کاتى بانگەشەى هەڵبژاردن دیاریکرا

دۆناڵد ترەمپ، سەرۆکی ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمەریکا، ڕایگەیاند، حەز دەکات شەڕی ئۆکرانیا ڕابگرێت، بەڵام پێدەچێت کارێکی قورس بێت. ترەمپ ئاماژەی بەوەشکرد، "ڕق و کینەی نێوان ڤلادیمێر پوتن، سەرۆکی ڕووسیا و ڤۆلۆدیمیر زێلێنسکی سەرۆکی ئۆکرانیا بە خەیاڵدا نایەت." لە لێدوانێکی ڕۆژنامەوانیدا، ترەمپ گوتی: پوتن و زێلێنسکی نایانەوێت قسە لەگەڵ یەکتر بکەن. سەرۆکی پێشووی ئەمەریکا ڕەخنەی لە ئەورووپا گرت و ڕایگەیاند، ئەگەرچی بە شێوەیەکی ناڕاستەوخۆ بێت، بەردەوامە لە کڕینی نەوتی ڕووسیا و پێویستە سزاکانی سەر ڕووسیا توندتر بکاتەوە. ترەمپ سزاکانی ئەورووپای بۆ سەر ڕووسیا بە "قورس" نازانێت و جەختی لەسەر ئامادەیی خۆی بۆ سەپاندنی سزای زیاتر کردەوە، بە مەرجێک ئەورووپییەکان ڕێوشوێنەکانیان توندتر بکەنەوە بۆ ئەوەی هاوتا بێت لەگەڵ کردەوەکانیدا. گوتیشی: "ئەورووپا بەردەوامە لە کڕینی نەوت لە ڕووسیا، منیش نامەوێت ئەوان نەوتیان لێ بکڕن. ئەو سزایانەی هەیانە، ئەوەندە توند نییە. منیش ئامادەم سزاکان بسەپێنم، بەڵام دەبێت ڕێوشوێنەکانیان توندتر بکەنەوە بۆ ئەوەی لەگەڵ ئەوەی من دەیکەم، ڕێکارەکانیان توندتر بکەنەوە." ئاماژەی بەوەشکرد، "چ غازی سروشتی بێت یان تەنانەت جگەرەش گرنگی پێنادەم، بڕیار نییە لە ڕووسیا بکڕن، لەکاتێکدا ئێمە ئەوەندە پارە بۆ هاوکارییەکان خەرج دەکەین." ترەمپڕاشیگەیاند، "ئێمە تەنیا چەک بە ناتۆ دەفرۆشین و ئەوە بەڕاستی سەرسوڕهێنەرە. بایدن 350 ملیار دۆلاری خەرجکرد، منیش هیچم خەرج نەکرد، ئێمە پارە پەیدا دەکەین. بەڵام دەمەوێت شەڕیش ڕابگرم."

شاندێکی حکوومەتی هەرێمی کوردستان و حکوومەتی عێراق بە ئۆنلاین پرسی هەناردەکردنەوەی نەوت و زیادکردنی ئاستی بەرهەمهێنانی نەوت لە هەرێمی کوردستان تاوتوێ کرد. بەگوێرەی زانیارییەکان لە چوارچێوەی بڕیارەی ئەنجوومەنی وەزیران، کە دەبێت بڕی نەوتی بەرهەمهاتوو لە هەرێمی کوردستان بدرێت بە کۆمپانیای سۆمۆ جگە لە گلدانەوەی 50 هەزار بەرمیل نەوت بۆ بەکارهێنانی ناوخۆ، تاوەکوو کۆمپانیاکانی بەرهەمهێنانی نەوت و حکوومەتی عێراق ڕێک دەکەون، ئێوارەی ئەمڕۆ یەکشەممە 14ی ئەیلوولی 2025، شاندی دانوستانکاری هەرێمی کوردستان لەڕێگەی ئۆنلاینەوە لەگەڵ سێ وەزیری کوردی حکوومەتی عێراق پرسی هەناردەکردنەوەی نەوتی هەرێمی کوردستان تاوتوێ کرا. هاوکات هەر دوو شاندەکە گفتوگۆیان لەسەر ئەوە کردووە کە دەبێت لەدەستپێکردنەوەی هەناردەی نەوت تا ئەو کاتەی وەزارەتی نەوت و ئەپیکۆر دەگەنە ڕێککەوتن پەلە بکرێت، هاوکات دەبێت و قۆناغ بە قۆناغیش ئاستی بەرهەمهێنانی نەوت لە هەرێمی کوردستان زیاد بکرێت و تا دەگاتە ئاستی پێشووی. شاندی حکومەتی هەرێم پێکهاتبوون لە ئومێد سەباح، سەرۆکی دیوانی ئەنجوومەنی وەزیرانی هەرێم، ئامانج ڕەحیم، سکرتێری ئەنجوومەنی وەزیران و محەممەد کەمال، وەزیری سامانە سروشتییەکان، هەروەها شاندی حکومەتی عێراق لە بەنگین ڕێکانی و خالید شوانی و هەڵۆ عەسکەری پێکهاتبوون. ئەنجوومەنی دەوڵەت، ڕۆژی سێشەممەی داهاتوو، 16ـی ئەیلوولی 2025، دیاریکرد بۆ پێداچوونەوە و پێدانی ڕاوێژی یاسایی بە ئەنجوومەنی وەزیرانی عێراق لەبارەی کێشەی داهاتی نانەوتی لە نێوان هەردوو حکوومەتی فیدراڵی و هەرێمی کوردستان.

ئەمڕۆ  ئەندرو بیزلی، کونسوڵی گشتیی بەریتانیا لە هەرێمی کوردستان سەردانی لاهور شێخ جەنگی کردووە لە زیندانی کانی گۆمەی سلێمانی. سەرچاوەیەک لە بەرەی گەل ڕاگەیاند، ئەمڕۆ یەکشەممە ئەندرو بیزلی، کونسوڵی گشتیی بەریتانیا لە هەرێمی کوردستان سەردانی لاهور شێخ جەنگی لە زیندان کردووە، لە تەندروستییان پرسیوە و لاهوور شێخ جەنگی وتویەتی دۆخی باشە. سەرچاوەیەکەی بەرەی گەل راگەیاند، ئەمڕۆ یەکشەممە 14-9-2025، کۆنسووڵی بەریتانیا لە هەرێمی کوردستان بە سەرۆکایەتیی شاندێک سەردانی لاهوور شێخ جەنگی، سەرۆکی بەرەی گەلیان کردووە لە گرتووخانە. دواتر کۆنسووڵی بەریتانیا، سەردانی پۆڵاد شێخ جەنگیشی کردووە. بەپێی زانیارییەکان، ماوەی دوو کاتژمێر و نیو گفتوگۆیان لەگەڵ هەردووکیان کردووە و کۆمەڵیک پرسیاری تایبەتیان لێکردوون لەبارەی کۆی رووداوەکەی 22ی ئاب بەتایبەت لەگەڵ لاهوور شێخ جەنگی و هەروەها پرسیاری ئەوەیان کردووە ئایا ئەشکەنجە دراون یان هەوڵدراوە بە زۆر دانپێدانانیان لێ وەربگیرێت. بەپێی ئەو زانیارییانەی دەست کەوتوون، لاهوور شێخ جەنگی پێی گوتوون: "من هیچ شتێکم لەسەر نییە، بابەتەکە ململانێی سیاسی و هەرێماییەتییە، بۆیە بەو جۆرە رووبەڕووم بوونەتەوە و سەرجەم ئەو تۆمەتانەش رەتدەکەمەوە کە ئاراستەی من وهاوڕێیانم کراون". دواتر، کۆنسووڵی بەریتانیا بۆ ماوەی 30 خولەک بەتەنیا لەگەڵ کەسێکی دیکە کە نێردراوی بەریتانیا بووە لەگەڵ لاهوور شێخ جەنگی دانیشتوون و گفتوگۆیان کردووە، تەنانەت ئەندامانی دیکەی شاندە بەریتانیەکە و هێزە ئەمنییەکانیش لەو گفتوگۆیەدا ئامادە نەبوون. لاهوور شێخ جەنگی، بەشێکی تەمەنی لە بەریتانیا بەسەربردووە و وڵاتینامەی ئەو وڵاتەی هەیە. بەرەبەیانیی 22-8-2025، هێزە ئەمنییەکان لە سلێمانی دوای رووبەڕووبوونەوەیەکی سێ کاژێری، لاهوور شێخ جەنگی، پۆڵاد شێخ جەنگی و هێزێکی تایبەتی سەربە لاهوور شێخ جەنگییان دەستگیرکرد. دواتر دەزگای ئاسایشی هەرێم - سلێمانی، دانپێدانانی چەند کەسێکی بڵاوکردەوە کە گوتیان بە فەرمانی لاهوور شێخ جەنگی پلانی کوشتنی بافڵ تاڵەبانییان هەبووە. سەبارەت بەو دانپێدانانە، بورهان رەشید گوڵە، کە یەکێکە لە پارێزەرانی لاهوور شێخ جەنگی رایگەیاندووە: "کاک لاهوور هەمووی بینیوە و بە ئێمەشی گوت بەو شێوەیە نییە کە بڵاوکراوەتەوە." ئەو ئاماژەی بەوەشدا کە لێکۆڵینەوە لە دۆسیەکە هێشتا تەواو نەبووە.

