنجومەنی وەزیرانی هەرێمی کوردستان کۆبۆوە، بڕگەی یەکەمی کۆبونەوەکە باسکردبووە لەسەر ئەوهێرشەی کە کرایە سەر فڕۆکەخانەی سلێمانی و لەمبارەیەوە سەرۆک وەزیران بەناوی ئەنجومەنی وەزیرانەوە، نیگەرانی حکومەتی هەرێمی کوردستانی بۆ ڕوداوەکانی فڕۆکەخانەی نێودەوڵەتی سلێمانی دەربڕیوەو ڕایگەیاندووە، "حکومەتی هەرێم سەرکۆنەی هێرشکردنە سەر فڕۆکەخانەی سلێمانی و هەر بەشێکی هەرێمی کوردستان دەکات". ڕونیشیکردەوە، "حکومەتی هەرێم، ئاگاداری ئەو جموجۆڵ و کارانە نین کە لە فڕۆکەخانەی سلێمانی دەکرێن و لە دەرەوەی یاسا بەرکارەکانی حکومەتی هەرێمن و ناکرێت حکومەتی هەرێمی کوردستان، ئاگاداری ئەو کار و جموجۆڵانەی فڕۆکەخانەی سلێمانی نەبێت". هەروەها ئەنجومەنی وەزیران لەم بارەیەوە  بڕیاریدا ، حکومەتی هەرێمی کوردستان لیژنەیەکی لێکۆڵینەوە و بەدواداچون  بۆ ئەو ڕوداوانەی فڕۆکەخانەی سلێمانی دروست بکات بۆ لێکۆڵینەوە لە هۆکارەکانی وەستانی گەشتەکانی فڕۆکەخانەی سلێمانی و دواتریش ئەو هێرشەی لە نزیک فڕۆکەخانە ڕویدا. ئەم بڕیارەی ئەنجومەنی وەزیران لە دوای هێرشەكەی ڕۆژی هەینی حەوتی نیسانی 2023 بوو كە بەدرۆن كرایە سەر فڕۆكەخانەی سلێمانی، تائێستا لێكۆڵینەوەی لەبارەوە دەكرێت، بەتایبەت كە پەنجەی گومان بۆ توركیا درێژكراوە و ڕووداوەكەش ناكۆكی ناوخۆیی نێوان پارتی و یەكێتی زیاتركرد. ڕووداوەكە هیچ زیانێكی بە هەسەدە و ئەمریكیەكان نەگەیاند، سەرەتا هەسەدە ڕەتیكردەوە مەزڵوم كۆبانی فەرماندەی هێزەكانی سوریای دیموكرات لەسلێمانی بووبێت، بەڵام دواتر لەڕاگەیەندراوێكدا فەرهاد شامی وتەبێژی هێزەكانی سوریای دیموكرات ڕایگەیاند فەرماندە مەزڵوم كۆبانی لەوكاتەدا لەسلێمانی بووە و تا بەسەلامەتی نەگەیشتووەتەوە ڕۆژئاوای كوردستان نەیانویستووە ئاشكرای بكەن. هەروەها ڕووداوەكە لەمیدیای ناوخۆیی و جیهانی كاردانەوەی بەدوای خۆیدا هێنا، زانیاری جیاوازی لەسەر بڵاوكرایەوە، بەتایبەت كە هەفتەیەك پێش ئەو ڕووداوە توركیا گەشتەكانی بەڕووی فڕۆكەخانەی سلێمانیدا بەپاساوی چالاكبوونی پەكەكە لەناوچەكە داخست. بڕگەی دووەمی کۆبوونەوەکەی ئەنجومەنی وەزیران بریتی بوو لە خستنەڕووی ڕاپۆرتێک لەبارەی دابینکردنی دەرمان و پێداویستییە پزیشکییەکان لە کەرتی گشتی کە لەلایەن سامان بەرزنجی وەزیری تەندروستی خرایەڕوو. سەبارەت بە چارەسەرکردنی کێشەی کەمی دەرمان لە پارێزگای سلێمانی، ئەنجومەنی وەزیران، وەزارەتی دارایی و ئابووری ڕاسپارد کە بانکەکانی پارێزگای سلێمانیش (وەکوو پارێزگاکانی تری هەرێم ) پابەند بکات بەوەی نەختینەی پێویست و بۆ کڕینی دەرمان دابین بکەن. لە کۆتاییدا، کوێستان محەمەد وەزیری کار و کاروباری کۆمەڵایەتی ڕەشنووسی ( سیاسەتی پاراستنی منداڵ لە هەرێمی کوردستان ) خستەڕوو.کە بریتییە لە کۆمەڵێک بەرنامە و ڕێکار بۆ پاراستنی منداڵان لە توندوتیژی و سووکایەتی پێکردن و پشتگوێخستن لە چوارچێوەی ڕێککەوتننامە و ڕاسپاردە نێودەوڵەتییەکان. دوای خستنەڕووی چەند تێبینی و سەرنجێک بۆ زیاتر دەوڵەمەندکردنی ڕەشنووسەکە ، ئەنجومەنی وەزیران سیاسەتی پاراستنی منداڵی پەسەند کرد.    

