بەمنزیکانە ئاستەنگەکانی بەردەم هەناردەی نەوت چارەسەر دەبن

هاوڵاتی سلێمان محەمەد سەعید قایمقامی قەزای دەربەندیخان كە لەپشكی بزوتنەوەی گۆڕان ئەو پۆستەی وەرگرتووە، لەچاوپێكەوتنێكیدا لەگەڵ هاوڵاتی باس لەكێشەو  گرفتەكانی شارەكە دەكات و دەڵێت:  ئەو كێشەو گرفتانەی لەشارەكەدا هەیە بەشێكی زۆری لەدەسەڵاتی مندا نیە چارەسەری بكەم، گەورەترین گەڕەك لەدەربەندیخان ئاوی خواردنەوەی نییەو بەتانكەر ئاوی بۆ دەڕوات»، وتیشی: «دوای نۆ ساڵ پرۆژەی ئاوی دەربەندیخان تەواو نەبووە، لەدوای ساڵی ٢٠١٧ەوە بەهۆی روودانی بومەلەرزەكەوە كەرتی تەندروستی لەدەربەندیخان تووشی داڕمان بوو». هاوڵاتی: ساڵانێكە رێگای دەربەندیخان-زەڕایەن خراپە، سەدان كەس لەو رێگایەدا بوونەتە قوربانی، چەندین جار سكاڵا كراوە لەدەست ئەو رێگایە، لەئێستادا كۆمپانیاكە بەنیوە ناچڵی كارەكانی جێهێشتووە، وەك ئاگاداربیت كارەكانی بەدووسایدكردنی ئەو رێگایە بەكوێ گەیشت؟ ئایا دروستكردنی دوو توونێلەكە چیلێهات؟  قایمقامی دەربەندیخان: «سەبارەت بەڕێگای دەربەندیخان - زەڕایەن و سەبارەت بەو كۆمپانیایەی كە تیایدا كاری كردووەو ئێستا بەجێیهێشتووە، دیارە كۆمپانیاكە ئێرانی بوو، ئەوكاتەی كەدەستی كردووە بەكاركردن پارەیەكی زۆر هەبووە، پێش ئەوەی دەستبەكاربێت پارەیەكی زۆری وەرگرتووە كەدواتر هێندەی ئەوە نەبووە كەكاری كردووە، بۆ نموونە ئەگەر دوو ملیاری وەرگرتبێت بایی یەک ملیار كاریكردووە، دواتر بەهۆی قەیرانی داراییەوە كارەكان وەستاو كۆمپانیاكە داوای پارەیەكی زۆرتری دەكرد، كاتێك خەمڵاندن بۆ ئیشەكانی كرا تەماشادەكرێت كاری كەمتر كردووە، بەڵام پارەی زیاتر وەرگرتووە، هۆكاری كەمتەرخەمی لەتەواونەكردنی ئەو رێگایە كۆمپانیاكەو خراپی ئەو گرێبەستە بووە كە بۆ ئەو كارە كراوە، ئێستاش وەك ئەوەی من بزانم ئەوەیە كۆمپانیاكە داوای قەرەبووی ئەو ساڵانە دەكات كەكاری نەكردووەو كارەكانی راگرتووە، حكومەتیش قەرەبوی ناكاتەوەو دەڵێت تۆ كەمتەرخەمیت نواندووەو هێندەی ئەو پارەیەی وەرتگرتووە كارت نەكردووە وەرە كاركەت تەواوبكە، بۆ مەسەلەی تەواوكردنی دوو سایدەكەش ئەوەندەی من لەجەنابی وەزیری ئاوەدانكردنەوەوە بیستوومە ئەوەیە هەوڵێك هەیە بۆ ئەوەی رێگاكە لەو كۆمپانیایە وەربگرێتەوەو بدرێتە كۆمپانیایەكی تر. سەبارەت بەمەسەلەی دوو تونێلەكەش كە بۆ دەربەندیخان درووستبكرێت، ئەوەندەی جەنابی وەزیر بەمنی وتبێت ئەوەیە حكومەت دەیەوێت لەگەڵ كۆمپانیایەكی توركیدا گرێبەست بكات بەقەرزی درێژخایەن پرۆژەكە دەستپێبكات و بڕواتە بواری جێبەجێكردنەوە. دانیشتنێك لەگەڵ كۆمپانیاكەدا كراوە بەئامادەبوونی وەزارەتی پلاندانان و نوێنەرایەتی ئەنجومەنی وەزیران لەدیوانی ئەنجومەنی وەزیران، كاتێك دەستنیشانكراوە بۆ كۆمپانیاكە تاكۆمپانیاكە بتوانێت وەڵامبداتەوە لەڕووی ئەوەی كە كەشف و دیزاینی شوێنەكە بكەن، لەچەندڕۆژی رابردووشدا ئێمە ئاسانكاریمان بۆ كۆمپانیاكە كرد تا بێن و (درۆن) هەڵبدەن و بەدواداچوون بكەن بۆ دیزاینی تونێلەكە، چاوەڕەواندەكرێت لەئایندەیەكی نزیكدا كۆمپانیاكە وەڵامی وەزارەتی ئاوەدانكردنەوە بداتەوە. من خۆم باوەڕم بەوە هەیە حكومەت بتوانێت ئەو دوو تونێلە درووستبكات، بەڵام باوەڕم بەوە نییە لەم قۆناغەو بۆ ئەم قۆناغە درووستبكرێت، چونكە ئەوەتا پرۆژەی ئاوی دەربەندیخان لە ٢٠١٣ەوە دەستبەكاربوون تیایدا كراوە تائێستا كە كۆتاییەكانی ٢٠٢٢ تەواو نەبووە. هەر دەستبەكاربوون گرنگ نییە، گرنگ ئەوەیە كارەكە نەوەستێت». هاوڵاتی: كێشەی ئاوی دەربەندیخان كێشەیەكی كۆنەو تائێستا نەتوانراوە چارەسەربكرێت، سەرەڕای ئەو هەموو ناڕەزایی و درووستكردنی كەمپینە كەچی هێشتا كۆمپانیا توركییەكە كارەكانی ناكات و حكومەت لێی ناپرسێتەوە، دوایین زانیاری لەو بارەیەوە چیە؟ ئایا بڕوات وایە ئەو پرۆژەیە لەئایندەیەكی نزیكدا تەواوبكرێت؟ هەوڵەكانی ئێوە چیبووە لەو بارەیەوە؟ قایمقامی دەربەندیخان: «ئێمە هەر لەگەڵ دەستبەكاربوونمان یەكەم ئەولەویەتی خۆمان كەڕامانگەیاندووە كاركردن بووە لەسەر مەسەلەی ئاوی خواردنەوە، چی لەڕووی بەرزكردنەوەی داواكارییەوە بۆ لایەنە پەیوەندییدارەكان، چی فشاركردن لەڕێگای راگەیاندنەكانەوە بۆ ئەوەی پرۆژەكە تەواوبكرێت، ئێمە هەموو كات هەوڵی خۆمان داوە، من دووجار میوانداری ئەو كۆمپانیایەم كردووە هەم لەدەربەندیخان، هەم لەهەولێریش، كۆمپانیاكە كەناوی (ئۆهیتان)ی توركییە، لەساڵی ٢٠١٣ەوە دەستبەكاربووە، كۆی پارەی پرۆژەكە ١٩ ملیۆن دۆلارە،  بەیەك گوژمە چوار ملیۆن و ٥٠٠ هەزار دۆلاری وەرگرتووە، بەڵام گوژمەی دووەمی كە سێ ملیۆن و ٥٠٠ هەزار دۆلارە بڕیاری خەرجكردنی دراوە، بەڵام بەهۆی نەبوونی پارەوە پێی نەدراوە، نوێترین زانیاری ئەو پرۆژەیەش ئەوەیە كۆمپانیاكە وتوویەتی ئایا قایمقامی دەربەندیخان گرەنتی خەرجكردنی پارەكەمان دەكات تا دەستبكەینەوە بەكار، منیش پێموتوون نەخێر من ناتوانم گرەنتی بكەم، چونكە هەموومان دەزانین دۆخی دارایی چۆنەو تەنیا بۆ موچە پارە هەیە». هاوڵاتی: پێشووتر دەوترا دەربەندیخان سزای سیاسی دەدرێت ئەویش بەهۆی ئەوەی لەهەڵبژاردنەكانی رابردوودا دەنگی بەلایەنێكی سیاسی داوە، ئایا تۆ باوەڕت بەو قسەیە هەیە؟  قایمقامی دەربەندیخان: من لەماوەی دەستبەكاربوونی خۆمدا تێبینی ئەوەم كردووە ئەوە ئێمەی دەربەندیخانین كە سزای خۆمان دەدەین نەك شوێنی تر، ئەوە لایەنی سیاسی دیاریكراو نییە، ئەوە عەقڵیەتییەكە كە ئێستاش لەدەربەندیخاندا هەیە، دەكرێت بڵێین عەقڵیەتییەكی لایەنی بەرژەوەندیخوازانە كەڕێگرن لەپێشكەوتنەكانی ئەم شارە بەوەی ئەگەر لەسەر دەستی ئەوان نەبێت یاخود ئیمتیازو قازانجی ئەوانی تیانەبێت، بەمانایەكی تر چەند كەسێكی دیاریكراوە لەناو لایەنێكی دیاریكراو هەموو هەوڵێك دەدەن بۆ پەكخستنی گەشەسەندنی ئەم شارە، دەكرێت بڵێین بەڵێ سزای سیاسی هەیە، بەڵام بەو مانایەی كەئێمە خۆمانین، بەداخەوە ئەو كەسانە كە هەموو ژیانیان بەتەكەتولات و ململانێ بردۆتەسەر دەیانەوێ وا پیشانبدەن بۆ لایەنەكانی خۆیان كەدژایەتی ئەم بەرپرس یان ئەو بەرپرس دەكەن لەلایەنێكی سیاسی بۆ ئەوەی ئیمتیاز وەرگرن و تیكەیەكی چەورتر وەربگرن، ئەگینا هیچ شتێكی تر نییە، وەك ئاستێكی باڵا شتێكی لەو شێوەیە نیە كەگوایە سزای دەربەندیخان دەدرێت. هاوڵاتی: كەرتی شارەوانی و كەرتی تەندروستی لەم شارەدا لەقەیرانی قوڵدا دەژین، تائێستاش نزیكەی نیوەی دەربەندیخان قیرتاو نەكراوە، هەندێ گەڕەك هیچ خزمەتگوزارییەكی نیە، زۆربەی شەقام و كۆڵانەكانی خراپن، ئەمە بۆچی وایە؟ لەڕووی تەندروستیشەوە لەساڵی 2017ەوە كە بومەلەرزەكە روویدا لەدەربەندیخان نەشتەرگەری نەكراوەو تائێستا هۆڵی نەشتەرگەری شارەكە نۆژەن نەكراوەتەوە، هۆكاری ئەمە چییە؟ قایمقامی دەربەندیخان: »راستە لەدوای ساڵی ٢٠١٧ەوە بەهۆی روودانی بومەلەرزەكەوە كەرتی تەندروستی لەدەربەندیخان تووشی داڕمان بوو، بەڵام بەداخەوە لەماوەی پێنج ساڵی رابردوودا هیچ بەرەوپێشەوەچوونێك  لەكەرتی تەندروستیدا نەبووە جگە لەنۆژەنكردنەوەی نەخۆشخانەی شەهید تۆفیق نەبێت كەئەویش نۆژەنكردنەوەكە بەبێ هۆڵی نەشتەرگەرییەكە بووە، گرنگی نەخۆشخانەكەش بەهۆڵی نەشتەرگەرییەكەوەیە. لەسەرەتای ساڵی ٢٠٢١ وەزیری دارایی پێی راگەیاندم كەزیاتر لە ٥٠٠ ملیۆن دینار بۆ نۆژەنكردنەوەی هۆڵی نەشتەرگەرییەكە تەرخانكراوە، بەڵام بەداخەوە سودی لێ نەبینرا. ئێمە هەر لەگەڵ دەستبەكاربوونمان جەختمان لەوە كردەوەو لەڕێگای جێگری هونەری پارێزگای سلێمانییەوە كە ئەو هۆڵی نەشتەرگەرییە بەزووترین كات نۆژەن بكرێتەوە، لەماوەی دوو مانگدا خستمانە تەندەرینەوە بەڵام بەداخەوە ئەو دەرخستەیەی كە ئامادەكرابوو كۆمەڵێك كێشەی هەبوو بەتایبەتی بەهۆی دابەزینی نرخی دینارو بەرزبوونەوەی نرخی دۆلارو چەند گرفتێكی دیكەش، بۆیە دووبارە جەختمانكردەوە كە دەرخستەیەكی تر بۆ هۆڵی نەشتەرگەری بكرێت كە پارەكەی لەخوار ٥٠٠ ملیۆن دینارەوە بێت تا سەرفكردنی لەدەسەڵاتی وەزیردا بێت، هاوكات هۆڵی نەشتەرگەرییەكە لەپێداویستییەكانی تری تەندروستی جیابكرێتەوە، بەڵام بەداخەوە وا دەرنەچوو، بەڵكو دەرخستەیەكی تری بۆ كرا كەكۆی پارەكەی زیاتر لە ٨٠٠ ملیۆن دینارە، ئەمە بۆ چییە؟ ئەمە بۆ ئەوەیە جارێكی تر دەربەندیخان دوابكەوێت و هۆڵی نەشتەرگەرییەكە نۆژەن نەكرێـتەوە، ئەو بڕە پارەیە رەزامەندی ئەنجومەنی وەزیرانی پێویستە، خۆشتان دەزانن رەزامەندی ئەنجومەنی وەزیران چەندە قورسەو ئاسان نییە، بۆیە ئێمە ئێستا هەوڵێكی ترمان دەستپێكردووە كەجارێكی تر هۆڵی نەشتەرگەرییەكە جیابكەینەوە لەكۆی پێداویستییە تەندروستییەكانی تر بۆ ئەوەی بەئاسانی رەزامەندی لەسەر پارەكەی بدرێت. بەنیسبەت دۆخی خزمەتگوزاری شارەوانیشەوە، بەداخەوە دەیگەڕێنمەوە بۆ ئەوەی ئەو بەرپرسانەی لەڕابردوودا لەدەربەندیخان پۆستی شارەوانییان بەدەستەوەبووە یاخود كاتی بوون یاخود خەڵكی شارەكە نەبوون، هەربۆیە ئەو خەمخۆری و دڵسۆزییەیان نەبووەو وەك خەمخۆرێكی ئەم شارە خەم بخۆن، بەداخەوە هەموو كارێكی شارەوانی لەئێستادا هەموو شتێكی خراوەتە سەر داهاتی خۆی، دەربەندیخانیش ئەو داهاتەی نییە، گەورەترین گەڕەك لەدەربەندیخان ئاوی خواردنەوەی نییەو بەتانكەر ئاوی بۆ دەڕوات، ناكرێت تۆ زەویت دابەشكردبێت كرابێت بەخانووش كەچی ئاوی خواردنەوەو ئاوەڕۆو قیرتاو نەكرابێت، من خۆم بۆ خۆم لەڕووی خزمەتگوزاری شارەوانییەوە بەم دۆخە هیچ ئومێدێك نابینم. هاوڵاتی: وەك قایمقامێك كە لەپشكی بزوتنەوەی گۆڕان ئەم پۆستەت وەرگرتووە دەسەڵاتەكانت چەندە، خۆت لێیان رازیت، كێشەو گرفتەكانت چین؟ قایمقامی دەربەندیخان: «وەك خۆم قەناعەتم بەوەیە زیاد لەئەركی خۆمم راپەڕاندووە، خۆت دەزانی ئێستا كەدوای یانزەی شەوە من لەدیوانی قایمقامیەتم، چەندەها شەوی تریش هاتوومەتەوەو لەدوای دەوام لێرە كاردەكەم، وەك قەناعەتی خۆم بەقەدەر ماندووبونەكانی خۆم لێی رازیم، بەڵام هێشتا ئەم شارە زیاد لەوەی پێویستە كە كردوومانەو حەقی ئەوەی هەیە بەسەرمانەوە كە زیاد لەمەش خۆمان ماندووبكەین و هێندەی ئومێدی خەڵك هەوڵبدەین». هاوڵاتی: تا چەندێك نزیكی لەخەڵكەوە؟ بەبڕوای خۆت خەڵك چیان هەیە بۆت؟ قایمقامی دەربەندیخان:»من سوپاسی خەڵكی دەربەندیخان دەكەم كە بۆ بچووكترین شت پەیوەندیم پێوەدەكەن، یەك شت هەیە حەزدەكەم بیڵێم ئەویش ئەوەیە كۆی ئەو كێشەو گرفتانەی لەشارەكەدا هەیە بەشێكی زۆری پەیوەندی بەدەسەڵاتی من و لەدەسەڵاتی مندا نیە چارەسەری بكەم، خەڵك بۆ ئاو، بۆ ئاوەڕۆ، بۆ قیرتاوكردن، لەبچووكترین داواكارییەوە بۆ گەورەترین داواكاری بۆ لای من دێت، پەیوەندی بەمنەوە دەكەن، هەر ئەمەشە وایكردووە ئاگام لەبچووكترین گرفتی ئەم شارە بێت. ئێمە درێغی ناكەین و هەوڵی ئەوە دەدەین بۆ چارەسەركردنی گرفتی سەرجەم سێكتەرەكان، هیوادارین پشتیوان و پشتگیری خەڵك بەردەوام بێت بۆمان، ئێمە بەپشتیوانی خەڵك هەوڵی خۆمان دەدەین بۆ ئەوەی خواست و پێداویستی خەڵك بەدیبهێنین».    