 ڕۆژنامەى یه‌دیعۆت ئه‌حرونۆتى ئیسرائیلى لەڕاپۆرتێکدا ئەوە ئاشکرادەکات، دوای چەند ڕۆژێک لە هێرشەکەى ئیسرائیل، قەتەر هێشتا بێدەنگەو  چارەنووسی بەرپرسانی بزووتنەوەی حەماسى لەو وڵاتە باسنەکردوە. بەپێى سەرچاوەکانی ئەو ڕۆنامەیەکە ئاشکرایان کردووە: "بەرپرسانى قەتەر دواى هێرشەکە سەرکردەکانى حەمسیان گواستوەتەوە بۆ شوێنێکى نهێنى و پارێزراو رێگە نادەن هیچ جۆرە مۆبایل و تەلەفۆنێکیان پێبێت و ئەوەشیان قەدەغەکردوە کە لەگەڵ کەسانى دەرەوەى ئەو شوێنە پارێزراوە قسەبکەن و پەیوەندى بکەن بەکەسانى دیکەوە.  لە هەمان کاتدا بەرپرسانى حکومەتى میسر ئاسایش و هێزى ئەمنى زیاتریان بۆ زیاد نەهالا سەرۆکی جیهاد و ئەو کەسانە زیادکردوەو ڕێوشوێنەکانیان توندوتۆڵکردوە لەدەوروبەرى ئەوکەسانەى کە لەلایەن ئیسرائیلەوە ئازادکراون و ئیستا لە قاهیرە دەمێننەوە - و پەیامێکی هەڕەشەئامێزیشیان بۆ ئیسرائیل ناردووە.  سەرچاوە فەلەستینییەکان بانگەشەى ئەوەدەکەن: هاوکێشەکە لەدواى هێرشەکەى قەتەر گۆڕاوە ئیستا  میسر چیتر تەنیا نێوەندگیری نییە، بەڵکو پارێزەری بەرپرسانى باڵاى حەماسە. بەپێى ڕاپۆرتى ڕۆژنامە ئیسرائیلیەکە هێرشە شکستخواردووەکەی ئیسرائیل بۆ سەر بارەگاکانی حەماس لە دەوحە وایکردوە میسر ڕێوشوێنی ئەمنی بێ وێنەی لە دەوری بەرپرسانی باڵای فەلەستین لە قاهیرە بگرێتەبەر - لەنێویاندا ئەوانەی لە گرێبەستی گۆڕینەوەی بارمتەدا ئازادکراون. لە چەند ڕۆژی ڕابردوودا دەزگای هەواڵگری میسر سیستەمی بەرگریی لە دەوری بەرپرسانی باڵای حەماس و جیهادی ئیسلامی کە لەو وڵاتەن بەهێزتر کردووە.  لە ناوە دیارەکان: زیاد نەحەلە ئەمینداری گشتی جیهادی ئیسلامی، و شانبەشانی ئەویش فەلەستینیەکان کە بە بارمتە ئازاد کران و لە میسر وەرگیراون لە چوارچێوەی ڕێکخستنە تایبەتەکانی مانەوە. زیاد نەهالە تەمەن 72 ساڵ، لە دایکبووی شاری خان یونس، لە ئێستادا بە یەکێک لە کەسایەتییە باڵا و کاریگەرەکانی گۆڕەپانی فەلەستین دادەنرێت. لە ساڵی ٢٠١٨ەوە وەک ئەمینداری گشتی جیهادی ئیسلامی کاری کردووە. لە ڕوانگەی ئیسرائیلەوە، نەهالە لە ئێستادا وەک ئامانجی ژمارە سێ بۆ تیرۆرکردن، لە دوای سەرکردە باڵاکانی حەماسەوە ڕیزبەندی کراوە. هەروەها ئەمریکا بە "تیرۆریستێکی باڵای جیهانی" پێناسەی دەکات و تەنانەت وەزارەتی گەنجینەی ئەمریکا پاداشتی ملیۆنان دۆلاری پێشکەش کردووە بۆ هەر زانیارییەک کە ببێتە هۆی دەستگیرکردنی. لەلایەکى دیکەوە بنیامین ناتانیاهۆ، سەرۆکوەزیرانی ئیسرائیل شەوی ڕابردوو ئاماژەی بەوەدا کە ئیسرائیل دەستبەرداری ئامانجی نەهێشتنی سەرکردایەتی بزووتنەوەی حەماس نەبووە، گرنگ نییە سەرکردە باڵاکانی ئەو ڕێکخراوە تیرۆریستییە لە کوێدا خۆیان حەشارداوە.  ناوبراو لە هەژماری خۆی لە تۆڕی ئێکس نێتۆرک بە زمانی ئینگلیزی نووسیویەتی "ئەوان گرنگی بە خەڵکی غەززە نادەن. ئەوان ڕێگرییان لە هەموو هەوڵەکانی ئاگربەست کردووە بۆ ئەوەی شەڕەکە تا کاتێکی نادیار ڕابکێشن". "ڕزگاربوون لێیان، بەربەستی سەرەکی بۆ ئازادکردنی بارمتەکان و کۆتاییهێنان بە شەڕەکە لادەبات".

ئەنجوومەنی نوێنەرانی ئەمەریکا تەرخانکراوی دارایی وەزارەتی جەنگ بۆ ساڵی 2026 پەسەندکرد بڕی ( 130)  ملیۆن دۆلاری بۆ هێزەکانی سوریای دیموکرات تەرخانکردووە. لەو ژمارەیە بڕی (65) ملیۆن دۆلاری بۆ موچەی هێزەکانی هەسەدەیە، بڕی (15) ملیۆن دۆلاری بۆ راهێنان و کڕینی چەکە، بڕی (32) ملیۆن دۆلاری بۆ هاوکاری لۆجستی و چاککردنەوەو وەرشەیە. جیا لەوەش هەر ئەمڕۆ ئەمریکا لە دەروازەی وەلیدی سنوری نێوان رۆژئاوا و هەرێمی کوردستان،30 بارهەڵگری پڕ لە چەک و پێداویستی لۆجیستی رەوانەی بنکەی قەسرک لە دەوروبەری حەسەکە کردوە. پنتاگۆن، لە بەیاننامەیەکدا ئاماژەی بەوەکردووە: ئەمریکا پابەندە بە بەدیهێنانی شکستی هەمیشەیی داعش لەڕێگەی پشتیوانیکردنی هێزە هاوبەشە متمانەپێکراوەکان،  بۆ پاراستنی فشارە بەردەوامەکان لەسەر ئەو رێکخراوە. جەختیشكردووە لە بەردەوامبونی ئەمریکا لە پاڵپشتیکردنی هێزەکانی سوریای دیموكرات، لە باکوری رۆژهەڵاتی سوریا و سوپای سوریای ئازاد، کە لە سێگۆشەی سنوری نێوان سوریا و ئوردن و عێراق جێگیرن، ئامانجی ئەم پشتیوانییەش بەرپەرچدانەوەی سەرهەڵدانەوەی رێکخراوەکە و رێگریکردنە لە سەرلەنوێ بڵاوبونەوەی. ئەو بودجەیەی ئەمریكا بۆ ساڵی دارایی (٢٠٢٦) بۆ هاوكاریكردنی هێزە هاوپەیمانەكانی لە سوریا دیاریكردووە، نزیکەی (١٣٠) ملیۆن دۆلارە، کە بڕێك کەمترە  بە بەراورد بە ساڵی پێشوو. بودجەكەی پنتاگۆن بۆ پاڵپشتیی هاوپەیمانەكانی لە سوریا بۆ شەڕی روبەڕوبوونەوەی پاشماوەكانی داعش و پاراستنی كامپەكانی هۆل و رۆژ تەرخان دەكرێت. وەزارەتی جەنگى ئەمەریكا وردەكاریی زیاتری لەبارەی بودجەی ساڵی 2026 بڵاوكردووەتەوە و دەڵێت، ئەو 130 ملیۆن دۆلارە بەشێكی تەرخانكراوە بۆ موچەی ئەو هێزانە كە بڕەكەی 65 ملیۆن دۆلارە، بودجەی پڕچەككردن و مەشقی سەربازییش 15 ملیۆن و 600 هەزار دۆلارە و بودجەی پاڵپشتی لۆجستی 32 ملیۆن دۆلار و بودجەی فریاگوزاریش یەك ملیۆن و 500 هەزار دۆلارە. راشیگەیاندووە، بودجەیەك تەرخانكراوە بۆ تێچووی دابینكردنی چەكی سوك و قورسی ئەی كەی 47 و پی كەی ئێم و دۆشكە و گوللە و ئۆتۆمبیلی سەربازیی و گواستنەوە، جلوبەرگ، ئامرازی پەیوەندیكردن بە بەهای شەش ملیۆن و 500 هەزار دۆلار. ئەوەش لە كاتێكدایە پێشتر پیت هێگست وەزیری جەنگى ئەمریكا رایگەیاند، بەمزوانە بۆ یەكەمجار بودجەی وەزارەتی بەرگری دەگاتە یەك تریلیۆن دۆلار. لە مانگی نیسانی رابردووش دۆناڵد ترەمپ سەرۆكی ئەمریكا لەكاتی پێشوازیی لە بنیامین ناتانیاهۆ سەرۆك وەزیرانی ئیسرائیل رایگەیاند، بودجەی بەرگریی بۆ نزیكەی یەك ترلیۆن دۆلار بەرز دەكەنەوە و دەبێتە گەورەترین بودجە كە تائێستا بۆ كەرتی سەربازیی تەرخان كرابێت. هەر لەچوارچێوەى ئەو هاوکاریانەى وەزارەتی جەنگی ئەمریکادا وەزارەتى بەرگری و دژەتیرۆری عێراق 114 ملیار دینارو وەزارەتی پێشمەرگەى حکومەتى هەرێم 61 ملیار دینار تەرخانکراوە لەساڵى ٢٠٢٦دا.

