ڤیدیۆ.. لەیلا زانا، گەیشتە یاریگای ئامەد سپۆر بزانە چۆن پێشوازیی لێدەکەن

هاوڵاتی له‌ كۆبوونه‌وه‌ی ئه‌مڕۆ ئه‌نجومه‌نی وه‌زیرانی هه‌رێمی كوردستان، ته‌وه‌رێكی كۆبونه‌وه‌كه‌ باسكردن بوو له‌ سه‌ر سه‌ردانی شاندی هه‌رێم بۆ به‌غدا و بڕیاردرا بۆ به‌رده‌وامی دان به‌ گفتوگۆكان جارێكی دیكه‌ شاندی هه‌رێم سه‌ردانی به‌غدا بكاته‌وه‌. ئەمڕۆ چوارشەممە، ئەنجومەنی وەزیران کۆبوونەوەیەکی ئەنجامدا، لەبارەی سەردانی شاندەکەی هەرێم بۆ بەغدا و راپۆرتی شاندەکە لە کۆبوونەوەکەدا تاوتوێکرا. به‌پێی راگه‌یه‌ندراوی كۆبوونه‌وه‌كه‌، بڕگەی یەکەم بریتی بوو لە خستنەڕووی ئەنجامی سەردانی شاندی حکومەتی هەرێمی کوردستان بۆ بەغدا و کۆبوونەوەکانی شاندەکە لەگەڵ شاندی حکومەتی فیداڵی سەبارەت بە دۆسییەکانی (بەشە بودجەی هەرێم، نەوت و غاز، گومرگ و دەروازە سنوورییەکان، دیوانی چاودێری دارایی) کە لە لایەن دارا رەشید، وەزیری پلاندانان و ئەندامانی دیکەی شاندی حکومەت خرایەڕوو. باس لەوەشکراوە، ئەنجومەنی وەزیران بڕیاریداوە شاندی هەرێمی کوردستان بۆ درێژەدان بە گفتوگۆ و دانوستان لە رۆژانی داهاتوودا، سەردانی بەغدا بکاتەوە و لیژنە لاوەکییەکانی هاوبەشی هەردوولا دەست بە کۆبوونەوەکانیان بکەن، بە ئاراستەی گەیشتن بە چارەسەری هاوبەش لەسەر بنەمای ئەو نەخشە رێگایەی لە کۆبوونەوەکە پەسەندکرا. ئەوەش ئاشکراکراوە، لە بڕگەی دووەمدا، گفتوگۆ دەربارەی نەخشەڕێگا و میکانیزمی حکومەتی هەرێمی کوردستان سەبارەت بە چارەسەرکردنی کێشەی ناوچە کوردستانییەکانی دەرەوەی ئیدارەی هەرێم کراوە و ئەنجومەنی وەزیران پێشوازیی لە بڕیاری حکومەتی فیدڕاڵی بۆ سەرلەنوێ پێکهینانەوەی لیژنەی جێبەجێکردنی ماددەی ١٤٠ی دەستووری عێراق دەکات کە بەشێکە لە مینهاجی وەزاری کابینەی نوێی حکومەتی فیدراڵی. هاوکات، داواش دەکات بودجەی پێویست بۆ ئەم لیژنەیە تەرخان بکرێت و پێداویستییەکانی دیکەی دابین بکرێت بۆ لابردنی ئەو لەمپەر و ئاستەنگانەی لەبەردەم جێبەجێکردنی ماددەی ١٤٠ی دەستووردا هەن و چارەسەرکردنی کێشەی ناوچە کوردستانیەکانی دەرەوەی ئیدارەی هەرێمی کوردستان لە چوارچێوەی دەستور و رێکارەکانی هاتوو لە مینهاجی وەزاریی.

لە پەرلەمانی تورکیا رێگە نادرێت پەرلەمانتارێکی هەدەپە بە کوردیی قسە بکات و ئەو پەرلەمانتارەش دەڵێت تا پرسی کورد چارەسەر نەبێت دیموکراسی لە وڵاتەکەدا دروست نابێت. لە کاتی گفتوگۆی پەرلەمانی تورکیا لەسەر بودجەی ساڵی 2023 ی وڵاتەکە  ئیمام تاشچیئەر، پەرلەمانتاری پارتی دیموکراتی گەلان هەدەپە ویستی بە زمانی کوردیی وتارەکەی پێشکەش بکات بەڵام لە لایەن حەیدەر ئاکمر، جێگری سەرۆکی پەرلەمانی تورکیا رێگریی لێکرا. پەرلەمانتارەکەی هەدەپە ویستی بە زمانی کوردی باس لە تەرخان نەکردنی بودجە بۆ کورد بکات بەڵام مایکەکەی بەسەردا داخرا و سەرەڕای ئەوە ئەو پارلەمانتارە لە هۆڵی پەرلەمانی تورکیا بە زمانی کوردی قسەکانی خۆی کرد. ئیمام تاشچیئەر لە کۆتایی وتەکانیدا رایگەیاند تا پرسی کورد چارەسەر نەکرێت ئەوا پرسی دیموکراسی لە تورکیا جێبەجێ ناکرێت. لە ماوەی رابردودا دەیان جار رێگریی لە پەرلەمانتارانی کورد کراوە کە وتارەکانیان لە پەرلەمانی تورکیا بە زمانی کوردیی پێشکەش بکەن.        

ئاماری کوژراوەکانی خۆپیشاندان و نارەزایەتیەکانی رۆژهەڵاتی کوردستان بۆ ١٢٢ کەس بەرز بووەوە. رێکخراوی هەنگاو بۆ مافەکانی مرۆڤ، ئامارێکی نوێی کوژراون و بریندارەکانی خۆپیشاندان و نارەزایەتیەکانی رۆژهەڵاتی کوردستانی بڵاوکردەوە. بەگوێرەی ئامارەکەی هەنگاو، تاوەکو ئێستا لە سەرتاسەری رۆژهەڵاتی کوردستان، ١٢٢ کەس کوژران و نزیکەی هەشت هەزار کەسیش بریندار بوون. رێکخراوەکە ئاماژەی بەوە کردووە کە خۆپیشاندانەکان لە ٤٧ شاری رۆژهەڵاتی کوردستان بەردەوامە. ئەمەش لە کاتێکدایە کە سێ رۆژە مانگرتنی سەرتاسەری لە شارەکانی رۆژهەڵاتی کورستان دەستی پێکردووە. هەروەها لە شارەکانی وەک تاران، ئەسفەهان و کەرەج و مەشهەدیش بەشێک لە کاسبکاران دوکانەکانیان نەکردووە و خۆپیشاندانیان ئەنجامدا. بەگوێرەی ئاماری رێکخراوەکانی مافی مرۆڤ، تاوەکو ئێستا زیاتر لە ٤٥٠ کەس لە تەواوی ئێران و رۆژهەڵاتی کوردستان کوژراون. لەو ژمارەیە نزیکەی ٣٠ کەس ژن و ٦٠ کەسیش منداڵان.

هاوڵاتی ژینا یەکێکە لە کاریگەرترین ژنانی جیهان لە لیستی فۆربیس بۆ ١٠٠ ژنی کاریگەر لە جیهاندا لە ڕیزی خێزانی سەرۆکی ئۆکرانیا و ژنانی ئەمریکا گۆڤاری فۆربیس سەبارەت بەو کەسانەی لە لیستەکەدا بژاردەی کردوون ڕایگەیاند لیستەکە بە چوار پێوەری سەرەکی دیاری کراوە: پارە، میدیا، کاریگەری و بواری کاریگەری. ئەو گۆڤارە لەسەر ژینا ئەمینی دەڵێت:" مەهسا ئەمینی یەکێکە لە بەهێزترین و کاریگەرترین ژن بۆ ساڵی ٢٠٢٢ وەک نوێنەری هەزاران ژن کە خۆپیشاندان ئەکەن لە ئێران لە پێناو مافە کانیاندا. هەروەها دەشڵێت، "ئەمینی، ژنێکی کوردی خەڵکی شاری سەقزی سەر بە پارێزگای کوردستانی ئێران بوو، لە 16ی ئەیلولی 2022دا، دوای ئەوەی لەلایەن پۆلیسی ڕەوشتی ئێرانەوە گیرا، کۆچی دوایی کرد. ئەو بە تۆمەتی ئەوەی کە گوایە بە هەڵە حیجابەکەی لەبەرکردبوو بەپێی ڕاپۆرتی بنەماڵە و ڕاگەیاندنەکان ،بە توندی لێیدراوە ودوای ئەوە کەوتە ناو کۆما و مرد." هەروەها "بەهەزاران کەس ڕژانە سەر شەقامەکان بۆ دەربڕینی ناڕەزایی بەرامبەر بەمەرجەکانی کۆچی دوایی ئەمینی و خۆپیشاندانەکان فراوان بوون خەڵک ئێستا داوای گۆڕینی ڕژێم دەکەن. "خۆپیشاندانەکان لە مانگی کانوونی یەکەمی 202٢ وە دەستی پێکردووبەردەوامە ، ئەمەش یەکێکە لە درێژترین خۆپیشاندانەکانی مێژووی ئێران چالاکوانانی مافی مرۆڤیش ڕایانگەیاندووە کە زیاتر لە 400 کەس کوژراون و 18 هەزار کەسیش دەستگیرکراون." لیستەکانی گۆڤاری فۆربس بۆ ١٠٠ کاریگەرترین ژنانی جیهان