هاوڵاتی هەدەپە پشتگیری خۆپیشاندانەکانی ئێران دەکات لە بەرامبەرکوشتنی ژینا ئەمینی. عایشە ئاجار باشاران وتەبێژی ئەنجومەنی ژنانی هەدەپە لە لێدوانێكدا بۆ ئاژانسی مەزۆپۆتامیا ڕایگەیاند: "ئەوەی ئێستا لە ئێران هاتووەتە ئاراوە، دەرئەنجامی سەپاندنی سیستمی باڵادەستیی پیاوانە”. ڕاشیگەیاند سبەینێ هەدەپە لە هەموو ئەو شوێنانەی تێیاندا ڕێكخستنی هەیە، بە مەبەستی پشتیوانیی دەربڕین بۆ ئەو ناڕەزایەتییانەی لەدوای كوژرانی ژینا ئەمینیی دەستیانپێكردووە، دەڕژێتە شەقامەكان و خۆپیشاندان و چالاكیی ئەنجام دەدات. وتەبێژی ئەنجومەنی ژنانی هەدەپە دەشڵێت:”پێكەوە هاوار دەكەین كە ئازادیی ژنان، ئازادیی كۆمەڵگا بەدیدەهێنێت”. هەربۆیە هەدەپە لە ٥١ شار و شارۆچکە بەهاوبەشیی لەگەڵ ٤٠٠ ڕێكخستنی ناوەندیی و ناوچەیی، سبەینێ ناڕەزایەتیی بەرامبەر كوژرانی ژینا ئەمینیی دەردەبڕن و چالاكی هاوبەش لە دژی دەسەڵاتی ئێران ئەنجام دەدەن و پشتگیریی لەو هاوڵاتییانە دەكەن، كە دژی كوژرانی ئەو كچە كوردە خۆپیشاندان دەكەن. عایشە ئاجار باشاران وتیشی: پشتیوانی لە ژنانی ئێران لە شارەكانی توركیا و كوردستان تا دێت زیاتر دەبێت و ئێمەش وەك هەدەپە بە هەموو ڕێكخستنەكانمانەوە سەرنج دەخەینە سەر فشارەكان بۆ سەر ئێران و پشتگیریی خۆپیشاندەران دەكەین و دەڵێین ‘خەباتی هاوبەشی ژنان و پێكهاتەكان بەم شێوەیە، سەپاندنی دەسەڵاتەكان لەناو دەبات.