وەزارەتی خوێندنی باڵا و توێژینەوەی زانستیی هەرێمی کوردستان بە نووسراوێک داوا لە سەرجەم زانکۆ حکومییەکان دەکات، ناوی دەرچووانی سێ یەکەمەکان، هەموو دەرچووانی پزیشکی، تەندروستی و بەشە پزیشکییەکانی ساڵانی خوێندنی 2017-2018 تاوەکو ساڵی 2024-2025یان بۆ بنێرن بۆ ناردنیان بۆ وەزارەتی دارایی عێراق بە مەبەستی دامەزراندن. نووسراوەکە ژمارە 17010 و رێککەوتی 14-09-2025 و واژۆی د. توانا نەجەف، بەڕێوەبەری گشتیی فەرمانگەی کارگێڕی و دارایی وەزارەتی خوێندنی باڵا و توێژینەوەی زانستیی هەرێمی کوردستانی لەسەرە و بۆ هەموو زانکۆکان نێردراوە. د. توانا نەجەف بە تۆڕی میدیایی رووداوی گوت: "ئەوانەی لە بەشەپزیشکی و تەندروستییەکان داوای ناوەکانیان کراوە، سەرجەم دەرچووانی ئەو بەشانەن لەو ساڵانەدا نەوەک تەنیا یەکەمەکان". بەڕێوەبەری گشتیی فەرمانگەی کارگێڕی و دارایی وەزارەتی خوێندنی باڵا گوتی: "دوای گەڕانەوەی ناوەکان، سەرجەمان دەگەیێنینە وەزارەتی دارایی عێراقی فیدراڵ بۆ رەزامەندیدان بە دامەزراندنیان". لەبارەی دەرچووانی پێش ئەو ساڵانەی لە نووسراوەکەدا دیاری کراوە، د. توانا نەجەف گوتی: "ئەوانەی پێش ساڵی 2017 لە رابردوودا نێردراون بۆ وەزارەتی دارایی عێراق".   دەقی نووسراوەکەی وەزارەتی خوێندنی باڵا:   ئاماژە بە نووسراوی وەزارەتی دارایی و ئابووری/ بەڕێوەبەرایەتیی گشتی بودجە/ بەڕێوەبەرایەتی میلاک ژمارە (3859) لە رێککەوتی 19-08-2025، ئاراستەی نووسراوی ئەنجوومەنی وەزیران/سەرۆکایەتیی دیوان کراوە، ئاماژە بە نووسراوی سەرۆکایەتی دیوان/فەرمانگەی کاروباری کارگێڕی و دارایی ژمارە (10547) لە رێککەوتی 28-08-2025 کە هاوپێچەکەی نووسراوی وەزارەتی دارایی و ئابووری/بەڕێوەبەرایەتی گشتیی بودجە/ بەڕێوەبەرایەتی میلاکات ژمارە (3859) لە رێککەوتی 19-08-2025 کە هاوپێچەکەی نووسراوی وەزارەتی دارایی عێراقی فیدراڵ ژمارە (31453) لە رێککەوتی 08-04-2025 تایبەت بە دەرچووانی (سێ یەکەمەکان) زانکۆکان و هەڵگرانی بڕوانامەی باڵا و دەرچووانی (پزیشکی گشتیی و بەشە تەندروستی و پزیشکییەکان) کە لە خشتەی بودجەی ئیتیحادی دیاریکراوە دەنێرین بۆتان.   داوا لە بەڕێزتان دەکەین لە ماوەی یەک مانگدا ژمارەی کۆی گشتیی دەرچووانی سێ یەکەمەکان و دەرچووانی (پزیشکی گشتی و بەشە تەندروستی و پزیشکییەکان) هەڵگرانی بڕوانامەی باڵا کە تاوەکو ئێستا دانەمەزراون، ناوەکانیان بنێرن بۆ ساڵانی (2017-2018) تاوەکو (2024-2025) بە زمانی عەرەبی و بە فایلی ئەکسڵ لەسەر سیدی بە گوێرەی خشتەی هاوپێچ بۆمان رەوانە بکەن، بۆ ئەوەی بتوانین لە پێویستی میلاکات و رەشنووسی بودجەی خەمڵێندراوی ساڵی 2026 جێگای بکەینەوە.

له‌ژێر ناڕه‌زایه‌تى و گردبوونه‌وه‌ى ده‌رچوانى دانه‌مه‌زراو، ده‌ستبه‌كاربوون بۆ ٥٢ فه‌رمانبه‌ر له‌ پارێزگاى هه‌ڵه‌بجه‌ ڕاگیرا، نوێنه‌رى ده‌رچووانى دانه‌مه‌زراویش ده‌ڵێت: ده‌بێت دامه‌زراندنه‌كه‌ هه‌ڵبووه‌شێته‌وه‌ له‌ ده‌سه‌ڵاتى سه‌ره‌وه‌ بێت یاخود له‌خواره‌وە. نوخشە ناسیح پارێزگاری هەڵەبجە بڕیاریدا دەستبەكاربوونی (52) فەرمانبەر تازەدامەزراو بۆ دیوانی پارێزگای هەڵەبجە رابگرێت، ئەمە بەهۆی ناڕەزایەتی و گردبوونەوەی دەرچووانی دانەمەزراوی پارێزگاكە.  بۆ چوارەم رۆژ، ئەمڕۆ جارێكی تر دەرچووانی دانەمەزراوی هەڵەبجە بۆ دەربڕینی ناڕەزایەتی چوونەوە بەردەم بینای پارێزگا. محه‌مه‌د یاسین نوێنه‌رى ده‌رچووانى دانه‌مه‌زراوی هەڵەبجە دوای كۆبوونەوەی لەگەڵ نوخشە ناسیحی پاریزگار، ئاشكرایكرد، پارێزگار دەستبەكاربوونی ئەو 52 فەرمانبەرەی راگرتووە. وەكو خۆیان دەڵێن، پارێزگاری هەڵەبجە داوای لە دەرچووانی دانەمەزراو كردووە نوسراوێك بنوسن بۆ ئەوەی لەرێگەی پاریزگاری هەڵەبجەوە بەرزبكرێتەوە بۆ (ئومێد سەباح)ی سكرتێری ئەنجومەنی وەزیران، تێیدا داوای لێبكرێت دەستبەكاربوونی ئەو 52 فەرمانبەرە رابگرێن، چونكە وەكو ئەوان دەڵێن" ئه‌م دامه‌زراندنانە‌ پێشێلى پێنج مادده‌ى یاسایی کردووە". بەپێی زانیارییەكان، ئەو 52 كەسی دامەزراون، بەشێكیان پێشتر وەكو خۆبەش كاریان كردووەو ئێستا بەشێوەی هەمیشەیی دامەزراندنیان بۆ كراوە.