هاوڵاتی عێراق داوای لە دادگایەکی فیدراڵی ئەمەریکا کردووە بڕیارەکەی دادگای پاریس بناسێنێت  کە پەیوەندی هەیە بە هەناردەکردنی نەوتی هەرێمی کوردستان لە ڕێگەی بۆرییەوە بۆ بەندەرێکی تورکیا. ئاژانسی هەواڵی ڕۆیتەرز بڵاویکردەوە، حکومەتی عێراق لە دادگای ناوچەی کۆڵۆمبیای ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا سکاڵایەکی نوێی تۆمارکردوە کە تێیدا داوای لە دادگاکە کردوە "بڕیاری کۆتایی دادگای ناوبژیوانی پاریس بناسێت و جێبەجێی بکات". هەنگاوە نوێیەکەی عێراق دوای ئەوە دێت لە رۆژی 25ی مانگی رابردو وڵاتەکە توانی سکاڵایەک بباتەوە کە لەبارەی هەناردەی نەوتی هەرێمی کوردستانەوە تۆماری کردبو، ئەوەش وایکرد تورکیا  هەناردەکردنی نەوت ڕابگرێت، کە هاوتایە لەگەڵ نزیکەی 0.5٪ی دابینکردنی نەوتی جیهانی لە بەندەری جیهانی تورکییەوە و بەغدا هەناردەکردنی نەوتی هەرێمی کوردستانی لە ڕێگەی تورکیاوە بە نایاسایی دەزانێت. هاوکات عێراق لە 25ی مانگی سێدا ڕایگەیاند کە کەیسەکەی بردۆتەوە وبەپێی بڕیارەکانی دادگای ناوبژیوانی پاریس، تورکیا دەبێت نزیکەی 1.5 ملیار دۆلار  قەرەبوی عێراق بکاتەوە، چونکە بەبێ مۆڵەتی عێراق نەوتی هەرێمی کوردستانی لە نێوان ساڵی 2014 بۆ 2018 فرۆشتوە. دوای راگرتنی هەناردەی نەوت بە ئامانجی دەستپێکردنەوەی هەناردە، هەولێر رێککەوتنێکی کاتی لەگەل بە‌غداد واژۆ کرد، بەڵام تا ئێستا پرۆسەکە دەستیپێنەکردوەتەوە. بەپێی وتەی چەند سەرچاوەیەک کە قسەیان رۆیتەرز کردوە، تورکیا پێش دەستپێکردنەوەی هەناردەی نەوت دەیەوێت ئەو دۆسیەیەک یەکلایی بکاتەوە کە پەیوەندیی بە ساڵی 2018ەوە هەیە، چونکە دوای سێ رۆژ لە دەرچونی بڕیارەکەی ئەو دادگایە ،وەزارەتی وزەی تورکیا رایگەیاند دادگای ناوبژیوانی پاریس فەرمانی بە عێراق کردوە قەرەبووی ئەنقەرە بکاتەوە.     

هاوڵاتی ئەمریكییەكان بەهانای مەزڵوم عەبدی، فەرماندەی گشتیی هێزەكانی سووریای دیموكرات كەوتوون لە سلێمانی كە توركیا بەنیاز بووە لەرێگەی درۆنەوە تیرۆری بكات. هێرشەكەی ڕۆژی هەینی حەوتی نیسانی 2023 كە بەدرۆن كرایە سەر فڕۆكەخانەی سلێمانی، تائێستا لێكۆڵینەوەی لەبارەوە دەكرێت، بەتایبەت كە پەنجەی گومان بۆ توركیا درێژكراوە و ڕووداوەكەش ناكۆكی ناوخۆیی نێوان پارتی و یەكێتی زیاتركرد. ڕووداوەكە هیچ زیانێكی بە هەسەدە و ئەمریكیەكان نەگەیاند، سەرەتا هەسەدە ڕەتیكردەوە مەزڵوم كۆبانی فەرماندەی هێزەكانی سوریای دیموكرات لەسلێمانی بووبێت، بەڵام دواتر لەڕاگەیەندراوێكدا فەرهاد شامی وتەبێژی هێزەكانی سوریای دیموكرات ڕایگەیاند فەرماندە مەزڵوم كۆبانی لەوكاتەدا لەسلێمانی بووە و تا بەسەلامەتی نەگەیشتووەتەوە ڕۆژئاوای كوردستان نەیانویستووە ئاشكرای بكەن. ڕووداوەكە لەمیدیای ناوخۆیی و جیهانی كاردانەوەی بەدوای خۆیدا هێنا، زانیاری جیاوازی لەسەر بڵاوكرایەوە، بەتایبەت كە هەفتەیەك پێش ئەو ڕووداوە توركیا گەشتەكانی بەڕووی فڕۆكەخانەی سلێمانیدا بەپاساوی چالاكبوونی پەكەكە لەناوچەكە داخست. هێشتا لایەنە فەرمیییە ئەمنییەكانی هەرێم توركیا بە ئەنجامدانی هێرشەكە تۆمەتبار ناكات، هێرشەكە لەلایەن توركیاوە ئەنجامدراوە و پێش وەختە توركیا ئاگاداری چوونە دەرەوەی مەزڵوم عەبدی بووە لەفڕۆكەخانەی نێودەوڵەتی سلێمانی و بەوردی چاودێرییان كردووە، بەپێی زانیاریەكان بەهۆی گەورەیی ئۆپەراسیۆنەكە لەلایەن دەزگای هەواڵگری توركیا(میت) ڕەجەب تەیب ئەردۆغان سەرۆك كۆماری توركیا ئاگاداركراوەتەوە و لەنزیكەوە چاودێری دۆخەكەی كردووە. بەپێی بەدواداچوونی هاوڵاتی، توركیا سەرەتا دڵنیا نەبووە لەو وەفدەی كە هاوڕێیەتی مەزڵوم عەبدییان كردووە، بەڵام دڵنیا بووە كە مەزڵوم عەبدی تێدایە و بڕیاری تیرۆركردنیان داوە، بەڵام پاش ئەوەی زانیویانە وەفدێكی سەربازی ئەمریكی لەگەڵیدان ئامانجەكەیان گۆڕیوە و لەبری بەئامانج گرتنی وەفدەكە و فەرماندەی هێزەكانی سوریای دیموكرات، لەشوێنێكی چۆڵەوانی فڕۆكەخانەی سلێمانییان داوە. ئەو وەفدەی عێراق كە دوای هێرشەكە هاتنە سلێمانی و قاسم ئەعرەجی ڕاوێژكاری ئاسایشی نیشتیمانی عێراق سەرپەرشتی