فراکسیۆنە کوردستانییەکان دەنگ بەکێ دەدەن بۆ سەرۆکی پەرلەمان؟

هاوڵاتی هێزەكانی پاراستنی گەل -هەپەگە ڕایگەیاند، گەریلاكانی ئازادی كوردستان لە گۆڕەپانی چەمچۆی هەرێمەكانی پاراستنی مەدیا بە چەكی قورس چالاكیان ئەنجامدا و لە ئەنجامی چالاكییەكەدا دوو سەربازی  تورك کوژران. ئەمڕۆ ناوەندی ڕاگەیاندن و چاپەمەنی هەپەگە لە ڕاگەیەنراوێكدا ئاماری چالاكییەكانی گەریلای لە ڕۆژی ١ی كانونی دووەم ٢٠٢٣ بڵاوكردەوە و ڕایگەیاند، “لە ئەنجامی چالاكی گەریلاكانماندا دوو سەربازی تورکیا کوژران. لە بەشێكی تری ڕاگەیەنراوەكەدا هاتووە، سوپای داگیركەری تورك جارێك بە بۆمبی قەدەغە و بە دەیان جاریش بە كاتیوشا، تانك و چەكی قورس بۆردومانی سەنگەرەكانی بەرخودانی گەریلا و لەهەمان كاتدا سێ جار بە فڕۆكەی شەڕ بۆردومانی گۆڕەپانی گەریلای كردووە. هەپەگە زانیاری وردی لەسەر چالاكی و هێرشەكان بەم جۆرە بڵاوكردوەتەوە: لە چوارچێوەی هەڵمەتی شۆڕشگێڕیی هەڵۆكانی زاگرۆس لە هەرێمی زاپ: ١ی كانونی دووەم كاتژمێر لە نێووان ٠٨:٠٠ و ١٢:٠٠ لە ناحیەی شێلادزێی ئامێدی لە بەرامبەر داگیركەران لە دەوروبەری گوندی سیدا و گۆڕەپانی چەمچۆ، تیمە گەڕۆكەكانمان سێ جار بە چەكی سوك، سێ جاریش بە چەكی قورس چالاكییان كرد. ١ی كانونی دووەم كاتژمێر ١١:٣٠ لە دژی داگیركەران لە نزیك گۆڕەپانی چەمچۆی ناحیەی شێلادزێی ئامێدی تیمە گەڕۆكەكانمان بە چەكی قورس چالاكییان كرد. لە ئەنجامدا دوو داگیركەر سزادران. هێرشەكانی سوپای داگیركەری تورك بە بۆمبی قەدەغە و چەكی كیمیایی؛ ١ی كانونی دووەم لە نزیك گۆڕەپانی چەمچۆ لە ناحیەی شێلادزێ سەنگەرەكانی بەرخودان جارێك بە بۆمبی قەدەغە بۆردومان كران. هێرشەكانی سوپای داگیركەری تورك؛ ٣١ی كانونی یەكەم و ١ی كانونی دووەم دەوروبەری گوندی دەرەشێی گارە و گۆڕەپانی سەری مەتینا لە مەتینا بە فڕۆكەی بێفڕۆكەوان سێ جار بۆردومان كران. ١ی كانونی دووەم لە ناحیەی شێلادزێی ناوچەی ئامێدی سەنگەرەكانی گەریلا لە نزیك گۆڕەپانی چەمچۆ و گوندی سیدا بە دەیان جار بە كاتیوشا، تانك و چەكی قورس بۆردومان كران”.

فەرماندەیی بڕیارگەی ناوەندی پاراستنی گەل (نەپەگە) ئاماری شەڕی ساڵی ٢٠٢٢ی ئاشکرا کرد و وتی، " هێزەکانی گەریلامان لە باکوری کوردستان لەناو دژوارترین هەلومەرجدا و لە بێ دەرفەتیدا هەبوونی خۆیان پاراست، بە شێوازی تیمی پرۆفیشناڵ، گەریلایەتییان قوڵتر کردەوە، ئۆپراسیۆنەکانی لەناوبردنیان شکست پێهێنا، هەڵوێستێکی مێژووییان نیشاندا و وایان کرد کە سوپای تورکیا ژمارەیەکی زۆر کوژراوی هەبێت." ئاماری نەپەگە بەم شێوەیەیە: هێرشەکانی سوپای دەوڵەتی تورکیا؛ هێرشەکان بە بۆمبی قەدەغە و چەکی کیمیایی:٣٢٨٠ هێرشەکان بە فڕۆکەی شەڕ: ٤٥٢٧ هێرشەکان بە هەلیکۆپتەر: ٥٧٠١ ژمارەی ئەو هاوڕێیانەمان کە شەهید بوون و بە دیلگیراون: ئەو هاوڕێیانەمان کە شەهیدبوون: ٣٠١ ئەو هاوڕێیانەمان کە بەدیلگیراون: ٦ چلاکییەکانی گەریلا           چالاکییە گشتییەکانی گەریلا: ٣٠٣٤ چالاکییەکانی هێزەی پاراستنی ئاسمانی: ٢ ئۆپراسیۆنی شۆڕشگێڕی: ٦ چالاکی بۆسەدانان: ١٢ چالاکی هەڵکوتانە سەر: ١٥ چالاکی دزەکردن و خۆبەردانەوە بۆ ناو دوژمن: ٤٣ چالاکی هەماهەنگ و رێکخراوی گەریلا: ١٠٧ چالاکی سابۆتاژ: ٣٣٣ چالاکی نیشانشکێنی: ٥٦٢ چالاکی بەچەک: ٧٢٢ شەڕ و چالاکی لێدان: ١٢٣٢ ژمارەی کوژراوەکانی دوژمن: ژمارەی ئەو داگیرکەرانەی سزادراون (٤ سیخوڕ، ١٢ کۆنترا، ٢٦ ئەفسەری باڵا) بە گشتی ٢٩٤٢ ژمارەی ئەو داگیرکەرانەی برینداربوون: ٤٠٨"