ئەنجومەنی دەوڵەت بڕیاریدا بانگهێشتی دوو راوێژكاری یاسایی لە وەزارەتی دارایی و دادی هەرێم بكات، بۆ كۆبوونەوەی داهاتوو لە رۆژی سێشەممە . لە کۆبوونەوەی ڕۆژی سێشەممە 9-9-2025ـی ئەنجوومەنی وەزیرانی عێراق، محەممەد شیاع سوودانی پرسی داهاتی نانەوتیی هەرێمی کوردستانی بۆ ئەنجوومەنی دەوڵەت نارد، بۆ ئەوەی بۆچوونی خۆیان لەسەر ئەو بابەتە بدەن.  بەپێى زانیاریەکان ئەمڕۆ کۆبوونەوەی ئەنجوومەنی ئیدارەی دەوڵەت ناکرێت، چاوەڕوان دەکرێت بکەوێتە ڕۆژی سێ شەممە. بەپێى زانیاریەکان ئەنجومەنی دەوڵەت هەوڵدەدات رۆژی سێ شەممە بەر لە كۆبوونەوەی ئەنجومەنی وەزیران رونكردنەوەی خۆی بخاتەڕوو، ئەگەر ئەنجومەنی دەوڵەت بەر لە كۆبوونەوەی ئەنجومەنی وەزیران نەیتوانی راپۆرتی خۆی پێشكەش بكات، ئەوا رۆژی چوار شەممەی جارێكی تر كۆدەبێتەوە. بەگوێرەی یاسای ئەنجوومەنەکە ڕێژەیەکی دیاریکراوی ئامادەبوونی ئەندامان نییە بۆ بەستنی کۆبوونەوە واتە؛ دەکرێت کۆبوونەوە لەبارەی دۆسیەیەک بکرێت بە ئامادەبوونی دەیان ئەندام و زیاتر هاوکات دەکرێت بە ئامادەبوونی 10 ئەندام و کەمتر کۆبوونەوە ببەسترێت، بەڵام هەندێک ڕێکاری کارگێڕی و یاسایی هەن گرنگ و پێویست بگیرێنەبەر بۆ شەرعیەتیدان بە کۆبوونەوەکانی ئەنجوومەنی دەوڵەت. مەرج نییە بابەتێک لەوانەش پرسی داهاتی نانەوتیی هەرێمی کوردستان لە کارنامە هەبێت تاوەکو کۆبوونەوە و بڕیاری لەسەر بدرێت بەشێوەیەک دەکرێت بابەتێک لە کارنامە نەبێت و ئەنجوومەنەکە گفتوگۆی لەبارەوە بکات. ئەنجومەنی دەوڵەت (مجلس الدوله‌) لە عێراقدا، کە یەکێکە لە دامەزراوە یاساییەکانی وڵات، ڕۆڵێکی یەکلاکەرەوە دەگێڕێت لە ڕێکخستنی ژیانی گشتی و دابینکردنی دادپەروەریی کارگێڕیی. ئەم دامەزراوەیە وەک دەستەیەکی سەربەخۆ كارده‌كات، سه‌رۆكه‌كه‌ى عه‌ره‌بێكى شیعه‌یه‌ و ناوى د. كه‌ریم خه‌میس خه‌سباكه‌. هاووڵاتیان، فەرمانبەران و دامەزراوە حکومییەکان، دەتوانن پەنا ببەنە بەر ئەنجومەنی دەوڵەت کاتێک بڕیارێکی کارگێڕی بە نایاسایی دەزانن، یان کێشەیەکیان لەگەڵ فەرمانگەکەیاندا هەیە، یان پێویستیان بە ڕاوێژ و شیکردنەوەی یاسایی هەیە. هەروەها لە کاتی ناکۆکی نێوان وەزارەتەکانیشدا.

عەبدوڵا ئۆجەلان، رابەری زیندانیكراوی پارتی كرێكارانی كوردستان نامەیەکی بۆ كەسایەتی و سەرکردەی هۆزەكانی ناوچەی جزیرە، دەیرزور، رەقە و تەبقە ناردووە. لە نامەکەدا ئۆجەلان رایگەیاندووە: یەکڕیزی و پشتیوانی ئێوە لە کورد لەسەر بنەمای سیستەمی نەتەوەیی دیموکراسی گرنگییەکی گەورەیە. ڕێبەر ئاپۆ لەبەشێکى دیکەى نامەکەى بۆ شیخ و پیرانی هۆزەکانی نیشتەجێی هەرێمەکانی دێرەزۆر، جزیرە، ڕەقە و تەبقا و وتی: "پاڵپشتی و پشتیوانی خوشک-برایەتی و  یەکێتی نێوان گەلی کورد و عەرەبم، کە خاوەن بنەمایەکی مێژووییە." پەیامەکەی ڕێبەر ئاپۆ بەم شێوەیەیە: "بۆ شێخ و پیرانی هەرێمەکانی جزیرە، دێرەزۆر، ڕەقە و تەبقا: دۆستانی هێژا: لەسەرەتادا بە دڵخۆشی، خۆشەویستی و ڕێزدارییەوە سڵاوتان لێ دەکەم. یەکێتی و پشتگیریتان لەسەر بنەمای سیستەمی نەتەوەی دیموکراتیک هەڵگری مانادارییەکی مەزنە. ئێوە بەم یەکێتییەتان بناغەیەکی مێژوویی نوێ، کە باوەڕی بە پەیوەندی و هاوپەیمانی نێوان گەلانی کورد و عەرەب بونیاد دەنێن. لە دڵی مێژوو و ڕابردووتاندا، لە نێوان هەردوو گەلانی کورد و عەرەب پەیوەندی هەیە. لە قوڵایی مێژوودا، دۆستایەتی و برایەتی نێوان گەلانی عەرەب و گەلی کورد هەمیشە لە پێشینە بووە. تەنانەت ئەم دۆستایەتییە، لە سەردەمی دەرکەوتنی ئیسلام و بڵاوبوونەوەی بە پێشەنگایەتی پێغەمبەر محەمەد، ڕێگەی بە زۆربەی کوردەکان دا بە ئاسانی بەشداری ناو ئاینی ئیسلام ببن. هۆکاری سەرەکی پەیوەندی پتەوی نێوان گەلانی کورد و عەرەبە. ئەم پەیوەندییە خوشک-برایەتییە لە نێوان ئەو دوو گەلەدا بۆ چەند سەدەیەک لە دوای ئیسلام بەردەوام بوو و گەشەی کرد. ئەم پەیوەندییە کە ئەمڕۆ ئێوە بەڕێوەی دەبەن لەلایەنێکەوە مێژووییە و لەلایەنێکی دیکەوە کۆمەڵایەتییە. هەروەها خاوەن بناغەیەکی سیاسیشە، هەربۆیە واتا و گرنگییەکی گەورە بەم هەڵوێست و یەکێتییە لە سووریا دەدەن. پشتگیریی لە خوشک-برایەتی و هاوپەیمانی نێوان گەلانی کورد و عەرەب دەکەم، چونکە بناغەیەکی مێژوویی هەیە. لەسەر ئەم بنەمایە، خۆمان پێشخست و دیداگامان لەسەر بنەمای خوشک-برایەتی و نەتەوەی دیموکراتیک خستەڕوو. دەبێت هەمووان یەکسان بن، ئازاد بن، پێکەوەبژێن، خۆیان بەڕێوەببەن. دەبێت لەسەر ئەم بنەمایە یەکسانی و دادپەروەریی بونیادبنرێت. دەبێت کورد و عەرەب پێکەوەبژێن. ئەمەش گرێدراوە بە پشتگیرییتان بە قەسەدەوە. پشتگیریتان بۆ قەسەدە هەڵگری واتایەکی گەورەیە. دۆستانی هێژا: ئێوە دەتوانن ڕۆڵیکی گرنگ و مێژوویی لە بونیادنانی سووریایەکی دیموکراتیک، ئارام، یەکگرتوو و دادپەروەر بگێرن. گرنگە عەرەب، کورد، سوریان-ئاشووری و هەر کەسێک کە لەسەر ئەم خاکە پیرۆزە دەژێت بۆ ئەم برایەتییە مێژووییە تێبکۆشێت. من بەم هیوا و باوەڕییەوە لەباوەشتان دەگرم. جارێکی دیکە بەڕێزدارییەوە سڵاو لە هەمووتان دەکەم. هیوای سەرکەوتن و تەندروستیتان بۆ دەخوازم. سڵاوی دۆستانە و برایەتی ٢٨ـی تەمووزی ٢٠٢٥ عەبدوڵا ئۆجالان دوورگەی ئیمراڵی."