دەكرد دڵنیابوونەتەوە لەوەی هێرشەكە توركیا ئەنجامیداوە، بەڵام هێشتا هیچ بەڵگەیەكیان دەست نەكەوتووە، هەرچەندە میدیاكانی توركیا وا باسی هێرشەكە دەكەن كە هەواڵگری وڵاتەكە ئەنجامیداوە. دوای ڕووداوەكە ڕۆژنامەی وۆڵ ستریت جۆرناڵی ئەمریكی لەزاری وتەبێژی فەرماندەی هێزەكانی هاوپەیمانان ئەوەی ئاشكراكرد كە سێ بەرپرسی ئەمریكی هاوڕێیەتی مەزڵوم عەبدییان كردووە. هەر دوای هێرشەكە جوتیار عادل وتەبێژی حكومەتی هەرێم ڕایگەیاند» ئەم دۆخە ترسناكە لە ئەنجامی داگیركردنی دامودەزگاكانی حكومەت و بەكارهێنانیان بوو بۆ كاری نایاسایی هاتۆتە ئاراوە و رەفتاری دەسەڵاتێكی خۆسەپێنی حزبی لە سنووری سلێمانی كاری گەیاندە ئەوەی ئاسمانی توركیا بەڕووی فڕوكەخانەی نێودەوڵەتیی سلێمانی دابخرێت و دواتر پەلامار بدرێت». ئەم لێدوانە بەرپرسانی یەكێتی لەحكومەت و حزب نیگەران كرد، قوباد تاڵەبانی جێگری سەرۆكی حكومەتی هەرێم لەپەیامێكدا ڕایگەیاند:» بە توندی ئیدانەی هێرشكردنە سەر فڕۆكەخانەی نێودەوڵەتی سلێمانی دەكەین، بە ئامانج گرتنی فرۆكەخانەیەكی مەدەنی نەك تەنها بەزاندنی سیادەی عیراقە، بەڵكو تەسعیدێكی مەترسیدارە بۆ سەر گیانی هاوڵاتیانی كوردستان». هەروەها راشیگەیاند:» جوتیار عادل ووتەبێژی حكومەتی هەرێمی كوردستان نییە و تەنها نوێنەرایەتی حزبێك دەكات لە ناو حكومەتدا و بە هیچ شێوەیەك بۆی نیە بە ناوی هەموو حكومەتەوە قسە بكات». دوای یەكەم سەردانی وەفدێكی باڵای عێراق بەسەرۆكایەتی قاسم ئەعرەجی راوێژكاری ئاسایشی نیشتیمانی عێراق، ڕۆژی 10-4-2023 وەفدێكی لیژنەی ئاسایش و بەرگری پەرلەمانی عێراق هاتنە سلێمانی. عەباس زاملی، سەرۆكی لیژنەی ئاسایش و بەرگری لە پەرلەمانی عیراق لەسلێمانییەوە رایگەیاند: سەردانی سلێمانیان كردوە بۆ لێكۆڵینەوە لە هێرشەكەی سەر فڕۆكەخانەی نێودەوڵەتی سلێمانی و بەشێوەیەكی مەیدانی چوینەتە شوێنی بۆردومانەكە و راپۆرتی خۆمان لە رێگەی سەرۆكایەتی پەرلەمانەوە ئاڕاستەی ئەنجومەنی وەزیران دەكەین. هەرێم كەمال ئاغا، سەرۆكی فراكسیۆنی یەكێتی لە پەرلەمانی عێراق و ئەندامی لیژنەی ئاسایش و بەرگری لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتی وت: « ئەو هێرشانەی ڕوویانداوە جێگای قبوڵكردن نیە، هەموو ئەو ڕێگایانە دەگرینە بەر بۆ ئەوەی ئەم هێرشانە كە لەسەر هەولێرو دهۆك و سلێمانی هەیە ڕابگیرێن، بەدڵنیاییەوە حكومەتی عێراقیش هەندێ ڕێكاری خۆی هەیە بۆ ئەوەی بەرامبەر ئەو وڵاتە بیگرێتە بەر». پێشتر فیلیپ ڤێنتورا، وتەبێژی وەزارەتی بەرگری ئەمریكا بە ئاژانسی نۆڕس پرێسی ڕاگەیاندووە: پێنتاگۆن دژی هەر رێوشوێنێكە كە هەڕەشە لە ئاسایش و سەلامەتی هێزەكانی ئەمریكا بكات، هاوكات پشتیوانی واشنتنی بۆ هێزەكانی سووریای دیموكرات (هەسەدە) دووپاتكردەوە. پێشتر فەرماندەیی ناوەندیی ئەمریكا لەبارەی هێرشەكەی سلێمانی ڕایگەیاندبوو، ئەو كاروانەی بەئامانجگیرا ئەمریكاییەكانی تێدا بووە، بەڵام هیچ زیانێكیان پێنەگەیشتووە. هەر لەبارەی هێرشەكەوە مەزڵووم كۆبانێ فەرماندەی گشتیی هێزەكانی سووریای دیموكرات هەسەدە بەئاژانسەكەی ڕاگەیاندووە:»لەگەڵ وەفدێكی سەربازی هێزەكانی سووریای دیموكرات و هێزێكی ئەمریكایی و دژەتیرۆری سلێمانی لە فڕۆكەخانەی سلێمانی بوون، كاتێك هێرشكراوەتەسەر فڕۆكەخانەكە». ئاماژەی بەئەوەشكردووە:»ژووری ئۆپەراسیۆنی هاوبەشمان لەگەڵ دەزگاكانی دژە تیرۆر لە عێراق و هەرێمی كوردستان هەیە، بە ئاگاداری هاوپەیمانی نێودەوڵەتی بۆ بەرەنگاربوونەوەی داعش، كە هەمیشە ئەنجامێكی باش بەدەستهاتووە لە بەرژەوەندی سەقامگیری هەردوو لایەنی عێراق و سووریا». ئاژانسی ڕۆیتەرز لەزاری سەرچاوەیەكی باڵای وەزارەتی بەرگری توركیا ئەوەی ئاشكراكردووە كە وڵاتەكەی هیچ ئۆپەراسیۆنێكی سەربازییان لەو ڕۆژەدا لەسلێمانی ئەنجام نەداوە، ئەویش بەو واتایەی توركیا نایەوێت بەرپرسیارێتی ئەو هێرشە لەئەستۆ بگرێت، لەكاتێكدا پێش 24 كاتژمێر لەهێرشەكە ئیبراهیم كاڵن وتەبێژی سەرۆكایەتی كۆماری توركیا ڕایگەیاند داخستنی ئاسمان بەڕووی فڕۆكەخانەی سلێمانی هەنگاوی دیكەی بەدوادادێت.  