هاوڵاتی دوای ئەوەی لەڕۆژی 15ی شوباتی رابردوو دادگای فیدراڵی بڕیاریدا كەیاسای نەوت و گازی هەرێمی كوردستان نادەستوورییەو دەبێت حكومەتی هەرێمی كوردستان تێكڕای نەوتی بەرهەمهێندراوی خۆی رادەستی وەزارەتی نەوتی عێراق بكات، لەوكاتەوە تاوەكو ئێستا هەوڵەكانی هەردوو حكومەتی عێراق و هەرێم یەكێكیان بۆ جێبەجێكردنی بڕیارەكەو ئەوەكەی دیكەشیان بۆ رەتكردنەوەی بڕیارەكە دەستیپێكردووەو هەردوولایان دەیانەوێت بەئەنجامێك بگەن كەهیچ یەكێكیان نەدۆڕێن، هەربۆیە هەوڵ و تەقەلاكانیان بەردەوامەو خەریكی مانۆڕی سیاسی و ئابوورین. لەو چوارچێوەیەدا لەتازەترین لێدواندا عەلا یاسری بەڕێوەبەری كۆمپانیای بەبازاڕكردنی نەوتی عێراق «سۆمۆ» رایگەیاند: «داوایان لەكۆمپانیا جیهانییەكان كردووە نەوتی خاو لەهەرێمی كوردستان نەكڕن، حكومەتی هەرێمیش ناچارە بڕیارەكەی دادگای فیدراڵی جێبەجێ بكات». یاسری كەقسەی بۆ ئاژانسی هەواڵی نیمچە فەرمیی عێراق كردووە دەڵێت: بەپێی بڕیارەكەی دادگای فیدراڵی هەموو ئەو گرێبەستانەی كەحكومەتی هەرێمی كوردستان واژۆی كردوون بۆ دەرهێنان و هەناردەكردنی نەوت پووچەڵن». ئاماژەی بەوەش كردووە:»وەزارەتی نەوت رێكاری گرتووەتەبەر بۆ گواستنەوەی ئەم دۆسیەیە بەتەواوەتی، دۆسیەی نەوتی هەرێمی كوردستان بۆ ژێر دەسەڵاتی حكومەتی فیدراڵی، بەڵام حكومەتی هەرێمی كوردستان ئەم هەنگاوەی لاپەسەند نەبوو، بۆیە وەزارەتی نەوت رێكاری یاسایی گرتەبەرو كۆمپانیای سۆمۆ داوای لەهەموو كۆمپانیا جیهانییەكان كردووە نەوتی خاو لەهەرێمی كوردستان نەكڕن». ئەم لێدوانەی بەڕێوەبەری كۆمپانیای سۆمۆ دوابەدوای سەردانەكەی باربارا لیف، یاریدەدەری وەزیری دەرەوەی ئەمریكا بۆ كاروباری رۆژهەڵاتی ناوەڕاست دێت كەسەردانی بەغداو هەولێری كردو رایگەیاند: بڕیاری دادگای باڵای فیدڕاڵیی عێراق لەبارەی یاسای نەوت و گازی هەرێمی كوردستان دەبێتە هۆی مەترسیی چوونە دەرەوەی كۆمپانیا ئەمریكی و بیانییەكانی دیكەو نەمانی متمانە بەژینگەی بازرگانیی عێراقی». وتیشی:»ئەمریكا پێشنیاز دەكات هەولێرو بەغدا ناكۆكییەكان لەبارەی نەوت و گازەوە لەڕێگەی ناوبژیوانیی لایەنی سێیەم چارەسەر بكەن». سەرەتای مانگی تەممووزی ئەمساڵیش ئیحسان عەبدولجەبار، وەزیری نەوتی عێراق رایگەیاند:» 17 كۆمپانیای بیانیی بواری نەوت كە لەهەرێمی كوردستان كاردەكەن، ئامانجی ئەوانن، تاوەكو ئێستاش زیاتر لەحەوت كۆمپانیا بانگهێشتی دادگای كەرخی بەغدا كراون و دادگاكە داوای راگرتنی كاری چوار كۆمپانیای كردووە». رۆژی 1ی ئەیلولی ئەمساڵیش، ئاژانسی رۆیتەرز بڵاوی كردەوە، ئەو كۆمپانیا نەوتییانەی لەهەرێمی كوردستان كاردەكەن لەڕێگای چەند نامەیەكەوە تێیدا داوا لەحكومەتی ئەمریكا دەكەن بۆ ئەوەی هەناردەكردنی نەوت لەهەرێمی كوردستانەوە بۆ توركیا بەردەوام بێت و ئەنقەرە ناچار نەبێت نەوتی زیاتر لەئێران و روسیا وەربگرێت. هاوكات داوایان لەویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا كردووە هاوكاریان بێت لەچارەسەركردنی ئەو ناكۆكییانەی لەنێوان حكومەتی عێراق و هەرێمی كوردستاندایە سەبارەت بەپرسی نەوت و گازی هەرێم. هەروەها لەنامەكاندا، ئەو كۆمپانیایانە ئەوەشیان بۆ ئەمریكییەكان خستووەتەڕوو ئەگەر هەرێمی كوردستان داهاتی نەوتی لەدەستبدات ئەوا ترسی داڕمانی ئابوورییەكەی هەیە». لەكۆتاییەكانی مانگی ئابی رابردووشدا وەزارەتی سامانە سرووشتییەكانی حكومەتی هەرێم سەبارەت بەهەڕەشەكانی پێشووتری كۆمپانیای سۆمۆ بۆ راگرتنی فرۆشتنی نەوتی هەرێم، رایگەیاند: مافی هەرێمی كوردستان بۆ پەرەپێدان و بەرهەمهێنانی سەرچاوەكانی هایدرۆكاربۆن لەسنووری هەرێم بەردەوامە وەك لەدەستووری فیدراڵی و یاسای كوردستاندا هاتووەو حكومەتی هەرێمی كوردستان بەردەوامە لەبەرهەمهێنان و ناردن و فرۆشتن و پاڵاوتنی و بەكارهێنانی نەوتی هەرێمی كوردستان و پێشبینیش دەكرێت بەرهەمهێنان زیاد بكات.  

هاوڵاتی نوێنەری شاری مەهاباد لە ئەنجومەنی نوێنەرانی ئێران ڕه‌خنه‌ی گرت له‌و لێژنەیه‌ی که‌ بۆ دۆزینەوەی ڕاستییەکان کە لە لایەن پەرلەمانی ئێرانه‌ سەبارەت بە مه‌رگی ژینا ئەمینی پێکهێنراوە. ئاژانسی کورد پرێسی ئێرانی  له‌زاری جەلال مەحموودزادە نوێنه‌ری شاری مه‌هاباد له‌ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌رانی ئێران بڵاویکردۆته‌وه‌: من لەو بارەیەوە ناڕەزایەتیم بەرامبەر بە سەرۆکی ئەنجوومەنی نوێنەران دەربڕی، چوونکە ئەو لێژنەیە بۆ دۆزینەوەی ڕاستیان لەلایەن پەرلەمانەوە سەبارەت بە کۆچی دوایی مێهسا ئەمینی پێکهێنراوە، توانای ساڕێژ کردنی ئەم زامەی نییە. ناوبراو لە درێژەی قسەکانیدا وتی: ناڕەزایی منیش لەبەر ئەوەیە کە زۆربەی ئەندامانی لیژنەکە هەمان ئەوانەن کە هەر لە سەرەتاوە دەیانگوت هیچ شتێک ڕووی نەداوە. مەحموودزادە جەختی کردەوە: تا ئەو کاتەی رێوشوێنی جددی بەرامبەر بە ئەنجامدەرانی ئەم پرسە نەگیرێتەبەر، دڵی ئەم بنەماڵە خەمبارە ئارام ناگرێتەوە.

هاوڵاتی سەعدی ئەحمەد پیرە ئەندامی مەكتەبی سیاسی یەكێتی نیشتمانی كوردستان لەچاوپێكەوتنێكیدا لەگەڵ هاوڵاتی رایگەیاند: «كێشەكان لەنێوانی یەكێتی و پارتی چارەسەر نەبوون و نەگەیشتووینەتە ئەنجامێك كەبتوانرێت ئێمە لەبەغداد بەیەك پلاتفۆڕم و یەك بەرنامەی هاوبەش بەشداری بكەین». هاوڵاتی: ئایا پارتی دیموكراتی كوردستان و یەكێتی نیشتمانی كوردستان رێككەوتوون بەیەك وەفد بچن بۆ بەغداد؟ سەعدی ئەحمەد پیرە: «نەخێر، چونكە دوو بەرنامەی جیایان پێشكەشكردووەو هەریەكەو بەرنامەی خۆی پێشكەشكردووەو تائێستا پڕۆژەی هاوبەشیان نییە». هاوڵاتی: باس لەڕێككەوتنی یەكێتی و پارتی دەكرێت لەسەر پۆستی سەرۆك كۆمار، ئایا ئەمە راستە؟ سەعدی ئەحمەد پیرە: «تائێستا ناتوانین پشتڕاستی بكەینەوە كە رێككەوتن كراوە، یەكێتی و پارتی هێشتا لەو بارەیەوە نەگەیشتوونەتە ریككەوتن». هاوڵاتی: ئەندامێكی سەركردایەتی یەكێتی نیشتمانی كوردستان لەچاوپێكەوتنێكیدا لەژمارەی رابردووی رۆژنامەی هاوڵاتی-دا وتی یەكێتی و پارتی تیمی هاوبەشیان پێكهێناوەو نزیكن لەڕێككەوتن، تۆ دەڵێی چی؟ سەعدی ئەحمەد پیرە: «من ناتوانم پشتڕاستی بكەمەوەو نازانم چی بڵێم، تائێستا لەنێوان ئێمە و پارتی  بەرەوپێشچوون هەیەو لێكتێگەیشتن هەیە، بەڵام پێویستە ئێمە بەیەك كارت داخڵی هەڵبژاردن ببین و بەیەك وەرەقە هەموو كورد بچێتە بەغدا بۆ دیالۆگی نیشتیمانی، بەڵام تائێستا هیچ نەبووە». هاوڵاتی: لەسەر پرسە ناوخۆییەكانی هەرێمی كوردستانیش، وەكو پرسی داهات و خاڵە سنورییەكان و هەڵبژاردن، لەگەڵا پارتی نەگەیشتوونەتە رێككەوتن؟  سەعدی ئەحمەد پرە:»لەسەر هەڵبژاردنیش هێستا گفتوگۆكان كۆتایی نەهاتووە، بۆ پرسی  داهات و خاڵە سنوورییەكانیش، نەگەیشتووینەتە گفتوگۆی ئەو بابەتانە». هاوڵاتی: باس لەوەدەكرێت پارتی لەگەڵا چوارچێوەی هەماهەنگی لەبەغداد گفتوگۆیان كردووە، ئێوە لەمبارەیەوە چی دەڵێن؟ سەعدی ئەحمەد پیرە: «كۆبوونەوەیەكی تایبەت نییەو هەموو لایەنەكان دەرگای گفتوگۆیان دانەخستووەو گفتوگۆ هەر هەیە لەنێوان لایەنەكان، لەنێوان پارتی و لایەنەكان، لەنێوان یەكێتی و لایەنەكان، بەڵام باسەكەمان لەسەر مەوزوعی كوردستان و لایەنە سیاسییە كوردستانییەكان شتێكی هاوبەشە». هاوڵاتی: بەڕای تۆ یەكێی و پارتی رێكدەكەون؟  سەعدی ئەحمەد پیرە: «بەدڵنیاییەوە رێكدەكەون چونكە ئەو ناكۆكیانەی كەهەیە ئەوەندە نییە، دواتریش ئێمە لەقیمەی ناڕێكیدا لەنێوان هەمووماندا شتی هاوبەشمان هەبووە، لەیەك سەنگەر شەڕی داعشمان كردووەو حكومەتی هەرێمی هاوبەشمان هەبووەو لەپەرلەمان لەژێر یەك سەقف كۆبوونەوەمان كردووە». هاوڵاتی: جارێكی تر ئەوە رووناداتەوە پارتی و یەكێتی بەدوو وەفدی جیا بچن بۆ بەغدادو بەسەر دوو بەرەدا دابەش ببن؟ سەعدی ئەحمەد پیرە: «یەكێتی هیچ شتێكی لەگەڵ چوارچێوەی هەماهەنگی ئیمزا نەكرد، پارتی لەگەڵ سەدرو لەگەڵ سوننەكان رێككەوتنی ئیمزا كردبوو ئەوە زۆر فەرقی هەیە، بەڵام یەكێتی بەدەست خۆی نەبوو، ئەو مەوقیعەی كەهەوڵدرا پەرلەمان كۆببێتەوە بەبی یەكێتی و لایەنە سیاسییەكانی دیكە، لەكورددا بەس پارتی و لەسوننە بەس حەلبوسی و خەمیس خەنجەرو لەشیعەكانیش بەس رەوتی سەدری، باقییەكەی دیكە بۆ ئۆپۆزسیۆن، ئەوە ناچاری كردین كە بەیەكەوە دانیشین ئەگینا شتێكی بەرنامە بۆداڕێژراو نەبوو».  «حاڵی حازر یەكێتی و پارتی دوو وەرەقەیان هەیە، بەڵام هەردوولا زۆریان حەز لێیە كەوەرەقەی هاوبەش هەبێت و هەوڵی ئەوە دەدرێت كە لەڕێگای ئەو گفتوگۆیانەی كەبەردەوام دەكرێن وەكو ئەو گفتوگۆیەی لەپیرمام کرا لەنێوان كاك مەسعود و كاك بافڵ ئەو جۆرە گفتوگۆیانە بەردەوام دەبن، گەیشتنە ئەنجام ئەوكاتە وەرەقەی هاوبەشیش دەبێت و یەكڕیزی لایەنەكانی دیكەش دەبێت، نەگەیشتنە ئەنجام دەبێت بەردەوام بن تادەگەنە ئەنجام، بەڵام هەرگیزی تێدا نییە». هاوڵاتی: تۆ گەشبینی بەوەی پارتی و یەكێتی رێكبكەون؟ سەعدی ئەحمەد پیرە: «بەڵێ یەكێتی و پارتی رێكدەكەون». هاوڵاتی: ئایا پارتی و یەكێتی  سەبارەت بەپۆستی پارێزگاری كەركوك گفتوگۆیان كردووە؟   سەعدی ئەحمەد پیرە: «دەبێت كورد بەیەكەوە هەوڵبدەن پۆستی پارێزگاری كەركوك بەدەستبهێنن و ئەو بۆچوونانەی كە لەوەوپێش باسكراوە بۆچوونی خراپ و نەزۆكن».  

