هاوڵاتی 81 رۆژە ناڕەزایەتییەکانی رۆژهەڵاتی کوردستان و ئێران بەردەوامە و مانگرتن دوکانداران و کاسبکاران بەڕێوچو و بەرپرسێکی کۆماری ئیسلامی ئێرانیش هەڕەشەی لەو کەسانە کرد کە پابەندی پۆشینی سەرپۆش نابن و سەرکردەیەکی ریفۆرمخوازانیش پشتیوانیی خۆی بۆ ناڕەزایەتییەکان دەربڕی. ناوەندێکی مافی مرۆڤی ئێران بڵاوی کردەوە لانیکەم 473 کەس لە ناڕەزایەتییەکانی 81 رۆژی رابردودا کوژراون کە لەو ژمارەیە نزیکەی 120 کەسیان لە شارەکانی رۆژهەلاتی کوردستان بە دەستی هێزە ئەمنییەکان کوژراون. لە زۆربەی شارەکانی رۆژهەڵاتی کوردستان رۆژی سێشەممە دوکان و بازاڕەکان وەک دەربڕین و بەردەوامبونی ناڕەزایەتییەکان نەکرانەوە. کاسبکارانیش لە لایەن لیژنەکانی حکومەتەوە روبەڕوی هەڕەشە بونەوە و لە سنە ، جوانڕۆ ، کامیاران، روانسەر لە رۆژهەڵاتی کوردستان دەیان دوکان وەک سزادان لە لایەن دەسەڵاتەوە کلۆم کران و داخران. لەگەڵ مانگرتنی کاسبکاران زرۆبەی مامۆستایان و خوێندکارانی رۆژهەڵات بایکۆتی هۆڵەکانی خوێندنیان کرد. هاوکات مانگرتنی کرێکارانی گەورەترین کارگەی تواندنەوەی ئاسن لە ئەسفەهان و پتڕۆکیمایی لە شاری سنە بەردەوامبو. لە زۆربەی زانکۆکانی رۆژهەڵاتی کوردستان و ئێران ئەمڕۆش گردبونەوە و بایکۆتی هۆلەکانی خوێندن بەردەوام بو لە زانکۆی هونەر لە تاران سرود بۆ ناڕەزایەتییەکان وترایە. شەوی سێشەممە گەنجانی شاری سنە دوبارە هاتنەوە سەر شەقامەکان و بە کردنەوەی ئاگر و وتنەوەی دروشم دژی دەسەڵاتی ئێران بەردەوامبون لە دەربڕینی ناڕەزایەتیی لە شاری ئەنزەلی لە باکوری ئێران ناڕەزایەتیی بەرفراوان بەڕێوەچو و هێزە ئەمنییەکانیش بە غازی فڕمێسکڕێژ بڵاوەیان بە خۆپیشاندەران کرد. بە بەشداریی جەماەرێکی زۆری شاری مەهاباد چلەی مەرگی زانیار ئەبوبەکری لە گۆرستانی ئەو شارە بەڕێوەچو. زانیار ئەبوبەکری دوای بەشداریی لە خاکسپاردنی یەکێکی دیکە لە کوژراوانی مەهاباد ئەویش بە گوللـەی هێزە ئەمنییەکانی ئێران پێکرا و دوای رۆژێک لە نەخۆشخانە گیانی لەدەستدا. محەمەد خاتەمی،سەرۆک کۆماری پێشوتری ئێران و سەرکردەی ریفۆرمخواز داوای کردوە لە جیاتی مامەڵەی توند و ناڕەوا لەگەڵ خەڵکی ناڕازیی دەبێت دەسەڵات دەستی هاوکارییان بۆ بگرێتەوە. ئەو وتویەتی: دروشمی جوانی (ژن، ژیان، ئازادی) ئاماژەی رونی پێشکەوتن و هەنگاونانە بۆ داهاتویەکی گەش لە ئێران بۆیە نابێت بە ناوی پاراستنی ئاسایشەوە مافەکان و ئازادیی خەڵک و خۆپیشاندەران پێشێل بکرێت. مەسعود ستایشی، وتەبێژی دەزگای داد لە ئێران بە میدیاکانی راگەیاند؛ لە چوارچێوەی سزادانی خۆپیشاندەراندا سزای سێدار بەسەر پێنج کەسی دیکەدا سەپێنراوە بەهۆی کوژرانی ئەندامێکی هێزە ئەمنییەکانەوە. ستایشی رونی کردوەتەوە ئەو پێنج کەسە تۆمەتبارن بە کوشتنی ئەندامێکی هێزە ئەمنییەکان لە رێوڕەسمی چلەی مەرگی حەدیس نەجەفی، یەکێک لە