ئۆجەلان بۆ هۆزە عەرەبەکان: پشتگیرکردنتان لەهەسەدە زۆر گرنگە

هاوڵاتی وەزیری كاروكاروباری كۆمەڵایەتی رایگەیاند:" بەهۆی بڵاوبونەوەی پەتای كۆلێرا، دوو سزادراو لە چاكسازی گەورانی سلێمانی گیانیان لەدەستداوە"، راشیگەیاند:"سەردانی زیندانیان قەدەغەیەو نەخۆشخانەی چاكسازایمان خستوەتە ئینزارەوە". ئەمڕۆ یەكشەممە 19ی حوەزیرانی 2022، كوێستان محەمەد، وەزیری كاروكاروباری كۆمەڵایەتی لە سەردانێكی مەیدانیدا چاكسازیی گەورانی سلێمانی بەسەركردەوە و لە لێدوانێكدا بە میدیای گۆڕانی راگەیاند:"بەهۆی بڵاوبونەوەی پەتای كۆلێرا، دوو سزادراو لە 24 كاتژمێری رابردودا لەچاكسازی گەورانی سلێمانی گیانیان لەدەستداوە و دو سزادراوی دیكەش دۆخی تەندروستیان ناجێگیرە". هەروەها راشیگەیاند:" نەخۆشخانەكەی چاكسازیی گەورانمان خستوەتە ئینزارەوە و سەرجەم پێداویستییەكانی پەیوەست بۆ روبەڕوبونەوەی ئەم نەخۆشییە دابینكراوە و لەگەڵ وەزارەتی تەندروستی و رێكخراوی مانگی سوری عێراقی بۆ ئەو مەبەستە لەسەر هێڵین". هاوكات، ئەوەشی روونكردەوە كە لەمڕۆوە سەردانیكردنی سزادراوان لە چاكسازیی گەوران راگیراوە تا دۆخەكە كۆنتڕۆڵ دەكرێت. سەبارەت بەو دو سزادراوەی بەهۆی پەتای كۆلێراوە گیانیان لەدەستداوە، وەزیری كاروكاروباری كۆمەڵایەتی هێمای بۆ ئەوەكرد كە سزادراوی یەكەم بە ماددەی 406 حوكمی 15 ساڵ دراوە و لەدایكبوی ساڵی 1989یە و سزادراوی دوەمیش كە گیانی لەدەستداوە، لەدایكبوی ساڵی 1971یە و ماوەی سزاكەی 10 ساڵ بووە.  

هاوڵاتی "تیمە نیمچە گەڕۆكەكانمان داگیركەرانیان خستە ژێر كۆنترۆڵی خۆیان و بە تاكتیكی چوونە سەر دووژمن و دەستبەسەردا گرتن و گورزی كەمەرشكێنیان لێدراو 18 سەربازی تورك كوژران". میدیای رۆژنیوز نزیك لە پارتی كرێكارانی كوردستان ڤیدیۆی گەریلاكان لە زاپ بڵاودەكاتەوە كە چۆن دەدەن بەسەر سوپاكەی ئەردۆغاندا كە پێشتر ئەو سەربازانە چەكی كیمیاویان بەكارهێناوە دژی  بەرخودانی گەریلاكان. دەقی راگەیەندراوی ناوەندی ڕاگەیاندن و چاپەمەنیی هەپەگە: داگیركەران بە چەكی كیمیایی و تەقەمەنی سەنگەرەكانی شاخی جەهەنەم-یان لە گۆڕەپانی بەرگریی و بەرخودانی چیاڕەشی زاپ  بۆردومان كرد، بەڵام هێزەكانمان ئەو داگیركەرانەیان خستە ژێر چاودێریی و كۆنترۆڵی خۆیان. ئەو داگیركەرانە، كە چەكی كیمیاییان لە دژی گەریلاكانی ئازادیی كوردستان بەكاردەهێنا، لە ٢٤ی ئایاردا بە ئۆپەراسیۆنی تۆڵەسەندنەوەی شۆڕشگێڕانەی هێزەكانمان سزادران”. تیمە نیمچە گەڕۆكەكانمان داگیركەرانیان خستە ژێر كۆنترۆڵی خۆیان و لە كاتژمێر ٠٥:٠٠ دا بە تاكتیكی چوونە سەر دووژمن و دەستبەسەردا گرتن و بە چالاكیی گەریلایی هەماهەنگ لە دووژمنیان دا”. لە قۆڵی یەكەمی ئۆپەراسیۆنەكەدا سێ چادری سەربازیی و دوو سەنگەریان كردە ئامانج، نارنجۆكی دەستییان هەڵدایە ئەو شوێنانە و بە  چەكی تاكەكەسی لێیاندان. دواتر هێزەكانیان چوونە سەر داگیركەران، كە دوو فەرماندەی گەورەی داگیركەریان تێدابوو و بە خێرایی سەنگەرەكان و چادرەكانیان تێكشكاند، لەوێدا دوو فەرماندە باڵاكە و بەگشتیی حەوت داگیركەر سزادران. هێزەكانمان ناوچەكەیان خستە ژێر كۆنترۆڵی خۆیان و چوونە سەر داگیركەران. دەستیان گرت بەسەر چەكێكی ئێم-١٦ی كورت دا، دەمانچەیەك، مۆبایلێك، ئەنگوستیلەیەكی پەیمانگەی سەربازیی و هێلەكێكی هێرش دا گرت، كە هی فەرماندەیەكی باڵای داگیركەر بوو، هاوكات هێزەكانمان چوونەتە سەر تەرمی داگیركەران و دەستیان بەسەر چەكێكی ئێم-١٦ و چەكێكی بۆمبهاوێژ و و سەرچاوەیەكی دروستكردنی وزەدا گرت. لە قۆڵی دووەمی ئۆپەراسیۆنەكەوە بە چەكی تاكەكەسی و نارنجۆكی دەستی لە دوو سەنگەر و چادرێكی سەربازیی درا. تیمە نیمچە گەڕۆكەكانی گەریلا چوونە سەر سەنگەرەكان و لە ١٠ مەترییەوە لە داگیركەرانیان دا، هێزەكانیان لەماوەیەكی كەمدا دەستیان بەسەر ئەو ناوچەیەدا گرت و چوونە سەر تەرمی پێنج داگیركەر و دەستیان بەسەر چەكێكی ئێم پی تی، چەكێكی بۆمبهاوێژ، هێلەكێكی پۆڵاین دا گرت. ئەو داگیركەرانەی لە هەرێمەكەدا بوون دەیانویست دەستوەردان لە ناوچەی چالاكییەكە بكەن، بەڵام لەلایەن هێزەكانمانەوە كرانە ئامانج. لەوێ بەلانیكەمەوە ٦ داگیركەر سزادراون. ئەو ئۆپەراسیۆنە تۆڵەسێنە شۆڕشگێڕییە لە ماوەی ١٢ خولەكدا و وەك هەورە بروسكە ئەنجامدرا، لەو ئۆپەراسیۆنە شۆڕشگێڕییەدا كەمەوە دوو فەرماندەی پلەبەرز و بە گشتی ١٨ داگیركەر سزادران. وەك بەڵگەی كوژراو و بریندارەكانی سوپای تورك، كە هەموو جارێك دەیانشارێتەوە، هێزەكانمان چوونە سەر تەرمی ١٢ داگیركەر و دەستیان بەسەر ئەنگوستیلەیەكی پەیمانگەیی سەربازییی داگیركەران،  چەكێكی بی كەی سی، ١٥٠ فیشەكی بی كەی سی، سێ چەكی  ئێم – ١٦ / M-16ی كورت، ١٨٠ فیشەكی ئەوچەكانەدا، دوو چەكی بۆمبهاوێژكراو، چەكێكی ئێم پی تی  MPT، دەمانچەیەك، دوربینێكی لەیزەری و شەوبین، موبایل، هێلەكێكی هێرش، هێلەكێكی پۆڵا، قەمەیەكی سەربازی و سەرچاوەیەكی دروستكردنی وزەدا گرت. هەروەها ٤ چادری سەربازی و ٤ سەنگەری داگیركەرانیش بە تەواوی تێكشكێنران  