هاوڵاتی وتەبێژی حکومەتی هەرێمی کوردستان رایگه‌یاند، لەسەر دو بنەما بۆ ڕێكکەوتن لەگەڵ بەغدا ئامادەن، ده‌شڵێت، "جددین له‌سه‌ر رێككه‌وتن و بنه‌مای رێككه‌وتن یه‌كلایی بوه‌ته‌وه‌ كه‌ ده‌ستور و رێككه‌وتنی سیاسییه‌ كه‌ كوتله‌ سیاسیه‌كان له‌ چوارچێوه‌ی حكومه‌تی سودانی رێككه‌وتنیان كرد و له‌ په‌رله‌مانی ده‌نگی له‌سه‌ردرا، له‌سه‌ر ئه‌و دو بنه‌مایه‌ ئێمه‌ ئاماده‌ین رێكبكه‌وین له‌گه‌ڵ حكومه‌تی عێراق". ئه‌مڕۆ دووشه‌ممه‌ (2ـی كانوونی دووه‌م/یه‌نایری 2023)، د. جووتیار عادل،  گوتەبێژی حکومەتی هەرێمی کوردستان، بە پێگەی فەرمیی حکومەتی راگەیاند: "کابینەی نۆیەم هەر لە سەرەتای دەستبەکاربوونییەوە، پەیوەندییەکانی لەگەڵ حکومەتی فیدراڵی عێراق بەردەوامە و شاندەکانی هەرێم چەندین جار سەردانی بەغدایان کردووە و چەندین لیژنە بۆ كۆمەڵێك بابەتی وەك پڕۆژەیاسای بودجەی 2023ی عێراق و دۆسییەی نەوت و چاودێریی دارایی پێکهێنراون و هەماهەنگی لەنێوان هەردوو دیوانی چاودێریی دارایی حکومەتی هەرێم و فیدراڵدا هەیە." گوتیشی: "دوایین سەردانی شاندی هەرێم بۆ بەغدا پێش سەری ساڵی نوێ بووە و ئێستاش ئامادەین هەر كاتێك پێویست بکات سەردانی بەغدا بكەین. وتەبێژی حکومەتی هەرێمی کوردستان ئه‌وه‌شی خسته‌ڕو، "ئێمه‌ جددین له‌سه‌ر رێككه‌وتن و بنه‌مای رێككه‌وتن یه‌كلایی بوه‌ته‌وه‌ كه‌ ده‌ستور و رێككه‌وتنی سیاسییه‌ كه‌ كوتله‌ سیاسیه‌كان له‌ چوارچێوه‌ی حكومه‌تی سودانی رێككه‌وتنیان كرد و له‌ په‌رله‌مانی ده‌نگی له‌سه‌ردرا، له‌سه‌ر ئه‌و دو بنه‌مایه‌ ئێمه‌ ئاماده‌ین رێكبكه‌وین له‌گه‌ڵ حكومه‌تی عێراق".

هاوڵاتی ئینستتیوتی پەی بۆ پەروەردەو گەشەپێدان رایده‌گه‌یه‌نێت، لەكۆتایی خولی گرێدانی پاییزەدا سەرۆكی پەرلەمانی كوردستان كۆتایی خولی رانەگەیاند، بەوەش "هەم پەیڕەوی پێشێلكرد و هەم ئەو نەریتەیشی شكاند" كە هەبو، ئەمە لەكاتێكدا هەمان رۆژی كۆتایی خول سەرۆك و دەستەی سەرۆكایەتی دو پەیامی پیرۆزباییان بۆ بابەتی لاوەكیی تر بەفەرمی بڵاوكردوه‌تەوە، بەڵام لە ئەركە فەرمییەكەی خۆیاندا "كەمتەرخەم بون". ئینستتیوتی پەی بۆ پەروەردەو گەشەپێدان له‌ به‌یاننامه‌یه‌كدا كه‌ وێنه‌یه‌كی بۆ هاوڵاتی نێردراوه‌، رایگه‌یاندوه‌، پەرلەمانی كوردستان بەپێی پەیرەو دانیشتنەكانی رێكخراوە، هەروەك لە ماددەی (7)یدا هاتوە كە، "لە ساڵێكدا دو وەرزی گرێدانی هەیە،  یەكەمیان، لە سەرەتای مانگی (ئازار/3)ەوە، دەسـتپێدەكات، تـا كۆتـایی مـانگی (حوزەیران/6) و بە (خولی بەهارە) ناو دەبرێت، دوەمیشیان، لە سەرەتای (ئەیلول/9)دا دەستپێدەكات، تا كۆتایی (كانونی یەكـەم/12) و بە (خولی پاییزە) ناودەبرێت". باسی لەوەشکردووە، بەم پێیە لەژێر رۆشنایی مادەی (51)ی پەیرەوی ناوخۆی پەرلەماندا دەبوو لە ماوەی ئەو خولی گرێدانەدا بەلای كەمەوە (50) دانیشتنی بكردایە، بەلام پەرلەمان كەمتەرخەم بوو و تەنها (15) دانیشتنی ئەنجامداوە. دەقی بەیاننامەکەی ئینستتیوتی پەی: پەرلەمانی كوردستان بیری چوو كۆتایی بە خولی گرێدان بێنێت پەرلەمانی كوردستان بەپێی پەیرەو دانیشتنەكانی رێكخراوە، هەروەك لە ماددەی (7)یدا هاتووە كە: "لە ساڵێكدا دوو وەرزی گرێدانی هەیە، یەكەمیان، لە سەرەتای مانگی ئادارەوە، دەسـتپێدەكات، تـا كۆتـایی مـانگی حوزەیران و بە (خولی بەهارە) ناو دەبرێت. دووەمیشیان، لە سەرەتای ئەیلولدا دەستپێدەكات، تا كۆتایی كانوونی یەكـەم و بە (خولی پاییزە) ناودەبرێت". بەم پێیە لەژێر رۆشنایی مادەی (51)ی پەیرەوی ناوخۆی پەرلەماندا دەبوو لە ماوەی ئەو خولی گرێدانەدا بەلای كەمەوە (50) دانیشتنی بكردایە، بەلام پەرلەمان كەمتەرخەم بوو و تەنها (15) دانیشتنی ئەنجامداوە. جگە لەمانە پاڵپشت بە حوكمی بڕگەی (یەكەم)ی ماددەی (٧) و بڕگەی (سێیەم)ی ماددەی (١٨) لە پەیڕەوی ناوخۆی پەرلەمانی كوردستان، پێویستە لە كۆتایی هەر خولێكی گرێداندا دەستەی سەرۆكایەتیی پەرلەمان بڕیاری ڕاگەیاندنی كۆتایی خولی گرێدان بدات، جا یا لە كۆتایی دانیشتنی خولەكەدا یاخود بە بەیانێك رایبگەیەنێت. ئەمە هەم یەك لە ئەرك و دەسەلاتەكانی سەرۆكی پەرلەمانەو هەم وەك نەریتێكیش لە هەموو خولەكانی پەرلەماندا پەیرەو كراوە. بەلام لەكۆتایی خولی گرێدانی پاییزەدا سەرۆكی پەرلەمان كۆتایی خولی رانەگەیاند، بەمەش هەم پەیرەوی پێشێل كرد و هەم ئەو نەریتەیشی شكاند كە هەبوو. ئەمە لەكاتێكدا هەمان رۆژی كۆتایی خول سەرۆك و دەستەی سەرۆكایەتی دوو پەیامی پیرۆزباییان بۆ بابەتی لاوەكیی تر بەفەرمی بلاوكردۆتەوە، بەلام لە ئەركە فەرمییەكەی خۆیاندا كەمتەرخەم بوون. لێرەدا ئاماری كار و چالاكییەكانی پەرلەمان لەهەردوو خولی گرێدانی (بەهارەو پاییزە)ی ساڵی 2022 دەخەینە روو:

هاوڵاتی گۆڤاری فۆرگن پۆلیسی ئەمریکی رایگەیاند، هەدەپە کە دەنگدەرانی کوردن، دەسەڵاتی پەرلەمانی تورکیا دیاری دەکات. گۆڤاری فۆرگن پۆلیسی ئەمریکی، راپۆرتێکی لەبارەی هەڵبژاردنەکانی ٢٠٢٣ی تورکیا بڵاوکردەوە و رەخنەی لە رەجەب تەیب ئەردۆغان گرتووە کە لە پرسی دیموکراسیدا پاشەکشێی کردووە و وتی، " ئەردۆغان کارەکتەری سەرەکی لە ژیانی سیاسی تورکیادا نییە." گۆڤارەکە باسی ئەوە دەکات، ئەردۆغان لە ١٠ ساڵی یەکەمی دەسەڵاتداریدا لە سەرانسەری جیهاندا خۆشەویست بووە، هەروەها بە هەنگاوەکانی وەک هەڵگرتنی قەدەغەکردنی باڵاپۆشی لە دامودەزگاکانی دەوڵەت و ڕێگەدان بە فێرکردنی زمانی کوردی لە فێرگەکان، کۆمەڵگای تورکیای گەیاندە خاڵێکی یەکسانیخوازانەتر و ئابووری لەم قۆناغەدا بە باشی بەڕێوە دەچوو، بەڵام دواتر و بە تایبەتی دوای کودەتا شکستخواردووەکەی ١٥ی تەمووز، پاشەکشێیەکی بەرچاوی لە دیموکراسیدا کردووە. 'بە هێرشکردنە سەر کورد ئەردۆغان دەیەوێت لە هەڵبژاردنەکاندا سەربکەوێت' فۆرگن پۆلیسی دەڵێت، هێرشکردنە سەر کوردەکان بە شێوەی زارەکی یان سەربازی، هەمیشە ستراتیژییەکی هەڵبژاردنی متمانەپێکراو بووە لەلایەن نەتەوەپەرستەکانی تورکیاوە و ئەمەش بە مانای ئەوە دێت کە ئەردۆغان دەمارگیرە لە هەڵبژاردنەکانی داهاتووی سەرۆکایەتی و پەرلەمانیدا. ' هەدەپە دەسەڵات لە پەرلەمانی تورکیا دیاری دەکات' لە راپۆرتەکەی فۆرگن پۆلیسیدا هاتووە، ئەوەی جێی سەرنجە ئەوەیە، هەدەپە دەسەڵات لە پەرلەمانی تورکیا دیاری دەکات. بۆیەش رەنگە شەش لایەنەکەی ئۆپۆزسیۆن لەبارەی مافەکانی کەمینەکان هەنگاو بنێن، بۆ ئەوەی زۆرینەی دەنگ بەدەستبهێنێت و دەسەڵات لە ئاکەپە و مەهەپەی هاوپەیمانە نەتەوەپەرستەکەی وەربگرنەوە و لە وڵاتێکدا کە شوناس (چی عەلمانی و چی ئایینی)  لە مێژە لەسەر بنەمای ناسیۆنالیزم بنیاتنراوە، پێشکەوتنێکی گرنگ بەخۆیەوە ببینێت.