سەعدی پیرە: یەکێتی و پارتی لەسەر پۆستی سەرۆککۆمار نەگەیشتوونەتە ڕێککەوتن هاوڵاتی سەعدی ئەحمەد پیرە ئەندامی مەكتەبی سیاسی یەكێتی نیشتمانی كوردستان لەچاوپێكەوتنێكیدا لەگەڵ هاوڵاتی رایگەیاند: «كێشەكان لەنێوانی یەكێتی و پارتی چارەسەر نەبوون و نەگەیشتووینەتە ئەنجامێك كەبتوانرێت ئێمە لەبەغداد بەیەك پلاتفۆڕم و یەك بەرنامەی هاوبەش بەشداری بكەین». دەربارەی ئەوەی ئایا پارتی دیموكراتی كوردستان و یەكێتی نیشتمانی كوردستان رێككەوتوون بەیەك وەفد بچن بۆ بەغداد؟ سەعدی ئەحمەد پیرە دەڵێت: نەخێر، چونكە دوو بەرنامەی جیایان پێشكەشكردووەو هەریەكەو بەرنامەی خۆی پێشكەشكردووەو تائێستا پڕۆژەی هاوبەشیان نییە. دەربارەی ئەو دەنگۆیانەی باس لەڕێككەوتنی یەكێتی و پارتی دەكرێت لەسەر پۆستی سەرۆك كۆمار، تا چەندێک ئەمە راستە، سەعدی ئەحمەد پیرە دەڵێت: «تائێستا ناتوانین پشتڕاستی بكەینەوە كە رێككەوتن كراوە، یەكێتی و پارتی هێشتا لەو بارەیەوە نەگەیشتوونەتە ریككەوتن». لەکاتەکانی داهاتوودا دەقی تەواوی چاوپێکەوتنەکە لەماڵپەڕو پەیجی هاوڵاتی دادەنرێت.

هاوڵاتی پارێزگاری سلێمانی له‌روونكردنه‌وه‌یه‌كدا ئاماژه‌ بۆ ئه‌وه‌ده‌كات، ئێمه‌؛ نه‌ خه‌مڵاندنمان كردووه‌، نه‌ تاپۆمانكردووه‌، ته‌نها یاساییانه‌و كارگێڕییانه‌؛ وه‌ڵامی پرسیاری لیژنه‌ی باڵای ته‌ملیككردنی خانووه‌ حكومییه‌كانمان داوه‌ته‌وه‌. هه‌ڤاڵ ئه‌بو به‌كر پارێزگاری سلێمانی ئه‌وه‌شده‌خاته‌ڕوو، له‌م ماوه‌یه‌دا یه‌ك، دوو؛ په‌رله‌مانتاری په‌رله‌مانی كوردستان و ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌رانی عیراق، بێبه‌ڵگه‌و ناڕه‌وایانه‌، ده‌یانه‌وێت پارێزگاری سلێمانی ئێستا، كه‌ ته‌نها پارێزگاری كوردستان و عیراقه‌ له‌ڕێی ده‌نگی ڕه‌وای خه‌ڵكه‌وه‌ هه‌ڵبژێردراوه‌و؛ كار بۆ خزمه‌ت، نه‌ك ده‌سكه‌وت، بۆ حكومه‌تی هاووڵاتیی، نه‌ك حیزبیی؛ ده‌كات، له‌به‌رده‌م ڕای گشتیدا بئاڵێننه‌ ئه‌و كاره‌ نایاسایی و ناكارگێڕیی و ناڕه‌واو چه‌ته‌گه‌رییانه‌ی، كه‌ وڵاته‌كه‌ی تێدا نغرۆكراوه‌، هه‌موو هاووڵاتیانی خۆشه‌ویست دڵنیاده‌كه‌ینه‌وه‌، كه‌ ئێمه‌ دورین و دورده‌بین له‌ هه‌ر كارێكی نایاسایی و هه‌ر به‌رژه‌وه‌ندییه‌كی تایبه‌تیی و حیزبیی و، هه‌ر زیادكردنێكی شاراوه‌و ئاشكرای بازرگانیكردن به‌: داوا ڕه‌واكانی خه‌ڵك و ده‌نگ و ڕه‌نگ و سه‌نگ و خوێن و ئیراده‌و تێكۆشان و هه‌ڵوێست و بڕیاریانه‌وه‌. ئه‌وه‌شی نه‌شاردوه‌ته‌وه‌ ، كه‌ له‌ هه‌وڵێكی تری له‌م جۆره‌دا، پارێزگاری سلێمانی ئێستا تاوانبارده‌كه‌ن به‌؛ تاپۆكردنی موڵكێكی پارێزگای سلێمانی، له‌سه‌ر به‌ڕێز (ره‌وف مه‌لیك موزه‌فه‌ر)، لێره‌وه‌ به‌هه‌موو لایه‌كی ڕاده‌گه‌یه‌نین: 1) ئه‌م موڵكه‌؛ له‌ پاشماوه‌ی خانووی ئه‌منه‌كانی سه‌رده‌می ڕژێمی ڕوخاو بووه‌، كه‌ له‌ ڕاپه‌ڕینه‌وه‌ كه‌وتنه‌ ده‌ست خه‌ڵكی تێكۆشه‌رو ڕاپه‌ڕیوی سلێمانی، ناوبراو تیایدا نیشته‌جێ‌ بووه‌و دواتر ئه‌م موڵكه‌ له‌ ١٤ی شوباتی ٢٠١٠دا، تۆماركراوه‌ به‌ناوی پارێزگای سلێمانییه‌وه‌، به‌پێی بڕیاری  ژماره‌ (١٩٦)ی ڕۆژی ١٤ی شوباتی ٢٠١٠ ی ده‌سته‌ی چاره‌سه‌ركردنی كێشه‌ی موڵكداریی خانووبه‌ره‌وه‌. له‌ (30/8/2010)وه‌ به‌ڕه‌سمیی داوا له‌ پارێزگاری ئه‌وكاته‌ی سلێمانی كراوه‌، كه‌ ئه‌م موڵكه‌ به‌كرێ‌ ته‌رخان بكات بۆ نیشته‌جێی خانووه‌كه‌ به‌ڕێز (ملازمی یه‌ك/ ره‌وف مه‌لیك موزه‌فه‌ر) تا به‌پێی ڕێنمایی ژماره‌ (5224) له‌ (26/3/2008)دا كرێی مانگانه‌ی لێوه‌ربگیرێت. پارێزگاری ئه‌وكاته‌ی سلێمانی به‌ فه‌رمانی كارگێڕییان به‌ ژماره‌ (28/1/4118) له‌ (14/2/2011)دا فه‌رمانی ته‌رخانكردنی به‌كرێ؛‌ داوه‌. 2) ئه‌م هاووڵاتییه‌ وه‌ك هه‌ر هاووڵاتییه‌كی نیشته‌جێی خانوو و موڵكه‌ حكومییه‌كان، هه‌وڵی به‌رده‌وامی داوه‌ بۆ تاپۆكردنی ئه‌م موڵكه‌ له‌سه‌رخۆی و هه‌موو ڕێكارێكی یاسایی و كارگێڕیی گرتۆته‌به‌ر و دۆسیه‌یه‌كی زیاترله‌ (600) لاپه‌ڕه‌یی ئه‌م بابه‌ته‌ له‌ به‌شی موڵكایه‌تیی پارێزگامان پارێزراوه‌، له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ی نه‌ خۆی و نه‌ خێزانی سودمه‌ند نه‌بوون له‌ وه‌رگرتنی هیچ موڵكێكی نیشته‌جێبوون، به‌ڵام هه‌میشه‌ داواكه‌ له‌لایه‌ن پارێزگامان و به‌ڕێوه‌به‌رێتیی خانووبه‌ره‌ی میری سلێمانییه‌وه‌ ڕه‌تكراوه‌ته‌وه‌، چونكه‌ خاوه‌ندارێتییه‌كه‌ی له‌ (2010)وه‌ خراوه‌ته‌ سه‌ر پارێزگامان. 3) بۆ جاری كۆتایی ئه‌م داوایه‌ خراوه‌ته‌ به‌رده‌م لیژنه‌ی باڵای ته‌ملیككردنی خانووه‌ حكومییه‌كانی حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستان، كه‌ به‌ڕێز وه‌زیری دارایی سه‌رۆكایه‌تیی ده‌كات به‌ ئه‌ندامێتیی هه‌ریه‌ك له‌ به‌ڕێوه‌به‌ره‌ گشتییه‌كانی تۆماركردنی خانووبه‌ره‌، باجه‌كان و خانووبه‌ره‌ی میری، كارگێڕی و خۆیه‌تیی وه‌زاره‌تی ناوخۆ، به‌ نوسراویان ژماره‌ (5053)ی (8/12/2020) وه‌ك هه‌موو ئه‌وشوێنانه‌ی ئه‌م نووسراوه‌یان بۆ ڕۆشتووه‌، داوایان لێكردووین ئایا ناوبراوی ناو ئه‌م نوسراوه‌و نیشته‌جێی ئه‌م موڵكه‌، یان خێزانه‌كه‌ی سودمه‌ندبوون له‌ وه‌رگرتنی موڵكی حكومیی یان نا؟ ئێمه‌یش نووسراومان كردووه‌ بۆ هه‌موو فه‌رمانگاو یه‌كه‌ كارگێڕییه‌ په‌یوه‌ندیداره‌كانی سنوری پارێزگای سلێمانی و به‌نوسراوی فه‌رمیی، هه‌موویان وه‌ڵامیان داوینه‌ته‌وه‌ كه‌ سودمه‌ندنه‌بوون و ئه‌م وه‌ڵامه‌و هاوپێچه‌كانیمان، ئاراسته‌ی لیژنه‌ی باڵای ته‌ملیككردن كردووه‌، به‌پێی یاساو ڕێنماییه‌كان؛ بێ‌ ئه‌وه‌ی داوای ته‌ملیككردن یان ڕه‌زامه‌ندیی ته‌ملیككردنیمان دابێت. ٤) به‌هیچ جۆرێك پارێزگاری سلێمانی ده‌سه‌ڵاتی تاپۆكردنی زه‌وی و موڵك و ماڵی نییه‌، ئه‌م موڵكه‌ به‌پێی بڕیاری ژماره‌ (48)ی ڕۆژی (29/11/2021)ی لیژنه‌ی باڵای ته‌ملیككردنی خانووه‌ حكومییه‌كان؛ بڕیاری ته‌ملیككردنی بۆدراوه‌و ته‌نها وێنه‌ دراوه‌ به‌ پارێزگای سلێمانی بۆ ئاگاداری و به‌پێی یاسا لیژنه‌ی باڵا لایه‌نی بڕیارده‌ره‌ له‌ هه‌ر بابه‌تێكی له‌م شێوه‌یه‌دا. ٥) خه‌مڵاندنی ئه‌م موڵكه‌ به‌پێی ڕێنمایی ته‌ملیككردنی خانووه‌ حكومییه‌كانی ساڵی (2004) كراوه‌، له‌ ڕۆژی (14/6/2011)دا به‌ واژۆی سه‌رۆكی لیژنه‌ی فه‌رعی ته‌ملیككردنی خانووه‌ حكومییه‌كانه‌وه‌ ئه‌و بڕه‌ دیاریكراوه‌و به‌ نوسراوی ژماره‌ (14955) له‌ (14/6/2011)دا به‌فه‌رمیی ئاراسته‌ی لیژنه‌ی باڵای ته‌ملیككردنی خانووه‌ حكومییه‌كان كراوه‌و له‌ بڕیاری ژماره‌ (48)ی ڕۆژی (29/11/2021) له‌لایه‌ن لیژنه‌ی باڵاوه‌ په‌سه‌ندكراوه‌و هیچ په‌یوه‌ندیی به‌ پارێزگاری ئێستای سلێمانییه‌وه‌ نییه‌.  پارێزگاری سلێمانی روونیشیكردوه‌ته‌وه‌ ،پارێزگامان به‌فه‌رمیی ڕێكاری یاسایی پێویست به‌رامبه‌ر هه‌ركه‌س و لایه‌نێك ده‌گرێته‌به‌ر، كه‌ به‌بێ‌ به‌ڵگه‌ هه‌وڵی دروستكردنی تۆمه‌ت و ناوزڕاندنی پارێزگار یان هه‌ر به‌ڕێوه‌به‌رو فه‌رمانبه‌رێكی ده‌وڵه‌تیی، یان له‌كه‌داركردنی ئه‌م دامه‌زراوه‌ هه‌ڵبژێردراوه‌ بدات. بۆیه‌ لێره‌وه‌ داوا له‌ فه‌رمانگه‌ی داواكاری گشتیی پارێزگای سلێمانی ده‌كه‌ین، كه‌ له‌پێناوی ده‌رخستنی ڕاستییه‌كان و ئاراسته‌كردنی ئه‌وكه‌سانه‌ی ئارامیی خه‌ڵك و ئاسایش و ئاشتیی كۆمه‌ڵایه‌تیی و متمانه‌ی دامه‌زراوه‌ ده‌وڵه‌تییه‌كان و نه‌زمی گشتیی ده‌خه‌نه‌ ژێر مه‌ترسییه‌وه‌، ڕێكاری یاسایی پێویست بگرێته‌به‌رو، پارێزگای سلێمانیش ئاماده‌یه‌ وه‌ك هه‌میشه‌ نووسراو و به‌ڵگه‌و بڕیاره‌كان بخاته‌ به‌رده‌ست و ئاماده‌ین بۆ هه‌ر لێپرسینه‌وه‌یه‌ك. ده‌شڵێت، هه‌میشه‌ ده‌رگای پارێزگامان كراوه‌یه‌ بۆ هه‌ر كه‌س و په‌رله‌مانتارو دامه‌زراوه‌یه‌كی به‌ڕێز، كه‌ به‌ خه‌می بنكۆڵكردن و زانینی ڕاستییه‌كان و به‌دواداچونی یاساییانه‌ی هه‌ر دۆسییه‌یه‌كه‌وه‌ بێت، له‌ پێناوی لێرسینه‌وه‌و زانین و چاودێریكردن و وردبینیكردن و  چاره‌سه‌ركردن و ڕێگریكردن له‌ كاری نایاسایی و گه‌نده‌ڵكاریدا، یه‌كه‌م دامه‌زراوه‌ی جێبه‌جێكردنیش بوین كه‌ هۆبه‌ی زانیاریپێدانمان به‌ر له‌ هه‌موو شوێنه‌كانی تر كردۆته‌وه‌.  