هاوڵاتی ئه‌مڕۆ ئه‌ندامانی لیژنه‌ی  وزەو سامانە سروشتیەکان له‌گه‌ڵ وه‌زیری سامانه‌ سروشتییه‌كان به‌وه‌كاله‌ت كۆبونه‌وه‌ و له‌باره‌ی پرسی به‌نزین گفتوگۆیان كرد، په‌رله‌مانتاران داوایانکردوه‌ بە پشت بەستن بە پاڵاوتنی ناوخۆ بەرهەمی بەنزین زیادبکرێت. وه‌زیری سامانە سروشتیەکان ڕایگەیاند:"بڕیاری وەزارەتی سامانه‌ سروشتییه‌كان ئه‌وه‌یه‌ كه‌ بڕی یەک ملیۆن لیتر بەنزینی (690 دینار)ی بە دادپەروەری بەسەر سەرجەم پارێزگاکاندا دابەشدەکرێت". ناوه‌ڕۆكی كۆبونه‌وه‌ی وه‌زیری سامانه‌ سروشتییه‌كان و په‌رله‌مانتاران له‌باره‌ی سوتەمەنی: بەنزین خواستی ڕۆژانە لەسەر بەنزین (٥ بۆ ٦ ملیۆن لیترە).. لیژنەکەمان بە وردی باسی کوالێتی و نرخ و پێداویستی خەڵکی کرد بۆ بەنزین.. لیژنەمان پێداگیریکرد لەسەر کوالێتیەکی باش بەنرخێکی گونجاو.. پاش خستەڕوی گرفت و خواستی خەڵک.. بڕیاری وەزارەت لە ئێستادا ئەمەیە: بڕی یەک ملیۆن لیتر بەنزینی(٦٩٠ دینار)ی بە دادپەروەری بەسەر سەرجەم پارێزگاکاندا دابەشبکرێت.. هەوڵدەدرێت ئاستی بەرهەمی (بەنزینی ٨٠٠ دیناری) ڕۆژانە بگاتە (٣ ملیۆن لیتر)… … بڕیارە لە ماوەی ئایندەدا پاڵاوگەی لاناز بەنزین بەرهەم بهێنێت، داوامانکرد ئەو بەنزینەش بە سیستم و نرخێکی گونجاو دابەش بکرێت بەسەر سەرجەم شارەکاندا .. داوامانکرد بە پشت بەستن بە پاڵاوتنی ناوخۆ بەرهەمی بەنزین زیادبکرێت، وەزارەتی سامانە سروشتیەکان ڕایگەیاند: لێکۆلینەوە دەکەین، بەڵام بڕی هەناردەکردن کەم بکەینەوە کاریگەری لە داهات دەکات بۆ موچە و پێشتریش گرێبەستمان لەگەڵ کڕیاران کردوە… گازوایل: لە ئێستادا جگە لە بەرزبوونەوەی نرخەکەی، ڕۆن و ماددەی دیکە تێکەڵدەکرێت وەک گازوایل دەفرۆشرێت.. بەکارهێنانی لەلایەن مۆلیدەی گەڕەکەکانەوە زیانی زۆری بە تەندروستی هاوڵاتیان گەیاندوە.. بەڵگەی پێویستمان پێدان.. داوامانکرد ئەو گازوایلەی دەبرێتە دەرەوە لە ناوخۆدا بەکاربهێندرێت، بڕیارە وەزارەتی سامانەسروشتیەکان بەدواداچون بکات، وەزارەت ڕایانگەیاند : تێکەڵکردنی ئەو ماددانە تاوانە… غاز LPG بۆ غازی ماڵان و بازرگانی و ئەو غازەی بۆ ئۆتۆمبیل بەکاردێت.. لە ئێستادا ڕۆژانە نزیکەی (١١٠٠ تەن بەرهەمە) و بڕیارە ئەم ساڵ (٢٥٠ تەن) ی دیکە بۆ ئەم بڕە زیادبکرێت.. داوامانکرد کۆنتڕۆڵی نرخ بکرێت و نرخ دابەزێت و تاوەکو خواستی ناوخۆ دابیننەکرێت، هیچ بڕێک نەبرێتە دەرەوە.. چاودێری توندبکرێتەوە.. ڕایانگەیاند: وەزارەت پلانێک ئامادەدەکات بۆ سود بینین لە غاز بۆ دابینکردنی بەرهەمی ناوخۆ پێش هەناردەکردنی بۆ دەرەوە.. نەوت: داوامانکرد بۆ دابینکردنی نەوتی سپی بۆ ماڵان لە زستاندا، لە ئێستاوە ئامادەکاری بۆ بکرێت… لیژنەی وزەو سامانە سروشتیەکان و پیشەسازی و بازرگانی.

هاوڵاتی سه‌رۆكى هه‌رێمى كوردستان،  ڕایگەیاند:"به‌ چاوى هاوبه‌ش و وه‌ك به‌شێك له‌ سيستمى به‌رگريى عيراقى سه‌يرى پێشمه‌رگه‌ بكرێت كه‌ بۆ هه‌مان ئامانج كار ده‌كه‌ن، ئه‌ويش پاراستنى وڵات و ئارامى سه‌قامگيرييه‌".  ئه‌مڕۆ يه‌كشه‌ممه‌، 2022/6/19 نێچيرڤان بارزانى، سه‌رۆكى هه‌رێمى كوردستان، پێشوازى له‌ شاندێكى باڵاى سەربازی و ئه‌منيى عيراق به‌ سه‌رۆكايه‌تيى جه‌نه‌راڵ عه‌بدولئه‌مير ره‌شيد ياروڵڵا سه‌رۆكى ئه‌ركانى سوپاى عيراق كرد كه‌ له‌ به‌ڕێزان فه‌رمانده‌كانى هێزى زه‌مينى، ئاسمانى، پاسه‌وانى سنوور، پۆليسى فيدراڵى، هه‌واڵگرى، هه‌والگریی سه‌ربازى و ئۆپه‌راسيۆنه‌ هاوبه‌شه‌كان و چه‌ند پله‌دارێكى ديكه‌ى سه‌ربازى و ئه‌منى پێكهاتبوو. له‌ ديدارێكدا شانده‌كه‌ پيرۆزبايييان له‌ گۆڕانكارييه‌كانى ئه‌م دواييه‌ى وه‌زاره‌تى پێشمه‌رگه‌ى حكوومه‌تى هه‌رێمى كوردستان كرد و هيواى سه‌ركه‌وتنيان بۆ ئه‌و فه‌رمانده‌ و پله‌دارانه‌ خواست كه‌ له‌ پۆسته‌كانى وه‌زاره‌تدا ده‌ستبه‌كار بوون. شانده‌كه‌ دووپاتى كرده‌وه‌ كه‌ سه‌ردانه‌كه‌يان به‌شێكه‌ له‌ به‌رنامه‌ى هاوكارى و هه‌ماهه‌نگيى سوپا له‌گه‌ڵ پێشمه‌رگه‌ و ئاماده‌يييان بۆ به‌ره‌وپێشبردنى زياترى په‌يوه‌ندييه‌كان و هاريكارى و هه‌ماهه‌نگيى وه‌زاره‌تى به‌رگريى عيراق له‌گه‌ڵ وه‌زاره‌تى پێشمه‌رگه‌ و لايه‌نه‌ په‌يوه‌نداره‌كانى هه‌رێمى كوردستان، نيشان دا. لاى خۆيه‌وه‌ نێچيرڤان بارزانى سوپاسى كردن و دووپاتى كرده‌وه‌ كه‌ سه‌ردانه‌كه‌ان په‌يامێكى به‌هێزى پشتگيرى و هاوكارييه‌ و هيواى خواست به‌ چاوى هاوبه‌ش و وه‌ك به‌شێك له‌ سيستمى به‌رگريى عيراقى سه‌يرى پێشمه‌رگه‌ بكرێت كه‌ بۆ هه‌مان ئامانج كار ده‌كه‌ن، ئه‌ويش پاراستنى وڵات و ئارامى سه‌قامگيرييه‌.  تيايدا هه‌ردوولا جه‌ختيان له‌ گرنگيى هاريكارى و هه‌ماهه‌نگيى نێوان سوپا و پێشمه‌رگه‌ و سوودوه‌رگرتن له‌ پشتگيريى هاوپه‌يمانيى نێوده‌وڵه‌تى كرده‌وه‌ بۆ بنه‌بڕكردنى يه‌كجاره‌كيى داعش.