کۆمسیۆنی سەربەخۆی هەڵبژاردنەکانی عێراق بڕیاریداوە لە مانگی 11 بەهۆی بەڕێوەچوونی هەڵبژاردن لەسەرجەم ناوەندەکانی خوێندن بۆ ماوەی نۆ ڕۆژ پشوو بێت، بەپێى بەدواداچوونەکان ئەم پشووە هەرێمی کوردستانیش دەگرێتەوە. جومانە غەلای، وتەبێژی کۆمسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردنەکان ڕاگەیاند، بڕیاردراوە لە ڕۆژی 5 تاوەکو 13ـی تشرینی دووەم واتا مانگی 11، لەسەرجەم ناوەندەکانی خوێندن پشوو بێت، بە ناوەندەکانی هەرێمی کوردستانیشەوە. ئەمەش وەک بەکارهێنانی ئەو ناوەندانە بۆ بنکەی دەنگدان. بڕیارە ڕۆژی 11-11-2025 هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراق لە سەرجەم پارێزگاکان بەڕێوەبچێت، ئامادەکارییەکان دەستیانپێکردووە و ناوەندەکانی خوێندن وەکو بنکەی دەنگدان دیاری دەکرێن. بەگوێرەی وتەی جومانە غەلای، لەسەرتاسەری عێراق هەشت هەزار بنکە و 30 وێستگەی دەنگدان هەیە. بڕیاره‌، سبه‌ینێ کۆمسیۆنی عێراق تیروپشک بۆ کارمەندانی بنکەکانی دەنگدان بکات، ٢٥٠ هەزار کەس وەردەگرێت و مووچەشی بۆ دیاریكردوون كه‌ لە نێوان ١٥٠ هەزار بۆ ٤٠٠ هەزار دینارە. ئەمڕۆ شەممە ١٣ـی ئەیلولی ٢٠٢٥، جومانە غەلای، وتەبێژی کۆمسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردنەکانی عێراق رایگەیاند، كه‌ تیروپشکەکە کاتژمێر ١١ـی پێشنیوەڕۆی سبەی لە نووسینگەی سەرەکیی کۆمسیۆن لە بەغدا به‌ڕێوه‌ده‌چێت.

هەموو چاوەکان لەسەر دەوحەی پایتەختی قەتەرە کە سبەی دووشەممەی داهاتوو میوانداری لوتکەی بەپەلەی عەرەبی و ئیسلامی دەکات بۆ تاوتوێکردنی هێرشە بێ وێنەکەی ئیسرائیل بۆ سەر دەوڵەتی قەتەر. گوتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی قەتەر رۆژی شەممە رایگەیاند، وڵاتەکەی رۆژی دووشەممە میوانداریی لووتکەیەکی وڵاتانی عەرەبی و ئیسلامی دەکات. ئامانج لە کۆبوونەوەی سەرکردەی ئەو وڵاتانە سەرکۆنەکردن و رەتکردنەوەی ئەو هێرشەی ئیسرائیلە کە هەفتەی رابردوو کردیە سەر قەتەر. ماجد محەممەد ئەنساری، گوتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی قەتەر رایگەیاند، رۆژی یەکشەممە، وەک ئامادەکارییەک، وەزیرانی دەرەوەی وڵاتانی عەرەبی و ئیسلامی رەشنووسی راگەیێندراوێک ئامادە دەکەن بۆ سەرکۆنەکردنی هێرشەکەی ئیسرائیل بۆسەر قەتەر. سکرتێری ئەنجوومەنی باڵای ئاسایشی نیشتمانیی ئێران، هۆشداری دەداتە وڵاتانی ئیسلامی و داوایان لێدەکات لە بەرامبەر ئیسرائیل ناوەندی ئۆپەراسیۆنە هاوبەشەکان پێکبهێنن. عەلی لاریجانی سکرتێری گشتیی ئەنجومەنی ئاسایشی نەتەوەیی ئێران دوێنێ، لە پێش ئەنجامدانى ئەو لوتکەیەی کە سەرۆک کۆماری ئێران تێیدا بەشدار دەبێت، داوای لە وڵاتانی ئیسلامی کرد: بەستنی کۆنفڕانسێکی پڕ لە وتار بەبێ دەرئەنجامی کردەیی، وەک ئەوەی لە کۆبوونەوەکانی ئەنجومەنی ئاسایشدا ڕوودەدات، بە شێوەیەکی کاریگەر هاوتایە لەگەڵ دەرکردنی فەرمانی نوێ بۆ هێرشکردنە سەر قەوارەی زایۆنیستی.  سەرچاوەیەکی ئاگاداری میسری بە ئەلعەرەبی ئەلجەدیدی ڕاگەیاندووە، عەبدولفەتاح سیسی، سەرۆککۆماری تورکیا "بەشداری لە لوتکەکەدا دەکات، ئەمەش هەنگاوێکە کە نیشانەی نیگەرانی قوڵی میسرە بۆ یەکخستنی هەڵوێستە عەرەبی و ئیسلامییەکان سەبارەت بە دەستدرێژی ئیسرائیل و دۆزینەوەی میکانیزمی هاوبەش بۆ ڕووبەڕووبوونەوەی. بەگوێرەی ئەو سەرچاوەیە، قاهیرە پێی وایە پێویستە لە لوتکەکەدا بڕیارێک دەربکات کە "لەگەڵ قەبارەی دەستدرێژییەکە بگونجێت" و شکۆ بۆ کردەوەی هاوبەشی عەرەبی بگەڕێنێتەوە، کە لەم چەند ساڵەی دواییدا دابەزینی بەخۆیەوە بینیوە. بە گوتەی ئەلعەرەبی ئەلجەدید، لە لوتکەدا چەندین ڕێگەی ئەگەری بۆ بڕیاردان لەبەرچاو دەگیرێن. یەکەمیان ئیدانەکردنی ڕوونی دەستدرێژی ئیسرائیلە بۆ سەر قەتەر، بە پێشینەیەکی مەترسیدار دەزانێت کە سەروەری دەوڵەتانی عەرەبی و ئیسلامی تێکدەدات.  دووەمیان هەوڵێکی دیپلۆماسی هاوئاهەنگە لە ناو ئەنجومەنی ئاسایش و نەتەوە یەکگرتووەکان و ڕێکخراوە ئیسلامی و نێودەوڵەتییەکان بۆ فشارخستنە سەر ئیسرائیل و بەرپرسیار کردنی ئەو پەرەسەندنە. ئەمە جگە لە ڕێوشوێنە ئابوری و میدیاییەکان، کە ڕەنگە بایکۆتیش لەخۆ بگرێت، بۆ زیادکردنی تێچووی دەستدرێژییەکە. سێیەمیان جەختکردنەوە لەسەر یەکڕیزی و پێویستی تێپەڕاندنی جیاوازییە عەرەبی و ئیسلامییەکان لە بەرامبەر هەڕەشە هاوبەشەکاندا. رۆژی هەینی، ئیمارات کە یەکێکە لەو دوو وڵاتەی کەنداو کە لە ساڵی 2020 پەیوەندییەکانیان لەگەڵ ئیسرائیل ئاسایی کردەوە، رایگەیاند کە جێگری باڵیۆزی ئیسرائیلی لە ئەبوزەبی بانگهێشت کردووە بۆ ئەوەی بە فەرمی ناڕەزایەتیی پێ بگەیێنێت.

بۆ چاره‌سه‌رێكی دادپه‌روه‌رانه‌ و گشتگیر بۆ پرسی كورد، ئه‌نجوومه‌نی نیشتمانیی كورد لە سووریا جه‌ختی له‌ پێویستیی ئه‌نجامدانی گفتوگۆی ڕژد له‌گه‌ڵ حكوومه‌تی وڵاتەکەی كرده‌وه. لە بەیاننامەیەکدا، ئه‌نجوومه‌نی نیشتمانیی كورد لە سووریا داوا دەکات، بۆ دیاریكردنی شێوازی حکوومڕانی داهاتووی ده‌وڵه‌تی سووریا، هەروەها بۆ چاره‌سه‌رێكی دادپه‌روه‌رانه‌ و گشتگیر بۆ پرسی كورد، گفتوگۆی ڕژد له‌گه‌ڵ حكوومه‌تی ئەو وڵاتە بکرێت. ئه‌نجوومه‌نه‌كه‌ له‌ بەیاننامەکەدا داوای " هاوكاری و كاری هاوبه‌ش له‌نێوان ته‌واوی پێكهاته‌كانی گه‌لی سووریا دەکات، دەڵێت: پێویستە ئەو کارە هاوبەشانە به‌ شێوه‌یه‌ك بێت، گه‌ره‌نتیی به‌دیهاتنی ئاواته‌كانی هه‌مووان بكات له‌ ده‌وڵه‌تێكی دیموكراتیی فره‌یی كه‌ ته‌واوی پێكهاته‌كانی سووریا له‌ خۆ بگرێت". له‌ بەیاننامە‌كه‌دا داواشكرا، سه‌رنج بخرێته‌ سه‌ر قۆناغی بنیاتنانی ده‌وڵه‌تی نوێی سووریا كه‌ پێویستی به‌ به‌شداریی كارا و گشتگیرانه‌ی ته‌واوی پێكهاته‌كانی كۆمه‌ڵگه‌ی سووریا هه‌یه، هاوکات ئەنجوومەنەکە ئاماژە‌ی به‌ ڕۆڵی گه‌لی كورد کردووە له‌ په‌ره‌پێدانی ژیانی سیاسی له‌ سووریا، سه‌ره‌ڕای ئه‌و په‌راوێزخستن و نكۆڵیكردنه‌ی له‌ مافه‌ نه‌ته‌وه‌ییه‌كانی دەکرێت. دوێنێ شەممە 13ـی ئەیلوولی 2025، ئیبراهیم بڕۆ، ئەندامی کۆمیتەی پەیوەندییەکانی دەرەوەی ئەنەکەسە بە کوردستان24 گوت: هیچ لایەنێک لە ڕۆژئاوای کوردستان داوای جیابوونەوە و سەربەخۆیی نەکردووە، هاوکات ئێستا دۆخێکی جیاواز و ئەرێنی بۆ کورد لە سووریا دروست بووە، حکوومەتی ئێستای سووریا دەرفەتی داوە، کورد لە ڕێگەی دەستوور و گفتوگۆوە مافەکانی بەدەست بهێنێت. لە 10ی ئاداری 2025، ئەحمەد شەرع، سەرۆکی سووریا و مەزڵووم عەبدی، فەرماندەی هێزەکانی سووریای دیموکرات(هەسەدە)، بۆ یەکخستنی دامەزراوە مەدەنی و سەربازییەکانی باکووری ڕۆژهەڵاتی سووریا بە حکوومەتی نوێی سووریا،ڕێککەوتنێکیان واژۆ کرد، ڕێککەوتنەکە پرسی دەروازە سنوورییەکان، فڕۆکەخانە و کێڵگەکانی نەوت و گاز، هەروەها یەکپارچەیی خاکی سووریای لەخۆگرتبوو، هەروەها دابەشکردنیشی ڕەتکردەوە، لەو کاتەوە چەندین دانیشتنی دانوستاندن لەنێوان هەردوولا بەڕێوەچووە، بەڵام هیچ پێشکەوتنێک لەم بارەوە نەهاتووەتە دی.