کوژراوانی ناڕەزایەتییەکانی وڵاتەکە. ئەو بەیاننامەی خاتەمی کە بە بۆنەی رۆژی خوێندکاری زانکۆ لە ئێران بڵاو کراوەتەوە بە یەکەم هەڵوێستی فەرمی و پشتیوانیی لە ناڕەزایەتییەکانی زیاتر لە 80 رۆژی رابردوی سەرکردەیەکی باڵی ریفۆرمخوازی کۆماری ئیسلامی ئێران لەقەڵەم دەدرێت. ئەگەرچی 81 رۆژە ناڕەزایەتییەکان لە رۆژهەڵاتی کوردستان بە بێ وەستان و لە شارەکانی دیکەی وەک تاران و شارە گەورەکانیش بەردەوام بوە بەڵام پەرلەمانتارێکی توندڕەو لە پەرلەمانی ئێران هەڕەشەی ئەوەی کردوە تا دو هەفتەی دیکە یاسا و رێساکانی سەرپۆش لە وڵاتەکە دەست پێدەکاتەوە. حسین جەلالی، ئەندامەی دەستەیی فەرهەنگ و دابونەریت لە پەرلەمانی ئێران وتوشیەتی بە هاوکاریی دەزگای داد ئەو کچ و ژنانەی پابەندی پۆشین سەرپۆش نەبن لە ئێران، ئەژماری بانکییەکەی رادەگیرێت و داواتر سزایان بەسەردا دەسەپێنرێت. لێدوانی ئەو بەرپرسەی کۆماری ئیسلامی ئێران لە کاتێکدایە کە داواکاری گشتیی وڵاتەکە هەڵوەشاندنەوەی پۆلیسی ئەخلاقی راگەیاند و هاوکاتیش رونی کردەوە کە لەمەوداو دەزگای داد راستەوخۆ چاودێریی جیبەجێکرنی یاسای پۆشینی سەرپۆش دەکات.
هاوڵاتی بی بی سی لیستی 100 ژنی کاریگەری لە سەرانسەری جیهان بۆ ساڵی 2022 ئاشکرا کرد کە لە ناویاندا چوار ژنی کوردی تێدایە هاوشانی گۆرانیبێژی بەناوبانگی جیهانی بێڵی ئایلش، خانمی یەکەمی ئۆکرانیا ئۆلینا زێلێنسکا، ئەکتەری بەناوبانگ پریانکا چۆپرا و سێلما بلەیر 'تزارینای پۆپی ڕووسی' و ئالانا پوگاچیڤا، شاخەوانی ئێرانی و ئێلناز ڕێکابی، یاریزانی بازدانی سێ قۆڵی و نووسەری گانیان نانا دارکوا سکیاماو ژنان لە سەرجەم چین و توێژە جیاجیاکان لەسەرانسەری جیهانەوە . بی بی سی ڕایگەیاند " ئەمە دەهەمین وەرزی دەرکردنی لیستی 100 ئافرەتی کاریگەری جیهانە ، بۆیە ئێمە دەرفەت وەردەگرین بۆ ئەوەی بزانین لە ماوەی دەیەی ڕابردوودا چ پێشکەوتنێک بەدی هاتووە. لە کاتێکدا هەنگاوی زۆر گەورە بۆ مافەکانی ژنان هەیە - لە زیادبونی ژمارەی سەرکردە مێینەکانەوە بۆ بزووتنەوەی میتوو بۆ ژنان بەڵام لە زۆرێک لە گۆشەکانی جیهان هێشتا ڕێگایەکی دوورودرێژ هەیە بۆ ڕۆیشتن. لەناو لیستی ١٠٠ ژنی کاریگەری جیهان چوار ژنی کورد هەن ئەوانیش: زارا محەمەدی، مامۆستا زارا محەممەدی وەک یەکێک لە دامەزرێنەرانی کۆمەڵەی فەرهەنگی کۆمەڵایەتی نۆژین، زیاتر لە دە ساڵە کاتی خۆی بۆ فێرکردنی زمانی کوردی لە شارەکەی خۆی، سنە تەرخان کردووە. بەڵام حکوومەتی ئێران زارای بە "پێکهێنانی گرووپ بە ئامانجی تێکدانی ئاسایشی نەتەوەیی" تۆمەتبار کرد و حوکمی پێنج ساڵ زیندانی بەسەردا سەپێندراو لە مانگی یەکی ٢٠٢٢ وەوە لە زینداندایە. ڕۆیا پیرایی، چالاکوان کاتێک دایکی ڕۆیای تەمەن 62 ساڵ لە شاری کرماشان سەرقاڵی ناڕەزایەتی دەربڕین بوو، لەلایەن هێزە ئەمنییەکانەوە تەقەی لێکرا و کوژرا. ڕۆیا بە سەری