هاوڵاتی  دوێنێ خەڵكی چەمچەماڵ هۆشدارییان دابوو لەوەی ئەمڕۆ كاتژمێر 10 خۆپیشاندان ئەنجامدەدەن، لە ئێستادا خۆپیشاندانی هاوڵاتیان بۆ گرفتی بەنزین دەستیپێكردووە و چوارڕیانی سەرەكی ناوبازاڕ لەلایەن هاوڵاتیانەوە داخرا.   هاوڵاتیانی چەمچەماڵ دەڵێن :" بەڵێنیان دابوو گرفتی بەنزینمان بۆ چارەسەربكەن، بەڵام لەجیاتی چارەسەركردنی كێشەكە بەنزینەكە ئەوەندە كوالێتی خراپە كاریگەری خراپ دەكاتە سەر ئۆتۆمبێلەكان، ئەو بەنزینە هەمان بەنزینە 690 كەی جارانە، بەڵام ئێستا بە 800 دینارە. هاوڵاتیانی چەمچەماڵ لەناوخۆپیشاندانەوە رەخنەی ئەوەشیان لە بەرپرسانی ناوچەكەیان گرت، "حاجییان دەچن بۆ حەجكردن داوایان لێكردن دوعایان بۆ بكەن بۆ چاكبوونی پرۆژەی ئاوی شارەكە، ئەی كەواتە خۆیان كاریان چییە؟."  دوێنێ لە قەزای چەمچەماڵ هاوڵاتیان خۆپیشاندانیان كرد و داوای دابەشكردنی بەنزینی 800 دینارییان دەكرد، بەهۆی ئەوەی ماوەی دوو رۆژبوو لە هەولێر و دهۆك دابەشكرابوو بەڵام لە سلێمانی و دەوروبەری دابەشنەكرا.

هاوڵاتی بەڕێوەبەری گشتی تەندروستی سلێمانی رایگەیاند، لە ماوەی شەش رۆژی رابردودا نزیكەی چوار هەزار حاڵەتی توشبون بەنەخۆشی سكچون و رشانەوە لەنەخۆشخانەكانی سلێمانی داخڵ كراون. سەباح هەورامی، بەڕێوەبەری گشتی تەندروستی سلێمانی ئەمڕۆ یەكشەممە لە نوێترین پەیامیدا بڵاویكردەوە، "لە ماوەی شەش رۆژی رابردودا نزیكەی چوار هەزار حاڵەتی توشبون بەنەخۆشی سكچون و رشانەوە لەنەخۆشخانەكانی سلێمانی داخڵ كراون و حاڵەتی قورسیشیان تێدایە، خۆشبەختانە لەنەخۆشخانەكان چارەسەری پێویستیان بۆ كراوە". نزیكه‌ی سێ هه‌فته‌یه‌ شه‌پۆلێكی سكچون و رشانه‌وه‌ له‌ پارێزگای سلێمانی بڵاوبوه‌ته‌وه‌ و دوێنێ شه‌ممه‌ یه‌كه‌مین حاڵه‌تی مردنی منداڵ به‌هۆی نه‌خۆشییه‌كه‌وه‌ راگه‌یه‌ندرا، كه‌ به‌پێی وته‌ی دکتۆر پشدەر عەبدوڵا، بەڕێوەبەری نەخۆشخانەی جەمال ئەحمەد رەشیدی منداڵان لە سلێمانی، منداڵێکی تەمەن چوار ساڵان بوه‌ و لە نەخۆشخانەکەیاندا بەهۆی سکچون و رشانەوە مردوه‌.  ئەو منداڵە دوای توشبونی بە سکچون و رشانەوە، لەلایەن خێزانەکەیەوە دەرمانی گیایی پێدراوە، بەو دو هۆکارەش منداڵاکە مردوە. 15ی ئەم مانگە سەباح هەورامی، بەڕێوەبەری گشتی تەندروستی سلێمانی رایگەیاند، بەهۆی زیادبونی حاڵەتەکانی سکچون و رشانەوە ناچاربون نەخۆشخانەیەکی دیکە بۆ چاودێری توشبوان تەرخان بکەن، زیادبونی حاڵەتەکان و نیشانەکانیش وایکردوە گومانی ئەوە بکەن کە ئەو پەتایەی ئێستا بڵاوبوەتەوە کۆلێرا بێت. کۆلێرا سکچونێكی ئاوی توندە، بەهۆی پیسبونی سەرچاوەکانی ئاو و خۆراک توشی مرۆڤ دەبێت ئەگەر بەزویی چارەسەر نەکرێت، مەترسی ئەوە دروست دەکات لە چەند کاتژمێرێکدا کەسی توشبو بکوژێت. 

هاوڵاتی لە زاپ و مەتینا 17 سەربازی دیكەی سوپای توركیا كوژراون و سەربازەكانی ئەردۆغان لە دۆخێكی خراپدان. بەپێی ڕاگەیەندراوێكی ناوەندی راگەیاندن و چاپەمەنی هێزەكانی پاراستنی گەل- هەپەگە، لە ئەنجامی چەند چالاكیەك لە هەرێمەكانی مەتینا و زاپ و ئاڤاشین ١٧ سەربازی سوپای توركیا كوژراون و دوو چادری سەربازیی و دوو كامێرای چاودێریی سەربازییش تێكشكێندراون. هەروەها ئەوەشخراوەتەڕوو، سوپای توركیا ٢٣ بەفڕۆكە و ٢٥ جاریسش  بە هێلیكۆپتەرهێرشیان كردووەتە سەر هەرێمەكانی پاراستنی مەدیا و١٣ جاریش كازی ژەهراویان بەكار هێناوە. گەریلاكان لە زاپ و مەتیناو ئاڤاشین ئەوە دووپاتدەكەنەوە كە سەربازانی سوپای تورك لە دۆخێكی خراپدان و ئامارمیان لەدەستداوە" گەرانەوەی سەربازەكان بۆ توركیا نییە، تەنها تەرمەكانیان دەگەرێتەوە". لە ناوەڕاستی مانگی نیسانەوە، سوپای توركیا هێرشی بۆسەر هەرێمی كوردستان دەستپێكردووە و لەوكاتەوە تائێستا جەنگێكی قورس لە نێوان سوپای توركیا و گەریلاكانی پەكەكەدا لە ناوچەكانی زاپ و ئاڤاشین و مەتینا بەڕێوەدەچێت.  

هاوڵاتی ئەندامێكی پەرلەمانی كوردستان ئاشكرایدەكات، هەولێر لەبەردەم كارەساتێكی مرۆیدایە، بەیەكجاری بێ ئاو دەبێت. عەلی حەمەساڵح ئەندامی پەرلەمانی كوردستان نوسیویەتی:"هەولێر لەبەردەم گەورەترین كارەساتدایە، چونكە قوڵایی بیر لەماوەی 26 ساڵدا لەهەولێر لە 120 مەترەو هاتووە بۆ 700 مەتر، پارساڵیش 500 مەتر بوو، دوو ساڵی دیكە قوڵایی بیر دەگاتە نزیكەی هەزار مەترو دواتر بەیەكجاری نیوەی هەولێر بێ ئاو دەبێت". هەروەها ئەو پەرلەمانتارە ئاماژەی بەوەكردووە، "ئێستا بەشێكی زۆری هەولێر پشت بەئاوی ژێر زەوی دەبەستێت، هۆكاری سەرەكیش، لێدانی بیرێكی ئێجگار زۆرە لەم ماوەدا، شوقەو پڕۆژەكانی نیشتەجێبون تێكڕا پشتیان بەئاوی ژێر زەوی بەستووەو بەویستی خۆیان قوڵیان كردووە، ژمارەیەكی زۆریش لەباخ (مەزرعە) لەدوروبەری هەولێر بەویستی خۆیان بیریان لێداوە". بۆ چارەسەری ئەو مەترسیی‌و كارەساتەش عەلی حەحەساڵح دەڵێت:"پێویستە پەلەبكرێت لەڕاكێشانی بۆری ئاو بۆ سەرجەم ئەو گەڕەك‌و پڕۆژە نیشتەجێبونانەی پشتیان بەئاوی ژێر زەوی بەستوە، لەنێوخۆش تۆڕی ئاو دابندرێت، پاشان دروستكردنی هۆشیاریی بۆ بەفیڕۆدانی ئاو". هاوكات، لەبەشێكی دیكەی نوسینەكەیدا عەلی حەمەساڵح وتویەتی:"دوو زەوی نایاب هەن تەنیشت هۆتێل ڕۆتانا (200 دۆنم) زەوی بەهاكەی (700 ملیۆن دۆلارە)، زەوی دوەم (77 دۆنم) لەنێو شاری خەونەكان بەهاكەی (267 ملیۆن دۆلارە)، ئایا لەو دەیان هەزاران دۆنم زەویە ناكرێت دوو پارچە زەوی بۆ خەڵكی هەولێر بێت؟".  