هاوڵاتی بە سەدان کەس لە راهێندراوانی کۆمپانیای نەوتی باکوور لە کەرکووک، بە مەبەستی ناڕەزایەتی لە دواخستنی دامەزراندنیان، خۆپێشاندانیان کرد. خۆپێشاندانەکە کاردانەوەی هێزە ئەمنییەکانی لێکەوتەوە و بەهۆیەوە چەند کەسێک برینداربوون. رۆژی دووشەممە 02-01-2023، لەبەردەم کۆمپانیای نەوتی باکوور لە شاری کەرکووک 450 راهێنراوی كۆمپانیاکە  خۆپیشاندانیان ئه‌نجامدا و هه‌وڵیانداوه‌ بچنه‌ نێو كۆمپانیاكه‌، به‌ڵام دوای ئه‌وه‌ی چونه‌ته‌ ناو حه‌وشه‌ی بیناكه‌ كراونه‌ته‌ ده‌ره‌وه‌ و دواتریش له‌ لایه‌ن هێزه‌ ئه‌منییه‌كانه‌وه‌ رێگریان لێكراوه‌ و به‌هۆیه‌وه‌ گرژیی دروستوه‌. هێزه‌ ئه‌منییه‌كان بۆ بڵاوه‌پێكردنی خۆپیشانده‌ران دار، ئاو و گازی فرمێسكڕێژیان به‌كارهێنا و به‌هۆیه‌وه‌ ژماره‌یه‌ك خۆپیشانده‌ر برینداربون. فه‌رمانده‌ی ئۆپه‌راسیۆنه‌كانی كه‌ركوك له‌ راگه‌یه‌ندراوێكدا باسی له‌وه‌كردوه‌، "رێگه‌ به‌ هیچ كه‌سێك نادرێت ئاژاوه‌گێڕی دروستبكات و هه‌ڵبكوترێته‌ سه‌ر دامه‌زراوه‌كانی حكومه‌ت". ئاماژه‌ی به‌وه‌شكردوه‌، له‌ خۆپیشاندانه‌كه‌ی ئه‌مڕۆدا پێنج خۆپیشانده‌ر برینداربون كه‌ سێیان كچن. هاوکات ئەو هێزانەی براونەتە بەردەوام کۆمپانیای نەوتی باکوور بۆ رێگری لە ناڕەزایی راهێندراوانی کۆمپانیاکە، پۆلیسی کەرکووک، پۆلیسی نەوت، پۆلیسی فریاکەوتن، پۆلیسی چالاکییە مەدەنییەکان، سوپای عێراق، هێزەکانی بەرپەرچدانەوەی خێرا و بەشی هەواڵگریی ئۆپەراسیۆنە هاوبەشەکان بوون و ئۆتۆمبێلی سەربازییشیان پێبوو. کۆمپانیای نەوتی باکوور، راستەوخۆ پەیوەندیی بە وەزارەتی نەوتی عێراقەوە هەیە و فەرمان لەو وەزارەتە وەردەگرێت.

هاوڵاتی بەڕێوەبەری بەڕێوەبەرایەتیی بەرەنگاربوونەوەی تووندوتیژی دژی ژنان لە سلێمانی: کچەکەی لە هوانە هێرشکرایە سەر لە رۆژی رووداوەکەوە دیارنییە و و نازانرێت بۆ کوێ رۆیشتووە. سەركەوت عومەر، بەڕێوەبەری بەڕێوەبەرایەتیی بەرەنگاربوونەوەی تووندوتیژی دژی ژنان و خێزان لە سلێمانی ئەمڕۆ دووشەممە لە میانەی بەشداریکردنی لە بەرنامەیەکی تەلەفیزیۆنی ڕوداو ڕایگەیاند، "ئەو کچەی هێرشکراوەتە سەری لە رۆژی رووداوەکەوە نادیارە و نازانرێت لە کوێیە." دەشڵێت، "بڵاوکردنەوەی تۆمارە ڤیدیۆییەکانی رووداوەکە لە تۆڕە کۆمەڵایەتییەکان کێشەکەی گەورەتر کردووە و یەکێکە لە هۆکارەکانی دیارنەمانی ئەو کچە." وتیشی، "تەنیا چوار کەس لەوانەی دەستگیرکراون تۆمەتباری سەرەکین و ئەوانی دیکە ئەوانەن کە قسەی پێدەڵێن و هاوار دەکەن." باسی لەوەشکرد،"ئەو سزایانەی لە مادەی 413 دیاریکراون زۆر نین، بەڵام ئەگەر کچەکە دەربکەوێتەوە و سکاڵا تۆمار بکات دادوەر سزاکە دەگۆڕێت، لەبەر ئەوەی ئەو زیانەی بەر ئەو کچە کەوتووە زۆرە و دەکرێت تاوانبارەکان سزای قورستر بدرێن." هاوکات، پێشتر گوتەبێژی پۆلیسی سلێمانی ڕایگەیاندبوو، 16 کەس بەهۆی رووداوەکەوە دەستگیرکراون و لەسەر بنچینەی مادەی 413ی سزادانی عێراقی دۆسیەی لێکۆڵینەوەیان بۆ کراوەتەوە.  