تاشراوەوە لە تەنیشت گۆڕی دایکی وەستابوو و قژی بڕاوەکەی بە دەستەکانیەوە گرتبوو و بە سەرپێچییەوە سەیری کامێراکەی دەکرد. ئەو کچە بووەتە یەکێک لەو ڕووخسارانەی کە لە ئاستی نێودەوڵەتیدا بووە مانشێتی ڕۆژنامەکان دوای بڵاوبوونەوەی ناڕەزایەتییەکانی دژ بە حکومەت لە ئێران. ڕۆیا چاوی بە ئیمانوێل ماکرۆن سەرۆکی فەرەنسا کەوتووە بۆ ئەوەی پشتیوانی نێودەوڵەتی بۆ ناڕەزایەتییە بەردەوامەکان وەربگرێت. ڕۆزا ساڵح، سیاسەتوان لە مانگی ئایاری ساڵی 2022، ڕۆزا ساڵح بووە یەکەم پەنابەر کە بۆ ئەنجومەنی شارۆچکەی گلاسکۆ هەڵبژێردرا، دوای ئەوەی لە تەمەنی کچێکی گەنجدا گەیشتە سکۆتلەندا. ڕۆزا ساڵح خەڵکی هەرێمی کوردستانە، ئەو هاو دامەزرێنەری (سۆلیداریتی سکۆتلەند لەگەڵ کوردستان)ە، وەک چالاکوانێکی مافی مرۆڤ سەردانی ناوچە کوردنشینەکانی تورکیای کردووە. نیگار مارف، پەرستار کارەکانی نیگار مارف لە هەرێمی کوردستان بریتین لە چارەسەرکردنی ئەو ژنانەی کە خۆیان سووتاندووە، نیگار نزیکەی ٢٥ ساڵە لە نەخۆشخانەکاندا کاردەکات، چ لە بواری سووتانی منداڵان و چ لە چاودێری چڕدا. هەروەها لە بەشی نەخۆشخانەکەیدا چارەسەری ئەو نەخۆشانە دەکات کە بە ڕێکەوت تووشی سووتان بوون.
هەسەدە رایگەیاند، دەوڵەتی تورکیا لە دەیان گوندی رۆژئاوای کوردستان، ماڵ و موڵکی هاوڵاتیانی مەدەنی و دەزگا خزمەتگوزاریەکانی تۆپباران کردووە. ناوەندی راگەیاندن و چاپەمەنی هێزەکانی سوریای دیموکراتی (هەسەدە) راگەیەندراوێکی لەبارەی هێرشەکانی دەوڵەتی تورکیا بڵاوکردەوە. هەسەدە دەڵێت، تاوەکو ئێستاش بۆردومان و تۆپبارانی سوپای تورکیا بۆسەر گوندەکانی رۆژئاوای کوردستان بەردەوامە و لە کاتژمێرەکانی رۆژی ٤ی کانونی یەکەم و بە درێژایی رۆژی ٥ی کانونی یەکەم لە شاروچکەکانی زرگان و گوندەکانی، کانتۆنی شەهبا و شاری کۆبانێ چەند ناوەندی خزمەتگوزاری وێران کراون. هەسەدە ئاماژەی بەوەکرد، گوندەکانی تەل لەبەن، گۆزەلی و کۆگاکانی ئوم کێف لە تەل تەمر، گوندەکانی بۆبی، دادا عەبدال، شاروچەکەی زرگان و ناوەندی زرگان. گوندەکانی کۆر حەسەن، بیر کینپ، ئەریدا و سلێبی گرێ سپی، رۆژهەڵاتی شاروچکەی گرێ سپی. گوندی شێخ هیلال، هربل، ساموقا، منخ، شێخ عیسا، کەفەر نایا، بەنداوی شەهبا، کەفەر گارێس، بێنێ، سۆخانەک، عاقیب، مەیاس، شێوارخا، مالکیە، ئیرشادیە و شاروچکەی تەل رەفعەتی سەر بە هەرێمی فورات، گوندەکانی زۆرمەخار، چارقلی، کۆران، خەربستان، جیشان، خانێ، قەرەمۆخ و شاروچکەی شیوخی سەر بە کۆبانێ، گوندەکانی کۆرحەیوک و ئەلکاوکلی منبج بە دەیان جار تۆپباران و بۆردومان کراون. هێرشی دەوڵەتی تورکیا بۆ سەر رۆژئاوای کوردستان بە چڕی لە شەوی ١٩ی تشرینی دووەم دەستی پێکرد. لەگەڵ ئەوەی وڵاتانی زلهێزی جیهان و ناوچەکە داوایان کردووە کە هێرشەکان رابگیرێت، بەڵام دەوڵەتی تورکیا بەردەوامە لەسەر هێرش و هەڕەشەکانی.