هاوڵاتی خۆبەڕێوەبەریی باكوور و ڕۆژهەڵاتی سووریا ڕایگەیاند:" لە هێرشە ئاسمانییەكەی دوێنێی دەوڵەتی توركدا لە شارۆچكەی كەلار، فەرهاد شبلی، جێگری هاوسەرۆكانی ئەنجومەنی جێبەجێكاری ئیدارەی خۆبەڕێوەبەریی باكوور و ڕۆژهەڵاتی سووریا شەهیدبووە". ئەمڕۆ 18ی حوزەیرانی 2022، ئیدارەی خۆبەڕێوەبەریی باكوور و ڕۆژهەڵاتی سووریا (رۆژئاڤای كوردستان) ڕاگەیەندراوێكی بڵاوكردەوە و تێیدا هاتووە:" دوێنێ لە سنووری پارێزگای سلێمانی ئۆتۆمبێلێكی مەدەنی لەلایەن فڕۆكەیەكی بێ فڕۆكەوانی توركیاوە كرایە ئامانج، كە بووە هۆی شەهیدبوونی بەڕێز فەرهاد شبلی، جێگری هاوسەرۆكانی ئەنجومەنی جێبەجێكاری ئیدارەی خۆبەڕێوەبەریی باكوور و ڕۆژهەڵاتی سووریا، كە بۆ ئەنجامدانی پشكنین و چارەسەری پزیشكیی سەردانی سلێمانی كردبوو". هەروەها ئەوەشی تێدا هاتووە كە" ئەم كارە شەڕانگێزەی ئەردۆغان لە چوارچێوەی بەئامانجكردنی ئیدارەی خۆسەر و تێكدانی ئەزموونەكانییەتی لەڕێگەی لەناوبردنی بەرنامە بۆداڕێژراوی گەلەكەمانەوە". ئیداری خۆسەر ئەوەش دووپاتدەكەنەوە كە بە تووندترین شێوە ئەم كارە ترسنۆكانەی دەوڵەتی داگیركەری تورك ئیدانە دەكەن كە بەشێكە لە تیرۆری دەوڵەت و جینۆساید. هاوكات، ئیدارەی خۆبەڕێوەبەریی باكوور و ڕۆژهەڵاتی سووریا داوا لە حكومەتی عێراق و حكومەتی هەرێمی كوردستان دەكات، بەرپرسیارێتیی لە ئەستۆ بگرن و هەڵوێستی خۆیان لەسەر ئەم كردەوە تیرۆریستییە دەرببڕن،" داوا لە كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی دەكەین، ڕۆڵی خۆیان بە فشار خستنە سەر دەوڵەتی تورك بگێڕن، بۆ ڕاگرتنی ئەم هێرشانە، كە سەقامگیریی ناوچەكە تێكدەدات، بەبێ ئەوەی هیچ پاساوێك هەبێت، سەروەریی وڵاتانی سەربەخۆ پێشێل دەكەن و دژایەتیی هەموو ستاندارد و جاڕنامە‌ نێودەوڵەتییەكان دەكەن". لەڕێگەی فڕۆکەی بێ فڕۆکەوان، تورکیا ئوتومبێلێکی کردە ئامانج، بەو هۆیەوە چوار کەس شەهید بوون، تەقینەوەکە لە باکوری کەلار، لە پشت سایلۆی دانەوێڵەی گەرمیان و لە رێگای نێوان گوندی (بەرلوت) و (قاسم ئاغا)ی کەلار بووە. ئۆتۆمبیلەکە پێنج سەرنشینی خەڵکی ڕۆژئاڤای کوردستانی تێدا بووە، چواریان شەهید بوون کە دوانیان ژنن و یەکێکی دیکەش بریندارە.   پێشتر نوێنەری باكورو رۆژهەڵاتی سوریا (رۆژئاڤای كوردستان) لەهەرێمی كوردستان ئاماژەى بەوە كرد لەسەر هەموو كوردێك واجبە بەرخودان بكات دژی سوپای ئەردۆغان وتى:" تەنها نیەتی قڕكردنی گەلی كوردە لەباشور بێت یان رۆژئاڤای كوردستان. ئەڤین سوێد، نوێنەری باكورو رۆژهەڵاتی سوریا (رۆژئاڤای كوردستان) لەهەرێمی كوردستان، لە چاوپێكەوتندا لەگەڵ هاوڵاتی دەشڵێت:» هەڕەشەكانی ئەردۆغان بۆ لەشكركێشی و داگیركاری لە رۆژئاڤای كوردستان جدییەو وتی:» هێزەكانی سوریای دیموكرات هەموو رۆژێك لە شەڕدان دژی سوپای تورك و چەتەكانی و ئامادەن بەرخودان بكەن بەگیانی خۆیان بۆ پاراستنی خەڵكی رۆژئاڤای كوردستان».

هاوڵاتی پەرلەمانتارێكی نێو چوارچێوەی هەماهەنگی و سەر بەدەوڵەتی یاسا بەسەرۆكایەتیی نوری مالیكی ڕایگەیاند:"چوارچێوەی هەماهەنگی بەهاوكاریی هاوپەیمانەكانی لەیەكێتیی‌و سیادە و سەربەخۆمان توانای ئەوەمان هەیە كاندیدی پۆستی سەرۆك كۆمار تێپەڕێنین". كازم حەیدەری دەوڵەتی یاسا ڕایگەیاند:"لەماوەی چەند ڕۆژی داهاتوودا ئەو ژمارە پەرلەمانتارە نوێیە ئاشكرادەبن كە دەچنە پاڵ چوارچێوەی هەماهەنگییەوە". هەروەها راشیگەیاند كە چوارچێوەی هەماهەنگی‌و هاوپەیمانەكانی لەگەڵ بەشێك لەهاوپەیمانی سیادە و سەبەخۆكان دەتوانن ژمارەی پێویست بۆ دروستكردنی نیسابی یاسایی پەرلەمان‌و تێپەڕاندنی كاندیدی پۆستی سەرۆك كۆمار تەواو بكەن. لەئێستادا پەرلەمانی عێراق لەسەرەتای پشووی یاسادانانی خۆیدایە، بوتەی ئەو پەرلەمانتارە بەو هۆیەوە ناكرێت لەئێستادا پرسی كاندیدی سەرۆك كۆمار یەكلایی بكرێتەوە.  