هاوڵاتی بەپێی ئەو بەڵگەنامانەی لەبەردەستدان مێژووی بەكارهێانی چەكی كیمیایی لەلایەن دەوڵەتی توركیاوە دژی گەلی كورد دەگەڕێتەوە بۆ زیاتر لەسەدەیەك ، وەزیری دەرەوەی پێشووتری توركیا لەشوێنێكدا باسی لەوەكردووە: كە ئەوانەی لەئەشكەوتەكاندا خۆیان شاردەوە، سوپا گازی ژەهراوی لەدژیان بەكارهێناو لەناویبردن. لەقۆناغی ئێستاداش پەكەكە بەردەوام جەخت دەكاتەوە كەتوركیا چەكی كیمیایی و قەدەغەكراو بەكاردەهێنێت، بەپێی ئاماری ناوەندی پاراستنی گەل، لەجەنگی ساڵی ٢٠٢١دا سوپای توركیا بەگشتی ٣٦٧ جار چەكی كیمیایی لەدژی سەنگەرەكانی گەریلا بەكارهێناوەو لەئەنجامدا ٤١ گەریلا بەو چەكانە شەهید بوون. رۆژنامەی  Morning Staبەریتانی بەپشتبەستن بەو وێنەو ڤیدیۆیانەی كەسەربازانی توركیا پاش شەهیدكردنی گەریلاكانی پەكەكە بڵاویانكردبووەوە، راپۆرتێكی بڵاوكردەوەو دەیسەلمێنێت توركیا لەچیای مام رەشۆ چەكی كیمیایی بەكارهێناوە. مێژووی بەكارهێنانی چەكی كیمیایی لەلایەن دەوڵەتی توركیاوە بەرامبەر بەكورد بۆ سەرەتاكانی سەدەی بیستەم دەگەڕێتەوە. لەو سەردەمەدا خەڵكی دێرسیمی باكووری كوردستان بە رێبەرایەتی سەید رەزا لەبەرامبەر دەوڵەتی توركیا بەرگرییەكی بەهێز دەكەن. هەربۆیە دەوڵەتی توركیا بۆ شكاندنی ئەو بەرگرییە چەكی كیمیایی بەكاردەهێنێت. ئەمە هەم لەبەڵگە مێژووییەكاندا سەلمێنراوە و هەم كاربەدەستانی ئەو سەردەمەی دەوڵەتی توركیا دانی پێدادەنێن.  مێژوونوس مەحمود ئاكیورەكلی كەلێكۆڵینەوەی لەبەڵگەكانی سەر فەرماندەی گشتی و وەزارەتی تەندروستی ئەوكاتەی توركیا كردووە سەلماندوویەتی كە لەوكاتەدا سوپای توركیا سەبارەت بەبەكارهێنانی چەكی كیمیایی سەربازەكانی خۆی پەروەردە كردووەو ئەو گازە كیمیاییانەی كە لەلایەن دەوڵەتی ئەوكاتەی ئەڵمانیاوە بەرهەمهاتوون بەرلەوەی لەدژی یەهوودییەكان بەكاربهێنرێن، لەدژی خەڵكی دێرسیم تاقیكراونەتەوە . هەروەها بەگوێرەی ئەو وتووێژەی كە كەمال كلچدارئۆغلۆ سەرۆكی گەورەترین پارتی ئۆپوزیسیۆنی توركیا لەكاتی خۆیدا لەگەڵ یەكێك لەشایەتحاڵەكانی كۆمەڵكوژی دێرسیم «سەبری چاغلایان گیل» كردوویەتی بەكارهێنانی ئەم ژەهرە لەدژی گەلی كورد بەشێوەیەكی فەرمی پشتڕاست دەكاتەوە. «سەبری چاغلایان گیل» كە لەو سەردەمەدا فەرماندەی ئاسایشی مەلاتیا بووە و پاشانیش وەكو وەزیری دەرەوەی توركیا ئەركی وەرگرتووە دەڵێت: « باسی ئەنجامەكە دەكەم. ئەوانەی خۆیانیان رادەست نەكرد و لەئەشكەوتەكاندا خۆیان شاردەوە، سوپا گازی ژەهراوی بەكارهێنا. لەدەرگای ئەشكەوتەكانەوە ئەوانەمان وەك مشك دەرمانخوارد كرد. لەمنداڵی حەوت ساڵانەوە بگرە تا پیری ٧٠ ساڵ هەموویانمان كوشت. ئۆپەراسیونێكی زۆر خوێناوی بوو» .  دوای دەستپێكردنی خەباتی (پەكەكە)ش لەدژی دەوڵەتی توركیا، زۆر بەڵگەی راستەوخۆو ناڕاستەوخۆ هەن كە بەكارهێنانی چەكی كیمیایی لەلایەن دەوڵەتی توركیاوە لەدژی گەریلاكانی پەكەكە پشتڕاست دەكەنەوە. هەرچەندە دەوڵەتی توركیا خۆی نكۆڵی لەم كارە دەكات و دەوڵەتانی هاوپەیمانی توركیاش لەناتۆ لەبەر بەرژەوەندی سیاسی و ئابووری خۆیان ئامادە نین هیچ لێكۆڵینەوەیەك لەم بارەیەوە بكەن، دۆستانی خاوەن ئەخلاق و ویژدانی گەلی كورد بەشێوەیەكی سەربەخۆ زۆر بەڵگەو داتایان بەدەستخستووە كە بەكارهێنانی چەكی كیمیایی لەلایەن توركیاوە پشتڕاست دەكاتەوە. بەگوێرەی ئەو راپۆرتەی كە لە ٣٠ی نۆڤەمبەری ٢٠١١ بۆ پەرلەمانی ئەڵمانیا بەرزكرایەوە،  لەمیانی شەڕێكی چەكداری لەگەڵ سوپای توركیا لە ١١ی ئایاری ١٩٩٩، ٢٠ گەریلای پەكەكە لەئەشكەوتێكی نزیك بالیكایە لەباشووری رۆژهەڵاتی شڕناخ كوژراون. مانگی سووری كوردستان پاشماوەی نارنجۆكێك كە لەشوێنی رووداوەكە دۆزرابووەوە، دایەدەست رۆژنامەنووسێكی تەلەفزیۆنی ئەڵمانی. شیكارییەك لەپەیمانگای پزیشكی دادوەری زانكۆی میونخ، بەشێوەیەكی یەكلاكەرەوە شوێنەواری گازی CSی لەسەر پاشماوەی نارنجۆكەكە دۆزییەوە. بەپێی گۆڤاری هەواڵی تەلەفزیۆنی ئەڵمانی «Kennzeichen D»، نارنجۆكی RP707 لەلایەن كۆمپانیای ئەڵمانی Buck & Depyfag بەرهەمهێنراوە و جۆرێكە كە لەساڵی ١٩٩٥ـەوە گەیشتووە بەتوركیا. ئەم رووداوەی بەكارهێنانی گازەكە، بەڤیدیۆش تۆماركراوە. لەڤیدیۆكەدا دەتوانرێت گوێبیستی سەربازێك بین كە لەڕێگەی رادیۆی بێ تێلەوە قسە دەكات: «بەهۆی ئەو نارنجۆكە گازییەی كە لەناوەوە بەكارهاتووە مەترسی ژەهراویبوونی سەربازەكانی خۆمان هەیە.» ئەم سەربازە بەردەوام دەبێت و دەڵێت: «هەرچەندە ئێمە رۆژێك چاوەڕێمان كردووە، بەڵام گازەكە هێشتا هەر كاریگەرە».   گازی CS گازی فرمێسكڕێژە. لەچڕیی بەرزدا، بەتایبەتی لەشوێنە داخراوەكاندا، دەكرێت ئەم گازە كوشندە بێت. بەپێی پەیماننامەی چەكی كیمیایی، دەتوانرێت لەخۆپیشاندانەكانی ناڕەزایەتیدا گازی فرمێسكڕێژ بەكاربهێنرێت، بەڵام لەشەڕی چەكداریدا بەكارهێنانی رێگەپێەدراو نییە. بەم شێوەیە، پەڕاوی پرس لەسەر، پێشێلكردنی پەیماننامەی چەكی كیمیاییە كە لەساڵی ١٩٩٧دا توركیا پەسندی كردووە، كرایەوە. لەساڵی ٢٠١٩وە تائێستا توركیا ئۆپەراسیۆنێكی نوێی داگیركاری بۆ سەر خاكی باشووری كوردستان دەستپێكرد كە لەخواكوڕكی سنووری سیدەكانەوە بگرە تا حەفتانینی سنووری زاخۆ بەدرێژایی زیاتر لە ٣٠٠ كیلۆمەتر تا ئێستاش هەر بەردەوامە. جیاوازی ئەم ئۆپەراسیۆنانە لەو ٢٩ ئۆپەراسیۆنەی كە توركیا لە ١٩٨٢ تا ٢٠٠٨ بۆ سەر خاكی باشووری كوردستان ئەنجامی داوە ئەوەیە كە توركیا لەهەر شوێنێكەوە كە دێتە ناو خاكی باشووری كوردستان پاشەكشەی لێ ناكات و بنكەو بارەگای سەربازی و خاڵی كۆنترۆڵی لێ دادەنێت. بەگوێرەی راپۆرتی وەزیری بەرگری عێراق كە لەرۆژی ٢٣ی تەممووزی ٢٠٢٢دا پێشكەشی پەرلەمانی كرد، توركیا پێنج بنكەی گەورەی ئاسمانی و سەربازی و چوار هەزار سەربازو 100 خاڵی سەربازی لەهەرێمدا هەیە.  لەبەرامبەردا پەكەكەش تاكتیكی سەربازی خۆی گۆڕیوەو لەجیاتی شەڕی پارتیزانی هەوڵدەدات ئەو ناوچانەی هەرێم بەهەر بەهایەك بێت بپارێزێت. لەو چوارچێوەیەدا لەهەموو شوێنە ستراتیژەكانی سەر سنووری نێوان توركیاو هەرێمی كوردستان بەدروستكردنی ئەشكەوت و تونێڵ و مانەوە و شەڕكردن لەو تۆنێلانەدا بەرەنگاری هێرشەكانی توركیا دەبێتەوە. توركیا بەپشتبەستن بەتەكنۆلۆژیای سەربازی پێشكەوتوو و فڕۆكەی بێفڕۆكەوان و بەبەكارهێنانی فڕۆكەی شەڕكەرو هەلیكۆپتەر و سارۆخی زەوی-بۆ-زەوی و بەهەزاران دووربینی شەوو دووربینی حەراری  و دووربینی جوڵە كە لەو ناوچانەدا داینابوو و هەروەها  تایبەتیترین هێزی زەمینی خۆی وای بۆ حیساب دەكرد كە لەماوەیەكی كورتدا بتوانێت ئەو ناوچانە داگیر بكات، بەتایبەتی كە لە رێگای هەوڵی دیپلۆماسی بەرفراوانەوە بێدەنگی عێراق و هاوكاری پارتی دیموكراتی كوردستانی مسۆگەر كردبوو. بەڵام تاكتیكی شەڕی ئەشكەوت و تۆنێل لەلایەن پەكەكەوە تا رادەیەكی زۆر توانی سەردەستی توركیا لەلایەن تەكنۆلۆجیای سەربازییەوە پووچەڵ بكاتەوەو توركیا تووشی تەنگاوییەكی زۆر لەبواری سەربازیدا ببێت. هەربۆیە توركیا دەستی كرد بەبەكارهێنانی ئەو چەك و تاكتیكانەی كە لەیاسای نێودەوڵەتیدا رێگەپێدراو نیین. لە ١٠ی شوباتی ساڵی ٢٠٢٢دا كاتێك كەتوركیا بەشێوەیەكی زۆر بەخۆباوەڕ هەوڵیدا بەقووڵایی ٥٠ كم لەچیای گارا بەدابەزاندنی سەرباز لەئاسمانەوە بۆ زەوی ئۆپەراسیۆنێكی داگیركاری ئەنجام بدات، تاكتیكی شەڕی تونێڵی پەكەكە رێگەی لێگرت و دوای چوار رۆژ ناچار مایەوە كە پاشەكشە بكات.  لەم ئۆپەراسیونەدا توركیا بۆ دەستبەسەرداگرتنی ئەشكەوت و تونێڵەكان گازی كیمیایی بەكارهێنا. دوای شكستی ئەم ئۆپەراسیۆنە مشتۆمڕێكی زۆر لەناو سیاسەتی توركیا پەیدا بوو و وای لێهات كە وەزیری بەرگری توركیا كاتێك كە ویستی لێدوانی هێزەكانی پاراستنی گەل سەبارەت بە بەكارهێنانی چەكی كیمیایی بە درۆ بخاتەوە، لەڕاستیدا دانی پێدانا. وەزیری بەرگری توركیا، خولوسی ئاكار، لە ١٦ی شوباتی ٢٠٢١ لە پەرلەمانی توركیا رایگەیاند كە سوپای توركیا لەشەڕی دژی پەكەكەدا گازی فرمێسكڕێژی بەكارهێناوە. لەكاتێكدا گازی فرمێسكڕێژ رێگەپێدراوە بۆ مەبەستی جڵەوكردنی ئاژاوە، بۆ نموونە؛ لەكاتی خۆپیشاندانەكاندا، بەڵام بەكارهێنانی گازی فرمێشكڕێژ بەتوندی لەلایەن پەیماننامەی چەكی كیمیایی (CWC) لەژینگەیەكی سەربازیدا قەدەغەكراوە. لەوتارەكەیدا خولوسی ئاكار، باسی شەڕی نێوان سوپای توركیاو پەكەكەی گێڕایەوە كەچەند رۆژێك پێشتر لەچیای گارا لەباكووری عێراق روویدابوو. خولوسی ئاكار كە لێرەدا وشە بەوشە دەچینە سەر قسەكانی، وتی:»جگە لەوەش، لەم ناوچەیە، لە دەروازەی ئەشكەوتەكە، تەنیا گازی فرمێسكڕێژ وەك كاردانەوەیەك بەرامبەر بەنارنجۆك و هاوەن بەكارهاتووە. لەگەڵ ئەوەدا، هیچ چەك و تەقەمەنییەكی دیكە بەكارنەهێنراوە.»  دوابەدوای شكستی ئەم ئۆپەراسیۆنە توركیا لە ٢٣ لەسەر ٢٤ی نیسانی ٢٠٢١ بەشێوەیەك كەهاوكات بێت لەگەڵ ساڵیادی كۆمەڵكۆژی ئەرمەنەكان، ئۆپەراسیۆنێكی دیكەی لەناوچەكانی زاپ و ئاڤاشین و مەتینا دەستپێكرد. لەیەكێك لە ئەشكەوتەكان لە سەر چیای مام رەشۆ، توركیا گەمارۆی ئەشكەوتێكی داو دوای ١٠ رۆژ شەڕی دەستەویەخە نەیتوانی بەڕێگەی ئاسایی ئەشكەوتەكە داگیربكات. هەر بۆیە جارێكی دی چەكی كیمیایی بەكارهێناو حەوت گەریلای شەهید كرد تا توانی ئەو ئەشكەوتە داگیربكات. رۆژنامەی Morning Starی بریتانی بە پشتبەستن بەو وێنەو ڤیدیۆیانەی كەسەربازانی توركیا پاش شەهیدكردنی گەریلاكانی پەكەكە بڵاویان كردبووەوە، راپۆرتێكی بڵاوكردەوە كەدەیسەلمێنێت توركیا لەچیای مام رەشۆ چەكی كیمیایی بەكارهێناوە .  گەریلاكانی پارتی كرێكارانی كوردستان بەوانە وەرگرتن لەئەزموونەكانی چیای گاراو مام رەشۆ هەوڵیاندا كە كاریگەرییەكانی چەكی كیمیایی كەمبكەنەوەو رێگە لەداگیركردنی ئەشكەوت و تونێڵەكان لەلایەن سوپای توركیاوە بگرن. ئەم هەوڵدانەی گەریلا سەركەوتوو بوو و توانیان زۆربەی سەنگەرەكانیان بپارێزن، تا ئەوكاتەی كەتوركیا بڕیاریدا بۆ شكاندنی بەرگری گەریلا چەكی تێرمۆباریك (بۆمبی بۆشایی) بەكاربێنێت. بەكارهێنانی ئەم جۆرە لەچەكە قەدەغەكراوە كاتێك ئاشكرابوو كە سێ كەس لەگەریلاكان پاش ٨٠ رۆژ لەبەرگریكردن لەبەرامبەر چەكی كیمیایی لەئەشكەوتی شاخەسور رزگاریان بوو و بەسەرهاتی خۆیانیان بۆ رایگشتی ئاشكراكرد.  ئەمە كاتێك بەتەواوەتی بەبەڵگەوە سەلمێنرا كە گەریلا توانی لە هێرشێكی پێچەوانەدا یەكێك لەو ئەشكەوتانە بگرێتەوە (ئەشكەوتی وەرخەلێ) كە سوپای توركیا پاش ١٢٥ رۆژ لەبەكارهێنانی چەكی كیمیایی داگیری كردبوو . پاش گرتنی ئەشكەوتەكە تەرمی ١٤ گەریلایان دۆزییەوە كە بەدرێژایی ئەو ١٢٥ رۆژە خۆڕاگرییان كردبوو.   ئەو گەریلایانە بەر لەوەی شەهید ببن، هەندێك ڤیدیۆیان تۆماركردبوو بەو هیوایەی كە هەڤاڵەكانیان پاشان بیبیننەوە و بەسەرهاتیان بۆ هەموو كەس ئاشكرابكەن.  گەریلاكان دوای گەڕان بەناو ئەشكەوتەكەدا ئەو تۆمارە ڤیدیۆیەیان لەدرزێكی بچووكدا دۆزیبووەوە و پاشان كەسەیری تۆمارە ڤیدیۆیەكەیان كرد، بینییان كەچۆنیەتی شەڕو ژیان و بەرەنگاربوونەوەی غازی كیمیایی تیایدا تۆماركراوە.  هەر لەو ئەشكەوتەدا پاشماوەی چەكی تێرمۆباریك و هەروەها ئەو ماسك و فیلتەرانە دۆزرانەوە كە سەربازانی سوپای توركیا بۆ خۆپاراستن لەغازی كیمیایی بەكاریانهێنابوو.   بەپێی ئاماری ناوەندی پاراستنی گەل، لەجەنگی ساڵی ٢٠٢١دا سوپای توركیا بەگشتی ٣٦٧ جار چەكی كیمیایی لەدژی سەنگەرەكانی گەریلا بەكارهێناوە كە لەئەنجامدا ٤١ گەریلا بەو چەكانە شەهید بوون.   سوپای توركیا لە ١٤ی نیسانی ساڵی ٢٠٢٢ ئۆپەراسیۆنێكی نوێ لەژێر ناوی چنگ-قۆفڵ دەستپێكرد كە لە ئۆپەراسیۆنەكەی سا‌ڵی ٢٠٢١ زۆر بەرفراوانتر بوو. ئەمجارە سوپای توركیا بەهاوكاری لۆجستیكی و ئیستخباراتی پارتی دیموكراتی كوردستان هەوڵیدا لەجەبهەی پشتەوە هێرش بباتەسەر هێزی گەریلا. ئەم شەڕە حەوت مانگە درێژەی هەیەو بەگوێرەی لێدوانی ناوەندی پاراستنی گەل لە ٥٠ خاڵدا شەڕی دەستەویەخە هەیە.  گەریلا لەئەشكەوت و تونێلە ژێرزەمینیەكاندا خۆی قایم كردووەو سوپای توركیاش هەوڵدەدات بەپشتبەستن بەچەكی كیمیایی لەوێ لەناویان ببات.  هەم لەساڵی ٢٠٢١ و هەمیش لەساڵی ٢٠٢٢ چەندین وەفدی سەربەخۆ بۆ لێكۆڵینەوە كردن لەبەكارهێنانی چەكی كیمیایی ویستیان سەردانی ناوچەكانی شەڕ بكەن. لەمانە وەفدی رێكخراوی سی پی تی (Community Peacemaking Teams- Iraq) سەردانی گوندی هرۆرێ كردو كاریگەریەكانی بەكارهێنانی چەكی كیمیایی لەسەر گوندنشینەكان بەدی كرد. بەڵام دەسەڵاتدارانی پارتی دیموكراتی كوردستان هەوڵی شاردەنەوەیان داو رێگرییان كرد لەوەی كە وەفدەكە لێكۆڵینەوەی زیاتر بكات.  دوابەدوای ئەمە وەفدێكی ئەوروپی دۆستی كورد كەدەستپێشخەری Defend Kurdistanیان دامەزراندووە ویستیان سەردانی ناوچەكانی شەڕ بكەن. بەڵام جارێكی دی هێزەكانی پارتی دیموكراتی كوردستان رێگرییان لەتەواوكردنی لێكۆڵینەوەكەیان كرد.    لەمانگی ئەیلولی ٢٠٢٢دا وەفدێكی پسپۆڕ لەپزیشكانی نێونەتەوەیی سەر بەڕێكخراوی IPPNW بۆ لێكۆڵینەوە لەبەكارهێنانی چەكی كیمیایی و تێرمۆباریك و ئەتۆمی لەلایەن توركیاوە ویستیان سەردانی ناوچەكانی شەڕ بكەن. جارێكی دی كاربەدەستانی پارتی دیموكراتی كوردستان لەئامێدی رێگرییان لێكردن. هەر بۆیە وەفدەكە بەلێكۆڵینەوە لەگرتە ڤیدیۆییەكان راپۆرتێكیان ئامادەكرد و داوایان كرد پێویستە رای گشتی نێودەوڵەتی و دەزگاكانی پەیوەندیدار بەپەلە لێكۆڵینەوە لەبەكارهێنانی چەكی كیمیایی بكەن. هەم ئەم راپۆرتەو هەم هەواڵی شەهیدبوونی ١٧ گەریلا لەهەر چوار بەشی كوردستان بەهۆی چەكی كیمیاییەوە ، لەگەڵ ئەو گرتە ڤیدیۆییانەی كە كاتی گیانلەدەستدانی گەریلاكان بەچەكی كیمیایی نیشان دەدات  كاردانەوەی نێوخۆیی و نێودەوڵەتی لێكەوتەوە. پرۆفیسۆر شەبنەم كۆرور فینجانجی كەپزیشكێكی پسپۆڕە لەبواری چەكی كیمیایداو سەرۆكی یەكێتی پزیشكانی توركیایە لێدوانێكی بۆ رایگشتی داو داوای لێكۆڵینەوەی بەپەلەی كرد. پەرلەمانتاری پارتی گەلی كۆماری CHP، سەزگین تانرێكۆلۆ، ئەم بابەتەی لەپەرلەمانی توركیا كردە رۆژەڤی پەرلەمانی توركیا، بەتاوانی شەڕ دژ بەمرۆڤایەتی ناوی بردو داوای دەستبەجێ لێكۆڵینەوەی كرد. هەروەها هاوسەرۆكی زیندانیكراوی هەدەپە، سەڵاحەددین دەمیرتاش، لەزیندانەوە پەیامێكی بڵاوكردەوەو ئەم كردەوەیەی وەكو تاوانی شەڕ دژ بەمرۆڤایەتی ناوزەند كرد. رێكخراوی پزیشكانی بێ سنووری نێودەوڵەتیش بەلێدوانێك بانگەوازی لێكۆڵینەوەی لە رووداوكە كرد. گەلی كوردو دۆستانی لەئەوروپا بەچالاكی جەماوەری ئەم تاوانەی شەڕ كە لەلایەن دەوڵەتی توركیاوە ئەنجامدراوە شەرمەزاریان كرد. بنەماڵەی ئەو گەریلایانەی كە بەچەكی كیمیایی شەهیدبوون، لەبەردەم بینای OPCW (رێكخراوی قەدەغەكردنی چەكی كیمیایی) دەستیان بەچالاكی ئێشكگرتن كرد. بیرمەندی گەورەی جیهانی پرۆفیسۆر نوام چۆمسكی دەڵێت:»بەكارهێنانی چەكی كیمیایی لەلایەن توركیاوە قۆناغێكی نوێیە لەدڕندەییەكانی ئەو وڵاتە بەرامبەر كوردستان، ڕێكخراوی پزیشكانی نێودەوڵەتی بۆ ڕێگریكردن لەشەڕی ئەتۆمی كەڕێكخراوێكی جێی متمانەیە دەتوانێت لێكۆڵینەوەیەكی سەربەخۆ لەسەر ئەم بابەتە بكات». چۆمسكی رەخنەی لەحكومەتی هەرێمی كوردستان گرت ‌و وتی:»پێموانییە حكومەتی هەرێم جێگەی متمانە بێت بۆ ئەوەی لێكۆڵینەوەی جددی لەو پرسە ئەنجامبدات». راشیگەیاند، «بەداخەوە ئەمریكا لەكاتی خۆیدا رێگریی لەوەكرد كە لێكۆڵینەوە لەكارەساتی كیمیابارانكردنی هەڵەبجە بكرێت، بەڵكو هەوڵیدا لەو پرسەدا ئێران تۆمەتبار بكات‌ و دژایەتی كۆنگرێسیشی كرد هەڵوێست لەوبارەیەوە وەربگرێت» . پسپۆڕی بواری چەكی كیمیایی دكتۆر عەباس مەنسۆران كە هەمان تاوانی توركیای لە رۆژئاوای كوردستانیش (سەرێكانی و گرێ سپی) ئاشكرا كردبوو، رایگەیاند: كە سەیری ڤیدیۆیەكانی كردووەو گومانی تێدا نییە كەتوركیا چەكی كیمیایی بەكارهێناوە . رێكخراوی یەكێتی پزیشكانی جیهانی (WMA) پشتیوانی لەپرۆفیسۆر شەبنەم كرد.  ئەم كاردانەوانە دەسەڵاتدارانی توركیای تووشی شۆك كرد. لە سەرۆك كۆمارەوە بگرە تا دەوڵەت باخچەلی و وەزیری بەرگری و وەزیری ناوخۆو وەزیری دەرەوە لێدوانی نكۆڵیكردنیان لەسەر ئەم  تاوانە داو بۆ سزادانی ئەو كەسانەی كەداوای لێكۆڵینەوەیان كردووە بەپەلە دەسەڵاتی دادوەرییان خستە جوڵەوە. هەر لەم چوارچێوەیەدا پرۆفیسۆر (شەبنەم كۆرور فینجانجی)یان بە تۆمەتی پروپاگەندە بۆ تیرۆریزم دەستبەجێ دەستبەسەرو زیندانیكرد  و بەهەمان تۆمەت سكاڵایەكی نوێیان لەدژی سەڵاحەدین دەمیرتاش تۆمار كرد، لەسەر سەزگین تانرێكۆلۆ دەستیان بەلێكۆڵینەوەی یاسایی كردو هەموو ئەو (١٢) رۆژنامەنووسەی  كە هەواڵیان لەسەر بابەتەكە بڵاوكردبوەوە زیندانیكرد .  بەگوێرەی لێدوانی ناوەندی پاراستنی گەل لەساڵی ٢٠٢٢ لە ١٧ی نیسانەوە تا ١٧ی ئۆكتۆبەر ٢٤٧٦ جار بە چەكی قەدەغەكراوو كیمیایی و تێرمۆباریك پەلاماری سەنگەرەكانی گەریلا دراوە . هەروەها بەگوێرەی ئاماری ناوەندی پاراستنی گەل لەم دوو ساڵەی دواییدا ٩١ گەریلا تەنها بەهۆی ئەم هێرشانەوە  شەهید بوون. ئەم تاوانانەی شەڕ لەدژی مرۆڤایەتی لەسەر خاكی باشووری كوردستان روو دەدەن. ئەو خاكەی كەگەورەترین كارەساتی كیمیایی لەمێژووی مرۆڤایەتی لەوێ روویداوە. گەلی یەهودی بەكۆمەڵكوژی هۆلۆكۆستەوە دەناسرێتەوەو ئەو كەیسەی كردۆتە پێگەیەك كەكەس لەدونیادا نەوێرێت تەنانەت قسەیەك دژ بەیەهودییەكان بڵێت. تاوانی كیمیابارانی هەڵەبجەش ئەو دەرفەتە بۆ كورد دەڕەخسێنێت كە لەڕێگەی دیپلۆماسی و دروستكردنی رایگشتی كەشێكی وەها دروست بكات كەكەس نەتوانێت چەكی كیمیایی لە دژی كورد بەكاربهێنێت. لێرەدا ئەرك دەكەوێتە سەر حكومەتی هەرێمی كوردستان كە بەخستنەگەڕی هەموو دەرفەتە دیپلۆماتیەكانی دەوڵەتە هەرێمی و زلهێزەكان لەم دۆخە ئاگاداربكاتەوە. هەروەها قوربانیانی چەكی كیمیایی لەباشووری كوردستان، رۆشنبیران، هونەرمەندان، نووسەران و چالاكانی بواری جینۆساید، پسپۆڕانی یاسای نێودەوڵەتی و پزیشكان دەتوانن لەوشیاركردنەوەی رایگشتی جیهانی سەبارەت بەم تاوانە رۆڵی كاریگەریان هەبێت.