.jpg)
هاوڵاتی وهزارهتی پهروهردهی حكومهتی ههرێمی كوردستان دوو بڕیار سهبارهت به تاقیكردهوهكانی كۆتایی وهرزی یهكهمی ئهمساڵی خوێندن دهدات، كه یهكێكیان له بهرژهوهندی قوتابیانی ئێزدی و كریستیانه له ناوهندهكانی خوێندنی ههرێمی كوردستان. وەزارەتی پەروەردەی حکومەتی هەرێم لە نوسراوێکی فەرمیدا رایگەیاند، لە بەرئەوەی رۆژی ئاڵای کوردستان لە رێکەوتی ١٧ی مانگی کانوونی یەکەمی ئەمساڵ بەڕێوەدەچێت و لەو رۆژەدا تاقیکردنەوەکانی کۆتایی وەرزی یەکەمی تێدا دەکرێت، سەرجەم قوتابخانە و خوێندنگەکان لە پێش ئەنجامدانی تاقیکردنەوەی یادی رۆژی ئاڵای کوردستان دەکەنەوە. ئاماژەی بەوەشداوە، سەرجەم خوێندنگەکان لە رێکەوتی ١٧ی ئەم مانگە کە دەکاتە رۆژی یادکردنەوەی ئاڵای کوردستان، یەک کاتژمێر لە پێش تاقیکردنەوەکە مەراسیمی رۆژی ئاڵا ئەنجام دەدەن و تەنها لەو رۆژەدا تاقیکردنەوەکان بۆ ماوەی کاتژمێرێک دوادەخرێت. هەروەها وهزیری پهروهرده دهسهڵاتی به بهڕێوهبهری ئهو قوتابخانهداوه كه قوتابی له ههردوو پێكهاتهی (ئێزدی و كریستیان) تیایاندا دهخوێنن، تا خشتهی تاقیكردنهوهكانی كۆتایی وهرزی یهكهم بهشێوهیهك رێكبخهن كه گونجاوبێت لهگهڵ جهژن و بۆنهكانی ئهو دوو پێكهاتهیه. تاقیكردنهوهكانی كۆتایی وهزری یهكهم له سهرجهم ناوهندهكانی خوێندنی وهزارهتی پهروهردهی حكومهتی ههرێمی كوردستان، رۆژی چوارشهممه (14ـی كانوونی یهكهم/دیسێمبهری 2022) دهستپێدهكهن و رۆژی شهممه (24ـی كانوونی یهكهم/دیسێمبهری 2022) كۆتاییدێن.
هاوڵاتی ڕێبەر ئەحمەد وەزیری ناوخۆی هەرێمی کوردستان رایدەگەیێنێت، هیچ کات رێگە نادەن هەرێمی کوردستان ببێتە بەشێک لەو کێشانەی بۆ وڵاتانی دراوسێ دروست دەبن، "لەبەرئەوەی خەڵکی ئێمە بەشێک نین لەو کێشانە و داواش دەکەین خەڵکی دیکە کێشەکانیان نەهێننە ناو خاکی ئێمەوە." رۆژی سێشەممە 06-12-2022 رێبەر ئەحمەد، وەزیری ناوخۆی هەرێمی کوردستان لە رێوڕەسمی بە قەزابوونی سیدەکان لە ئیدارەی سەربەخۆی سۆران گوتارێکی پێشکەشکرد و رایگەیاند، "پێشتر خەڵکی سیدەکان بۆ راپەڕاندنی کاروباری ئیداری دەبووایە سەردانی ئیدارەی سۆران بکەن، بەڵام لەمەودوا ئەو دەسەڵاتە دەگەڕێتەوە لای خۆیان و خۆیان دەتوانن ئیدارەی خۆیان بکەن." ناوچەی سیدەکان هاوسنوورە لەگەڵ هەردوو وڵاتی ئێران و تورکیا و بەردەوام لەلایەن سوپای ئەو وڵاتانەوە تۆپباران و بۆردوومان دەکرێت، وەزیری ناوخۆی هەرێمی کوردستان دەڵێت، "دەخوازین ئەو کێشانەی لەسەر سنوورەکان هەیە کۆتاییان پێبێت، لەبەرئەوەی خەڵکی ئێمە بەشێک نین لەو کێشانە و داواش دەکەین خەڵکی دیکە کێشەکانیان نەهێننە ناو خاکی ئێمەوە." رێبەر ئەحمەد گوتیشی: "حکومەتی هەرێمی کوردستان پشتگیری ئارامی و سەقامگیری لە سنوورەکان دەکات و هیچکات رێگە نادەین هەرێمی کوردستان ببێتە بەشێک لەو کێشانەی بۆ وڵاتانی دراوسێ دروست دەبێت، داواش لە وڵاتانی دراوسێ دەکەین هاوکاری حکومەتی هەرێمی کوردستان بن و کێشەکان بە گفتوگۆ چارەسەر بکەن."