هاوڵاتی شارەزایەکی کەشناسی ڕایگەیاند ،لە ڕۆژی چوارشەممەوە شەپۆلێکی بارانبارین لە دەریای سوورەوە بۆ سەر ناوچەکانمان درێژ ئەبێتەوە کە زیاتر لەسنوری ئیدارەی گەرمیان چالاک ئەبێت. ئاراس جەبار شارەزای کەشناسی وتی، لە ئێوارەی رۆژی چوارشەمەوە ٤-١-٢٠٢٣ شەپۆلێکی بارانبارین لە دەریای سوورەوە بۆ سەر ناوچەکانمان درێژ ئەبێتەوە کە زیاتر لەسنوری ئیدارەی گەرمیان چالاک ئەبێت و بەرێژەیەکی مامناوەند لەسەر ناوچەکانی پارێزگای کەرکوک و سلێمانی و ھەڵەبجە وە بەھۆی بەردەوامی بەرزەپاڵەپەستۆی باکوری تورکیا کاریگەریەکانی لاواز ئەبێت بۆ سەر ناوچەکانی سنوری پارێزگای دھۆک و ھەولێر و ئیدارەی راپەرین زیاتر ئاسمانی ناوچەکە دەگۆرێت بۆ نیمچە ھەور و ھەندێک کات و ناوچەش ئەگەری نمە باران بۆ بارانێکی کەم ئەبێت. وتیشی ،پلەکانی گەرماش لەناوچەکانی سنوری گەرمیان ٥ تا ٧ پلە نزمدەبنەوە لە ناوچەکانی دیکەی ھەرێم ٢ تا ٣ پلە ،خێرای با لەو ماوەیەدا لەسەرخۆ ھەندێک کاتیش مامناوەند چالاک ئەبێت ١٠ تا ٢٥کم/س لە ئاراستەی باکوری رۆژھەڵاتەوە . ئەوەشی ڕونکردەوە، کاریگەری ئەم شەپۆلە لە نیوەرۆی رۆژی پێنجشەمەوە ٥-١-٢٠٢٣ لەسەر زۆربەی ناوچەکان کۆتای دێت و بەڵام لەناوچەکانی رۆژھەڵاتی گەرمیان و سنوری پارێزگای ھەڵەبجە و سلێمانی بە لاوازی تا ئێوارەی رۆژی ھەینی ٦-١-٢٠٢٣ درێژەی ئەبێت بەشێوەی ناوبەناو ھەندێک کات باران ئەبارێتەوە. ئەو شارەزایە باسی لەوەشکرد،  گۆرانکاریەکان بۆ ماوەکانی داھاتوو دڵخۆشکەرن بەتایبەت لە دوای ١٠ی مانگەوە ئەگەری ئەوە ھەیە کاریگەری ئەو بەرزەپاڵەپەستۆیانەی باکوری ناوچەکە لاواز ببێت و نەمێنێت ئەمەش ئەبێتە ھۆی گەرانەوەی کەشێکی باراناوی بۆ سەرتاسەری ناوچەکە بەچەند قۆناغێکی جیاواز.  

بەهۆی وەرگەڕانی مینی پاسێکەوە لە ناوچەی خربێ کەرمیت (ئۆمەرلی) پارێزگای مێردینی باکوری کوردستان، شەش کەس گیانیان لەدەستدا و پێنج کەسی دیکە بریندار بوون. رووداوەکە بەیانی ئەمڕۆ لەسەر رێگەی نێوان ناوچەی خربێ کەرمیت و میدیات روویداوە. بەگوێرەی راگەیەندراوێکی پارێزگاری مێردین، پێنج بریندارەکە بۆ نەخۆشخانەی میدیات گواستراونەتەوە. بەرپرسانی ناوچەکە، لەبارەی رووداوەکە دەستیان بە لێکۆلینەوە کردووە و لەسەر ئاستی باڵای حکومەتدا داوای ئاشکراکردنی هۆکاری رووداوەکە دەکرێت. لە ٢٠ی مانگی ئابی ساڵی رابردووشدا، لە ناوچەی دێرکی مێردین، رووداوێکی گەورەی هاتوچۆ روویدابوو. لە رووداوەکەدا، ٢٠ هاوڵاتی گیانیان لەدەستدابوو و ٢٦ هاوڵاتی دیکە بریندار ببوون. ئەو رووداوە کاردانەوەیەکی زۆری لەسەر ئاستی تورکیا و باکوری کوردستان لێکەوتەوە و ژمارەیەک کەس بەم هۆیەوە دەستگیرکران.

هاوڵاتی بەڕێوەبەرایەتی گشتی تەندروستی سلێمانی بڵاویکردەوە، لە رۆژی ١ی١ی ٢٠٢٣دا واتە دوێنێ، لە سلێمانی ١٦٢ منداڵ لەدایکبوون. ماژەی بەوەشکردووە، ئەو ژمارەیە لە سەرجەم نەخۆشخانە تایبەت و حکومییەکانی شارەکە لە دایکبوون. ئەوەشى خستوەوەتەڕوو: لە کۆی ئەو ١٦٢ منداڵە تازە لەدایکبووە ٨٨ یان کچ و ٧٤ کەى دیکەشیان کوڕ بوون. ئەمەش لە کاتێکدایە، رۆژی ١ی١ی هەموو ساڵێک بەهۆی ئەوەی یەکەم رۆژی ساڵی نوێی زاینییە و ساڵانە یادی دەکرێتەوە، زۆرێک لە دایک و باوکان پێیان خۆشە لەدایکبوونی منداڵەکان بکەوێتە مێژوویەکی جوانەوە و گرنگی پێ دەدن.