مەزڵوم کۆبانێ رایگەیاند، ئەمریکا ڕێگری لە ئەگەری ئۆپەراسیۆنی سەربازی تورکیا کردووە و  ژەنەڕاڵ ئەلێکساندەر چایکۆ فەرماندەی هێزەکانی روسیا لە سوریاش هەوڵی نێوەندگیریداوە. لە چاوپێکەوتنێکدا لەگەڵ رۆژنامەی شەرق ئەوسەد، مەزڵوم کۆبانێ فەرماندەی گشتی هێزەکانی سوریای دیموکراتی (هەسەدە)، ئاماژەی بەوەدا کە ئیدارەی دۆناڵد ترەمپ، سەرۆکی پێشووی ئەمریکا "خیانەت"ی لە هەسەدە کردووە، بەوەی رێگری لە ئۆپەراسیۆنی سەربازی تورکیا بۆ سەر باکور و رۆژهەڵاتی سوریا لە کۆتایی ساڵی ٢٠١٩ نەکردووە و وتی، " ئێستا ئەمریکا گڵۆپی سەوزی بۆ ئۆپەراسیۆنی زەمینی تورکیا هەڵنەکردووە." لە وەڵامی پرسیارێکدا کە ئایا هەسەدە نیگەرانە لە خیانەتێکی دیکە، کۆبانێ وتی ئەوان هەمیشە نیگەرانن و بەم شێوەیە بەردەوامی بە قسەکانیدا، " هیوادارین ئیدارەی نوێی ئەمریکا بەڵێنەکانی جێبەجێ بکات و ڕێگە بە تورکیا نەدات هیچ ئۆپەراسیۆنێک ئەنجام بدات. چونکە تورکیا تاوەکو ٨٠ کیلۆمەتر سنوری باکور و رۆژهەڵاتی سوریای بەزاندووە و تاوەکو دێرەزۆری بۆردومان کرد، بەڵام ئەمریکا جگە لە لێدوانێک هیچ دیکەی نەکرد." مەزڵۆم کۆبانێ باسی ناوەڕۆکی کۆبونەوەکەی لەگەڵ ژەنەڕاڵ ئەلێکساندەر چایکۆ، فەرماندەی هێزەکانی روسیا لە سوریا کرد کە لە رۆژهەڵاتی فورات ئەنجامدرا و وتی، " دەتوانین بڵێین ژەنەڕاڵ ئەلێکساندەر چایکۆ هەوڵی جێبەجێکردنی ڕێککەوتنێک دەدات کە رێگری لە هێرشەکان بکرێت." فەرماندەی گشتی هێزەکانی سوریای دیموکراتی (هەسەدە) ئاماژەی بەوەشکردووە، “هەرچەندە سوپای سوریا بەشێکە لە سیستمی بەرگری سوریا و لە هەندێک لایەندا هاوبەشین، بەڵام هەندێک مەرج و وردەکاریمان هەیە. زیاتر لە ١٠٠ هەزار ئەنداممان هەیە کە ١٠ ساڵە خەبات دەکەن. پێویستی بە چارەسەری دەستوری و یاسایی هەیە. پێویستە هێزەکانی هەسەدە ڕۆڵی تایبەتیان هەبێت لە بواری سەربازیدا لە سوریا." دەشڵێت، بۆ دانوستان لەگەڵ حکومەتی سوریا شاندیان بۆ دیمەشق ناردووە و وتی، "دەمەوێت بچمە دیمەشق ئەگەر مەرجی پێویست بۆ چارەسەری سیاسی هاتە ئاراوە".