هاوڵاتی هەپەگە ناسنامەی پێنج گەریلای شەهیدی بڵاوكردەوە، كە لە مانگی ئەیلولی ٢٠٢٠دا لە ناوچەی وان شەهید بوون و ڕایگەیاند، ئێمە تێكۆشانی ئازادی ئەو هاوڕێ قارەمانانەمان بە سەركەوتن تاجدار دەكەین. ئەمڕۆ لە ڕاگەیەنراوێكدا ناوەندی ڕاگەیاندن و چاپەمەنی هەپەگە ناسنامەی پێنج شەهیدی بڵاوكردەوە، كە ڕۆژی ٢٤ی ئەیلولی ٢٠٢٠ لە گۆڕەپانی وان شەهیدبوون. لە ڕاگەیەنراوەكەدا هەپەگە ئەو گەریلا شەهیدانەی بە ڕێزەوە بە بیرهێناوەتەوە و ڕایگەیاندوە، “ئەو هاوڕێ قارەمانانەمان بە ژیان و هەڵوێستی خۆیان لە تێكۆشاندا بوونە جەنگاوەری نمونەیی ئاپۆیی”. لە بەشێكی تری ڕاگەیەنراوەكەدا هاتووە، لە گۆڕەپانی وان، كە دوژمن هێرشی كرد ئەندامی فەرماندەیی پارێزگای وان، باهارین كەنداڵ و هاوڕێیانی شیار ساسۆن، فایەق، شیار كۆبانێ و سیدار شەهید بوون. هەپەگە هەروەها سەرەخۆشی ئاراستەی بنەماڵەی ئەو پێنج شەهیدە و تەواوی گەلی كردستان كردووە و جەختیش دەكاتەوە، ئێمە تێكۆشانی ئازادی ئەوان بە سەركەوتن تاجدار دەكەین. ناسنامەی ئەو پێنج شەهیدە بەم جۆرەیە: ناسناو: باهارین كەنداڵ ناو و پاشناو: دەلال عەلی شوێنی لەدایكبوون: كۆبانێ ناوی دایك- باوك: حەنیفە- عەلی كات و شوێنی شەهیدبوون: ٢٤ی ئەیلولی ٢٠٢٠/ وان ****** ناسناو: شیار ساسۆن ناو و پاشناو: حەمید تریاكی شوێنی لەدایكبوون: ئێلیح ناوی دایك- باوك: ساریا- حسێن كات و شوێنی شەهیدبوون: ٢٤ی ئەیلولی ٢٠٢٠/ وان ****** ناسناو: فایەق عەفرین ناو و پاشناو: شەرڤان مامۆ شوێنی لەدایكبوون: عەفرین ناوی دایك- باوك: ئەڵماس- محەمەد كات و شوێنی شەهیدبوون: ٢٤ی ئەیلولی ٢٠٢٠/ وان ****** ناسناو: سیدار جانفەدا ناو و پاشناو: رەشید ئۆروك شوێنی لەدایكبوون: وان ناوی دایك- باوك: سۆنی- نیزام كات و شوێنی شەهیدبوون: ٢٤ی ئەیلولی ٢٠٢٠/ وان ****** ناسناو: شیار كۆبانێ ناو و پاشناو: ئەسغەر قۆردۆیمیلان شوێنی لەدایكبوون: ماكۆ ناوی دایك- باوك: توران- عیرفان كات و شوێنی شەهیدبوون: ٢٤ی ئەیلولی ٢٠٢٠/ وان
سوپای تورکیا لە هێرشەکانیدا بۆ سەر رۆژئاوای کوردستان زیاتر شاروچکەی عەین عیسا دەکاتە ئامانج و لە ١٠ رۆژی رابردوودا ٢٠٠ گولە تۆپ بەر شاروچکەکە کەوتوون. ئاژانسی هاوار نیوز, ئاماری هێرشەکانی سوپای تورکیای بۆسەر شاروچکەی عەین عیسای رۆژئاوای کوردستان بڵاوکردەوە کە سوپای تورکیا و چەکدارەکانی لە هەموو شوێنێک زیاتر هێرش دەکەنە سەری. بەگوێرەی ئاماری ئاژانسەکە، لە ٢٦ی تشرینی دووەمەوە تاوەکو ئێستا، ٢٠٠ گولە تۆپ بەر شاروچکەکە کەوتوون. جگە لە تۆپبارانکردنی ناوەندی عەین عیسا و گوندەکانی، مزگەوتی گوندی تروازیەی سەر بە شاروچکەکە، لە رێگەی ١٣ گولە تۆپەوە وێرانکراوە. هەرچەندە لە هێرشەکاندا هیچ زیانێکی گیانی دروست نەبووە، بەڵام زیانێکی زۆری مادی بەر ماڵ و موڵکی هاوڵاتیان کەوتووە. لەلایەکی دیکەوە، ئەمڕۆ گوندی تەل لەبەنی سەر بە تەل تەمری سەر بە حەسەکە تۆپبارانکراوە و بووەتە هۆی ترسێکی زۆر لەنێو هاوڵاتیاندا. مەرسەدی سوری بۆ مافەکانی مرۆڤیش رایگەیاند، لە شاروچکەی عەتاریبی باکوری رۆژئاوای حەلەبیش، ئۆتۆمبێڵێکی زرێپۆشی سوپای تورکیا دایک و کچێکی کردووەتە ژێرەوە و هەردووکیان گیانیان لەدەستداوە.