هاوڵاتی بڕیارە لە ماوەی چەند رۆژی داهاتودا جارێکی دیکە شاندی دانوستانکاری هەرێم و بەغدا بۆ گەیشتن بە رێککەوتن لەسەر پشکی هەرێمی کوردستان لە پڕۆژەیاسای بودجەی 2023دا کۆببنەوە. ئەحمەد هەرکی، کادری پێشکەوتوی یەکێتی نیشتیمانی کوردستان بە ماڵپەڕی (المدى)ـی راگەیاندوە، لەوانەیە لەم هەفتەیەدا کۆبونەوەکانی نێوان هەولێر و بەغدا دەستپێبکەنەوە و تیایدا گفتوگۆ لەبارەی دۆسییە هەڵپەسێردراوەکانی نێوان حکومەتی هەرێم و حکومەتی فیدڕاڵ دەکرێت، چاوەڕێش دەکرێت بۆ رێککەوتنی کۆتایی هاوپەیمانی بەڕێوەبردنی دەوڵەت چەندین کۆبونەوەی چڕوپڕ لەسەر ئەم بابەتە ئەنجام بدات. ئەوەشی خستوەتەڕو، لەم قۆناغدا شاندی هەرێمی کوردستان سەرنجی زیاتر لەسەر پرسەی بودجەیە، بەڵام پرسەکانی دیکەی وەک یاسای نەوت و غاز رەهەندێکی سیاسی هەیە و هاوپەیمانی بەڕێوەبردنی دەوڵەت لەسەرەتای پێکهێنانی حکومەتدا گفتوگۆ لەسەر کردوە و هەوڵی پەسەندکردنی دەدرێت. هاوکات ەندامی لیژنەی دارایی لە پەرلەمانی عێراقیش ڕایگەیاندووە، بەهۆی ناجێگیری نرخی نەوت، ناکۆکی نێوان لایەنەکان و یەکلایینەکردنەوەی کێشە داراییەکانی نێوان هەرێمی کوردستان و بەغدا، ئامادەکردنی رەشنوسی بودجە دوادەکەوێت و ئەوەش کاریگەری لەسەر دەستپێکردنی پڕۆژەی نوێ و خزمەتگوزارییەکان دروست دەکات.