سەلاحەدین دەمیرتاش رایگەیاند، ئەوانەی سیاسەتمەدارانیان دادگایی کرد و سزای زیندانیان بەسەردا سەپاند، باجەکەی دەدەن. سەلاحەدین دەمیرتاش هاوسەرۆکی پێشووی هەدەپە کە شەش ساڵە لە زینداندایە، لەبارەی هەڵوەشادنەوەی سزاکەی سەلچوک مزراکلی هاوسەرۆکی گەورەشارەوانی ئامەد، تویتێکی بڵاوکردەوە و وتی، " خەمتان نەبێت دەوران دەگۆڕێت." دەمیرتاش لە تویتەکەیدا باسی ئەوەی کرد کە ئەوانەی سەلچوک مزراکلی و سیاسەتمەدارانی دیکەیان راپێچی دادگا کرد و سزایان دان، باجەکەی دەکەن. دەمیرتاش خۆشحاڵی خۆی لەمەرابەر هەڵوەشاندنەی سزای سەلچوک مزراکلی دەربڕێ کە چەند ساڵێکە پێکەوە لە یەک زینداندان. هاوسەرۆکی پێشووی هەدەپە دەڵێت، ئەوانەی ئیرادەی ئامەدیان دزی و مامۆستا سەلچوک مزراکلیان دەستگیر کرد، کاتی ئەوە هاتووە کە لێپرسینەوەیان لەگەڵدا بکرێت. دوێنێ دادگای باڵای تورکیا، سزای زیندانی ٩ ساڵ و ٤ مانگ و ١٥ رۆژی سەلچوک مزراکلی هاوسەرۆکی گەورەشارەوانی ئامەدی هەڵوەشاندەوە کە لە چوارچێوەی سیاسەتی قەیومی دەسەڵاتی تورکیادا، لە پۆستەکەی دوورخرایەوە و دواتر دەستگیرکرا. دکتور سەلچوک مزراکلی کە کوردی شاری روحای باکوری کوردستانە، لە ساڵی 2019دا لەسەر لیستی هەدەپە وەک هاوسەرۆکی گەورەشارەوانی ئامەد هەڵبژێردرا، بەڵام دوای پێنج مانگ لە دەستبەکاربوونی، لە پۆستەکەی دوورخرایەوە و پێنج ساڵە لە زیندانی ئەدرنە لەگەڵ دەمیرتاش لەیەک قاوشدان. لێرە تویتەکەی سەلاحەدین دەمیرتاش ببینن...

وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا ئاماژەی بەوەدا کە پەرەسەندنی گرژییەکان لە سوریا و بەدرێژایی سنووری تورکیا و سوریا مەترسی لەسەر ژیانی هاوڵاتیانی مەدەنی دروست دەکات و ئەگەری هەیە زیان بە کارمەندانی ئەمریکاش بگەیەنێت، وەک ئەوەی لە هێرشەکانی ئەم دواییەدا بینرا. نید پرایس وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا لە کۆنفڕانسێکی رۆژنامەوانیدا ئاماژەی بە دۆخی سوریا و هێرشەکانی تورکیا بۆسەر رۆژئاوای کوردستان کرد و وتی: " ئێمە چەندین جار نیگەرانییە جددییەکانمان سەبارەت بە پەرەسەندنی ئاڵۆزیەکان لە باکوری سوریا دەربڕیوە کە کاریگەری لەسەر شەڕی دژی داعش دروست دەکات و ژیانی خەڵکی مەدەنی هەردوودیوی سنور دەخاتە مەترسیەوە و زۆر بە ئاشکرا هەڵوێستی خۆمان دەبڕیوە." نید پرایس لە وڵامی پرسیارێکدا لەبارەی کشانەوەی هێزەکانی هەسەدە لە هەندێک ناوچەی وەک منبج رایگەیاند، ئەو ئاگاداری رێککەوتنێکی بەو شێوەیە نییە و پێویستە بەرپرسانی تورکیا وڵامی پرسیارەکە بدەنەوە. نید پرایس وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا باسی هەڕەشەکانی تورکیا بۆ هێرشی زەمینی بۆسەر رۆژئاوای کوردستانیش کرد و رایگەیاند، هێرشی زەمینی ژیانی خەڵکی سوریا زیاتر ناسەقامگیر دەکات و پێشکەوتنی هاوپەیمانی نێودەوڵەتی لە پرسی شەڕی دژی داعشدا دەخاتە مەترسیەوە و وتی، " پێمان وایە دەبێت هەموو لایەنەکان دۆخەکە هێوربکەنەوە و ئەمەش پەیامی ئێمەیە کە چەند رۆژێکە چەندین جار دووبارەمان کردووتەوە." قسەکانی وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا لە کاتێکدایە کە دوێنێ 6ی کانونی یەکەم، رەجەب تەیب ئەردۆغان سەرۆککۆماری تورکیا، لە کۆبونەوەیەکدا لەگەڵ سەنیدکا کرێکاریەکانی تورکیا، جارێکی دیکە هەڕەشەی لە رۆژئاوای کوردستان و بە تایبەتی شاری کۆبانێ کرد. هێرشەکانی تورکیا بۆسەر رۆژئاوای کوردستان لە 20 رۆژ نزیک دەبنەوە و تاوەکو ئێستا شەهیدبوونی دەیان هاوڵاتی مەدەنی و شەڕڤانی هەسەدە لێکەوتووەتەوە.