هاوڵاتی سەرۆكی پارتی دیموكراتی كوردستان هۆشداریی بەبەغدا دەدات‌و ڕایگەیاند:" زۆركەسی بەهێزتر لەمانەی ئێستا بونیان هەیە خۆیان لەگەڵ هەرێمی كوردستان تاقیكردەوەو سەرنەكەوتن، ئێمە تەسلیم نابین‌"، راشیگەیاند:" لەناو بارزانیەكان جامانەی سور بووەتە نەریت‌ هەركەسێك نەیبەستێت تەسلیمی دوژمن بووە". ئەمڕۆ شەممە 18ی حوزەیرانی 2022، لەمیانی بەشداری ناساندنی چەند كتێبێكی شۆڕشەكانی بارزان، مەسعود بارزانی سەرۆكی پارتی ڕایگەیاند: "مێژوی خەباتی گەلەكەمان لەلایەن دوژمنانەوە شێوێندراوە، وا نیشاندراوە كە خەباتی چەند عەشیرەتێكە، چەندجارێكیش بەڕێگرو چەتە ناوبراوە". هەروەها راشیگەیاند:"ڕێبازی بارزان ڕێبازێكی پیرۆزە، ئەو ڕێبازە لەسەر بنەمای خوداپەرستی‌و مرۆڤدۆستی بونیادنراوە، تێكۆشان فەرزە لەدژی زۆرداران، بۆیە منیش شانازی دەكەم قوتابیەكی بچوكی ئەو قوتابخانەیە گەورەیەم". هاوكات، مەسعود بارزانی ئەوەشی دووپاتكردەوە لەساڵانی (1931 ـ 1932) بارزانیەكان چوونە توركیا، ئەوكات ئەوەی وڵاخی هەبوایە توانیویەتی بڕوات‌و ئەوی دیكەش ماوەتەوە، هەر ئەوكات لەهەموو كوردستان مشكی هەبووەو سێ ڕەنگ بووە، دواتر شێخ ئەحمەد ڕۆژێك بەڕێكەوت جامانەیەكی ڕەنگ سوور دەكڕێت‌و دەیبەستێت، لەخۆشی شێخ، هەموان جامانەی سوریان بەست". دەشڵێت:"دواتر بڕیارێك دەرچوو لەلایەن حكومەتی ئەوكاتەوە، هەركەس جامانەی سور ببەستێت دەبێت لەسێدارەبدرێت، هەر بەو هۆیەشەوە منداڵێك كە جامانەی سوری لەسەردابوو خنكێندراو بەدوای ئۆتۆمبێلدا ڕاكێشرا، ڕۆژێك دواتریش 12 پیاوی بارزانی بەبەرچاوی خەڵكەوە گولەبارانكران". مەسعود بارزانی جەختیشیكردەوە، "ئێستا لەناو بارزانیەكان جامانەی سور بووەتە نەریت‌و هەركەسیش نەیبەستێت واتە تەسلیمی دوژمن بووە، كەواتە  جامانەی سوور بووەتە تەحەداو نەریتی بارزانیەكان". مەسعود بارزانی ئاماژەی بەدۆخی ئێستای عێراقیش كردو ڕایگەیاند، "بەداخەوە لەكۆنەوە تائێستا خۆشباوەڕبوین‌و بەدوو قسەی خۆش قەناعەتمان بەهەموو شتێك كردووە، من خۆزگە دەخوازم ئەوەی ئیسَستا دەیزانین زۆر زوتر بمانزانیایە". ئەوەشی بەبیرهێنایەوە كە هیچ كات لەگەڵ شەڕ نن‌و نەیانویستووە، بەڵام وتیشی:" لەبەرامبەر هەر شەڕێكیش ئێمە تەسلیم نابین، ئەم هەرێمە بەخوێن هاتۆتە بەرهەم‌و بەخوێنی ڕۆڵەكانیشمان دەیپارێزین". سەبارەت بەقەیرانی سیاسیی لایەنەكانیش وتی:"نەیانهێشت ئەنجامەكانی هەڵبژاردن وەك خۆی بڕوات، ئێستا عێراق لەقەیرانێكی گەورەو قوڵدایە، ئەوەی بەئێمە بكرێت هەوڵی چارەسەری كێشەكانی عێراق دەدەین، ئەگەر بەغداش جدی بێت‌و ئیرادەو مەیلی ڕێكەوتنی هەبێت بەگوێرەی دەستور، ئێمە ئامادەین". هۆشداریی بەبەغدا داو تەئكیدیكردەوە، "ئەگەر بەغدا بیەوێت بەمیزاج بڕیاری نایاسایی دژی مافەكانی خەڵكی هەرێمی كوردستان بدەن‌و ئەو مافەی لێ بسەننەوە كە دەستوور پێیداوە، ئەوە پێویستە بزانن قابیلی قبوڵ نییە". مەسعود بارزانی لەبارەی دەنگۆی نەمانی هەرێمی كوردستانیش بارزانی تەئكیدیكردەوە، "لێرەو لەوێ زۆر كەس هەن دەڵێن، هەرێمی كوردستان بەرەو نەمان دەچێت، پێویستە بزانن، ئەگەر زۆر ئێستا زۆركەس هەبن هەڕەشەی چەك‌و تەحەدا بكەن، پێویستە ئەوە بزانن، خەڵكی لەوان بەهێزتر هەبووەو خۆیان تاقیكردۆتەوەو دەرەنجامەكەشی ماڵوێرانی بووە".  

هاوڵاتی لەبەرامبەر جێبەجێنەكردنی بەڵینەكەی حكومەت و دابین نەكردنی بەنزینی 800 دیناریی، ئەمڕۆ هەینی لە سلێمانی شۆفێران دەستیان بە خۆپیشاندان كردووە. دوێنێ هەڤاڵ ئەبوبەكر پارێزگاری سلێمانی لەگەڵ ئەحمەد موفتی، بریكاری وەزارەتی سامانە سروشتیەكانی حكومەتی هەرێمی كوردستان كۆبوونەوە و تیایدا بڕیاردرا، ڕۆژانە لە 33 بەنزینخانەی سنوری پارێزگای سلێمانیدا، دەست بە دابەشكردنی بڕی زیاتر لە ملیۆنێك لیتر بەنزین بكرێت و لەسەرەتای ئەم پڕۆسەیەدا ئەولەویەت بە دابینكردنی بەنزین بۆ ئۆتۆمبێلی تاكسی و هێڵی گواستنەوەی گشتیی بێت و دواتر هەموو ئۆتۆمبیلێك دەگرێتەوە. شۆفێران لە نیوەشەوی ڕابردووەوە سەرەیان گرتووە بۆ دەستكەوتنی بەنزینی 800 دیناریی، بەڵام تا ئێستا هیچ بڕە بەنزینێك نەگەشتووەتە بەنزینخانەكان. لەبەرامبەردا شۆفێرانی تاكسی لەبەردەم بەنزینخانەیەك لەسەر شەقامی شەست مەتریی سلێمانی دەستیان بە خۆپیشاندان و ناڕەزایەتیی دەربڕین كردووە و شەقامەكەیان داخستووە و تا ئێستا بەردەوامە.