ئەمڕۆ ئەنجوومەنی نوێنەرانی عێراق کۆدەبێتەوە بۆ دەنگدان لەسەر 11 پڕۆژەیاسا، کە گرنگترینیان وزەی نوێبووەوە، دەسەڵاتی رێکخستنی ئەتۆمی و سێیەمین هەمواری یاسای قەرەبووکردنەوەی ئەو کەسانەیە، کە لە سەردەمی دەسەڵاتی بەعسدا بەشێکی جەستەیان لەدەستداوە. لەلایەکی دیکەوە لیژنەی کاری پەرلەمان ڕایگەیاند، یاسای نوێی "ڕێکخراوی سەندیکاکان" کە لەلایەن لیژنەکەوە ئامادەکراوە، دوای تەواوکردنی خوێندنەوەی دووەمی لە ئەنجومەنی نوێنەران ئامادەیە بۆ دەنگدان. لیژنەکە جەختی لەوە کردەوە کە ئەم یاسایە نوێنەرایەتی بڕگەیەکی سەرەکی دەکات لە ڕێگای ئازادییەکانی سەندیکاکان. بەشی ڕاگەیاندنی ئەنجوومەنی نوێنەران، ڕۆژى  شەممە کارنامەی دانیشتنەکەی سبەی دووشەممەى  بڵاوکردەوە، بریتی بوو لە دەنگدان لەسەر یاسای پێشنیارکراوی هەموارکردنەوەی یاسای سێیەم بۆ قەرەبووکردنەوەی ئەو کەسانەی کە زیانیان بەرکەوتووە کە بەشێک لە جەستەیان لەدەستداوە لە ئەنجامی پراکتیکەکانی ڕژێمی پێشوو، ژمارە (5ی ساڵی 2009)، وەک هەموارکراوە، هەروەها دەنگدان لەسەر یاسای پێشنیارکراوی هەموارکردنەوەی یاسای... یاسای یەکەم بۆ یاسای دەسەڵاتی نیشتمانی بۆ ڕێکخستنی ئەتۆمی و تیشکی و کیمیایی و بایۆلۆجی، ژمارە (١ی ساڵی ٢٠٢٤). بەگوێرەی بەرنامەی کار، دانیشتنەکە بریتی دەبێت لە دەنگدان لەسەر ڕەشنووسی یاسای ڕێکخستنی وزەی نوێبووەوە، دەنگدان لەسەر ڕەشنووسی یاسای تەندروستی دەروونی، هەروەها دەنگدان لەسەر ڕەشنووسی یاسای پەسەندکردنی ڕێککەوتنی هاندان و پاراستنی یەکتری وەبەرهێنان لە نێوان حکومەتەکانی کۆماری عێراق و شانشینی سعودیە. 

مارکۆ روبیۆ، وەزیری دەرەوەی ئەمریکا رۆژی شەممە و لە کاتی بەڕێکەوتنی بۆ رۆژهەڵاتی نێوەڕاست رایگەیاند، ئەمریکا لە هێرشەکانی ئیسرائیل بۆ سەر حەماس لە قەتەر "نیگەرانە"، بەڵام هێرشەکە ئەو هاوپەیمانییە ناگۆڕێت کە لەنێوان واشنتن و ئیسرائیلدا هەیە. ئامانجی سەردانەکەی روبیۆ ئەوەیە لەگەڵ بەرپرسانی ئیسرائیل کۆببێتەوە و بزانێت پلانی داهاتوویان چییە، روبیۆ بۆ رۆژنامەنووسەکان وتی، ئەوەی بوو، بوو. ئێمە و سەرۆک پێی دڵخۆش نەبووین، بەڵام ئێستا دەبێت سەیری داهاتوو بکەین و بزانین هەنگاوی دواتر چییە روبیۆ ماوەیەکی کەم پێش بەڕێکەوتنی لە واشنتنەوە، بە رۆژنامەڤانانی گوت، "ئەوەی روویدا، روویدا. بێگومان، ئێمە لێی نیگەران بووین، سەرۆکیش نیگەران بوو." روبیۆ گوتیشی، "ئەمە کڕۆکی پەیوەندیمان لەگەڵ ئیسرائیل ناگۆڕێت، بەڵام دەبێت قسەی لەسەر بکەین، بەتایبەتی کە ئەمە چ کاریگەرییەکی لەسەر هەوڵەکانی ئاگربەست دەبێت. پێویستە بڕۆینە پێشەوە و بزانین هەنگاوی داهاتوو چییە، چونکە لە کۆتاییدا، هێشتا گرووپێک هەیە بە ناوی حەماس، کە گرووپێکی شەڕانگێزە." ئیسرائیل ئەو سەرکردانەی حەماسی کردە ئامانج کە لە قەتەر کۆببوونەوە بۆ تاوتوێکردنی پێشنیازێکی نوێی ئاگربەست، کە لەلایەن ئیدارەی دۆناڵد ترەمپ، سەرۆکی ئەمریکاوە خرابووە روو.   ترەمپ هێرشەکەی ئیسرائیلی بە 'ناخۆش' وەسف کردووە، سەرزەنشتی بنیامین نەتەنیاهوو، سەرۆکوەزیرانی ئیسرائیلی کردووە و رایگەیاندووە، ئەمریکا زۆر درەنگ بە هێرشەکەی زانیوە و نەیتوانیوە رایبگرێت.   سەبارەت بە سەردانەکەی روبیۆ، وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا تەنیا ئەوەی راگەیاند، دیپلۆماتکارە باڵاکەی ئەمریکا "ئامانج و ئاراستەی کارکردن" لەگەڵ ئیسرائیل تاوتوێ دەکات و "پابەندبوونی ئەمریکا بە ئاسایشی ئیسرائیلەوە" نیشان دەدات. سەردانەکەی روبیۆ لەدوای هێرشەکەی ئیسرائیل دێت بۆ سەر سەرکردەکانی حـەماس لە دەوحەی پایتەختی قەتەر. ئەمە یەکەم هێرشی لەو جۆرەی ئیسرائیل بوو دژی قەتەری هاوپەیمانی ئەمریکا و فشارێکی نوێی خستە سەر هەوڵە دیپلۆماسییەکان بۆ هێنانەدیی ئاگربەست لە غــ،ــەز*زە، و رەخنەی نێودەوڵەتی لێکەوتەوە.