هاوڵاتی دوای نۆ ساڵ لەشەهیدكردنی رۆژنامەنووس كاوە گەرمیانی هێشتا كەسوكارەكەی و رۆژنامەنووسان بەدوای بكەری سەرەكی تاوانەكەدا دەگەڕێن، خێزانەكەی دەڵێت: ئەگەرچی لەلایەن دادگاوە دۆسیەكەی داخراوە بەڵام لەلای ئێمە هیچ كات داناخرێت و بەردەوام دەبین لەدۆزینەوەی بكەرانی پشت تاوانەكە، برایەكی كاوەش ئاماژە بۆ ئەوەدەكات: ئەو كەسەی كە ئێستا لەزیندانەو دانی بەتاوانەكەیدا ناوە بەتەنها نیەو كەسانی تر لەپشت ئەم تاوانەوەیەو ئێمە زانیاریمان دەستكەوتووە كەبكەری ئەم تاوانە تەنها خۆی نەبووە. لەنۆهەمین ساڵیادی شەهیدكردنی كاوە گەرمیانیدا كەسوكارەكەی بەڵێنی بەردەوامبوونی رێبازەكەی دەدەن و دەڵێن بەهۆی سەروەر نەبوونی دادگاكان نەتوانراوە بكەرانی پشت شەهیدكردنی كاوە گەرمیانی بدۆزێتەوەو سزای خۆیان وەرگرن، هەرێمی كوردستانیش بەشوێنێكی مەترسیدار ناودەبەن بۆ رۆژنامەنوسان و ئازادی رادەربڕین. هاوكات رۆژنامەنووسان پێیانوایە هەرێمی كوردستان ژینگەكەی لەبارنیە بۆ ئازادی رادەربڕین و تا ئەوكاتە ژیانت پارێزراوە كە دەست بۆ بەرژەوەندی كەسانی دەستڕۆیشتو نەبەیت، تائێستاش دادگا سەروەربوونی خۆی نەسەلماندووەو یەكێك لەنموونەكانیش كەیسی كاوە گەرمیانییە. كاروان ئەحمەد برای كاوە گەرمیانی بۆ هاوڵاتی دواو وتی:» كەیسی تیرۆركردنی كاوە گەرمیانی هەروەكو خۆی ماوەتەوە، بەڵام ئێمە بەردەوام لەهەوڵداین بكەرانی پشت ئەم تاوانە بدۆزینەوە چونكە پێمانوایە ئەو كەسەی كەئێستا لەزیندانەو دانی بەتاوانەكەیدا ناوە تەنها نیەو كەسانی تر لەپشت ئەم تاوانەوەیەو لەم ماوەیەشدا ئێمە زانیاریمان دەستكەوتووە كە بكەری ئەم تاوانە تەنها خۆی نەبووە». ئاماژەی بەوەشكرد:» ئێمە هیچ بڕوایەكمان بەدادگا نیە چونكە سەرۆكی یەكێتی نیشتمانی كوردستان هەر بۆ خۆی لەمیدیاكاندا باس لەوەدەكات كە دادگا رۆڵی خۆی نابینێت، ئیتر ئێمە چۆن بڕوامان بەسەروەری دادگاكان هەبێت». وتی:»كاوە كێشەی لەگەڵ هیچ كەسێکدا نەبووە بۆیە هەمیشە ئێمە داوادەكەین كێن ئەو كەسانەی كەدەستیان لەتیرۆركردنیدا هەبووە». هەروەها  رۆژنامەنووس ئەیاد محەمەد بەهاوڵاتی وت:» دادگاكان لەهەرێمی كوردستاندا لەژێر هەیمەنەی حزب و كەسایەتیدان و زۆرجار نەیانتوانیوە لەكەیسی رۆژنامەنووسان و چالاكانی مەدەنی بێلایەنی خۆیان بسەلمێنن، نموونەش كەیسی كاوە گەرمیانیە كە تائێستا بكەرانی پشت ئەم تاوانە دادگایی نەكراون و هەر كەیسێك دژ بەدەسەڵات بێت و لەبەرژەوەندی هاووڵاتی بێت ناگات بەئەنجامی دڵخۆشكەر بۆ ئێمەو خانەوادەكانیان كە بۆ ئەم قسەیەش چەندین نموونەمان هەیە لەكوردستان كە تاوەكو ئێستا هیچ ئەنجامێكی دڵخۆشكەری نەبووە». وتیشی: ئازادی رادەربڕین لەهەرێمدا لەوپەڕی خراپیدایە چونكە رۆژانە دەبینن رۆژنامەنووس ئازار دەدرێت و زیندانی دەكرێت و شەهید دەكرێت و دەست بەسەر كەلوپەلەكانی كاركردنیدا دەگیرێت و هەڵدەكوتنە سەر ماڵیان، یاخود كەیست لەدژ دروست دەكرێت، بۆیە دەتوانین بڵێین كە ئازادی تائەوكاتە پارێزراوە كەدەست بۆ بەرژەوەندی حزب و شەخس نەبرێت». رۆژنامەنووس ئەیاد محەمەد دەڵێت:»ژیانی رۆژنامەنووسان پاێزراو نیەو هەرێمی كوردستان ژینگەیەكی مەترسیدارە بۆ رۆژنامەنووسان و ئازادیخوازان، بەداخەوە متمانە نەماوە لەنێوان ئەو لایەنانە كەخۆیان بەبەرگریكاری رۆژنامەنووسان دەبینن و بەشێكیان گومان دەكرێت كە لەگەڵ دەسەڵاتدا تێكەڵبن، ئەم گومانە لەلای بەشێكی زۆری رۆژنامەنوسان هەیە». شیرین ئەمین خێزانی كاوە گەرمیانی سەبارەت بەكەیسی تیرۆركردنی كاوە گەرمیانی دوای نۆ ساڵ بۆ هاوڵاتی دواو دەڵێت:» پەیامی ئێمە بۆ نۆیەمین ساڵیادی تیرۆركردنی كاوە گەرمیانی ئەوەیە كە بەردەوام دەبین لەسەر رێبازەكەی كاوە كەبەڵینی دابوو لەهیچ شتێك سڵنەكاتەوەو داكۆكیكاری مافەكانی خەڵك بێت دوور لەهەموو بەرژەوەندیەكی تایبەت، ئێمە تەواوكەری كارەكانی ئەو دەبین، ئەگەرچی لەلایەن دادگاوە دۆسیەكەی داخراوە بەڵام لەلای ئێمە هیچ كات داناخرێت و بەردەوام دەبین لەدۆزینەوەی بكەرانی پشت تاوانەكە». وتیشی،» ئێمە هەندێك زانیاری و سەرچاوەی دیكەمان دەستكەوتووە لەسەر دۆسیەكەی، بەڵام دەمانەوێ وردتر كاری لەسەر بكەین لەداهاتوودا». «من وەك ئەندام پەرلەمان لەماوەكانی رابردوودا هەوڵماندا كە یاسای رۆژنامەنووسان هەمواربكرێتەوە بۆ ئەوەی كە ژیانی رۆژنامەنووسان باشتربكرێت و بەئاسانتر دەستیان بەزانیارییەكان بگات و بەئازادانەتر داكۆكیکاری لەئازادی بكەن بەڵام بەحوكمی ئەوەی كەئێمە رێژەیەكی كەم بووین و ترسی ئەوەمان هەبوو دەست بۆ ئەو پرسە ببەین، لەبەرئەوەی ترسی ئەوەمان هەبوو هەمواركردنەكەی لەبەرژەوەندی رۆژنامەنووسان نەشكێتەوە، هەروەها ئەمساڵ پرۆژە یاسایەكمان پێشكەش بەپەرلەمان كرد بۆ رۆژنامەنووسانی شەهیدانی قەڵەم بۆ ئەوەی كەخزمەت بەشەهیدانی قەڵەم و تەواوی رۆژنامەنووسان بكات، بەڵام بەداخەوە رێگەنەدرا پرۆژەیاساكە بخرایە بەرنامەی كارەوە»، شیرین ئەمین وای وت. هاوكات رێكخراوی داكۆكی بۆ ماف و ئازادی، لەهەرسێ شاری لەندەن و بێرمینگهام و مانجستەر لەبەریتانیا ساڵیادی تیرۆركردنی شەهیدی قەڵەم كاوە گەرمیانیان كردەوە. لەگەڵ داگیرساندنی مۆم و دانانی گوڵ لەسەر وێنەی كاوە گەرمیانی درودو سڵاو بۆ گیانی پاكی سەرجەم شەهیدانی قەڵەم و تیرۆركراوانی دەستی غەدرو ستەم نێردرا، نەفرەت لەتاریكخوازان و دوژمنانی ئازادی كرا . هەر لەم یادەدا دووبارە جەخت لەسەر ئیدانەكردنی هێشتنەوەی چالاكوانان و رۆژنامەنووسانی بادینان و بەرتەسككردنەوەی ئازادی و رێگەگرتن لەخۆپیشاندان كرایەوە. هەروەها  رۆژنامەنووس دڵشاد ئەنوەر لەسەر دۆسیەی ئازادی رۆژنامەنووسی لەكوردستان بۆ هاوڵاتی دواو وتی:»ئازادی رادەڕبڕین لەپاشەكشەیەكی بەردەوامدایەو ئەوەتا دەبینن رۆژانە هەڵدەكوتنە سەر ماڵی رۆژنامەنووس و دەیگرن، سسترین كەیس كە دەیبینین كەیسی رۆژنامەنووسانە لەدادگاكان، كاریگەری حزب بەسەر دادگاكانەوە هەیە، كاتێك رۆژنامەنووسێك دەعوایەك تۆماردەكات كەمترین كاری لەسەردەكرێت و رێڕەوی لێكۆڵینەوەكان دەگۆڕێ لەلایەن كەسانی باڵادەستەوە".

هاوڵاتی نووسەر و ڕۆژنامەنووس و پەنابەری کورد بەھرۆز بوچانی،دوای سێ ساڵ لە قسەکەی وەزیری کۆچ لە ئوسترالیا، پیتەر داتن، کە گوتی " بەھروز ھەرگیز پێ لەسەر خاکی ئوسترالیا دانانێت "  گەیشتە ئەو وڵاتە . پەنابەر و نووسەری کورد بەهرۆز بووچانی کە ئێستا لە نیوزلەندا دەژی چەند ساڵێک پاش ئەوەی حکومەتی پێشووی ئوسترالیا  جەختی کردەوە کە هەرگیز ڕێگەپێدراو نابێت نچێتە خاکی ئەسترالیاوە ، پاشنیوەڕۆی سێشەممە گەیشتە مێلبۆرن بۆبڵاوکردنەوەی کتێبە نوێیەکەی، بەناوی ئازادی تەنها  ئازادی. لەگەڵ ئەوەی ئەمە وەک دەستکەوتێک سەیر ئەکرێت بۆ ئەو نوسەرە کوردە بەهرۆز ڕایگەیاند کە نایەوێت بەو شێوەیە سەیری چونە ناو وڵاتی ئوسترالیا لەلایەن ئەو نوسەرەوە بکرێت . بەهرۆز بوچانی وتی: "هیوادارم خەڵکی ئەم سەردانە بە دەستکەوتێک لێک نەدەنەوە" وتیشی: "من وەک دەستکەوتێک سەیری ناکەم من تەنها بۆ کار هاتووم بۆ ئێرە ".  بەھروز لە ٢٠١٣ خۆی گەیاندە کەنارە ئاوییەکانی ئوسترالیا و داوای پەنابەری کرد بەڵام حکومەتی ئوسترالیا ئەو و ھاوڕێکانی دەستبەسەر کرد و ناردنی بۆ مانوس ئایلاند، دورگەیەک لە ئوقیانووسی ھادی.  بووچانی سەردێڕی هەواڵەکانی داگیرکرد  دوای ئەوەی بە هەستەوە ڕووناکی خستە سەر سیستەمی دەستبەسەرکردنی کۆچبەرانی ئوسترالیا لە دوورگەی مانوس  بە کتێبێک بەناوی "چیاکان نەبن کورد ھاوڕێی نیە" کە لەڕێگەی کورتەنامەی وەتسئەپەوە نووسیبووی بوە  براوەی خەڵاتی ساڵی 2018 کە لە پەیامەکانی واتساپەوە کۆکراوەتەوە. پاشان لە ساڵی 2019 ڤیزای یەک مانگی پێدرا بۆ بەشداریکردن لە فیستیڤاڵی نووسەرانی نیوزلەندا و دواتر لە ساڵی 2020دا مافی  پەنابەرێتی لەو وڵاتە وەرگرت