سازدانی: ئارا ئیبراهیم نوێنەری باكورو رۆژهەڵاتی سوریا (رۆژئاڤای كوردستان) لەهەرێمی كوردستان ئاماژە بەوە دەدات لەسەر هەموو كوردێك واجبە بەرخودان بكات دژی سوپای ئەردۆغان و تەنها نیەتی قڕكردنی گەلی كوردە لەباشور بێت یان رۆژئاڤای كوردستان. ئەڤین سوێد، نوێنەری باكورو رۆژهەڵاتی سوریا (رۆژئاڤای كوردستان) لەهەرێمی كوردستان، لەم چاوپێكەوتنەیدا لەگەڵ هاوڵاتی دەشڵێت:» ئەولەویەتی قەدەسە رزگاركردنی ئەو ناوچانەیە كە لەلایەن سوپای تورك و میلیشیاكانەوە داگیر كراوە، چونكە رەوشێكی زۆر خراپ لەو ناوچانە بەڕێوەدەچێت». هەروەها ئەوەش دووپاتدەكاتەوە كەهەڕەشەكانی ئەردۆغان بۆ لەشكركێشی و داگیركاری لە رۆژئاڤای كوردستان جدییەو وتی:» هێزەكانی سوریای دیموكرات هەموو رۆژێك لە شەڕدان دژی سوپای تورك و چەتەكانی و ئامادەن بەرخودان بكەن بەگیانی خۆیان بۆ پاراستنی خەڵكی رۆژئاڤای كوردستان». هاوڵاتی: خوێندنەوەتان بۆ هەڕەشەكانی ئەردۆغان چیە كە جارێكی دیكە دەیەوێت لەشكركێشی بكاتە سەر باكورو رۆژهەڵاتی سوریا( رۆژئاڤای كوردستان)؟ ئەڤین سوێد: لە راستیدا لەساڵی 2016 بەشێوەی فەرمی ئەردۆغان بەبەرچاوی هەموو دنیا وتی ئەز دەخوازم ئیمپراتۆریەتی عوسمانی زیندووبكەینەوەو توركیای ئێستا فراوان بكەینەوە، هەروەها باكورو رۆژهەڵاتی سوریای باسكرد كە ئەوە خاكی توركیایە، بۆیە لەسەر ئەو بنەمایە ساڵی 2016 لە جەرابلوس  و هەرێمی دەردووری داگیر كرد، هەرێمی عەفرین لە 2018 و سەرێكانی و گرێ سپی لە 2019 هەموو لەچوارچێوەی ئەو پلانەی ئەردۆغاندا بوو كە داگیركران. ئەو هێرشانەی سوپای ئەردۆغان لەباشوری كوردستان ئەنجامی دەدات هەمووی لە خزمەتی ئەو نەخشەیەدایە بۆ فراوانكردنی توركیاو گەڕانەوەی ئیمپراتۆریەتی عوسمانی و دەیەوێت جارێكی تر میساقی میللی بگەڕێنێتەوە.  ئەردۆغان دەمێكە هەڵمەتێكی داگیركاری لەسەر باشووری كوردستان وەشاندووە بەتایبەت بەرانبەر هێزی تەڤگەری ئازادی ( پەكەكە)، ئەوانیش دەزانن پلانی ئەردۆغان چیەو بەرخودانی ئەو پلانەی دەكەن و بەواجبی سەرشانی خۆیانی دەزانن، چونكە بەردەوام ئەردۆغان دەیەوێت هێرش بكات و پاوانخوازی خۆی بكات. ئەردۆغان لەعەفرین هەتا دێرك لە رۆژئاڤای كوردستان هەتا سنوری باشوری كوردستان دەیەوێت وەكو هەرێمێكی گەورە داگیری بكات لەژێر ناوی (هەرێمێكی ئارام)، هەرێمێكی ئارام دروست دەكات بۆ ماڵباتی چەتەو  توركمان و كەسوكاری داعش تا بیهێنێتە ئەو ناوچانەو نیشتەجێیان بكات. ئەردۆغان هەرێمی عەفرینی وەكو هەرێمێكی چەتەكان لێكردووەو رۆژانە رفاندن كوشتن داگیركردن و هەموو كردەوەیەكی دژی مرۆڤایەتی لەناو عەفریندا ئەنجامدەدرێت، بەهەمان شێوە لەگرێ سپی و سەرێكانی، بۆیە بەرخودانی كردن دژی لەشكركێشی و داگیركاری خاكی كوردستان لە رۆژئاڤا بێت یان لە باشووری واجبی هەموو كوردێكە.   هێزەكانی سوریای دیموكرات هەموو رۆژێك لە شەڕدان دژی سوپای تورك و چەتەكانی و ئامادەن بەرخودان بكەن بەگیانی خۆیان بۆ پاراستنی خەڵكی رۆژئاڤای كوردستان   هاوڵاتی: واتا چەند كەس بەهۆی داگیركارییەكانی سوپای ئەردۆغان و میلیشیاكانیەوە ئاوارەبوون؟ ئەڤین سوێد: 300 هەزار تەنها لەعەفرین ئاوارە بوون، لەسەرێكانی 200 هەزار كەس و لەگرێسپی 150 هەزار كەس ئاوارە بوون، ئەوانە هەموویان بڵاوبوونەتەوە، هەندێكیان لە كەمپەكاندا دەژین، هەندێكیان لەباژارو شارەكانی دیكەی رۆژهەڵات و باكوری سوریا نیشتەجێبوون، هەندێكیشیان رۆیشتوون بۆ دەرەوەی وڵات. بەڕاستی ئەو خەڵكانەی عەفرین و گرێسپی و سەرێكانی، رەوشێكی گەلێك زەحمەت بەڕێ دەكەن كە ماڵ و موڵكیان داگیركراوە لەلایەن چەتەكانی توركیاوە، هێزەكانی سوریای دیموكرات ئەولەویەت دەدات بە رزگاركردنی ئەو هەرێمانەی لەلایەن سوپای تورك و چەتەكان داگیركراون و گەڕانەوەی بۆ ئەو كەسانەی ئاوارە بوون. هاوڵاتی: سوپای تورك و میلیشیاكانی چەند ناوچەی خاكی رۆژئاڤای كوردستان و سوریایان داگیركردووە؟ ئەڤین سوێد: هەرێمێكە عەفرین و نسبەیەكی كەم پێكهاتەی دیكەی تێدا بوو لەسەدا 95% كورد بوون، سەرێكانی و گرێسپی پێكهاتەی عەرەب و ئەرمەن و چەركەسی تێدا بوو بەهەمان شێوە لەكوردیشی تێدابووە و ژیانیان دەكرد كە پێشتر كە لەژێر دەسەڵاتی ئەنجومەنی خۆسەردا بوو هەموو كەس بە رەوشێكی ئازاد و ئارام مامەڵەیان كردووە و ئەنجومەنی خۆسەر هەموویانیان دەپاراست. ئەو سیاسەتەی ئەردۆغان دیمۆگرافی ناوچەكانی گۆڕیوەو هەتا جێگەی پیرۆزیشیان تێكداوەو لەشوێنی ئەوان كۆمەڵەی كوەیتی و قەتەری و میلیشیاكانی تێدا نیشتەجێ كردووە. سوپای تورك و میلیشیاو چەتەكانی (عەفرین، گرێسپی، سەرێكانی، ئیدلیب، مارع، جەرابلوس) داگیركردووە، مەخابن ئەو بێدەنگییەی دەوڵەتی سوریا كە چەندین ناوچەی داگیر كردووەو ئەوان بێدەنگن بەرانبەر دەوڵەتی تورك، دەبوو حكومەتی سوریا رێگری بكردایە لەسەر ئەو لەشكركێشیانەی ئەردۆغان كردوویەتی، بەڵام تائێستا بێدەنگە. هاوڵاتی: رێككەوتنێكی نێودەوڵەتی هەیە كە جارێكی دیكە ئەردۆغان هێرش نەكات و ئەو وڵاتانە بەتایبەت ئەمریكاو روسیا رایبگرن؟ ئەڤین سوێد: رێككەوتنی نێودەوڵەتی هەیە راستە، بەڵام ئەو وڵاتانە هەڵوێستێكی شەرمنانەیان هەیە  بەرانبەر ئەو هەڕەشانەی ئەردۆغان دەیكات، ئەمریكا دەڵێت:» لەشكركێشی لە باكورو رۆژهەڵاتی سوریا، كاریگەری لەسەر شەڕی داعش نەكات»، واتا هەسەدەیان بۆ شەڕی داعش دەوێت، ئەمریكا پەیامێك نادات كە ئێمە شەریكێكی راستەقینەی هێزەكانی سوریای دیموكراتین بۆ پاراستنی خاكی باكورو رۆژهەڵاتی سوریا، یان ناڵێن ئێمە هاوبەشی (مەسەدە)ین بۆ ئاوەدانكردنەوەی باكورو رۆژهەڵاتی سوریا. ئەگەر ئەردۆغان هێرش بكاتەسەر رۆژئاڤای كوردستان كە  زیندانی داعش لە كەمپی (هوڵ) هەیە كە داعشیان تێدایە دەبێتە مەترسی گەورە نە بۆ خەڵكی باكورو رۆژهەڵاتی سوریا، بەڵكو مەترسیی بۆسەر ئەمریكاو جیهانیش هەیە. ئەوە هێزەكانی سوریای دیموكراتن كە زیاتر لە 70 هەزار چەكدارو ماڵباتی كەسوكاری داعشیان لە كەمپ و زیندانەكاندا راگرتووە، كە 35 هەزار كەسیان عێراقین و عێراق ئامادە نییە وەریانبگرێتەوە، بۆیە پێویستە لەسەر ئەمریكاو روسیاو وڵاتانی دیكەش بەر بەهێرشی سوپای تورك و چەتەكان بگرن. لەماوەی رابردوو لە حەسەكە داعش هێرشی كردەسەر (زیندانی غوێران) بۆ ئەوەبوو كە داعش و ماڵ و منداڵەكانی داعش ئازاد بكرێت ئەوە لە پلانی ئەردۆغان و چەتەكانیدا بوو، ئەوانەی كە دەستگیركران لە زیندانی غوێران دانیان بەوەدا كە توركیا پلانی داناوەو بۆ ئەوە بووە بچنە پاڵ توركیا و چەتەكانی كە پڕچەك بكرێنەوەو دژی هێزەكانی سوریای دیموكرات جارێكی دیكە بەكاریان بهێننەوە. هاوڵاتی: ئەمریكا تا چەند بەپێداویستی سەربازیی هاوكاری هێزەكانی سوریای دیموكرات دەكات، ئەگەر لەشكركێشی توركیا بكرێت؟ ئەڤین سوێد: راستییەك هەیە كە ئەو هاوكاریە سەربازیانەی كە ئەمریكا بۆ هێزەكانی سوریای دیموكرات دەیكات(قەسەدە) دەیكات بۆ شەڕی دژی داعش بەكاریاندەهێنێت. بە راستی ئەگەر هێرش و لەشكركێشی ئەنجام بدرێت رەوشێكی گەلێك زەحمەت دەردەكەوێت، ئەگەر هێرشی نوێ بكەن كاریگەری لەسەر شەری داعش دەبێت مەترسی گەورەی لێ دەكەوێتەوە. هاوڵاتی: ئەگەر هێرشی سوپای ئەردۆغان جارێكی دیكە بكرێت، بەرخودانی فراوان دەكرێت؟ ئەڤین سوێد: خەڵكی باكورو رۆژهەڵاتی سوریا ئەو بیركردنەوەیەیان هەیە كە هەتا 2023 هەڵبژاردنی سەرۆك كۆمارو پەرلەمانی توركیا كە لەمانگی حوزەیران ئەنجامدەدرێت، ساڵوەگەرا سەد ساڵەی ئیتفاق لۆزانە ئەو خەتەری گەورە لەسەر گەلی كوردو هەرێمی كوردان هەیە، ئێستا هێرش بۆ سەر رۆژئاڤای كوردستان هەیە، هێرش بەردەوام هەیەو قەسەدە بەرگری دەكات. بۆیە گەلی كوردو هێزەكانی سوریای دیموكرات ئەوەیان دووپاتكردووەتەوە كە ئەوان لەگەڵ ئاشتی و دیالۆگدان نە لەگەڵ شەڕ، بەڵام ئەگەر لەشكركێشی بكرێت هێرشی پێچەوانە ئەنجام دەدەن، واتا هێرش بۆ سەر ئەو ناوچانەش كە لەلایەن سوپای تورك و چەتەكانەوە داگیركراون، بەڵێ بەرخودانی مەزن ئەنجام دەدەن. ئەردۆغان بۆ قڕكردنی كوردان ناوەستێت، ئەگەر كورد كارو خەبات نەكات بەرانبەری لەئێستاو داهاتوودا خەتەری زیادەیە هەیە لەسەر دەستكەوتەكانی كوردستان لەباشوری كوردستان و رۆژئاوای كوردستان، هەیەو باژارێ عەفرین و سەرێكانی و گرێسپی وەكو نمونەیەكی زیندوو وایە. هاوڵاتی: وەكو نوێنەرایەتی باكورو رۆژهەڵاتی سوریا چیتان كردووە بۆ كردنەوەی تەواوی دەروازەی سمێڵكا؟ ئەڤین سوێد: دەروازەی سمێلكا كراوەیە بۆ حاڵەتی ئینسانی وەك نەخۆشی گران و قورس و دەربازكردنی حاڵەتی تایبەتی، بۆ مەسەلەی خواردەمەنی و كاڵاو پێداویستییەكان خەڵكی باكورو رۆژهەڵاتی سوریا ئەساسەن بۆ ئەو رەوشە پێداویستی خۆیان بۆ ماوەی 10 ساڵ تەئمین كردووە، بەڵێ گەمارۆ هەیە لەسەر خەڵكی رۆژئاڤاو هیوادارم بە دیالۆك ببێتە چارەسەركردن. هاوڵاتی: جەنەراڵ مەزڵوم كوبانێ پەیوەندی لەگەڵ پارتی دیموكراتی كوردستاندا چۆنە؟ ئەڤین سوێد: راستی ناتوانم بەناوی ئەوەوە قسە بكەم، بە فكراندنە ئێمە ئەوەیە كە پەیوەندی لەگەڵ هەموو لایەنێكی باشووری كوردستاندا هەبێت و باوەڕمان بە دیالۆگ و دانوساندن هەیە ئەگەر شتێكیشی هەبێت چارەسەری بكەین