هاوڵاتی دوانیوه‌ڕۆی ئه‌مڕۆ سێ شه‌ممه‌، سه‌رۆكی‌ ئه‌نجومه‌نی‌ جوله‌كه‌كانی هه‌رێمی كوردستان له‌كۆنگره‌یه‌كی رۆژنامه‌وانیدا مسوڵمان بوونی خۆی راگه‌یاند. ئارام عیزه‌ت مسوڵمان بوونی خۆی ڕاگه‌یاند: ده‌ستله‌كاركێشانه‌وه‌ی خۆم له‌ سه‌رۆكی ئه‌نجومه‌نی باڵای جووه‌كان له‌ هه‌رێمی كوردستان ڕاده‌گه‌یانم. ڕاشیگه‌یاند: چیتر په‌یوه‌ندی‌ به‌ جووه‌كانه‌وه‌ نه‌ماوه‌و ئێستا موسڵمانم و پشتیوان به‌خوا به‌م نزیكانه‌ش سه‌فه‌ری‌ عومره‌ ده‌كه‌م و ئێستا زۆر دڵخۆشم به‌وه‌ی‌ بووم به‌ موسڵمان.

هاوڵاتی بەپێی ئاماری فەرمی نووسینگەی رزگارکردنی کوردانی ئێزدی، تا ئێستا نزیکەی 100 هەزار کوردی ئێزدی بۆ دەرەوەی وڵات کۆچیان کردووە و تەنها 150 هەزار کەس بۆ شنگال گەڕاونەتەوە، هاوکات تا ئێستا دوو هەزار و 717 رفێندراوی ئێزدی (هەزار و 273 مێ و هەزار و 444 نێر) لە ژێر دەستی داعش رزگارنەکراون و تەرمی 146 رفێندراویش دۆزراوەتەوە.  نووسینگەی رزگارکردنی کوردانی ئێزدی کە لەلایەن رێکخراوی نەتەوەیەکگرتووەکانیشەوە باوەڕپێکراوە لەئامارێکدا بڵاویکردۆتەوە، لە دوای هێرشی رێکخراوی تیرۆریستی داعش لە 8ـی ئاداری 2014 بۆ سەر شنگال و دەوروبەری، لە کۆی 550 هەزار ئێزدی، 360 هەزار کەسیان ئاوارەبوونە و دوای نەمانی دەسەڵاتی داعش لەو ناوچانە تەنها نزیکەی 150 هەزار کەس بۆ زێدی خۆیان گەڕاونەتەوە.   هەروەها لە رۆژی یەکەمی هێرشی تیرۆریستانی داعشەوە، هەزار و 293 ئێزدی شەهیدبوونە، دوو هەزار و 745 مندال بێسەرپەرشتبوونە، 82 گۆڕی بەکۆمەڵ جیا لە گۆڕە تاکەکان دۆزراونەتەوە و 68 مەزارگەی کوردانی ئێزدیان تەقێندراونەتەوە. لەو ماوەیەدا شەش هەزار و 554 کوردی ئێزدی (3548 مێ و 2869 نێر) رفێندراون و تا ئێستا سێ هەزار و 554 رفێندراو (1207 ژن، 339 پیاو، هەزار و 51 منداڵی کچ و 957 منداڵی کوڕ) لە ژێر دەستی داعش رزگارکراون. لە ئامارەکەدا ئەوەش هاتووە کە تا ئێستا دوو هەزار و 717 رفێندراوی ئێزدی (هەزار و 273 مێ و هەزار و 444 نێر) لە ژێر دەستی داعش رزگارنەکراون و تەرمی 146 رفێندراویش دۆزراوەتەوە.