هاوڵاتی لەڕاگەبەندراوێکدا ئاسایشی راپەڕین ئاشكرایكردووە، بكوژی ناسكە قادر كە ماوەیەك لەمەبەر تەرمەكەی بە سوتێنراوی دۆزرایەوە دانی بە تاوانەكەیدا ناوە و بەپێی یاسا راگیراوە. ئاسایشی راپەڕین لە راگەیەندراوێكدا بڵاویكردووەتەوە، لە دوای ئەوەی هاوڵاتییەكی دانیشتووی ناحیەی چوارقورنە بە ناوی ناسكە قادر پیرۆت تەمەن 47 ساڵ لە رێكەوتی 13ی 11ی 2022 دیارنەمابوو و دواتر لە رێكەوتی 24ی 11 لە ناو كێڵگەیەكی نزیك بەنداوی دوكان تەرمەكەی بە سوتێنراوی دۆزرایەوە، توانرا لە ماوەیەكی كەمدا چەند كەسێك لەسەر دۆسیەكەی دەستگیربكرێن. رونیشكراوەتەوە، لە دوای دەستكەوتنی بەڵگەی تەواو یەكێك لە تۆمەتبارەكان تەمەن 39 ساڵ دانی بە كوشتنەكەیدا ناوە، لە ئێستادا بە پێی ماددەی 406 لە یاسای سزادانی عێراقی راگیراوە.
سورێژە لە کەمپی تەل سەمیم، لە نێو کۆچبەرانی گرێ سپی رۆژئاوای کوردستاندا بە خێرایی بڵاودەبێتەوە. باسی ئەوە دەکرێت کە بەهۆی بێ دەرمانیەوە، ناتوانرێت کۆتایی بە نەخۆشەکە بهێنرێت و زیاتر لە ٤٠ منداڵ تووشی نەخۆشیە بوون. ئاژانسی هاوار نیوز رایگەیاند، نەخۆشی سورێژە بە شێوەیەکی خێرا لەنێو ئاوارەکانی کەمپی تەل سەمیم بڵاوبووەتەوە کە ژمارەیان شەش هەزار و ٥٠٠ کەسە و هەمووان خەڵکی شاری گرێ سپین کە لە ساڵی ٢٠١٩دا لەلایەن تورکیاوە داگیرکراوە. بەگوێرەی ئاژانسەکە، دوو بنکەی تەندروستی لە کەمپەکەدا هەوڵی رێگریکردن لە بڵاوبوونەوەی نەخۆشیەکە دەدەن، بەڵام بەهۆی نەبوونی دەرمانەوە، بە تەنیا تێستیان بۆ دەکرێت و نەخۆشیەکە بە شێوەیەکی خێرا بڵاودەبێتەوە و تاوەکو ئێستا ٤٠ منداڵ تووشی سورێژە بوون کە ژمارەیەکیان دۆخی تەندروستیان ناجێگیرە. سورێژە نەخۆشییەكی ڤایرۆسییە و نیشانەكان سەرەکیەکەی هەڵامەتە، چونكە ڤایرۆسەکە تووشی كۆئەندامی هەناسە دەبێت. زیاتر لەنێو منداڵاندا بڵاودەبێتەوە کە سەرەتا تووشبووەکە كۆكە دەگرێت و لوت و چاوی ئاو دەکات. دوای پێنج رۆژ، پەڵەی سوور لەسەر پێست پەیدا دەبن. نەخۆشەكە توانای گواستنەوەی ڤایرۆسەكەی هەیە بۆ كەسانی دیکە. ئەو پرژانەی لەگەڵ كۆكە و پژمین و لەڕێگەی بۆری هەناسەوە دەردەچن، هۆكاری گواستنەوەی نەخۆشییەكەن، هەروەها بەركەوتنی راستەوخۆش هۆکارێکی دیکەی بڵاوبوونەوەی نەخۆشیەکەیە.