هاوڵاتی به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی كه‌شناسی و بومه‌له‌رزه‌زانی هه‌رێمی كوردستان رایگه‌یاند، ئه‌مڕۆ بارانبارین لەسەرجەم ناوچەکان بەردەوامى ده‌بێت، بارانی بەلێزمە و هەورە تریشقەى لەگەڵ دەبێت، سبەینێش شەپۆلى بارانبارین لاواز دەبێت لەسەر ناوچەکە و ناوە ناوە بارانبارینى مامناوەند و هەندێك کات لێزمە باران دەبێت. به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی كه‌شناسی و بومه‌له‌رزه‌زانی هه‌رێمی كوردستان رایگه‌یاند، ئه‌مڕۆ چوارشەممە بارانبارین لەسەرجەم ناوچەکان بەردەوامى ده‌بێت، باران بەلێزمە و هەورە تریشقەى لەگەڵ دەبێت، سنورى پارێزگاى هەولێر و دهۆک و بەشێک لە ئیدارەى ڕاپەڕین ماوەى دابارینى تا کاتەکانى دواىنیوەڕۆ و ئێوارە  بە شێوەى لێزمەباران و تاوەبارانى بەهێز دەبێت.  زۆرترین بارانى پێشبینیکراویش لەشەودا "لە ناوچەکانى بەرزنجە، پێنجوێن، قەرەداغ، دەربەندیخان، ئیدارەى گەرمیان، کەلار و کفرى دەبێت."  کەشناسی ئاماژە بەوە دەکات کە ئەمڕۆ خێرایى با لە کاتەکانى دوانیوەڕۆ چالاک دەبێتەوە بۆ سەرووى 40 کیلۆمەتر لە کاژێرێکدا و پلەی گەرما بەراورد بە دوێنێ، دوو بۆ سێ پلە نزمدەبێتەوە.  ئه‌وه‌شی خستوه‌ته‌ڕو، سبەی پێنجشەممە شەپۆلى بارانبارین لاواز دەبێت لەسەر ناوچەکەمان ناوە ناوە باران بارینى مامناوەند و هەندێك کات لێزمە باران دەبێت بە تایبەت لەسەر ناوچە شاخاوییەکان ئاستى دابارین زیاترە، هەندێ کات ئاسمان هەر هەورى دەبێتـ ئەگەرى تەزرە بارین هەیە بە هۆى نزمبونەوەى زیاترى پلەکانى گەرما.    بەرزترین پلەی گەرمای پێشبینیکراو بە پلەی سیلیزی بۆ سبەی پێنجشەممە بەم جۆرەیە: هەولێر؛ 20 پلەى سیلیزى سلێمانی؛ 18 پلەى سیلیزى دهۆک؛ 17 پلەى سیلیزى کەرکووک؛ 23 پلەى سیلیزى هەڵەبجە؛ 21 پلەى سیلیزى زاخۆ؛ 18 پلەى سیلیزى سۆران؛ 18 پلەى سیلیزى گەرمیان؛ 27 پلەى سیلیزى 

هاوڵاتی حەسەن جەمال کاندیدی پارتی چەپی سەوز کە هەدەپە لەو رێگەیەوە بەشداری لە هەڵبژاردنەکانی ١٤ی ئایاری تورکیادا دەکات رایگەیاند، دۆخێکی خراپ لە تورکیا هەیە، پێویستە کۆتایی بە دەسەڵاتی تاکەکەسی بهێندرێت، لە رێگەی کۆمارێکی دیموکراتەوە وڵات ئاوەدان بکرێتەوە و سەرەتا کێشەی کورد چارەسەر بکرێت. نووسەر و رۆژنامەنووسی ناسراوی تورکیا حەسەن جەمال کە کاندیدی پارتی چەپی سەوزە لە پارێزگای ئەستەنبوڵ بۆ ئاژانسی هەواڵی فورات قسەی کرد و ئاماژەی بە دۆخی تورکیا و هەڵبژاردنەکانی ١٤ی ئایار کرد. حەسەن جەمال وتی، " ئەم هەڵبژاردنە مێژوویی و چارەنوسسازە. لە دۆخێکی هەستیارداین. لەم ٢٠ ساڵەی دواییدا تورکیا بە شێوەیەکی زۆر خراپ بەڕێوە براوە، تورکیا بووەتە وڵاتی قەیرانەکان. بۆ کۆتاییهێنان بە قەیرانەکان، پێویستە کۆمارێکی دیموکرات بنیات بنرێت. " حەسەن جەمال ئەوەشی خستەڕوو کە پێویستە هەموو کێشەکانی تورکیا و بە تایبەتی کێشەی کورد لە تورکیا چارەسەر بکەین. پێویستە لێبوردنی گشتی دەربکرێت و زیندانیانی سیاسی ئازاد بکرێن. رۆژنامەنووسان ئازاد بکرێن. لە تورکیا، ماف، دادپەروەری مسۆگەر بکرێت و ئاشتی بەرقەرا ببێت. باسی ئەوەی کرد کە پێویستە هەوڵ بدرێت لەژێر چەتری پەرلەماندا، رۆحی هاوکاریکردن پێشبخرێت. تاوەکو ئێستا دۆخێک دروست کراوە کە لە گۆڕەپانی سیاسەتدا، لایەنەکان یەکتریان وەک دوژمن بینیوە نەک وەک رکابەر و لەو دۆخەدا هیچ پێشکەوتنێک رووینەداوە و دۆخەکە خراپتر بووە. حەسەن جەمال کاندیدی پارتی چەپی سەوز دەشڵێت، " دەبێت کێشەی کورد ببرێتە پەرلەمان. بە شێوەیەکی ئارام و بێ ئەوەی پەلە بکرێت و پێویستە بە دانوستان و دیالۆگ باسی هەموو لایەنەکانی کێشەکە بکرێت. لە رابردوودا ئەزمونکراوە کە چارەسەری ئاسان نییە، بەڵام دەتوانین جێبەجێی بکەین. تاوەکو کێشەی کورد لە تورکیا چارەسەر نەکرێت، کێشەکانی دیکەی وەک ئابور، دادپەروەری و یاسا چارەسەر ناکرێت. لەم چوارچێوەیەدا موخاتەبی کێشەی کورد هەیە، پێویستە لەگەڵ لایەنەکانی کێشەکە دەست بە دیالۆگ بکرێت، لەبەرئەوەی تاوەکو کێشەی کورد چارەسەر نەکرێت، هیچ پێشکەوتنێک روونادات."