ناڕەزایەتییەکانی رۆژهەڵاتی کوردستان و ئێران 107 رۆژە بەردەوامە و ئەمڕۆش لە چەند شارێک دوکان و بازاڕەکان بۆ پشتیوانیی لە خەڵکی جوانڕۆ نەکرانەوە و هێزە ئەمنییەکانیش ژمارەیەک گەنجیان دەستگیر کرد و پێنج کۆمپانیای هێلەکانی مۆبایل نزیکبونەوەیان لە مایەپوچبون ئاشکرا بو و بەهای دۆلار جارێکی دیکە بەرزبونەوەی بەخۆیەوە بینی و کورتهێنانی بودجە لە ئێران گەیشتە زیاتر لە چوار ملیارد دۆلار. رۆژی یەکشەممە لە زۆربەی شارەکانی پارێزگای کرماشان دوکان و بازاڕەکان وەک مانگرتن و ناڕەزایەتیی و پشتیوانیی لە شاری جوانڕۆ نەکرانەوە و لە شاری تاران و ئەسفەهان و چەند شارێکی دیکە دەربڕینی ناڕەزایەتیی بە شێوازی جیاواز بەردەوامبو. لە شارەکانی جوانڕۆ و ئیلام و کرماشان و سنە و چەند شارێکی دیکە دەستگیرکردنی گەنجان بەردەوامە و بە پێی زانیارییەکانی رێکخراوەکانی مافی مرۆڤی رۆژهەڵاتی کوردستان زیاتر لە 10 کەس  لەو بەشەی کوردستان دەستگیرکراون و چارەنوسیشیان هاوشێوەی دەستگیرکراوانی رابردو نادیارە. ژمارەیەکی زۆری هێزە ئەمنیی و سەربازیی ئێران بە شاری سەمیرۆم لە پارێزگای ئەسفەهان بڵاوەیان پێکرا و سوپای پاسدارانیش کوژرانی ئەندامێکی لە ناڕەزایەتییەکانی ئەو شارە پشتڕاست کردەوە و سەرچاوەکانی هەواڵ ئاشکرایان کردوە؛  دەیان کەس لە شارەکە دەستگیرکراون کە ژمارەیەکیان کەسوکاری کوژراوانی ناڕەزایەتییەکان بون. گەنجانی سەمیرۆم شەوی یەکشەممە بە کردنەوەی ئاگر لە شەقامەکان و بەرەنگاربونەوەی هێزە ئەمنییەکان بەردەوامبون لە دەربڕینی ناڕەزایەتیی و لە کۆڵانەکانی ئەو شارەش هێزە ئەمنییەکان تەقەیان لە گەنجان کرد. زانکۆی (ئەمیر کەبیر)لە تاران ئاشکرای کرد؛ بەهۆی ناڕەزایەتییەکانەوە 40 خوێندکاری زانکۆکە لە پڕۆسەی خوێندن دورخراونەتەوە و تا ئێستا دۆخی خوێندن لە زانکۆکە ئاسایی نەبوەتەوە. تا ئێستا 144 زانکۆی رۆژهەڵاتی کوردستان و ئێران بەشدارییان لە ناڕەزایەتییەکاندا کردوە و لانیکەم دو هەزار خوێندکاری ئەو زانکۆیانە دەستگیر کراون و رێکخراوەکانی مافی مرۆڤیش ناسنامەی 683 خوێندکاری دەستگیرکراوی ئەو زانکۆیانەیان ئاشکرا کردوە. سەرۆکی یەکێتی ئامێرەکانی پەیوەندیی لە ئێران پشتڕاستی کردەوە کە لانیکەم 800 ئامێری (ستارلینک) بۆ پەیوەندیی بە ئینتەرنەتی بێ چاودێریی و فیلتەر (ئازاد) لە وڵاتەکە کەوتوەتە کار و وتیشی پێدەچێت لە داهاتودا ژمارەیەکی زۆری ئەو ئامێرە بە نهێنی لە ئێران کاریان پێبکرێت. پێشتر ئیلۆن ماسک، خاوەنی کۆمپانیای سپەیس ئیکس رایگەیاندبو؛ بۆ پشتیوانیی لە ناڕەزایەتییەکان 100 ئامێری ستارلینک رەوانەی ئێران کراوە بۆ ئەوەی خەڵک سود لە ئینتەرنێتی بێ چاودێریی دەسەڵاتی کۆماری ئیسلامی وەرگرێت. دوای ئەوەی بە گۆڕینی پارێزگای بانکی ناوەندیی ئێران هەوڵی دابەزاندنی نرخی دۆلار درا، جارێکی دیکە بەهای ئەو دراوە بەرزبونەوەی لە بازاڕەکانی وڵاتەکەدا تۆمار کردەوە و بەهای هەر دۆلارێک لە 39 هەزار تمەنەوە بۆ 41 هەزار و 300 تمەن بەرزبوەوە کە پێشتر بەهاکەی 44 هەزار و 500 تمەن بو. میدیای ئێران لە زاری بەڕێوبەری ناوەندی بودجەی وڵاتەکە بڵاوی کردوەتەوە کورتهێنانی بودجە دەگاتە زیاتر لە چوار ملیار و 400 ملیۆن دۆلار. ئاژانسی هەواڵی (ئیسنا) لە ئێران بڵاوی کردەوە؛ فرۆشی پاکەیجەکانی ئینتەرنێتی پێنج کۆمپانیای هێڵەکانی مۆبایل 60% بۆ 70% کەمی کردوە و کۆمپانیاکانی خستوتە لێواری مایەپوچبونەوە . بە پێی خەمڵاندنەکان بەهۆی سەرهەڵدانی ناڕەزایەتییەکان و سنوردارکردن و چاودێریی ئینتەرنێت لە ئێران زیانی زیاتر لە چوار ملیارد دۆلار بەو کۆمپانیانە گەیشتوە و زیاتر لە 450 هەزار کەسیش روبەڕوی زیانی ماددی و لەدەستدانی کارەکانیان بونەتەوە.   دەزگای ئاسایشی ئەڵمانیا هۆشداریی دەدات لەوەی کۆماری ئیسلامی ئێران چاودێریی نەیارانی لە ئەڵمانیا دەکات بۆ زیانگەیاندن پێیان. تۆماس هاڵدنوانگ، سەرۆکی دەزگای ئاسایشی ناوخۆی ئەڵمانیا رایگەیاند؛ لە وڵاتەکەی زیاتر لە 200 هەزار هاوڵاتیی خاوەن ناسنامەی ئێران دەژین کە زۆربەیان نەیاری کۆماری ئیسلامی ئێرانن بۆیە دەسەڵاتی ئەو وڵاتە هەوڵی ئاشکراکردنی دۆزینەوە و زیان پێگەیاندنیان دەدات. سەرۆکی ئاسایشی ئەڵمانیا داوای لە هاوڵاتییانی وڵاتەکەشی کرد بەهۆی ناڕەزایەتییەکان و دۆخی نائاسیی سەرتاسەری ئێران سەردانی ئەو وڵاتە نەکەن چونکە ژیانیان پارێزراو نابێت. ئێران لە هەنگاوێکی نوێدا بە کورتە نامە، ژنان و کچان ئاگادار دەکاتەوە لە نەبونی سەرپۆش و سزایان بەسەردا دەسەپێنرێت. ئاژانسی هەواڵی (فارس) سەر بە سوپای پاسدارانی ئێران بڵاوی کردەوە؛ لە هەنگاوێکی نوێ بە ناوی پلانی (چاودێرانی 1) هۆشداریی دەدرێت لە لابردنی سەرپۆشی خانمان لە ناو ئۆتۆمبێلەکاندا. ئەو ئاژانسە لە زاری بەرپرسێکی باڵای هێزەکانی پۆلیسی ئێران کە ناوی ئاشکرا نەکراوە، رایگەیاندوە؛ لەمەودوا خاوەنی هەر ئۆتۆمبێلک لە وڵاتەکە ئەگەر خانمی بێسەرپۆش یان شۆفێرەکەی پابەندی سەرپۆش و یاسا و رێساکانی کۆماری ئیسلامی بۆ باڵاپۆشبون نەبێت ئەوا بە کورتەنامە و لە رێگەی مۆبایلەوە ئاگادار دەکرێتەوە. بە پێی لێدوانی ئەو بەرپرسە؛ یەکەمجار تەنها کورتەنامەی ئاگادارکردنەوە بۆ خاوەنی ئۆتۆمبێلەکان دەنێردرێت بەڵام لە قۆناغەکانی دیکەدا سزای ماددی بۆ پابەندنەبون بە سەرپۆشەوە دەسەپێنریت. لە لایەکی دیکەوە سەرچاوەکانی هەواڵی ئێران ئاماژەیان بەوە کردوە؛ پۆلیسی ئەخلاق لە وڵاتەکە دەستی بەکارەکانی کردوەتەوە لە کاتێکدا دو مانگ دوای مەرگی ژینا ئەمینی، داواکاری گشتی هەواڵی هەڵوەشاندنەوەی ئەو بەشە لە پۆلیسی راگەیاندبو.

هاوڵاتی سوپای تورکیا و چەکدارە توندڕەوەکانی چەندین گوند و ناوچەی رۆژئاوای کوردستانیان تۆپباران کرد و لە ناوچەی شەرای عەفرینیش شەش سەربازی رژێمی سوریا بریندار بوون. سوپای تورکیا ئەمڕۆ رێگەی نێودەوڵەتی ئێم٤ و گوندی سەیدای رۆژهەڵاتی شاروچەکی عەین عیسایان بە چەکی قورس تۆپباران کرد. هەروەها گوندی خرێبکێی سەر نە ناوچەی شێراوای کانتۆنی عەفرین لەلایەن تۆپخانەکانی سوپای تورکیاوە کرایە ئامانج. بەگوێرەی میدیاکانی رۆژئاوای کوردستان، گوندی بێنێی سەر بە ناوچەی شێراواش تۆپباران کراوە. ئاژانسی هاوار راشیگەیاند، بارەگایەکی سەربازی رژێمی سوریا لە گوندی ئەلقەمیەی ناوچەی شەرای عەفرین لەلایەن چەکدارە توندڕەوەکانی سەر بە دەوڵەتی تورکیاوە تۆپباران کراوە و بەوهۆیەوە شەش سەربازی رژێمی سوریا بریندار بوون. لە ١٩ی تشرینی یەکەمی ساڵی رابردووەوە، هێرشەکانی دەوڵەتی تورکیا بۆسەر رۆژئاوای کوردستان چڕتر بوونەوەتەوە. هێزەکانی سوریای دیموکراتی (هەسەدە)، لە ئاماری ئەمساڵی شەڕ و پێکدادانەکانی رۆژئاوای کوردستاندا رایگەیاندبوو، ئەمساڵ لە کۆی ١٧٨ شەڕڤانی شەهید، ٩٥ شەڕڤانیان لە شەڕی بەرامبەر تورکیا شەهید بوون.