فەرەنسا داوا دەکات بەبەشدارى وڵاتانى ناوچەکە، لوتکەیەک دژى هێرشەکانی تورکیا بۆسەر عێراق و سوریا ببەسترێیت تورکیاش دەڵێت: هەر لوتکەیەک بە بێ ئێمە ئەنجامى نابێت. تۆڕى هەواڵى (یۆرۆ نیوز) بڵاوی کردەوە، ئیمانوێل ماکرۆن، سەرۆکى فەڕەنسا و محەمەد شیاع سودانى سەرۆک وەزیرانى عێراق لە پەیوەندییەکى تەلەفۆنیدا رێککەوتون لەسەر ئەنجامدانى لوتکەیەک بە بەشدارىی سەرۆکانى وڵاتانى ناوچەکە دژى هێرشە ئاسمانییەکانى تورکیا بۆسەر عێراق و سوریا. ئاماژە بۆ ئەوەکراوە کە ئەو لوتکەیە بڕیارە پێش هاتنى ساڵى نوێ لە عوممانى پایتەختى ئوردن ساز بکرێت، بەڵام دەربارەى ئەو وڵاتانەى بەشدار دەبن هیچ زانیارییەک ئاشکرا نەکراوە. لە بەرامبەردا باڵێۆزخانەى تورکیا لە پاریس دەربارەى ئەم هەوڵەى ماکرۆن راگەیەنراوێکى بڵاو کردوەتەو و دەڵێت: هەر کۆبونەوە و لوتکەیەکى ناوچەیی بەبێ تورکیا ئەنجامى نابێت. فەڕەنسا لەبارەى هێرشە ئاسمانییەکانى تورکیاوە بۆسەر رۆژئاواى کوردستان هەڵوێستى خۆى یەکلایی کردوەتەوە و دەڵێت: ئەم هێرشانە هەوڵەکانى روبەڕوبونەوە و لەناوبردنى داعش لاواز دەکات.
ئەفسەرێکى باڵای سوپاى تورکیا بەپلەى رائید لە ئۆپەراسیۆنى (پەنجە قوفڵ) لە هەرێمى کوردستان کوژرا. وەزارەتى بەرگریی تورکیا بڵاویکردەوە؛ دوێنێ دوشەممە لە ناوچەى ئۆپەراسیۆنى پەنجە-قوفڵ لە هەرێمى کوردستان ئەفسەرێکى سوپاکەیان کوژراوە. ئاماژە بۆ ئەوەکراوە کە ئەو ئەفسەرەى سوپاى تورکیا کە لەناو خاکى هەرێمى کوردستان کوژراوە پلەى رائیدى هەبوە و فەرماندەى هێزى کۆماندۆ بوە. ئۆپەراسیۆنى (پەنجە - قوفڵ) لە رۆژى 17 نیسانى ئەمساڵ لە ناوچەکانى زاپ و ئاڤاشین و مەتینا لە سنورى پارێزگاى دهۆک لەناو خاکى هەرێمى کوردستان لەلایەن تورکیاوە دەستى پێکردوە، بەپێى ئامارەکانى وەزارەتى بەرگرىی تورکیا زیاتر لە 80 سەرباز و پلەدارى سوپاى تورکیا تا ئێستا کوژراون و ناوەندی راگەیاندنی هێزەکانی پاراستنی گەلیش ئاماژە بە کوژرانی لانیکەم دو هەزار سەربازی ئەو وڵاتە دەکەن.