سەركۆ جەمال تادێت بەهای دینار بەرامبەر دۆلاری ئەمریكی بەرزدەبێتەوەو وتەبێژی بازاڕی دۆلارەكەی سلێمانی ئەوە دووپاتدەكاتەوە  كەپاش پەسەندكردنی پڕۆژە بودجەی عێراق بەهای 100 دۆلار دەبێتە 138 هەزار دینار دوای ئەوەی محەمەد شیاع سودانی سەرۆك وەزیرانی عێراق لەمانگی كانونی دووەمی 2023 بڕیاریدا بەهای دینار بەرزبكاتەوە بەرامبەر دۆلار كە بۆ هەر 100 دۆلارێك 130 هەزار دینار دیاریكراو بانكی ناوەندی بە 131 هەزار دینار دۆلار بفرۆشێتەوە. بانكی ناوەندی عێراق زیاتر لەمانگێكە خستنەڕووی دۆلاری زیادكردووە كەڕۆژانە 200 ملیۆن دۆلاری دەخاتەڕوو، ئەمەش هۆكاری سەرەكی بووە بۆ بەرزبوونەوەی بەهای دینار. بانكی ناوەندی لەمانگی كانونی دووەمدا دوو ملیارو 25 ملیۆن دۆلاری خستەڕوو كە تێكڕای رۆژانە 92 ملیۆن دۆلار بووەو تێكڕای نرخی دۆلار بەرامبەر دینار بۆ هەر 100 دۆلارێك 162 هەزار دینار بووە.  هەروەها لەمانگی شوباتدا كۆی خستنەڕووی دۆلار لەلایەن بانكی ناوەندییەوە دوو ملیارو 550 ملیۆن دۆلار بووەو تێكڕای خستنەڕوو  رۆژانە 135 ملیۆن دۆلار بووەو بەهای 100 دۆلار بەرامبەر دینار لەو مانگەدا 154 هەزار دینار بووە. هەر بەپێی داتا فەرمییەكانی بانكی ناوەندی عێراق لەمانگی ئازاردا بانكی ناوەندی عێراق سێ ملیارو 910 ملیۆن دۆلاری خستووەتەڕوو كەتێكڕای رۆژانە 195 ملیۆن دۆلار بووەو بەهای 100 دۆلار بەرامبەر 151 هەزار دینار بووە. هاوكات، لە یانزە رۆژی مانگی نیساندا كۆی خستنەڕووی بانكی ناوەندی یەك ملیارو 795 ملیۆن دۆلار بووەو تێكڕای خستنەڕووی رۆژانە 225  ملیۆن دۆلار بووەو بەهای 100 دۆلار بەرامبەر 145 هەزار دینار بووە. بەرزترین بەهای دۆلار لەكۆتایی مانگی كانونی یەكەمی 2022 تۆمار كرا كە هەر سەد دۆلارێك گەیشتە 176 هەزار دینار. وتەبێژی بازاڕی ئاڵوگۆڕی دراو لەسلێمانی ئاماژە بەوە دەدات كە دوو هۆكار وایكردووە بەهای 100 دۆلار بۆ 132 هەزار دانەبەزێت جەبار گۆران، وتەبێژی بازاڕی ئاڵوگۆڕی دراو لەسلێمانی لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتی وت:»بەپێی پرەنسیپی بانكی ناوەندی بێت 100 دۆلار نایەتە سەر 132 هەزار دینار، چونكە خۆی نرخی خستنە بازاڕ 131 هەزارەو ئەوان بە 132 دەیدەنە بانكەكان، بۆجێگیربوونیش لە 132 هەزار دینار كەمێك زەحمەتە ئەویش لەبەر دوو هۆكار». وتیشی:»یەكەم خزمەتگوزاری بانكی كە ماستەر كاردو بانك كارد دەدەنە هاووڵاتیان كە بەنرخی بانكی ناوەندییە ئەمەش عمولەی دەچێتە سەرو بەشێك لەخەڵك ئەو كارت بانكیانە بۆ بازرگانی بەكاردەهێنن، بۆیە پێشبینی دەكەم تا ماوەیەكی دیكە لە 140 تا 145 بەهای دینار بەرامبەر دۆلار یاری بكات». « پرۆژەیاسای بودجەش هۆكارێكی ترە كەقەبارەكەی گەورەیەو نزیكەی 200 ترلیۆن دینارەو بەشێكی زۆری بۆ بودجەی بەكاربردنە، بەڵام رەنگە ئەم كورتهێنانە كەمبكرێتەوە ئەمەش وادەكات نرخی دۆلار بەرامبەر دینار كەمبكاتەوە». وتەبێژی بازاڕی ئاڵوگۆڕی دراوی سلێمانی وادەڵێت. جەبار گۆران، جەختی لەوەشكردەوە كە لەگەڵ پەسەندكردنی پڕۆژەی بودجەی 2023 زیاتر دادەبەزێت و ئەوكات سێ بۆ چوار هەزار دیناری دیكە بەهای دینار بەرامبەر دۆلار بەرزدەبێتەوە.