ئیمان زەندی بەپێی ئامارێكی نافەرمی، ساڵانە 250 وشتر هاوردەی هەرێمی كوردستان دەكرێت كە بەهاكەی دەگاتە 550 ملیۆن دینارو بەشێك لە هاوڵاتیانی هەرێمی كوردستان گۆشتی وشتر بۆ خواردن بەكاردەهێنن و هەندێكی دیكەیان بۆ جوانی رایدەگرن. لە پارێزگاكانی عێراق و سوریا و سعودیە وشتر هاوردەی هەرێمی كوردستان دەكرێت، بەم لەمساڵدا بەهۆی گرانی ئالیكی ئاژەڵ ژمارەیەك لە بازرگانانی هاوردەی وشتر كارەكانیان راگرتووە. وشتر دوو جۆری هەیە، یەك پشتی لەگەڵ دوو پشتی، دوو پشتیەكان پێیان دەوترێت (دوو ملی) لەعێراقدا رێژەیان كەمە، هەروەها وشتر سێ رەنگی هەیە سپی و زەرد لەگەڵ سور، وشترە عەرەبیەكان لەكوردستان زیاتر بازرگانی پێوە دەكرێت. تەحسین مەولود بەخێوكەری وشترەو مەیدانی وشتری هەیە لە هەولێر لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتی وت:» نزیكەی سێ ساڵ ئەو كارەم كرد، بەڵام لەبەر كەمی ئالیك و ساغنەبوونەوەی ناچار بووم بوەستم، چونكە بازرگانیەكی قورسە». ناوبراو باسی لەوەشكرد نزیكەی سێ بۆ چوار كەس لەكوردستان وشتر بەخێو دەكەن و خاوەن چێشتخانەكانیش راستەوخۆ لەخوارووی عێراق دەیهێنن. وشتر نرخیان لەنێوان ملیۆنێك و 500 هەزار دینار تادوو ملیۆن و 500 هەزار دینار دەبێت، ئەوەش بەپێی كێشیان نرخەكەیان گۆڕانكاری بەسەردا دێت كەكێشیان لەنێوان 400 بۆ 500 كیلۆدایە. ئەو وشترانەی كێشیان 500 كیلۆیە نرخەكەی دەگاتە دوو ملیۆن و 250 هەزار دینار، ئەم جۆرەیان فرۆشی زۆرەترە بەپێی وتەی بازرگانانی وشتر. گرانترین وشتر جۆری «وشتری دوو ملیەكان»ە كە نرخیان دەگاتە پێنج ملیۆن دینار، كیلۆیەك وشتر بە 14 هەزار دینار لەبازاڕەكانی هەرێمی كوردستاندا دەفرۆشرێت بەئێسقانەوە، بەڵام بێ ئێسقان دەگاتە 20 هەزار دینار. بەپێی ئەو داتاو ئامارەی هاوڵاتی لەبازرگانێكی وشترو چێشتخانەكان دەستی كەوتووە، هاوردەكردنی ئاژەڵی وشتر بۆ ساڵی 2020 نزیكەی 250 سەر بووە بە بەهای  562  ملیۆن دینار، بەڵام لەساڵی 2021 رێژەكە زۆر كەم دەكات بۆ سەد سەر وشتر، بە بەهای  225 ملیۆن دینار، لە هەمانكاتدا نرخی ئالیك گران بووەو تۆنێك گەیشتووەتە 800 هەزار دینار  كە لەگەنم و جۆ یان گەنمەشامی پێكهاتووە. ئاژەڵی وشتر لەناوچەی پشت موسڵ و پارێزگاكانی عێراقەوە دێت و گومرگیان لەسەر نیە، بەڵام ئەوانەی لە سوریاو سعودییەو قەتەرو دوبەی دێت گومرگیان لەسەرەو بۆ جووتێك وشتر 50 دۆلار وەردەگیرێت. شەش كەرەنتینەی نێودەوڵەتی هەیە لەنێوان پارێزگاكانی عێراقی فیدڕاڵ و هەرێمی كوردستان، لەكوردستانیش 10 شوێنی كەرەنتینە هەیە. میقداد ئیبراهیم لێپرسراوی گشتی ڤێتێرنەری و كەرەنتینەی پارێزگاكانی هەرێمی كوردستان لەبارەی مۆڵەتی بازرگانی و قاچاخی بەهاوڵاتی وت:» كەس سەردانی نەكردووین بۆ مۆڵەتی وشتر هێنان، ئەوەیشی هەیە بێ مۆڵەت هاوردە كراوە». ناوبراو وتیشی:» ژمارەی وشتر هێنان زۆر كەمە، چونكە گۆشتەكەی باو نیە لەكوردستان، هەر سەر ئاژەڵێك بێت بەخاڵی كەرەنتینەدا دەڕوات، تائێستا هیچ ڕاپۆرتێكمان بۆ نەهاتووە وشتر بە قاچاخ بێتە هەرێمی كوردستان.» هاوكات ساماڵ عەبدولڕەحمان بەڕێوەبەری گشتی گومرگی هەرێم لەلێدوانێكدا بۆ هاوڵاتی، ئاماژەی بەوەكرد كە  لە خاڵە گومرگیەكان هیچ وشترێك هاوردە نەكراوە، ئەوەی دێت لەباشورەوە دێت، وتیشی:» پارێزگاكانی عێراق خاڵی گومرگی لەسەرە نازانین بۆیان گومرگ دەكرێت یاخود نا،                                                                                                                 ئەگەر لە سعودیەوە بێت گومرگیان لەسەر هەرێمی كوردستان نیە، چونكە لەنێوان ناوەند و هەرێم هیچ بازگەیەكی لێنیە و ئازادە، بەڵام گەر بێت و لە سنوری توركیا و ئێران هاوردە بكرێت گومرگ دەكرێت، ناوی هیچ بازرگانێكیش لای ئێمە تۆمار نەكراوە بۆ هاوردەكردنی وشتر». وشتر ئاژەڵێكی نەرم و نیان و هەستیار و عاقڵە، نزیكەی بیست ساڵ دەژی، هەموو ساڵێك بەچكەی دەبێت، بەرزی باڵایان دوو مەتر دەبێت، نێرەكەی 40 بۆ 50 سانتیم بەرزترە لەمێیە، گۆشتەكەی دەوڵەمەندە بە ماددەی كالسیۆم، بۆ هەرسكردن ئاسانە و بەسودە بۆ نەخۆشیەكانی (خوێنبەرەكانی دڵ، ئازاری جومگەكان و ئێسك، بەرزی چەوری خوێن و جگەر)، كۆڵستڕۆڵی كەمە و بۆ ئەوانەی بەرنامەی خواردنی» كیتۆ» ئەنجام دەدەن دەتوانن گۆشتی وشتر بخۆن. وشتر دەبێت بەپێوە سەر ببڕدریت، چونكە ملی درێژە و نابێت ئاژەڵی تر لەبەردەمیدا سەر ببڕدرێت، چونكە بەهۆی هەستیاری فرمێسك دەرێژێت، بۆ سەربڕینەكەشی سەرەتا دەبەسترێتەوە و سنگی هەڵدەدڕێت لە دوو لاوەی ملی شەق دەكرێت و ماوەی 10 خولەك دەخایەنێت. میران سەید جەمال لەگەڵ ناسیح قادری ئامۆزای نزیكەی هەشت ساڵە وشتر دەكەن بەكەباب و قۆزی و خاوەنی گەورەترین چێشتخانەن لەقەزای سەیدسادق، رۆژێكیان ناسیح قادری ئامۆزای بۆ سەفەر ڕوو دەكاتە وڵاتی دوبەی، لەوێ خواردنی وشتری بۆی دێنن و دەبێتە جێی سەرەنجی، ناسیح لە دوای گەڕانەوەی بڕیار دەدات لەگەڵ میرانی ئامۆزای وشتر بهێنین و ئامادەی بكەن، میران بەهاوڵاتی وت:»گۆشتی وشترمان بەكیلۆ نەكڕیووە، بەڵكو ڕاستەوخۆ وشترمان لەدیالەوە ھێناوە». هەروەها هێمای بۆ ئەوەشكرد كە دوكانێكی بچوكیان ھەبووە، وردە وردە داواكاری لەسەر زۆربووەو چێشخانەكەیان گەورە كردووەو لە دەرەورەی قەزاكە وەكو شوێنێكی گەشتیارییان لێكردوە، وتیشی:»  دوو لقمان ھەیە لەناو سەیدسادق بەنیازین لقی دیكەش لەهەولێر بكەینەوە». «لە سەیدسادق شوێنی تایبەتیمان هەیە بۆ بەخێوكردنی وشتر، دواتر دەینێرین بۆ قەسابخانە لە قەسابخانە پزیشك پشكنینی بۆ دەكات، زۆرجار وشتر هەبووە سێ ملیۆن دینارمان پێداوە پزیشك لەبەر نەخۆشی سوتاندویەتی، گۆشتی وشتر بۆ شاری سلێمانی و هەولێرو كۆیە لەگەڵ كەلار دەنێرین، ساڵانی ڕابردوو لە هەفتەیەكدا دوو ڕۆژ وشترمان ئامادە دەكرد بۆ یەك ڕۆژی وشترێك تەواو دەبوو، بەڵام ئێستا جوڵەی كردووە بەرەو كەمی هەموو ڕۆژێك 10 بۆ 15 كیلۆ تەواو دەبێت».، خاوەنی چێشتخانەكەی سەید سادق وای وت