هاوڵاتی 81 رۆژە ناڕەزایەتییەکانی رۆژهەڵاتی کوردستان و ئێران بەردەوامە و مانگرتن دوکانداران و کاسبکاران بەڕێوچو و بەرپرسێکی کۆماری ئیسلامی ئێرانیش هەڕەشەی لەو کەسانە کرد کە پابەندی پۆشینی سەرپۆش نابن و سەرکردەیەکی ریفۆرمخوازانیش پشتیوانیی خۆی بۆ ناڕەزایەتییەکان دەربڕی. ناوەندێکی مافی مرۆڤی ئێران بڵاوی کردەوە لانیکەم 473 کەس لە ناڕەزایەتییەکانی 81 رۆژی رابردودا کوژراون کە لەو ژمارەیە نزیکەی 120 کەسیان لە شارەکانی رۆژهەلاتی کوردستان بە دەستی هێزە ئەمنییەکان کوژراون. لە زۆربەی شارەکانی رۆژهەڵاتی کوردستان رۆژی سێشەممە دوکان و بازاڕەکان وەک دەربڕین و بەردەوامبونی ناڕەزایەتییەکان نەکرانەوە. کاسبکارانیش لە لایەن لیژنەکانی حکومەتەوە روبەڕوی هەڕەشە بونەوە و لە سنە ، جوانڕۆ ، کامیاران، روانسەر لە رۆژهەڵاتی کوردستان دەیان دوکان وەک سزادان لە لایەن دەسەڵاتەوە کلۆم کران و داخران. لەگەڵ مانگرتنی کاسبکاران زرۆبەی مامۆستایان و خوێندکارانی رۆژهەڵات بایکۆتی هۆڵەکانی خوێندنیان کرد. هاوکات مانگرتنی کرێکارانی گەورەترین کارگەی تواندنەوەی ئاسن لە ئەسفەهان و پتڕۆکیمایی لە شاری سنە بەردەوامبو. لە زۆربەی زانکۆکانی رۆژهەڵاتی کوردستان و ئێران ئەمڕۆش گردبونەوە و بایکۆتی هۆلەکانی خوێندن بەردەوام بو لە زانکۆی هونەر لە تاران سرود بۆ ناڕەزایەتییەکان وترایە. شەوی سێشەممە گەنجانی شاری سنە دوبارە هاتنەوە سەر شەقامەکان و بە کردنەوەی ئاگر و وتنەوەی دروشم دژی دەسەڵاتی ئێران بەردەوامبون لە دەربڕینی ناڕەزایەتیی لە شاری ئەنزەلی لە باکوری ئێران ناڕەزایەتیی بەرفراوان بەڕێوەچو و هێزە ئەمنییەکانیش بە غازی فڕمێسکڕێژ بڵاوەیان بە خۆپیشاندەران کرد. بە بەشداریی جەماەرێکی زۆری شاری مەهاباد چلەی مەرگی زانیار ئەبوبەکری لە گۆرستانی ئەو شارە بەڕێوەچو. زانیار ئەبوبەکری دوای بەشداریی لە خاکسپاردنی یەکێکی دیکە لە کوژراوانی مەهاباد ئەویش بە گوللـەی هێزە ئەمنییەکانی ئێران پێکرا و دوای رۆژێک لە نەخۆشخانە گیانی لەدەستدا. محەمەد خاتەمی،سەرۆک کۆماری پێشوتری ئێران و سەرکردەی ریفۆرمخواز داوای کردوە لە جیاتی مامەڵەی توند و ناڕەوا لەگەڵ خەڵکی ناڕازیی دەبێت دەسەڵات دەستی هاوکارییان بۆ بگرێتەوە. ئەو وتویەتی: دروشمی جوانی (ژن، ژیان، ئازادی) ئاماژەی رونی پێشکەوتن و هەنگاونانە بۆ داهاتویەکی گەش لە ئێران بۆیە نابێت بە ناوی پاراستنی ئاسایشەوە مافەکان و ئازادیی خەڵک و خۆپیشاندەران پێشێل بکرێت. مەسعود ستایشی، وتەبێژی دەزگای داد لە ئێران بە میدیاکانی راگەیاند؛ لە چوارچێوەی سزادانی خۆپیشاندەراندا سزای سێدار بەسەر پێنج کەسی دیکەدا سەپێنراوە بەهۆی کوژرانی ئەندامێکی هێزە ئەمنییەکانەوە. ستایشی رونی کردوەتەوە ئەو پێنج کەسە تۆمەتبارن بە کوشتنی ئەندامێکی هێزە ئەمنییەکان لە رێوڕەسمی چلەی مەرگی حەدیس نەجەفی، یەکێک لە کوژراوانی ناڕەزایەتییەکانی وڵاتەکە. ئەو بەیاننامەی خاتەمی کە بە بۆنەی رۆژی خوێندکاری زانکۆ لە ئێران بڵاو کراوەتەوە بە یەکەم هەڵوێستی فەرمی و پشتیوانیی لە ناڕەزایەتییەکانی زیاتر لە 80 رۆژی رابردوی سەرکردەیەکی باڵی ریفۆرمخوازی کۆماری ئیسلامی ئێران لەقەڵەم دەدرێت. ئەگەرچی 81 رۆژە ناڕەزایەتییەکان لە رۆژهەڵاتی کوردستان بە بێ وەستان و لە شارەکانی دیکەی وەک تاران و شارە گەورەکانیش بەردەوام بوە بەڵام پەرلەمانتارێکی توندڕەو لە پەرلەمانی ئێران هەڕەشەی ئەوەی کردوە تا دو هەفتەی دیکە یاسا و رێساکانی سەرپۆش لە وڵاتەکە دەست پێدەکاتەوە. حسین جەلالی، ئەندامەی دەستەیی فەرهەنگ و دابونەریت لە پەرلەمانی ئێران وتوشیەتی بە هاوکاریی دەزگای داد ئەو کچ و ژنانەی پابەندی پۆشین سەرپۆش نەبن لە ئێران، ئەژماری بانکییەکەی رادەگیرێت و داواتر سزایان بەسەردا دەسەپێنرێت. لێدوانی ئەو بەرپرسەی کۆماری ئیسلامی ئێران لە کاتێکدایە کە داواکاری گشتیی وڵاتەکە هەڵوەشاندنەوەی پۆلیسی ئەخلاقی راگەیاند و هاوکاتیش رونی کردەوە کە لەمەوداو دەزگای داد راستەوخۆ چاودێریی جیبەجێکرنی یاسای پۆشینی سەرپۆش دەکات.

هاوڵاتی بی بی سی لیستی 100 ژنی کاریگەری لە سەرانسەری جیهان بۆ ساڵی 2022 ئاشکرا کرد کە لە ناویاندا چوار ژنی کوردی تێدایە هاوشانی گۆرانیبێژی بەناوبانگی جیهانی بێڵی ئایلش، خانمی یەکەمی ئۆکرانیا ئۆلینا زێلێنسکا، ئەکتەری بەناوبانگ پریانکا چۆپرا و سێلما بلەیر 'تزارینای پۆپی ڕووسی' و ئالانا پوگاچیڤا، شاخەوانی ئێرانی و ئێلناز ڕێکابی، یاریزانی بازدانی سێ قۆڵی و نووسەری گانیان نانا دارکوا سکیاماو ژنان لە سەرجەم چین و توێژە جیاجیاکان لەسەرانسەری جیهانەوە . بی بی سی ڕایگەیاند " ئەمە دەهەمین وەرزی دەرکردنی لیستی 100 ئافرەتی کاریگەری جیهانە ، بۆیە ئێمە دەرفەت وەردەگرین بۆ ئەوەی بزانین لە ماوەی دەیەی ڕابردوودا چ پێشکەوتنێک بەدی هاتووە. لە کاتێکدا هەنگاوی زۆر گەورە بۆ مافەکانی ژنان هەیە - لە زیادبونی ژمارەی سەرکردە مێینەکانەوە بۆ بزووتنەوەی میتوو بۆ ژنان بەڵام لە زۆرێک لە گۆشەکانی جیهان هێشتا  ڕێگایەکی دوورودرێژ هەیە بۆ ڕۆیشتن. لەناو لیستی ١٠٠ ژنی کاریگەری جیهان چوار ژنی کورد هەن ئەوانیش: زارا محەمەدی، مامۆستا زارا محەممەدی وەک یەکێک لە دامەزرێنەرانی کۆمەڵەی فەرهەنگی کۆمەڵایەتی نۆژین، زیاتر لە دە ساڵە کاتی خۆی بۆ فێرکردنی زمانی کوردی لە شارەکەی خۆی، سنە تەرخان کردووە. بەڵام حکوومەتی ئێران زارای بە "پێکهێنانی گرووپ بە ئامانجی تێکدانی ئاسایشی نەتەوەیی" تۆمەتبار کرد و حوکمی پێنج ساڵ زیندانی بەسەردا سەپێندراو لە مانگی یەکی ٢٠٢٢ وەوە لە زینداندایە. ڕۆیا پیرایی، چالاکوان کاتێک دایکی ڕۆیای تەمەن 62 ساڵ لە شاری کرماشان سەرقاڵی ناڕەزایەتی دەربڕین بوو، لەلایەن هێزە ئەمنییەکانەوە تەقەی لێکرا و کوژرا. ڕۆیا بە سەری تاشراوەوە لە تەنیشت گۆڕی دایکی وەستابوو و قژی بڕاوەکەی بە دەستەکانیەوە گرتبوو و بە سەرپێچییەوە سەیری کامێراکەی دەکرد. ئەو کچە بووەتە یەکێک لەو ڕووخسارانەی کە لە ئاستی نێودەوڵەتیدا بووە مانشێتی ڕۆژنامەکان دوای بڵاوبوونەوەی ناڕەزایەتییەکانی دژ بە حکومەت لە ئێران. ڕۆیا چاوی بە ئیمانوێل ماکرۆن سەرۆکی فەرەنسا کەوتووە بۆ ئەوەی پشتیوانی نێودەوڵەتی بۆ ناڕەزایەتییە بەردەوامەکان وەربگرێت. ڕۆزا ساڵح، سیاسەتوان لە مانگی ئایاری ساڵی 2022، ڕۆزا ساڵح بووە یەکەم پەنابەر کە بۆ ئەنجومەنی شارۆچکەی گلاسکۆ هەڵبژێردرا، دوای ئەوەی لە تەمەنی کچێکی گەنجدا گەیشتە سکۆتلەندا. ڕۆزا ساڵح خەڵکی هەرێمی کوردستانە، ئەو هاو دامەزرێنەری (سۆلیداریتی سکۆتلەند لەگەڵ کوردستان)ە، وەک چالاکوانێکی مافی مرۆڤ سەردانی ناوچە کوردنشینەکانی تورکیای کردووە. نیگار مارف، پەرستار کارەکانی نیگار مارف لە هەرێمی کوردستان بریتین لە چارەسەرکردنی ئەو ژنانەی کە خۆیان سووتاندووە، نیگار نزیکەی ٢٥ ساڵە لە نەخۆشخانەکاندا کاردەکات، چ لە بواری سووتانی منداڵان و چ لە چاودێری چڕدا. هەروەها لە بەشی نەخۆشخانەکەیدا چارەسەری ئەو نەخۆشانە دەکات کە بە ڕێکەوت تووشی سووتان بوون.