بەهۆی ژەهراویبونی خوێندکاران ژمارەیەک خوێندکاری شارەکانی رۆژهەڵاتی کوردستان و چەند شارێکی ئێران رەوانەی نەخۆشخانە کران. سەرچاوەکانی هەواڵی رۆژهەڵاتی کوردستان بڵاویان کردەوە؛ ئەمڕۆ سێشەممە لە شارەکانی کامیاران و کرماشان زیاتر لە 82 خوێندکاری کچ بەهۆی ژەهراویبونەوە رەوانەی نەخۆشخانە کراون. لە شاری کامیاران سەر بە پارێزگای سنە لە رۆژهەڵاتی کوردستان 12 خوێندکاری کچ کە لە خوێندگەکەیاندا ژەهراویبونەوە رەوانەی نەخۆشخانەی سینا لەو شارە کراون. لە شاری کرماشان زیاتر لە 60 خوێندکاری کچ رەوانەی نەخۆشخانە و بنکە تەندروستییەکان کراون و بە پێی زانیارییەکانی سەرچاوەکانی هەواڵ دۆخی تەندروستیی دوو خوێندکار ناجێگیرە و لە ژێر چاودێریی وردی پزیشکیدان. لە لایەکی دیکەوە هەر ئەمڕۆ سێشەممە روداوی ژەهراویبون لە ژمارەیەک خوێندگەی شارەکانی ئەسفەهان ، تەبرێز، مەشهەد و گەناوە دوبارە بوەتەوە و دەیان خوێندکاری كچ رەوانەی نەخۆشخانە کراون. ژەهراویبونی خوێندکاران زیاتر لە سێ مانگە بوەتە دیاردە لە رۆژهەڵات و ئێران و چالاکوانانی سیاسی، دەسەڵاتی کۆماری ئیسلامی تۆمەتبار دەکەن بەوەی لە رێگەی چەند ماددەیەکی ژەهراویی بۆندار هێرش دەکرێتە سەر خوێندگەکان و قوربانییانیش زۆربەیان خوێندکارانی کچن. تا ئێستا جگە لە رەوانەکردنی دەیان خوێندکاری کچ بۆ نەخۆشخانەکان، مێرمنداڵێکی کورد لە شاری تاران بە ناوی کارۆ پەشابادی بەهۆی ژەهراویبون گیانی لەدەستدا و تەرمەکەی رەوانەی شاری کامیاران لە رۆژهەڵاتی کوردستان کرایەوە. رۆژنامەی (هەم میهەن) لە ئێران بڵاوی کردوەتەوە؛ لە چەند خوێندگەیەک شتێک هاوشێوەی تۆپی یاریی لە دەرەوە خراوەتە ناو حەوشە و بینای خوێندگەکان و دواتر بۆنی میوەی رزیو و پرتەقاڵ و نارنگیی بڵاو بوەتەوە و لە ئەنجامدا خوێندکاران بەو بۆنە ژەهراویی بون. چەند سەرچاوەیەک لە ناو ئێران ئاماژەیان بەوە کردوە کە ئەو کچانە لە رێگەی سپرا ژەهراویی کراون و پێشتر گروپێک بە ناوی فیداییانی ویلایەت وەک ئاماژەیەک بە پشتیوانیی لە بازنەی دەسەڵاتی رێبەری کۆماری ئیسلامی ئێران ئەو روداوانەیان گرتوەتە ئەستۆ بەڵام لە ئێستا تەنها گروپی هێزارەگەرا تۆمەتباری سەرەکیی ژەهراویکردنی خوێندکارانی کچە. پزیشکێک ئاشکرای کردوە لە روداوی بەکارهێنانی ماددەی کیمیایی دژی خوێندکارانی کچ، چەند ماددەێک بە تێکەڵکراوی بەکار هێنراون کە دەست کەسانی ئاسایی ناکەوێت. محەمەدڕەزا هاشمیان، پسپۆڕی بواری چاودێریی وردی پزیشکی لە نەخۆشانەیەکی تاران رایگەیاندوە لە نزیکەوە چاودێریی ژمارەیەک خوێندکاری کچی کردوە کە ژەهراویبون و هۆکارەکەشی هەڵمژینی چەند جۆرێک ماددەی کیمیاییە کە تێکەڵکراوە و کەسانی ئاسایی ناتوانن ئەو ماددە کیمیاییانە دەستخەن و یان بەکاری بهێنن.    