موراد قەرەیلان، فەرماندەی گشتیی هێزەکانی پاراستنی گەل (هەپەگە)، لە پەیامێکدا بۆ فێستیڤاڵی ئاشتی و کۆمەڵگەی دیموکرات لە دۆرتمۆند، رایگەیاندووە، بەبێ ئازادیی عەبدوڵا ئۆجەلان، ئاشتیی راستەقینە نایەتەدی. هەروەها ئاماژەی بەوەدا، کە بڕیاری سوتاندنی چەکەکانیان "بڕیارێکی ئاسان نەبوو"، بەڵام نیشانەی پابەندبوونیانە بە پرۆسەی ئاشتییەوە. فەرماندەی هەپەگە موراد قەرەیلان لە چیاکانی کوردستانەوە بۆ ٣٣هەمین فێستیڤاڵی نێونەتەوەیی چاندی کوردی کە بە بەشداربوونی دەیان هەزار کەس لە شاری دۆرتمۆندی ئەڵمانیا ڕێکخراوە، پەیامێکی ڤیدۆیی نارد. لە پەیامەکەیدا، کە لە فێستیڤاڵى ئاشتى و کۆمەڵگەى دیموکرات لە دۆرتمۆند پێشکەشی ئامادەبووان کرا، موراد قەرەیلان جەختی لەسەر ئەوە کردەوە، کە "بەبێ ئازادیی عەبدوڵا ئۆجەلان، ئاشتیی راستەقینە نایەتەدی." ئەمەش وەک پێشمەرجێک بۆ دەستپێکردنەوەی پڕۆسەیەکی ئاشتیی هەمەلایەنە لێکدەدرێتەوە. قەرەیلان گوتیشی: "پێویستە تورکیا بزانێت لە بڕیارێکی بوێرانەدا لە 12ی تەممووز کاتێک چەکەکانیان سوتاند، بڕیارێکی ئاسان نەبوو."  ئەو بە گرنگییەوە ئاماژەی بەوەدا، کە ئەم هەنگاوە "دەرخەری ئەو راستییەیە، کە بە شێوەیەکی ستراتیژی چووەتە ناو پرۆسەی ئاشتییەوە." ئەمەیش وەکو پەیامێک بۆ تورکیا دێت بۆ ئەوەی رەخنەکانیان بە جدی وەربگرێت و هەنگاو بنێت بەرەو چارەسەری سیاسی. تەواوى پەیامەکە.. "گەلی هێژامان، بەناوی تەڤگەر و هەموو هەڤاڵانمانەوە سڵاوتان لێ دەکەم و هیوای سەرکەوتنتان بۆ دەخوازم. ئەم فێستیڤاڵە کولتووریەتان لێ پیرۆز دەکەم. لە قۆناغێکدا کە سیاسەتەکانی قڕکردن و تواندنەوە لە دژی گەلەکەمان بەڕێوەدەچێت، ئەم فێستیڤاڵە کە ماوەی ٣٣ ساڵە لە شارە جیاوازەکانی ئەورووپا ئەنجام دەدرێت، زۆر گرنگە. هەر هەبن! وڵاتپارێزان گەلە بە شکۆکەمان! وەک دەزانن، لە بانگەوازە مێژووییەکەی ٢٧ـی شووباتی ڕێبەر ئاپۆ بە دواوە، تێکۆشانی ئازادی کوردستان پەڕییەوە بۆ قۆناغێکی تر. لە ناوچەی ڕۆژهەڵاتی ناوین شەڕ هەیە و پلانی سەرلەنوێ داڕشتنەوە لە ئارادایە. ڕێبەر ئاپۆ ئەم پرۆسەیەیی وەک قۆناغێکی کارەسەتاوی بینی و بەم هۆکارە وەڵام بانگەوازەکەی دەوڵەت باخچەلی دایەوە. ڕێبەر ئاپۆ لەم قۆناغەدا بڕیارگەلی زۆر گرنگی دا. ئێمەیش وەک تەڤگەر، لەگەڵ کۆنگرەی ١٢هەمینی پەکەکەدا ئەم بڕیارە گرنگ و ستراتیژیانەمان قبوڵ کرد و دواتر یەک بە یەک جێبەجێمان کرد. بەڵام دەوڵەتی تورک تاوەکو ئێستا بەدەر لە هەندێک هەوڵی ئاسایی هیچ هەنگاوێکی نەناوە. چارەسەری پێویستی بە دوو هەنگاوی سەرەکی هەیە وڵاتپارێزانی بە شکۆ و هەڤاڵانی هێژا، لەم کاتەدا ئاشتی و کۆمەڵگەی دیموکراتیک، پەرەدان بە خوشک-برایەتی گەلان؛ کەسانێک هەن کە دەیانەوێت وەک ملازگرری ١٠٧١  وساڵانی ١٩٢٠ لە نێوان گەلی کورد و تورکدا هاوپەیمانێتی و خوشک-برایەتی پێشبخەن.  ئێمەش بۆ ئەمە ئامادەین، بەڵام پرسی کورد، پرسێکی سەد ساڵەیە. سەرەتا پێویستی بە دڵسۆزییە، پێویستی بە متمانەیە، هەنگاوی گەورەی دەوێت، بەڵام دەوڵەتی تورک تا ئێستا پراکتیک و هەوڵێکی بەم شێوەیەی نیشان نەداوە. چاودێری دەکەین. ئایا بەڕاستی دەسەڵاتدارانی دەوڵەتی تورک دەیانەوێت ئەم پرسە مەزنە چارەسەر بکەن یان نا؟ دوو هەنگاوی سەرەکی پێویستە بۆ چارەسەری. یەکەم، دەبێت ڕێبەر ئاپۆ بە شێوەیەکی جەستەیی ئازاد ببێت. دووەم، دەبێت چاند و زمانی کوردی ئازاد بێت، یەکسانی کەلتووریش بەدی بهێنرێت. گەر ڕێبەر ئاپۆ ئازاد نەبێت، زیندانەکان پڕبن گەریلا چۆن چەک دابنێت؟ ئازادی ڕێبەر ئاپۆ ئازادی کەسێک نییە؛ وەک هەموو گەل و هەڤاڵان، ئازادی خۆمان لە ئازادی ڕێبەر ئاپۆدا دەبینین. چونکە بۆ ئێمە شوناس و تەلارسازی ئەم پرۆسەیەیە. بەردەنگ و دانوستانکاری سەرەکییە. دەبینین کۆمیسیۆنێک دامەزراوە. باشە، کۆمیسیۆن بۆ ئەم خەباتە، بۆ ئەم پرۆسەیە دامەزراوە، بەڵام هەوڵدەدەن ئەو کەسەی پەرەی بەم پرۆسەیە داوە و بیناسازی ئەم پرۆسەیە لە پرۆسەکە دوور بخەنەوە. گفتوگۆیەکی وەها دەکەن چاوپێکەوتن بکەین یا نا. ئەوکەسەی ئەم پڕۆسەی پەرەپێداوە، ئەوە. ئەگەر کۆمیسیۆنێک بۆ ئەم پرۆسەیە دامەزرابێت، دەبێت لەگەڵ بیناسازی ئەم پرۆسەیە کۆببیتەوە. چاوپێکەوتن لە لایەک، دەبێت ئازاد بێت. ئەگەر ڕێبەر ئاپۆ ئازاد نەبێت، هیچ شتێک بەدی نایەت. دەبێت هەموو کەسێک ئەمە بزانێت. ئەگەر ڕێبەر ئاپۆ ئازاد نەبێت و زیندانەکان پڕبن، گەریلا چۆن چەک دانێت؟ خوشک-برایەتی گەلانی کورد و تورک چۆن بەدی دێت؟ ئاشتی ناوخۆیی کە باسی دەکەین چۆن بەدی دێت؟ هەم ئەمە دەبێت، هەمیش بنیاتنەری ئاشتی لە زینداندا بێت و ئاشتی ڕاستەقینە بەدی دێت! ئەمە چۆن بەدی دێت! ڕوونە ئەمە بەم شێوەیە نابێت. سەرەتا دەبێت ڕێبەر ئاپۆ ئازاد بێت. دەبێت قەدەغەکردنەکان هەڵبگیرێن. بەم شێوەیە دەتوانین خوشک-برایەتی ڕاستەقینە پەرە پێبدەین، ئاشتی ڕاستەقینە بەدی بهێنین. ئێمە بۆ ئەمە ئامادەین. دەبێت هەمووکەسێک جدیەتی ئێمە ببینێت دەبێت هەموو بەرپرسانی دەوڵەتی تورک و هەمووکەسانی پەیوەندیدار بزانن تا ئێستا سوێندمان لەسەر چەک دەخوارد، بەڵام لە ١١ی تەمموزدا بە پێشەنگایەتی هەڤاڵ بەسێ هۆزات هەنگاوێکی گرنگ نرا. چەکمان سووتاند! ئەمە شتێکی ئاسان نییە. گەر بە شێوەیەکی ستراتیژییەوە لەم پرۆسەیە نزیک نەبووینایەتەوە، ئەوەمان نەدەکرد. هەربۆیە هەمووکەسێک بە تایبەتی دەوڵەتی تورک دەبێت جدیەتمان ببینن. ئێمە بێچارە نین. چارەسەرمان هەیە. وەک گەلی کورد و وەک تەڤگەر لە ناوهەرێمی ڕۆژهەڵاتی ناوین بەهێزین. پێویستە هەموو کەسێک ئەمەی زانیبێت. لەبەرئەوەی هەڕەشە