هاوڵاتی ڕێکخراوێکی تایبەت بەمافەکانی مرۆڤ ڕۆژهەڵاتی کوردستان ڕایدەگەیەنێت لە مانگرتن و ناڕەزایی دەربڕینەکانی ڕۆژی دووشەممە  (١٩ی سێپتەمبەری ٢٠٢٢) لانی کەم سێ هاووڵاتیی کورد کوژراون و ٢٢١ هاووڵاتیی دیکەش بریندار بوون. زیاتر لە ٢٥٠ هاووڵاتیی کوردیش بە شێوەی توندوتیژانە لە لایەن هێزە ئەمنییەکانی کۆماری ئیسلامیی ئێرانەوە ڕفێنراون. بە پێی زانیارییەکانی ڕێکخراوی هەنگاوی تایبەت بە مافەکانی مرۆڤ ڕۆژی دووشەممە ، لە ٢٤ شاری ڕۆژهەڵاتی کوردستان خەڵک بە نیشانەی دەربڕینی ناڕەزایەتی بەرامبەر بە کوژرانی ژینا ئەمینی لە لایەن حکومەتی ئێرانەوە مانیان گرت و لە ١٣ شاریش خۆپیشاندان و کۆبوونەوەی ناڕەزایەتی بەڕێوە چوو. مانگرتن لە ٢٤ شار لە ڕۆژی دووشەممە ٢٨ی خەرمانانی ٢٧٢٢ سەرەڕای هەڕەشەی دەزگا ئەمنییەکان، بازاڕییان و کاسبکاران و بەشێکی بەرچاوە لە خاوەن پیشەکانی کەرتی تایبەت لە شارەکانی ئیلام، ئاودانان، مەلەکشاهی، کرماشان ڕوانسەر، جوانڕۆ، پاوە، کامیاران، سنە، دێولان، قوروە، مەریوان، سەقز، بانە، دیواندەرە، بیجاڕ، پیرانشار، سەردەشت، مەهاباد، بۆکان، تیکاب، ئورمیە، شنۆ و کۆتۆل بە شێوەی بەربڵاو لە مانگرتندا بوون بە شێوەیەک کە خەڵک بە مانەوەی لە ماڵەکانیان تەنانەت لە بەڕیوەبردنی کۆمەڵێک چالاکیی کۆمەڵایەتی وەک وەرزشی بەیانیش خۆیان بوارد بۆ ئەوەی بەرامبەر بە کوژرانی ژینا ئەمینی، ٢٢ ساڵە و خەڵکی سەقز، لە لایەن حکومەتەوە، ناڕەزایی خۆیان دەرببڕن. ئەو شارانەی کە هاوکات لەگەڵ مانگرتن، خۆپیشاندان و ناڕەزایی دەربڕینیش تێیاندا بەڕێوە چوو بەگوێرەی ئەو زانیارییانەی بە هەنگاو گەیشتوون، لە ١٣ شاری دیواندەرە، سەقز، بانە، مەریوان، سنە، کامیاران، دێولان، قوروە، تیکاب، مەهاباد، سەردەشت و بۆکان خەڵک ڕژانە سەر سەقامەکان بەڵام بە هێرشی هێزە چەکدارەکانی حکومەت، خۆپیشاندانە مەدەنییەکان بەرەوە توندوتیژی چوون لە ئەنجامدا بە هۆی تەقەی هێزە ئەمنییەکانەوە لانی کەم سێ هاووڵاتی کوژراون و ٢٢١ هاووڵاتیی دیکەش بریندار بوون کە لەم ٢٢١ کەسەی بریندار بوون ٤٣ کەسیان ژن و ٢٤ کەسیشیان مێردمنداڵ بوون. موحسین محەممەدی خەڵکی دیواندەرە، ڕەزا لوتفی ٢٥ ساڵە خەڵکی دێولان و فەرەیدوون مەحموودی خەڵکی سەقز، ئەو سێ هاووڵاتییەن کە بە هۆی تەقەی هێزە حکومەتییەکانەوە کوژراون. شیاوی ئاماژە پێدانە کە شوناسی ژمارەیەکی زۆر لە بریندارەکانیش بۆ هەنگاو ئاشکرا بووە بەڵام بە هۆی پاراستنی ئاسایشی ئەو کەسانە ناویان بڵاو ناکەینەوە. پۆلێنبەندیی هاووڵاتییانی کوژراو و بریندار بەگوێرەی شارەکان دیواندەرە: ١ کوژراو - ٣٣ بریندار (چوار مێردمنداڵ) سەقز: ١ کوژراو و ٣٧ بریندار (١٦ ژن و ٤ مێردمنداڵ) بانە: ٤٠ بریندار (١٠ ژن و ٦ مێردمنداڵ) مەهاباد: ٢٣ بریندار (٨ ژن و ٧ مێردمنداڵ) بۆکان: ١٧ بریندار (٤ ژن و سێ مێردمنداڵ) سنە: ١٤ بریندار (٦ ژن) مەریوان: ٥ بریندار دێولان: ١ کوژراو و ١٦ بریندار بیجاڕ: ٩ بریندار قوروە: ٩ بریندار کامیاران: ١١ بریندار تیکاب: ٧ بریندار (٣ژن) هەر بەگوێرەی بەدواداچوونی هەنگاو ٤ کەس لە بریندارەکانی بۆکان و لەوانەش کچێکی ١٠ ساڵە لە بەشی چاودێریی تایبەتی نەخۆشخانەی "قولیپوور"ی بۆکان خەوێندراون. هەروەها ٥ کەس لە بریندارەکانی سەقز گوازراونەتەوە بۆ تەورێز و ٤ کەس لە بریندارەکانی دیواندەرەش گوازراونەتەوە بۆ ناوەندە تەندروستییەکانی سنە و دۆخی تەندروستیی دوو کەسیان بە ناوەکانی فواد قەدیمی و زانیار کەریمی و هەروەها بریندارێکی سەقز بە ناوی شۆڕش، زۆر ناجێگیرە. هەنگاو زانیویەتی کە لە ناڕەزایی دەربڕینەکانی دوێنێدا لانی کەم ٢٥٠ کەس لە شارەکانی پاوە، کامیاران، سنە، قوروە، دیولان، مەریوان، سەقز، دیواندەرە، بانە، بۆکان، مەهاباد، شنۆ و تیکاب لە لایەن هێزە چەکدارەکانەوە ڕفێنراون یان دەستبەسەر کراون و تا ئێستا هەنگاو توانیویەتی ناو و شوناسی سی کەس لە دەستبەسەرکراوەکان بدۆزێتەوە. جێگای ئاماژەیە ژینا ئەمینی ئێوارەی رۆژی 13-09-2022 لە وێستگەی حەقانیی میترۆی تاران لە لایەن پۆلیسی تارانەوە بە تۆمەتی پابەندنەبوون بە باڵاپۆشی دەستبەسەرکرا و دواتر بۆ گرتووخانەی پۆلیس لە شەقامی وەزیرانی تاران گوێزرایەوە. ئەو کەسانەی لەگەڵ ژینا دەستبەسەرکرابوون بە میدیاکانیان راگەیاندووە، لە کاتی گواستنەوەی بۆ گرتووخانە، هێزەکانی پۆلیس لە ژینایان داوە و لە گرتووخانە دۆخی تەندروستی تێکچووە و بەو هۆیەوە جەڵتەی دڵ و مێشک لێی داوە و  دوای سێ رۆژ گیانی لەدەستداوە.

هاوڵاتی  له‌لێدوانێکی ڕۆژنامه‌نوسیدا ئەندامێکی شاندی دانوستاندنکاری پارتی لە بەغدا رایگەیاند، کەشی نێوان پارتی و یەکێتی زۆرباشە، ئاماژه‌ بۆ ئه‌وه‌شده‌کات بافل تاڵه‌بانی وتویه‌تی  لەسەر یەک کاندید رێکدەکەوین و بە یەک کاندید دەچینە پەرلەمان."  به‌نگین ڕێکانی ئه‌ندامی شاندی دانوستاندکاری پارتی دیموکراتی کوردستان له‌به‌غدا به‌که‌ناڵی ڕووداوی ڕاگه‌یاندووه‌: لە 10 رۆژی رابردوودا گفتوگۆ لەسەر رەشنووسێک بۆ حکومەتی داهاتووی عێراق کرا؛ ئێستا رەشنووسەکە ئامادەیە و ئەمڕۆ دووشەممە چوارچێوەی هاوئاهەنگی پەسندی دەکات، ئەوکات دەچینە قۆناخی واژۆکردنەوە.. دەشڵێت، "سەرۆک بارزانی بڕیاریداوە نەچینە ناو هیچ رێککەوتنێک ئەگەر بەڵگەی نووسراو نەبێت."    بەنگین رێکانی، لەبارەی پۆستی سەرۆککۆمار و کاندیدی هاوبەشی پارتی و یەکێتی بۆ پۆستەکە دەڵێت: کەشی نێوان پارتی و یەکێتی زۆرباشە، ئەگەری ئەوەش هەیە یەک کاندیدی هاوبەشیان هەبێت. هاوکات دەشڵێت: "کاک بافڵ خۆی بە ئێمەی گوتووە، لەسەر یەک کاندید رێکدەکەوین و بە یەک کاندید دەچینە پەرلەمان." 