هاوڵاتی ماڵپەڕی واشنتۆن ئێکزامیینەری ئەمریکی ڕۆژی دووشەممە ڕاپۆرتێکی لەسەر هێرشەکەی سەر فڕۆکەخانەی سلێمانی بڵاوکردەوەوتیایدا هاتووە،پێش هێرشەكە، دەزگای هەواڵگری ئەمەریکا فڕۆکە بێفڕۆکەوانەکانی تورکیای لە ناوچەکە دەستنیشانکردووە و توركیا ئاگاداركراوەتەوە كە جێپێی ئەمریكییەكانیان هەڵگرتووە و کاربەدەستانی تورکیا  گرنگیانپێنەداوە.  لە ڕاپۆرتێكدا ماڵپەڕی واشنتۆن ئێگزامینەری ئەمریكی کە لە لایەن مایكل ڕۆبن، ڕۆژنامەنووس و لێكۆڵەرلەو ماڵپەڕەوە نوسراوە لەسەر هێرشەکەی حەوتی مانگی دەوڵەتی تورک بۆ سەر فڕۆکەخانەی سلێمانی و بە ئامانجگرتنی مەزڵوم عەبدی بڵاو کردووەتەوەو تیایدا هاتووە : رۆژی ٧/٤/٢٠٢٣، ژەنەڕاڵ مەزڵوم عەبدی، فەرماندەی هێزەكانی سوریای دیموكرات و هاوپەیمانی سەرەكی ویلایەتە یەكگرتوەكانی ئەمریكا لە شەڕی داعش لە سلێمانی كۆبوونەوەیەكی ئەنجامدا. مەزڵوم عەبدی  لەگەڵ سەرکردایەتی ناوخۆیی کورد و بەرپرسانی ئەمریکا کۆبووەوەتەوە گروپەکە بەیەکەوە بە کاروانێکەوە ڕۆیشتون بۆ فڕۆکەخانەی سلێمانی، بۆ ئەوەی لە وێوە بۆ سوریا بگەڕێتەوە. مایكل ڕۆبن وەک خۆی دەڵێت: سەیری ڤیدیۆی كامێراكانی چاودێرییەكانی كردووە، كە پێنج ئۆتۆمبێلی جۆری سی یو ڤی تێدەپەڕن، دوای سێ چركەش مووشەكێك لە فڕۆكەیەكی بێفڕۆكەوانەوە تەقێندراوە. باسلەوەشدەکات کە پێشڕودانی هێرشەکە دەزگایهەواڵگری ئەمریکا شوێنی فڕۆکە بێفڕۆکەوانەکەی دەستنیشانکردووە و داوایان لە تورکیا کردووە کە پاشەکشەی پێبکات بەڵام سودی نەبووە، هاوکات لە کاتێکدا هەندێک لە ڕۆژنامەنووسان پێیان وابوو هێرشەکەی تورکیا بە مەبەست شکستی هێناوە و تەنها ئاگادارکردنەوەیەک بووە بۆ واشنتۆن . بەڵام ڕۆبن دەڵێت ،ڕاستییەکان ئەم تیۆرییە ڕەتدەکەنەوە وبە پێی ڕاپۆرتەکان بەهۆی باران بارینی زۆرەوە، زەوییەکە توند و قوڕاوی بووە ئەمەشبۆتە هۆی ئەوەی موشەکەکە بچەقێتە قوڵای زەوییەکە ئەمەش تەقینەوەکەی دواخستووەو بۆتە هۆی ڕزگارکردنی گیانی ئەمریکییەکان و مەزڵووم کۆبانیش. لە ڕاپۆرتەكەی ماڵپەڕی واشنتۆن ئێگزامینەردا هاتووە کە لە كۆشكی سپیدا ئارەزویەكە هەیە، بۆ ئەوەی ئەم ڕووداوە بشاردرێتەوە و پەردەپۆش بكرێت و دەشڵێت: وەزارەتی دەرەوەی ئەمریكا پێیوایە کە هەر كاردانەوەیەك پێش هەڵبژاردنەكانی توركیا ڕەنگە سوودی بۆ ئەردۆغان هەبێت. باسلەوەشکراوە ڕەنگە بایدن سزا بەسەر كۆمپانیای بایرەكتاردا بسەپێنێت، كە فڕۆكەی بێفڕۆكەوانی بۆ توركیا دروستكردووە،کە بۆتە هۆی بڵاوکردنەوەی ترس لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست و ئەفریقا. هاوکات مایکڵ ڕۆبن دەشڵێت، دەبێت كۆشكی سپی  سنورێک بۆ پڕوپاگەندەکانی تورکیا دابنێت کە   دەڵێن فڕۆكەی بایراكتار ڕۆڵی سەرەكی لە شەڕی ئۆكرانیا هەبوو، تەنانەت ڤلادیمێر زێلێنسكی سەرۆكی ئۆكرانیاش دەڵێت: میدیاكانی ڕۆژئاوا قەبارەی كاریگەرییەكانی توركیایان لەسەر شەڕەكە گەورە کردووە. ڕاپۆرتەكە جەخت لەوە دەكاتەوە، کە دەبێت كۆشكی سپی ڕێككەوتنی فرۆشتنی فڕۆكەی ئێف ١٦ بە توركیا ڕەت بكاتەوە، ئەمە جگە لەوەی كۆتایی بە گرێبەستەكە بهێنرێت بۆ دابینكردنی كەرەستەی یەدەگ بۆیان، هەروەها ڕاگرتنی هەموو مامەڵەی هەواڵگری و هەماهەنگی هاوبەش لەگەڵ توركیا، چونكە توركیا ڕەتكردنەوەی هۆشدارییەكانی ئەمریكا سەبارەت بە بوونی ئەوان لە كاروانە ئامانجدارەكەدا جێگەی شەرمەزارییە. لە درێژەی ڕاپۆرتەكەدا هاتووە، پێویستە وەزارەتی گەنجینەی ئەمەریكا سزای هاكان فیدان، سەرۆكی دامەزراوەی هەواڵگری توركیا بدات و ڕێگری لە سەفەركردنی بكات، چونكە دەستی هەبووە لە بەئامانجگرتنی فڕۆكەخانە، ئەمە جگە لەوەی پاڵَپشتییە بۆ لۆجستی و سەربازی توركیا، هەروەها پشتیوانی لە ڕێكخراوی تیرۆریستی داعش دەكات. لە ڕاپۆرتەكەدا داوا لە ئەمریكا دەكات، كۆبوونەوەیەكی نائاسایی هاوپەیمانی نێودەوڵەتی دژی داعش ئەنجام بدات بەبێ ئەوەی توركیا بانگهێشت بكات، چونكە سەركەوتن بەسەر تیرۆردا پێویستی بە پاككردنەوەی ناوخۆییە. ڕاپۆرتەکەی ماڵپەڕی واشینگتۆن ئێکزامینەر