و فرت و فێڵ سەرناکەون. با هەموو کەسێک لەمە تێگەیشتبێت. بەڵام گەر لە دڵەوە خواست هەبێت، ئێمەیش بە ڕاستی بۆ ئاشتییەکی هەمیشەیی ئامادەین. ڕێبەرێتیمان ئەم بڕیارە ستراتیژییەی داوە؛ ئێمەیش پشتگیری لێ دەکەین. بەڵام لەم  بابەتەدا دەبێت نزیکایەتی بەرپرسیارانە هەبێت. بەڕاستی دەبێت هەنگاوگەلی جددی بنرێت. بەڕاستی بۆئەوەی بزانین کەوتووینەتە پرۆسەی چارەسەرییەوە پێویستی بەمە هەیە. مافی هیوا بۆ ڕێبەر ئاپۆ دەبێتە دەستپێکی قۆناغێکی نوێ لە هەرێمەکەدا گەلی هێژامان، دۆست و هەڤاڵانی بە شکۆ! ئەورووپایش ڕۆڵی هەیە لە دەرکەوتنی پرسی کورددا. ئێوە کە ئێستا لە ئەورووپادان، ئەم پرسە لە لۆزانەوە سەریهەڵداوە. لەم کاتەدا کۆمیتەی وەزیرانی ئەنجوومەنی ئەورووپا لە دوای دوو رۆژی تر کۆدەبێتەوە، تاوتوێی بابەتی 'مافی هیوا' دەکات. ئێوەیش دەزانن پێشتر دەوڵەتی تورک پەیامی بۆ ناردبوون. کاتی ئەوە هاتووە هەنگاو بنێت. دەوڵەتی تورک تا ئێستا هەنگاوێکی نەناوە. گەر ئەنجوومەنی ئەورووپا دەیەوێت ئاشتی پێکبێت و کۆتای بە شەڕ و کوشتن بێت، دەبێت بە بەرپرسیارێتییەکانی هەستێت. پەیوەست بەوانەوە ئەمە داوای ئێمەیە؛ لە پێناو ئاشتییدا هەنگاوی ئەرێنی بنێنن. لەگەڵ ئازادی جەستەیی ڕێبەر ئاپۆ و دابینکردنی مافی هیوادا سەردەمێکی نوێ لە هەرێمەکەدا دەست پێدەکات. بەم هۆکارە دەبێت ئێوەیش بە بەرپرسیارێتی خۆتان هەستن. هەڤاڵانی هێژا ئەم بابەتە پەیوەندی بە ئێوەیەشەوە هەیە. دەبێت ئێوە لەبەر دەرگای ئەنجوومەنی ئەورووپابن و داوایان لێ بکەن هەنگاوی ئەرێنی بنێن. بڕیارێکی درووست بدەن. مافی گەلەکەمانە لەسەر خاکی خۆی بە شێوەیەکی ئازادانە بژێت، ئەمە ماف و بابەتێکی سرووشتی گەلەکەمانە، نابێت هیچ کەسێک ببێتە ڕێگری ئەمە. ئەم پرۆسەیە، پرۆسەی تێکۆشانە هەڤاڵانی هێژا و وڵاتپارێزانی بەشکۆ! ئەم پرۆسەیە، پرۆسەیەکی گرنگە. پێویستە کاری زیاتر بکەین. دەبێت هاوپەیمانانمان، دۆستانمان، ڕێکخراوە دۆستەکانمان، کەسانی دۆست و وڵاتپارێزانی کوردستان لەم قۆناغەدا بە شەو و ڕۆژ کاربکەن. کاربکەین و دەستی ڕێبەر ئاپۆ بەهێز بکەین. چارەسەری دەتوانێت بەم شێوەیە پێشبکەوێت. ئەگەرنا چارەسەری نایەتە دی. ڕێبەر ئاپۆ ئەم پرۆسەیەی، وەکو پرۆسەیەکی تێکۆشان ڕاگەیاند. لەبەرئەوە پێویستە تێکۆشان بەهێز بکەین. وڵاتپارێزانی هێژا! وەکو ئێوەش دەزانن وڵاتەکەمان کوردستان، وەکو بەهەشتە بەڵام دوژمنان کردوویانەتە دۆزەخ. لەبەرئەوە لە وڵاتەکەمان سیاسەتی کۆچبەرییان پەیڕەوکرد. لەبەرئەوە ئێوە بڵاوبوونەتەوە لە سەرەنسەری جیهان. ئەمەیان بۆیە کرد، تاوەکو لاوازمان بکەن. بینیتان؛ لە بەستا، جودی و گابار لە هیچ کام لە دەڤەرەکان کەسی لێ نییە. بۆئەوەی لاوازمان بکەن، ئەمەیان کرد. بەڵام دەتوانین ئەم دۆخە پێچەوانە بکەینەوە. لە ئەورووپا لە ئێستادا زیاتر لە دوو ملیۆن نفوسمان هەیە. جیهان، جیهانێکی گلۆباڵە. پرسی کورد، پرسێکی گلۆباڵە؛ پرسێکی جیهانییە. وڵاتپارێزانی ئەورووپا، پێویستە خۆتان بەڕێکخستن بکەن و دەست بە چالاکی بکەن و ئێوە دەتوانن تێکۆشانی گەلی کورد و کوردستان زیاتر بەڕێوەبەرن. بەم مەبەستە پێویستە خۆتان بەڕێکخستن بکەن. لە سەرەتادا پێویستە ژنان و گەنجان دەست بە جووڵە و چالاکی بکەن. کۆمون دابمەزرێنن، ئەنجوومەن دابمەزرێنن و با هەمووان خۆیان بەڕێکخستن بکەن. پێویستە هەر وڵاتپارێزێک وەکو دیپلۆماتکارێک کاربکات و کارمەندان و خەڵکی بەڕێکخستن بکات. پێویستە بەم شێوەیە بەهێزکردن ئەنجامبدرێت. بەم شێوەیە پێویستە پشتگیریی لە شۆڕش لەم سەردەمەدا بەهێز بکرێت. پێویستە بەشداربوونێکی زیاتر بۆ هەڵمەتەکە هەبێت. لە هەموو سەردەمەکان زیاتر ئەم سەردەمە پێویستی بە پشتگیری هەیە. ئەو چالاکوانانەمان کە دژی قڕکردنی ژینگە دەوەستنەوە، گەلی بۆتانمان سڵاودەکەین و چالاکییەکەیان سڵاودەکەین. پێویستە خاوەندارێتی لە هەموو شتێکی خۆمان، لە هەموو بەهایەکی خۆمان بکەین. بە خۆشەویستییەوە کوردستانیانی هێژا و گەنجانی ئینتەرناسیۆناڵمان، کە بە ڕێپێوانی درێژ هاتوونەتە لاتان سڵاودەکەین. ڕۆڵ و ئەرکی ئەوان لەم پرۆسەیەدا گرنگتر دەبێت. گەلی هێژامان و وڵاتپارێزانی بە شکۆ!  ئێمە بە ئاسانی نەگەیشتووینەتە ئەم ڕۆژانە. قوربانی زۆرمان دا. شەهیدی قارەمانی زۆرمان دا. دواییترینیان قارەمانانی وەکو شەڕی بەرخۆدانی زاپ، مۆردەم چەولیک و سیمبولی خوشک-برایەتی گەلانی کورد و تورک، گوڵی تەڤگەرمان هاوڕێی هێژامان ئامینە ئەرجیەسمان لێ شەهیدبوو. لە کەسایەتیی ئەم دوایین شەهیدانەماندا و لە کەسایەتیی هاوڕێیان فواد (عەلی حەیدەر قەیتان)، ڕەزا (ڕەزا ئاڵتون)، سۆفی (نوورەدین سۆفی)، کۆچەرۆ (مەتین ئەرسەلان)، سارا (ساکینە جانسز) و دەلال ئەحمەد (هوڵیا ئەرۆگڵو)دا، هەموو شەهیدانی قارەمان بە ڕێز و پێزانینەوە بەبیردەهێنمەوە. ئەو بەڵێنە دووبارە دەکەینەوە کە پێمان داون. خەیاڵەکانیان دەگەیەنینە حەقیقەت. ئەی شەهیدان، با دڵتان ئارام بێت؛ خوێنتان لە زەوی نامێنێتەوە! پێویستە بۆ هەموو بارودۆخێک ئامادە بین وڵاتپارێزانی هێژا! کەوتووینەتە سەردەمێکی زۆر گرنگ. لە ئێستادا ڕوون نییە کە ئەم پرۆسەیە چۆن بەرەو پێش دەچێت. پێویستە بۆ هەموو بارودۆخێک ئامادە بین. بەڵام بەر لە هەر شتێک پێویستە هەنگاوی ئاشتی و کۆمەڵگەی دیموکراتیکی ڕێبەر ئاپۆ، ڕێپێوانی سۆسیالیزمی دیموکراتیک بە بەهێزی پێشبخەین. بەم بۆنەیەوە بەناوی تەڤگەرمانەوە لە ئێستاوە سەرکەوتن بۆ هەمووتان دەخوازم. هەمووتان بە ڕێزەوە سڵاودەکەم. و دەڵێم بژی تێکۆشانی گەلەکەمان، بژی سەرۆک ئاپۆ. هەمیشە و هەمیشە سەرکەوتووبن!"