هاوڵاتی 44 دادوه‌ر و پارێزەر لە هەرێمی كوردستان لە ڕێگەی یاداشتێكەوە پشتیوانیی كەمپەینی جیهانیی پارێزەران بۆ دیداری عەبدوڵا ئۆجالان دەكەن و داوا لە وەزارەتی دادی توركیا دەكەن، ڕێگەیان بدرێت سەردانی ئۆجالان بكەن. هەروەك لە یاداشتەكەیاندا هاتووە: ئێمە بە نیگەرانییەكی گەورەوە چاودێریی دۆخی زیندانییانی بەندیخانەی دوورگەی ئیمرالی هەریەك لە عەبدوڵا ئۆجەلان، عومەر خەیری كۆنار، وەیسی ئاكتاش و هامیلی یەڵدرم دەكەین، كە ماوەی پتر لە ساڵێكە هیچ هەواڵیكیان نییە. دەقی یاداشتی دادوه‌ران و پارێزەرانی هەرێمی كوردستان: وەزارەتی داد كۆماری توركیا بەڕێز جەنابی وەزیر، ئێمە بە نیگەرانییەكی گەورەوە چاودێریی دۆخیی زیندانییانی بەندیخانەی دورگەی ئیمرالی، هەریەك لە عەبدوڵڵا ئۆجەلان و عومەر خەیری كۆنار و وەیسی ئاكتاش و هامیلی ییڵدرم دەكەین كە ماوەی پتر لە ساڵێكە هیچ هەواڵیكیان نییە. هیچ پاساوێكی یاسایی نییە بۆ ئەو ڕاستییەی كە - جگە لە پێنج سەردانی پارێزەران كە لەنێوان ٢ی ئایار بۆ ٧ی ئابی ٢٠١٩ ئەنجامدراوە - لە ٢٧ی تەموزی ٢٠١١ەوە ڕێگە بە عەبدوڵڵا ئۆجەلان نەدراوە چاوی بە پارێزەرەكانی بكەوێت. كارێكی لەم چەشنە لەگەڵ بنەما دیموكراسییەكاندا ناتەبایە. سێ زیندانییەكەی تر لە وەتەی لە ساڵی ٢٠١٥ەوە هێنراونەتە بەندیخانەی ئیمرالی تەنانەت بۆ یەك جاریش پەیوەندییان لەگەڵ پارێزەراندا نەبووە، ئەمەش بە ڕوونی پێمان دەڵێت كە كێشە بەتایبەت لە بەندیخانەی ئیمراڵی دایە و لە هەڵوێستی سیاسی و یاسایی حكومەتی ناوەندی دایە لە هەمبەر ئەو بەندیخانەیە. ئێمە هەروەك شایەتحاڵی خەم و نیگەرانیی خێزان و هەڤاڵانی عەبدوڵڵا ئۆجەلانین لەپای ئەو ڕاستییەی كە لەپاش پەیوەندییەكی كورتی تەلەفۆنی لە ٢٥ی ئازاری ٢٠٢١ەوە هیچ دەنگێك لە ناوبراوەوە نییە. وەك پارێزەرانێك كە بە وردی چاودێری دۆخی توركیاین، زۆر بەباشی ئاگاداری لێكەوتەی سیاسی و كۆمەڵایەتیی ئەو دۆخەین. لە ڕاپۆرتەكەیاندا سەبارەت بە سەردانەكەیان ساڵی ٢٠١٩ بۆ بەندیخانەی ئیمرالی، كە لە ٥ی ئابی ٢٠٢٠ بڵاوكراوەتەوە، CPT قەدەغەی تەواوەتیی پەیوەندی لەگەڵ دونیای دەرەوە لەسەر ئۆجەلان و سێ زیندانییەكەی تر بە جۆرێك لە بەندكردنی گۆشەگیریی ناوزەدكردووە. CPT ڕایگەیاندووە كە وەها دۆخێك قبووڵكراو نییە و پێچەوانەی پێدراو و ستانداردە نێوەدەوڵەتییەكانی پەیوەست بە مافی مرۆڤە. دەستتێوەردانی بەردەوام لە مافی بەرگری و دۆخی گۆشەگیریی سەپێنراو بەسەر ئۆجەلان و زیندانییەكانی تردا چەندین ڕێكخراوی یاسایی نێوەدەوڵەتیی هێناوەتەدەنگ لەوانەش ELDH و AED و پارێزەران بۆ پارێزەران، هەروەك پەرچەكرداری ڕەخنەیی لەلایەن تۆڕێكی بەرفراوانی پارێزەرانەوە لە بۆنەی جیاوازدا لەگەڵ خۆی هێناوە كە ئەمەش پیشانی دەدات ئەم كەیسە چەند بەرفراوان بەدواداچوونی بۆ دەكرێت. ئێمە لەگەڵ هاوكارە توركیاییەكانمانین و پشتگیریی هەوڵ و خەباتی بێوچانیانین دژی گۆشەگیری و پێشێلكردنی مافی بەرگری. وەك بەشێك لەو هەوڵە، من وەك پاریزەری ئۆجەلان و زیندانییانی تر، داواكارم ڕێگەم بدرێت بە سەردانكردنی بۆ كاركردن لەپێناو شكاندنی قەدەغەی سەر مافی بەرگری. هیواخوازم ڕێگەپێدانی پێویستم بۆ فەراهەم بكرێت. ناو و نازناو:/ پیشە:/ رێكەوت:/ ناوی بەشداربوونی سەرجەم حاكم و پارێزەران لە كەمپینی نێودەوڵەتی بۆ سەردان و ئازادكردنی بەڕێز عەبدوڵڵا ئۆجەلان لە زیندانی ئیمڕاڵیدا: 1- لەتیف مستەفا ئەمین، حاكم، سلێمانی 2- دانا نوری محەمەد، پارێزەری ڕاوێژكار، سلێمانی 3- عوسمان سدیق خالید، پارێزەری ڕاوێژكار، سلێمانی 4- كارمەند محمود عبداللە، پارێزەر، سلێمانی 5- سامی جمال عمر، پارێزەر، سلێمانی 6- وریا محمد حسن، پارێزەر، سلێمانی 7-محمد ساڵح سەلیم، پارێزەر، سلێمانی 8- ڕێزان دلێر مصطفی، پارێزەر، سلێمانی 9- پەیمان عیزەدین عبدالرحمن،پارێزەر، سلێمانی 10- هەرێم عه‌تا یوسف، پارێزەر، سلێمانی 11- كاروان عبداللە عزیز، پارێزەر، كركوك 12- هاوار دارا محمد شریف، پارێزەر، كركوك 13- هەردی حسین سعید، پارێزەر، سلێمانی 14- گوڵ سروش قازی محمد، پارێزەر، هەڵەبجە 15- محمدلطف الله عبدالله، پارێزەر، سلێمانی 16- جمال حمه رشید محمد، پارێزەر، سلێمانی 17- هاوتا عزیز حەمید عزیز، پارێزەر، چەمچەماڵ 18- سەرگوڵ رچاحسن، پارێزەر، سلێمانی 19- مەنیجە حسێن، پارێزەر، سلێمانی 20- ڕێبوار پیرۆت محمود، پارێزەر، سلێمانی- بازیان 21- نەریمان ئەحمەد، پارێزەر، سلێمانی 22- هەڵكەوت محەمەد كەریم، پارێزەر، سلێمانی 23- ئاسۆ سەعید سەفەر، پارێزەر، سلێمانی 24- ئەردەڵان شێخ فاتیح، پارێزەر، سلێمانی 25- هەوراز غازی فەتاح، پارێزەر، هەولێر- كۆیە 26- هێمن ابو بەكر عومەر، پارێزەر، سلێمانی 27- كۆمەڵ سەرمەند سەعید، پارێزەر، كەركوك 28- مزەفەر عومەر، پارێزەر، كەركوك 29- راید نەجدەت ئیسماعیل، پارێزەر، كەركوك 30- دیلان زەین العابدین، پارێزەر، كەركوك 31- كارزان زەین العابدین، پارێزەر، كەركوك 32- هاوار دارا، پارێزەر، كەركوك 33- بەشدار نصرالدین، پارێزەر، كەركوك 34- هەڵمەت جەوهەر، پارێزەر، كەركوك 35- گۆران لەتیف ئەحمەد، پارێزەر، كەركوك 36- ئامانج ناسیح غەفور، پارێزەر، كەركوك 37- ڕێبوار كەریم ئەحمەد، پارێزەر، كەركوك 38- عبدالكریم عومەر حەمید، پارێزەر، كەركوك 39- هەژار ئەحمەد، پارێزەر، كەركوك 40- هاوڕێ ئەحمەد، پارێزەر، كەركوك 41- هاوڕێ فەرهاد، پارێزەر، كەركوك 42- هەوراز نجم الدین، پارێزەر، كەركوك 43- بەختیار حەمە سەعید عەزیز، پارێزەر، كەركوك 44- ئومێد مەحمود حاجی، پارێزەر، سلێمانی

هاوڵاتی ھەپەگە ڕایده‌گه‌یه‌نێت ٢ سه‌ربازی تورکیایان کوشتووه‌و ئاماژه‌ به‌وه‌شده‌کات تورکیا ٣٢ جار به‌ بۆمبی قه‌ده‌غه‌كراو و چه‌كی كیمیایی و ٣٤ جاریش به‌ هێلیكۆپته‌ری هێرشبه‌ری بۆردومانیانیان کردوە. له‌ڕاگه‌یه‌ندراوێکدا ناوه‌ندی راگه‌یاندن و چاپه‌مه‌نی ھێزەکانی پاراستنی گەل ـ هه‌په‌گه‌، رایگەیاند: ده‌وڵه‌تی توركی داگیركه‌ر ئۆپراسیۆنێكی داگیركاری له‌ باشوری كوردستان ده‌ستپێكردووه‌ و له‌و ئۆپراسیۆنه‌دا بۆمبی قه‌ده‌غه‌ و چه‌كی كیمیایی به‌كارده‌هێنرێن.  ده‌شڵێت:  به‌ به‌ڵگه‌ش سه‌لمێنراوه‌ كه‌ ئه‌و چه‌كانه‌ی له‌ ئاستی نێو نه‌ته‌وه‌ییدا قه‌ده‌غه‌كراون له‌لایه‌ن ده‌وڵه‌تی توركه‌وه‌ له‌ دژی هێزه‌كانمان به‌كارده‌هێنرێت، به‌ڵام سه‌رباری ئه‌وه‌ش هیچ كاردانه‌وه‌یه‌ك نیشان نادرێت و ئه‌وه‌ش به‌ واتای پشتیوانییه‌ بۆ ده‌وڵه‌تی تورك. هه‌په‌گه‌ ئاماژە بە سودوەرگرتنی سوپای توركیای داگیركه‌ر لە بێ دەنگی کۆمەڵگای نێودەوڵەتی کردووە و دەڵێت: هه‌موو رۆژێك بۆمبی قه‌ده‌غه‌كرا و چه‌كی كیمیایی به‌كارده‌هێنێت. ئه‌مه‌ش به‌ واتای ئه‌وه‌یه‌ كه‌ ده‌یانه‌وێت گه‌ریلا وه‌ك تاكه‌ هێزی پاراستنی ده‌ستكه‌وته‌كانی گه‌لی كورد پاكتاو بكرێت، پاكتاوكاری له‌سه‌ر كوردان بگاته‌ ئه‌نجام و ئه‌مه‌ش له‌لایه‌ن هێزه‌ یه‌كده‌ستخوازه‌كان په‌سه‌ند كراوه‌. لە بارەی چالاکی گەریلاوە لە دژی داگیرکەران  دەڵێت: هێزه‌كانمان له‌ حه‌وت چالاكیدا دوو داگیركه‌ریان سزادا، درۆنێك له‌ناوبرا.لە بەرامبەر چالاکیەکانی گەریلادا وەک ھەپەگە ئاشکرای کردووە: سوپای توركی داگیركه‌ر ٣٢ جار به‌ بۆمبی قه‌ده‌غه‌كراو كه‌ هێزی ته‌قینه‌وه‌یان زۆره‌ و چه‌كی كیمیایی، ٣٤ جار به‌ هه‌لیكۆپته‌ری هێرشبه‌ر و به‌ده‌یان جاریش به‌ چه‌كی قورس گۆڕه‌پانه‌كانی به‌رخودانیان بۆردومان كرد.  رونیشیکردووەتەوە: له‌ هه‌مان كاتدا داگیركه‌ران ئاگریان له‌ مادده‌ی پلاستیكی به‌رداوه‌ و رووی دوكه‌ڵه‌ ژه‌هراوییه‌كانیان كردووه‌ته‌ سه‌نگه‌ره‌كانی شه‌ڕی شه‌هید فه‌لاتی گۆڕه‌پانی به‌رخودانی سیدا.  