هەسەدە رایگەیاند، دەوڵەتی تورکیا لە دەیان گوندی رۆژئاوای کوردستان، ماڵ و موڵکی هاوڵاتیانی مەدەنی و دەزگا خزمەتگوزاریەکانی تۆپباران کردووە. ناوەندی راگەیاندن و چاپەمەنی هێزەکانی سوریای دیموکراتی (هەسەدە) راگەیەندراوێکی لەبارەی هێرشەکانی دەوڵەتی تورکیا  بڵاوکردەوە. هەسەدە دەڵێت، تاوەکو ئێستاش بۆردومان و تۆپبارانی سوپای تورکیا بۆسەر گوندەکانی رۆژئاوای کوردستان بەردەوامە و لە کاتژمێرەکانی رۆژی ٤ی کانونی یەکەم و بە درێژایی رۆژی ٥ی کانونی یەکەم لە شاروچکەکانی زرگان و گوندەکانی، کانتۆنی شەهبا و شاری کۆبانێ چەند ناوەندی خزمەتگوزاری وێران کراون. هەسەدە ئاماژەی بەوەکرد، گوندەکانی تەل لەبەن، گۆزەلی و کۆگاکانی ئوم کێف لە تەل تەمر، گوندەکانی بۆبی، دادا عەبدال، شاروچەکەی زرگان و ناوەندی زرگان. گوندەکانی کۆر حەسەن، بیر کینپ، ئەریدا و سلێبی گرێ سپی، رۆژهەڵاتی شاروچکەی گرێ سپی. گوندی شێخ هیلال، هربل، ساموقا، منخ، شێخ عیسا، کەفەر نایا، بەنداوی شەهبا، کەفەر گارێس، بێنێ، سۆخانەک، عاقیب، مەیاس، شێوارخا، مالکیە، ئیرشادیە و شاروچکەی تەل رەفعەتی سەر بە هەرێمی فورات، گوندەکانی زۆرمەخار، چارقلی، کۆران، خەربستان، جیشان، خانێ، قەرەمۆخ و شاروچکەی شیوخی سەر بە کۆبانێ، گوندەکانی کۆرحەیوک و ئەلکاوکلی منبج بە دەیان جار تۆپباران و بۆردومان کراون. هێرشی دەوڵەتی تورکیا بۆ سەر رۆژئاوای کوردستان بە چڕی لە شەوی ١٩ی تشرینی دووەم دەستی پێکرد. لەگەڵ ئەوەی وڵاتانی زلهێزی جیهان و ناوچەکە داوایان کردووە کە هێرشەکان رابگیرێت، بەڵام دەوڵەتی تورکیا بەردەوامە لەسەر هێرش و هەڕەشەکانی.

هاوڵاتی وه‌زاره‌تی په‌روه‌رده‌ی حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستان دوو بڕیار سه‌باره‌ت به‌ تاقیكرده‌وه‌كانی كۆتایی وه‌رزی یه‌كه‌می ئه‌مساڵی خوێندن ده‌دات، كه‌ یه‌كێكیان له‌ به‌رژه‌وه‌ندی قوتابیانی ئێزدی و كریستیانه‌ له‌ ناوه‌نده‌كانی خوێندنی هه‌رێمی كوردستان. وەزارەتی پەروەردەی حکومەتی هەرێم لە نوسراوێکی فەرمیدا رایگەیاند، لە بەرئەوەی رۆژی ئاڵای کوردستان لە رێکەوتی ١٧ی مانگی کانوونی یەکەمی ئەمساڵ بەڕێوەدەچێت و لەو رۆژەدا تاقیکردنەوەکانی کۆتایی وەرزی یەکەمی تێدا دەکرێت، سەرجەم قوتابخانە و خوێندنگەکان لە پێش ئەنجامدانی تاقیکردنەوەی یادی رۆژی ئاڵای کوردستان دەکەنەوە. ئاماژەی بەوەشداوە، سەرجەم خوێندنگەکان لە رێکەوتی ١٧ی ئەم مانگە کە دەکاتە رۆژی یادکردنەوەی ئاڵای کوردستان، یەک کاتژمێر لە پێش تاقیکردنەوەکە مەراسیمی رۆژی ئاڵا ئەنجام دەدەن و تەنها لەو رۆژەدا تاقیکردنەوەکان بۆ ماوەی کاتژمێرێک دوادەخرێت. هەروەها وه‌زیری په‌روه‌رده‌ ده‌سه‌ڵاتی به‌ به‌ڕێوه‌به‌ری ئه‌و قوتابخانه‌داوه‌ كه‌ قوتابی له‌ هه‌ردوو پێكهاته‌ی (ئێزدی و كریستیان) تیایاندا ده‌خوێنن، تا خشته‌ی تاقیكردنه‌وه‌كانی كۆتایی وه‌رزی یه‌كه‌م به‌شێوه‌یه‌ك رێكبخه‌ن كه‌ گونجاوبێت له‌گه‌ڵ جه‌ژن و بۆنه‌كانی ئه‌و دوو پێكهاته‌یه‌. تاقیكردنه‌وه‌كانی كۆتایی وه‌زری یه‌كه‌م له‌ سه‌رجه‌م ناوه‌نده‌كانی خوێندنی وه‌زاره‌تی په‌روه‌رده‌ی حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستان، رۆژی چوارشه‌ممه‌ (14ـی كانوونی یه‌كه‌م/دیسێمبه‌ری 2022) ده‌ستپێده‌كه‌ن و رۆژی شه‌ممه‌ (24ـی كانوونی یه‌كه‌م/دیسێمبه‌ری 2022) كۆتاییدێن.

هاوڵاتی ڕێبەر ئەحمەد وەزیری ناوخۆی هەرێمی کوردستان رایدەگەیێنێت، هیچ کات رێگە نادەن هەرێمی کوردستان ببێتە بەشێک لەو کێشانەی بۆ وڵاتانی دراوسێ دروست دەبن، "لەبەرئەوەی خەڵکی ئێمە بەشێک نین لەو کێشانە و داواش دەکەین خەڵکی دیکە کێشەکانیان نەهێننە ناو خاکی ئێمەوە." رۆژی سێشەممە 06-12-2022 رێبەر ئەحمەد، وەزیری ناوخۆی هەرێمی کوردستان لە رێوڕەسمی بە قەزابوونی سیدەکان لە ئیدارەی سەربەخۆی سۆران گوتارێکی پێشکەشکرد و رایگەیاند، "پێشتر خەڵکی سیدەکان بۆ راپەڕاندنی کاروباری ئیداری دەبووایە سەردانی ئیدارەی سۆران بکەن، بەڵام لەمەودوا ئەو دەسەڵاتە دەگەڕێتەوە لای خۆیان و خۆیان دەتوانن ئیدارەی خۆیان بکەن." ناوچەی سیدەکان هاوسنوورە لەگەڵ هەردوو وڵاتی ئێران و تورکیا و بەردەوام لەلایەن سوپای ئەو وڵاتانەوە تۆپباران و بۆردوومان دەکرێت، وەزیری ناوخۆی هەرێمی کوردستان دەڵێت، "دەخوازین ئەو کێشانەی لەسەر سنوورەکان هەیە کۆتاییان پێبێت، لەبەرئەوەی خەڵکی ئێمە بەشێک نین لەو کێشانە و داواش دەکەین خەڵکی دیکە کێشەکانیان نەهێننە ناو خاکی ئێمەوە." رێبەر ئەحمەد گوتیشی: "حکومەتی هەرێمی کوردستان پشتگیری ئارامی و سەقامگیری لە سنوورەکان دەکات و هیچکات رێگە نادەین هەرێمی کوردستان ببێتە بەشێک لەو کێشانەی بۆ وڵاتانی دراوسێ دروست دەبێت، داواش لە وڵاتانی دراوسێ دەکەین هاوکاری حکومەتی هەرێمی کوردستان بن و کێشەکان بە گفتوگۆ چارەسەر بکەن."