عەمار عەزیز.دهۆك سەرجەم رێكخراوە بیانییەكان هاوكارییەكانیان بۆ ئاوارە ئێزیدییەكان لەهەرێمی كوردستان رادەگرن و هۆكارەكەشی بۆ كەمی بودجە دەگەڕێننەوە، ئاوارەیەكی ئێزیدی دەڵێت:» تەنها خوامان هەیە بەهانامانەوە بێت». هەریەك لەڕێكخراوەكانی (جیهانی خۆراكی، یونیسێف، UNHCR، WFP) هاوكارییەكانی خۆیان لەسەر ئاوارە ئێزدییەكان رادەگرن. رێكخراوی WFP مانگانە بۆ هەر ئاوارەیەك بڕی 15 تا 20 هەزار دیناریان خەرج دەكرد. مچۆ قاسم، خەڵكی ناحیەی سنونەو نزیكەی هەشت ساڵە لەكەمپەكانی دهۆك دەژی و خاوەنی حەوت منداڵە لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتی وت:» مانگانە بۆ هەر كەسێك 15 تا 20 هەزار دینارمان لەڕێگای سیم كارتەوە وەردەگرت، بەشێكی زۆر لەپێداویستیەكانی رۆژانەمانی پڕدەكردەوە، بەبیستنی بڕیارەكە زۆر دڵتەنگ بووین نازانم چۆن لەدوای مانگی تەمموز پێداویستییەكانی ماڵەوە پەیدابكەم». «ئەمە ستەمێكی گەورەیە بەرامبەر ئێزدییەكان دەكرێت، لەلایەك ناتوانین بگەڕێینەوە زێدی خۆمان، لەلایەكی تریشەوە هاوكاری لەسەر ئێمە دەبڕن، چی بكەین تەنها خوامان هەیە بەهانای ئێمەوە بێت، داوا لەهەموولایەك دەكەم شوێنگرەوەیەك بۆ بڕیارەكەی رێكخراوی جیهانی خۆڕاك بدۆزنەوە»، مچۆ قاسم ئاوارەی ئێزیدی لەكەمپەكانی دهۆك بۆ هاوڵاتی وای وت. لێپرسراوی فەرمانگەی كۆچ و كۆچبەرانی عێراق لەپارێزگای دهۆك ئاشكرای دەكات كە ئەوانیش ئاگاداركراونەتەوەو چاوەڕێی بڕیاری وەزارەتی كۆچ دەكەن. ئەسكەندەر محەمەد ئەمین، لێپرسراوی فەرمانگەی كۆچ و كۆچبەرانی عێراق لەپارێزگای دهۆك لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتی وت:» ئێمەش ئاگاداركراینەوە كە رێكخراوی جیهانی خۆراك هاوكارییەكانی لەسەرەتای مانگی تەمموز رادەگرێت و بودجەكەیان كەمبووەتەوەو ناتوانن لەمەودوا هاوكاری ئاوارەكان بكەن». لێپرسراوی فەرمانگەی كۆچ و كۆچبەرانی عێراق، هێمای بۆ ئەوەكرد كە رێكخراوی WFP مانگانە 18 بۆ 20 هەزار دیناریان داوە بەهەر ئاوارەیەك، واتە ئەگەر خێزانێك حەوت كەس بووبێتن 130 هەزار دیناریان وەرگرتووە، وتیشی:»بڕیارەكە زۆر كاریگەری لەسەر دۆخی ئاوارەكان دەكات، چونكە ئەو هاوكارییە بەشێكی زۆری پێداویستیەكانیانی پڕدەكردەوە».  ئەسكەندەر محەمەد ئەمین ئەوەشی روونكردەوە كە وەزارەتی كۆچ و كۆچبەرانی عێراق هاوكارییەكانی كەمكردووەتەوەو لەپێنج مانگی رابوردوو تەنیا دوو جار كارتونێك خواردن و كارتۆنێك پاككەرەوەیان بۆ هەر خێزانێك دابینكردووە،» دەمێنێتەوە سەر بڕیاری وەزارەت و پێكهێنانی حكومەتی نویێ عێراق كە ئایا هاوكارییەكان زیاد دەكەن وەك جێگرەوە بۆ رێكخراوە بیانییەكان». بەڕێوەبەری فەرمانگەی كۆچ و كۆچبەران و وەڵامدانەوەی قەیرانەكان سەر بە حكومەتی هەرێم دەڵێت:» رێكخراوی WFP تەنها هاوكاری ئەو ئاوارانە دەكات كەزۆر هەژارن». دیان جەعفەر، بەڕێوەبەری فەرمانگەی كۆچ و كۆچبەران و وەڵامدانەوەی قەیرانەكان سەر بەحكومەتی هەرێم لەلێدوانێكدا بۆ هاوڵاتی، ئەوەی دووپاتكردەوە كە رێكخراوی یوینسێف لەسەرەتای ئەم مانگەوە لەچەند كەمپێك كشاوەتەوەو رێكخراوی  UNHCRلەسەرەتای مانگی تەمموزەوە لەكەمپەكانی سنوری قەزای بەردەرەش و ئاكرێ دەكشێنەوە، وتیشی:»رێكخراوی جیهانی خۆراك WFP كەمانگانە بڕێك پارەی بەسەر ئاوارەكاندا دابەش دەكرد لەمانگی تەمموز رایدەگریت، تەنیا هاوكاری ئەو خێزانانە دەكات كە زۆر هەژارن». هاوكات ئەوەشی روونكردەوە كە لەگەڵ دەزگای خێرخوازی بارزانی و حكومەتی هەرێم هەوڵدەدەن شوێنگرەوەیەك بۆ بڕینی ئەو جۆرە هاوكارییانە بۆ ئاوارەكان دابین بكەن