وەزارەتى خوێندنى باڵا و توێژینەوەى زانستى ڕێنمایى پێشکەشکردن و وەرگرتن بۆ خوێندنى دیپلۆمى باڵا و ماستەرو دکتۆرا بۆ ساڵى خوێندنى (٢٠٢٢-٢٠٢٣) دەردەکات و لە وێسایتى وەزارەت (gov.krd/mohe) بڵاوى دەکاتەوە. ڕێنماییەکە کە ژمارە (٣)ى ساڵى ٢٠٢٢ى وەزارەتى خوێندنى باڵا و توێژینەوەى زانستییە، لە ڕێکەوتى (٢٠٢٢/٩/١٩) بە ژمارە (١٥٨٠٩) بە ئیمزاى د. ئارام محمد قادر وەزیرى خوێندنى باڵا و توێژینەوەى زانستى دەرچوە. ئامانج لە دەرکردنى ڕێنماییەکە ڕێکخستنى مەرج و ڕێکارەکانى پێشکەشکردن و شێوازى پێشبڕکێ و بەدیهێنانى هەلى یەکسان و دادپەروەرو شەفافیەتە لە پرۆسەى پێشکەشکردن و وەرگرتن لە خوێندنى دیپلۆمى باڵا و ماستەرو دکتۆرا و بەرزکردنەوەى ئاستى خوێندنى باڵا و پێگەیاندنى کەسانى پسپۆر و شارەزا بۆ دامەزراوەکانى خوێندنى باڵا وکەرتى گشتى و تایبەت و بەستنەوەى خوێندنى باڵا بە پێداویستی دامودەزگا حکومى و تایبەتەکان و بازارى کارى کوردستان و بەشدارى لە پێشنیازکردنى چارەسەرى گونجاو بۆ کێشە و گرفتەکان لە هەرێمى کوردستان. بۆ ئه‌و كه‌سانه‌ی خوازیارن دبلۆمی باڵاو ماسته‌ر و دكتۆرا بخوێنن ئه‌م لینكه‌ بكه‌نه‌وه‌   بکە:

هاوڵاتی/  ده‌زگای میدیاو زانیاری مێژووی مین له‌هه‌رێمی كوردستان بۆ ساڵی شه‌سته‌كان ده‌گه‌ڕێته‌وه‌، سه‌رده‌می دژایه‌تیكردنی ده‌سه‌ڵاتی دیكتاتۆر به‌رامبه‌ر گه‌لی كوردستان و بزووتنه‌وه‌ی ڕزگاریخوازی خه‌ڵكی كوردستان و شۆڕشه‌ یه‌ك له‌دوای یه‌كه‌كانی كورد. هه‌ر ئه‌مه‌ش وای كرد كه‌ حكومه‌ته‌ یه‌ك له‌دوای یه‌كه‌كانی عێراق هه‌موو خاكی هه‌رێمی كوردستانیان پڕ بكه‌ن له‌ گۆڕی شه‌هیدانی كوردستان و مین و پاشماوه‌ی جه‌نگی بۆ ڕێگریكردن له‌ جوڵه‌ی هێزی پێشمه‌رگه‌ی كوردستان. هه‌روه‌ها شه‌ڕی ٨ ساڵه‌ی نێوان عێراق و ئێران دووباره‌ هۆكار بوو بۆ ئه‌وه‌ی كه‌ هه‌ردوو حكومه‌ت خاكی هه‌رێمی كوردستان مینڕێژ بكه‌ن و دوای ئه‌وه‌ش قۆناغی سێیه‌می مینڕێژكردنی خاكی كوردستان دێت ئه‌ویش به‌ ده‌ستی ڕێكخراوی تیرۆرستی داعش كه‌ به‌شێكی زۆری خاكی هه‌رێمی كوردستانی مینڕێژ كرد. ڕووبه‌ری خاكی مینڕێژكراو له‌هه‌رێمی كوردستان جه‌بار مسته‌فا ڕه‌سوڵ، سه‌رۆكی ده‌زگای گشتیی كاروباری مین له‌ دیدارێكی له‌گه‌ڵ فه‌رمانگه‌ی میدیا و زانیاری باسی له‌ ورده‌كاری ڕووبه‌ری خاكی مینڕێژكراوی‌ هه‌رێمی كوردستان كرد و گوتی:''هه‌رێمی كوردستان به‌ چه‌ند قوناغێكی جیا جیا به‌ مین و پاشماوه‌ی جه‌نگی پیس كراوه‌ و به‌ پێی ئه‌و ڕووپێویه‌ی له‌ ده‌زگای گشتیی كاروباری مین هه‌یه‌ ٧٧٦ كیلۆمه‌تر چوارگۆشه‌ له‌هه‌رێمی كوردستان مینڕێژ كراوه‌ و حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستان به‌ هاوكاری ڕێكخراوه‌ بیانییه‌ هاوبه‌شه‌كان له‌ دوای ساڵی ١٩٩٢ی زایینییه‌وه‌ تا ئێستا توانیویه‌تی ئه‌و ڕێژه‌یه‌ بۆ ٢٥٨ كیلۆمه‌تری چوارگۆشه‌ كه‌م بكاته‌وه‌. له‌باره‌ی كاره‌كانی كابینه‌ی نۆیه‌می حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستانیش تایبه‌ت به‌ پاككردنه‌وه‌ی ناوچه‌ و شوێنه‌ به‌مینڕێژكراوه‌كان، سه‌رۆكی ده‌زگای گشتیی كاروباری مین گوتی، له‌ماوه‌ی ده‌ستبه‌كاربوونی كابینه‌ی نۆیه‌م هه‌روه‌ك ده‌زانرێت له‌ ساڵی ٢٠٢٠ به‌هۆی په‌تای كۆرۆنا و ئه‌و قه‌یرانه‌ دارایییه‌ی هاته‌ كایه‌وه‌ ده‌زگای گشتیی كاروباری مینیش سستییه‌كی به‌خۆیه‌وه‌ بینی و هۆكاره‌كانی گواستنه‌وه‌ و ئامێره‌كانی كاركردن له‌ كه‌مییان دا، بۆیه‌ ته‌نیا ٦٠٩ هه‌زار مه‌تر دووجا پاك كرایه‌وه‌. ناوچه‌كانی بن ده‌ستی داعش سه‌باره‌ت به‌و ناوچانه‌ی ڕێكخراوی تیرۆریستی داعش ده‌ستی پێیان گه‌یشتبوو، سه‌رۆكی ده‌زگای گشتیی كاروباری مین گوتی:''ناوچه‌كانی وه‌ك ده‌شتی نه‌ینه‌وا، به‌تایبه‌تی ناوچه‌كانی هه‌رێمی كوردستان و ده‌ره‌وه‌ی ئیداره‌ی هه‌رێمی كوردستان، تایبه‌ت ئه‌و ناوچانه‌ی ناكۆكی له‌سه‌ره‌ له‌ ده‌وروبه‌ی پارێزگای كه‌ركووك و ده‌وروبه‌ری و ئیداره‌ی سه‌ربه‌خۆی گه‌رمیان به‌تایبه‌تی له‌ ناوچه‌ی خانه‌قین و جه‌له‌ولا، لایه‌ن چه‌كدارانی داعش و به‌ ته‌كنیكێكی جیاواز بۆمبڕێژ كرابوون، ئێمه‌ و ده‌زگای گشتیی مین له‌ حكومه‌تی عێراقی كارمان له‌سه‌ریان كردووه‌ و به‌ هاوكاری كۆمه‌ڵێك ڕێكخراوی بیانی وه‌ك ڕێكخراوی FSD و MAG توانیمان پاكیان بكه‌ینه‌وه‌ له‌ بۆمب و ته‌قه‌مه‌نییه‌كان.'' ساڵانه‌ ٥٠٠ بۆ ٦٠٠ مین هه‌ڵگیراونه‌ته‌وه‌ ئێستا ڕێكخراوی (MAG) له‌ دهۆك و سلێمانی و گه‌رمیان و چه‌مچه‌ماڵ كاری پاككردنه‌وه‌ و هۆشیاری ده‌كات و یارمه‌تی قوربانیانیش ده‌دات. له‌و سێ ساڵه‌ی كابینه‌ی نۆیه‌م سه‌ڕه‌رای بوونی هه‌موو ئاسته‌نگییه‌كان، ساڵانه‌ ٥٠٠ تا ٦٠٠ مین هه‌ڵگیراونه‌ته‌وه‌ و له‌ناوبراون و هه‌روه‌ها چه‌ندین پاشماوه‌ی جه‌نگیش چاره‌سه‌ر كراون و دواتر له‌ناوبراون. له‌باره‌ی گرفت و مه‌ترسییه‌كانی مین له‌سه‌ر هاووڵاتیانی هه‌رێمی كوردستان به‌ تایبه‌تی له‌و ناوچانه‌ی به‌ مین چێنراون جه‌بار مسته‌فا گوتی:''ئێستاش له‌هه‌رێمی كوردستان مین و پاشماوه‌ی جه‌نگی هه‌ڕه‌شه‌یه‌كی جدییه بۆ سه‌ر گیان و ژیانی هاووڵاتیان به‌تایبه‌تی له‌ناوچه‌ سنوورییه‌كان و ئه‌و دێهاتانه‌ی ئاوه‌دان ده‌كرێنه‌وه‌ و خه‌ڵك ده‌چێته‌وه‌ سه‌ر ڕه‌ز و باخی خۆیان، بۆیه‌ ئه‌و شوێنانه‌ شوێنی مه‌ترسیدارن له‌به‌ر ئه‌وه‌ی ٣٥٠٠ كێڵگه‌ی مینڕێژكراو له‌هه‌رێمی كوردستان هه‌یه‌ و، له‌ سێ ساڵی ڕابردووشدا به‌شێوه‌كی گشتی ٩٦ كه‌س بوونه‌ته‌ قوربانی.'' ڕێژه‌ی ناوچه‌ مینڕێژكراوه‌كان سه‌باره‌ت به‌و ناوچانه‌ی به‌ مین چێنراون ڕێژه‌كه‌یان له‌ شوێنێك بۆ شوێنێكی تر ده‌گۆڕێت به‌ ‌شێوه‌یه‌ك ٦٠%ی ده‌كه‌وێته‌ سنووری پارێزگای سلێمانی و قه‌زای پێنجوێن، سۆران و چۆمانیش له‌و قه‌زایانه‌ن كه‌ خاكیان زۆر پیسه‌ به‌ مین و پاشماوه‌ی جه‌نگی و دواتریش هه‌ڵه‌بجه‌ و گه‌رمیان دێن. حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستان هه‌موو توانایه‌كی خۆی خستۆته‌ گه‌ڕ بۆ ئه‌وه‌ی پاڵپشتی له‌ ده‌زگای گشتیی كاروباری مین بكات، چونكه‌ ئه‌و ده‌زگایه‌ له‌ هه‌موو ڕوویێكه‌وه‌ كار له‌سه‌ر ئه‌و بوارانه‌ ده‌كات و ئه‌ركی حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستانیش له‌ ڕێگه‌ی ئه‌م ده‌زگایه‌وه‌ پاككردنه‌وه‌ی خاكی هه‌رێمی كوردستان و هۆشیاركردنه‌وه‌ی خه‌ڵكییه‌ له‌ مه‌ترسی مین و پاشماوه‌ی جه‌نگی و هاوكاری ئه‌و كه‌سانه‌ی ده‌بنه‌ قوربانی مین، بۆ نموونه‌ كه‌مئه‌ندام ده‌بن یان ده‌ست و په‌لیان له‌ده‌ست ده‌ده‌ن ئه‌مه‌ ئه‌ركی حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستانه‌ بۆ ئه‌وه‌ی له‌ناو كۆمه‌ڵگه‌ ژیانی ئاسایی خۆیان به‌ڕێ بكه‌ن.