هەسەدە رایگەیاند، لە چوارچێوەی ئۆپراسیۆنی 'هەورە بروسکەی جزیرە'دا ٤٠ تیرۆریستی دیکەی داعش لەلایەن هێزەکانیانەوە دەستگیرکراون. ناوەندی راگەیاندن و چاپەمەنی هێزەکانی سوریای دیموکراتی (هەسەدە)، راگەیەندراوێکی لەبارەی، ئۆپراسیۆنی 'هەورە بروسکەی جەزیرە' بڵاوکردەوە و ئاماژەی بەوەکرد، لە چوارچێوەی ئۆپراسیۆنەکەدا کە هێزەکانیان بە پاڵپشتی هێزەکانی ئاسایشی ناوخۆی باکور و رۆژهەڵاتی سوریا و هاوپەیمانی نێودەوڵەتی دژی داعش دەستیان پێکردووە، هەڵمەت و چاودێریکردنی تیرۆریستەکانی داعشیان لە هەرێمەکانی هۆڵ، تەل حەمیس و تەل بەراک زیاتر کردووە. لە راگەیەندراوەکەدا هاتووە، لە ئەنجامی ئۆپراسیۆنەکەدا، لە کۆتایی رۆژی سێیەم و سەرەتای ئەمڕۆ کە چوارەم رۆژی ئۆپراسیۆنەکەیە، ٤٠ تیرۆریستی داعش دەستگیرکراون کە بەشێکیان بەرپرسی گەورەن لەنێو تیرۆریستاندا و کاری دابینکردنی لۆجیستی و جبەخانە دەکەن. حەفتەی رابردوو، لە رەقە و دەورەبەری، تیرۆریستانی داعش دوو جار هێرشیان کردە سەر ئەندامانی هێزەکانی ئاسایشی ناوخۆ و لە ئەنجامدا ٧ شەڕڤان و ئاسایش شەهید بوون و ژمارەیەکیش بریندار بوون. دوای هێرشەکانی داعش، هەسەدە، ئاسایش و هاوپەیمانان لە ناوچەکە دەستیان بە ئۆپراسیۆنێکی فراوانی ڕاماڵین و لەناوبردنی شانە شاراوەکانی داعش کرد و ئۆپراسیۆنەکە چوار رۆژە بەردەوامە.

هاوڵاتی بەڕێوەبەرایەتی گشتی کەشناسی هەرێم  پێشبینییەکانی کەشوهەوای ئەمڕۆ یەک شەممە و سبەینێ دوو شەممەی راگەیاند . بەگوێرەی پێشبینیەکانی کەشناسی هەرێم ئەمڕۆ یەک شەممە  ئاسمان ساماڵ و پەڵەهەور دەبێت، پلەکانی گەرما، پلەیەک نزمتردەبێتەوە لە تۆمارکراوی رۆژی پێشووتر. هەروەها سبەی دوو شەممە ئاسمان ساماڵ و پەڵەهەور و، لە هەندێک ناوچە نیمچە هەور دەبێت. پلەکانی گەرما، نزیک دەبێتەوە لە تۆمارکراوی رۆژی پێشووتر بەرزترین پلەکانی گەرمای پێشبینیکراو بە پلەی سیلیزی : هەولێر : ١٧ سلێمانی : ١٦ دهۆک : ١٦ کەرکوک : ١٨ هەڵەبجە : ١٥ زاخۆ : ١٦ سۆران : ١٢ گەرمیان : ١٩ هاوکات کەشناسی عێراق ئاماژەی بەوەکردووە، کەشوهەوا لە شەوی سێشەممە گۆڕانکاری بەسەردا دێت و ئاسمان هەوراوی دەبێت و لە رۆژی چوارشەممە، رێژەی شێ لە هەوادا زۆر دەبێت و باران دەبارێت و ئەگەری بارینی بەفر لەناوچەکانی هەرێمی کوردستان هەیە، بەتایبەتیش ناوچە شاخاوییەکان. باسی لەوەشکردووە، شەپۆلەکە دوا نیوەڕۆی رۆژی پێنجشەممە بەرەو ئاسایی بوونەوە دەچێت و پلەکانی گەرما کەمێک بەرزبوونەوە بەخۆیانەوە دەبینن. لای خۆشیەوە، سادق عەتیە شارەزای بواری کەشناسی پێشبینییەکانی بۆ کەشوهەوای سەرەتای ئەمساڵ بڵاوکردەوە و رایگەیاندووە، لە ناوەڕاستی ئەم هەفتەیە شەپۆلێکی بارانبارین عێراق دەگرێتەوە و تا کۆتایی هەفتە بەردەوام دەبێت. روونیکردووەتەوە، بەگوێرەی خشتەکان پێشبینی دەکرێت لە ئێوارەی رۆژی دووشەممەوە بارانبارین دەست پێبکات و تا رۆژی پێنجشەممە بەردەوام دەبێت، لە هەندێک ناوچەکە بارانی بەخوڕ و هەوورە بروسکەی لەگەڵ دەبێت.