هاوڵاتی کۆمەڵەی ئازادیخوازانی بادینان ئەمڕۆ دووشەممە لە کۆنگرەیەکی ڕۆژنامەوانیدا پەیامێکی پشتگیرییان ئاڕاستەی خەڵکی سلێمانی کردودژی هێرشەکەی سەر فڕۆکەخانەی سلێمانی وەستانەوە. لە پەیامەکەیاندا ڕایانگەیاند،" ئێمە وەک کۆمەڵەی ئازادیخواز و ڕیفراندۆمخوازی بادینان هێرشی تیرۆرستی ئەردۆغان و تورکیا بۆسەر فڕۆکەخانەی سلێمانی شەرمەزاردەکەین". هاوکات داوایەکیان ئاڕاستەی حکومەتی فیدراڵ و کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی کرد کە،"سنورێک بۆ هێرشی دوژمنکاری بەردەوامی تورکیا بۆ سەر ناوچە جیاوازەکانی باشوری کوردستان دابنێن کە تیایدا سەدان هاوڵاتی سیڤیل بونەتە قوربانی دەستی ڕەشی تیرۆری ئەردۆغان". باسیانلەوەشکرد کە سلێمانی هەمیشە پەناگەیەکی ئارام بووە بۆ کوردان لە هەرچوارپارچەی کوردستان. دەقی ڤیدیۆی پەیامەکەی کۆمەڵەی ئازادیخوازانی بادینان:  

ژەهراویکردنی خوێندکاران لە رۆژهەڵاتی کوردستان بەردەوامە و مانگرتن لە شاری سەقز بەڕەێوچو. ئەمڕۆ دوشەممە وەک ناڕەزایەتیی بەرامبەر ژەهراویکردنی خوێندکاران، دوکان و بازاڕەکانی شاری سەقز نەکرانەوە و داوا دەکرێت مانگرتنی سەرتاسەریی لە رۆژهەڵاتی کوردستان و ئێران بەڕێوبچێت. سەرچاوەکانی هەواڵی رۆژهەڵاتی کوردستان بڵاویان کردەوە؛ ئەمڕۆ خوێندکارانی ژمارەیەک خوێندگەی کچان لە شارەکانی سنە و  ورمێ و خۆی ژەهراویبون و بەهۆی تێکچونی دۆخی تەندروستی خوێندکارانەوە ئامبوڵانس رەوانەی ئەو خوێندگەیانە کراون. دوێنی یەکشەممە بەهۆی ژەهراویبونەوە زیاتر لە 50 خوێندکاری شاری سەقز رەوانەی نەخۆشخانەکان کران و ئەوەش ناڕەزایەتیی و خۆپیشاندانی لێکەوتەوە.

هاوڵاتی به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی كه‌شناسی و بومه‌له‌رزه‌زانی هه‌رێمی كورستان رایگه‌یاند، ئه‌مڕۆ ئاسمان هەوری تەواو دەبێت لەگەڵ دابارین بەشێوەی نمەباران لەناوچە جیاجیاکانی کوردستان هەندێكجار بەشێوەی تاوەباران بروسکە دەبێت، سبه‌ینێش هەندێكجار بەشێوەی تاوەباران و بروسکە دەبێت لەکاتەکانی شەودا کاریگەری دابارین زیاد دەبێت. بەڕێوەبەرایەتی کەشناسی و بوومەلەرزەزانی هەرێمی کوردستان رایگەیاند، ئەمڕۆ ئاسمان هەوری تەواو  دەبێت لەگەڵ دابارین  بەشێوەی  نمەباران  لەناوچە جیاجیاکانی کوردستان، هەندێک جار بەشێوەی تاوە باران  بروسکە هەور دەبێت  لە ناوچەکانی رۆژهەڵاتی هەرێم بۆ کاتەکانی ئێوارە   .پلەی گەرما نزیک دەبێتەوە بە  بەراورد بە تۆمارەکانی دوێنێ تەنها ناوچە شاخاوییەکانی باکووری خۆرئاوا و پارێزگای دهۆک نزم دەبنەوە بە (4 -5 ) پلە. سەبارەت بە کەشوهەوای سبەی کەشناسی پێشبینی دەکات، سبەی سێشەممە ئاسمان هەوری تەواو دەبێت لەگەڵ نمە باران لەناوچە جیاجیاکانی هەرێم هەندێک جار بەشێوەی تاوە باران و بروسکە دەبێت لە کاتەکانی شەودا کاریگەری دابارین زیاد دەبێت لە زۆربەی ناوچەکاندا.  پلەی گەرما بە گشتی نزم دەبێتەوە بە (4-5) پلە بەراورد بە تۆمارەکانی ئەمڕۆ. بەرزترین پلەکانی گەرمای پێشبینیکراو بە پلەی سیلیزی: هەولێر:  19 پلەى سیلیزى سلێمانی: 20 پلەى سیلیزى دهۆک: 18پلەى سیلیزى کەرکوک: 23 پلەى سیلیزى هەڵەبجە: 23پلەى سیلیزى زاخۆ:  19 پلەى سیلیزى سۆران:  15 پلەى سیلیزى گەرمیان:  26 پلەى سیلیزى