رۆژی دوشەممە جارێکی دیکە مانگرتن و داخستنی دوکان و بازاڕەکان لە رۆژهەڵاتی کوردستان و سەرتاسەری ئێران دەستی پێکردەوە و خوێندکاران و زانکۆ و مامۆستایان بە بایکۆتی هۆڵەکانی خوێندن بەشدارییان لەو مانگرتنە سەرتاسەریەدا کرد کە بڕیارە دو رۆژی دیکە بەردەوام بێت. 80رۆژ بەسەر ناڕەزایەتییەکانی رۆژهەڵاتی کوردستان و ئێراندا تێدەپەڕێت، جارێکی دیکەش مانگرتنی سەرتاسەریی چین و توێژە جیاوازەکان لەو وڵاتە دەستی پێکرد کاسبکاران بە نەکردنەوەی دوکانەکانیان ناڕەزایەتیان دەربڕی ، خوێندکارانی زانکۆش بەردەوامن لە بایکۆتی خوێندن و دەسەڵاتدارانی تارانیش بەردەوامن لە ناردنی هێزی سەربازیی بۆ شارەکانی رۆژهەڵاتی کوردستان. دوکان و بازاڕی شارەکانی سنە و مەهاباد و کرماشان و ورمێ و ئیلام و زۆرینەی شارەکانی رۆژهەڵاتی کوردستان نەکرانەوە و هاوشانی ئەو شارانەش دوکان و بازاڕەکانی تارانی پایتەخت و تەبرێز و ئەسفەهان و بەندەرعەباس و دەیان شاری دیکە لە باکور و باشور و رۆژهەڵات و رۆژئاوای ئێران نەکرانەوە. رێستۆرانی عەلی دایی یاریزانی، ناوداری تۆپی پێی لە ئێران بەهۆی پشتگیریی لە مانگرتنەکان لە لایەن حکومەتەوە داخرا. سوپای پاسداران ئەمڕۆ لە بەیاننامەیەکی هەڕەشەئامێزدا رایگەیاند چیتر چاوپۆشی لە خەڵکی ناڕازی و خۆپیشاندەران ناکەن و ناڕەزایەتییەکانی رابردو زیانێکی گەورەیان لە کۆماری ئیسلامی ئێران و وڵاتەکە داوە کە قەرەبو ناکرێتەوە. وتەبێژێک بە ناوی ئیدارەی ئەمریکا بە ئاژانسی هەواڵی (فڕانس پرێس)ی راگەیاند؛ هیچ ئاماژەیەکی باشبونی هەڵسوکەوت و مامەڵەی دەسەڵاتدارانی ئێران لەگەڵ خەڵکی وڵاتەکە بەدی ناکرێت. لەگەل مانگرتنەکان، ئەمڕۆ جەماوەرێکی زۆر لە شاری سنە چونە گۆڕستانی بەهەشتی محەمەدی لە شارەکە و رێوڕەسمی چلەی مەرگی محەمەد شەریعەتی یەکێک لە کوژراوانی ناڕەزایەتییەکە بەڕێوچو. بۆ نۆیەمین رۆژ مانگرتنی بارهەڵگرەکان لە رۆژهەڵات و ئێران بەردەوام بو مانگرتنیش لە کۆمپانیای سایپا بۆ بەرهەمهێنانی ئۆتۆمبێل دەستی پێکرد کە یەکێکە لە کۆمپانیا گەورەکانی بەرهەمهێنانی ئۆتۆمبێل لە وڵاتەکە. دەیان کارگەی بچوک و گەورەی دیکەش هەر ئەمڕۆ مانگرتنیان راگەیاند. شەوی دوشەممە لە ئیلام و شارەکانی تاران، زەنجان،مەشهەد و ئەسفەهان چەند شارێکی دیکە گردبونەوەی ناڕەزایەتیی بەڕێوچو و دروشم دژی دەسەڵاتی کۆماری ئیسلامی ئێران وترایەوە. بەپێی دوایین ئامار لە ناڕەزایەتییەکانی 79 رۆژی رابردوی ئێراندا 471 کەس کوژراون و هاوکات لە رۆژهەڵاتی کوردستانیش لانیکەم 117 کەس کوژراون بۆیە پێدەچێت ئەو مانگرتنە ئاماژەیەکی رون بێت بۆ ناڕەزایەتیی لە کوژرانی خۆپیشاندەران و بەکارهێنانی توندوتیژیی لە لایەن هێزە ئەمنییەکانی دەسەڵاتی ئێرانەوە. سەرچاوەکانی هەواڵی رۆژهەڵاتی کوردستان بڵاویان کردوەتەوە دەسەڵاتی وڵاتەکە بە بەردەوامی هێزی سەربازیی رەوانەی ئەو بەشە لە کوردستان دەکات و ئەوەش بوەتە مایەی مەترسیی چونکە ئەو هێزانە ئامانجیان سەرکوتی گەنجان و دانیشتوانی رۆژهەڵاتە. سەرەڕای ئەوەی مانگرتنە سەرتاسەرییەکانی ئێران بەرفراوان بون بەڵام رۆژهەڵاتی کوردستان لە ماوەی 80 رۆژدا زیاتر لە 20 جار مانگرتنی سەرتاسەرییان راگەیاندوە و شەوانەش گەنجان بەردەوامبون لە دەربڕینی ناڕەزایەتیی لەسەر شەقامەکان بە تایبەت کە ئەو بەشە لە کوردستان زیاترین کوژراوی بەراورد بە ناوچەکانی ئێران هەبوە بۆیە زۆرجار لە شارەکانی دیکەوە دروشمی پشتیوانیی بۆ رۆژهەڵاتی کوردستان دەوترێتەوە
پەروین بوڵدان هاوسەرۆکی گشتی هەدەپە لە پەرلەمانی تورکیا رایگەیاند، دەسەڵاتی تورکیا بۆ رووخاندنی کۆبانێ دەچێتە سوریا، بەڵام کۆبانێ بە ئاسانی ناکەوێت. ئەمڕۆ گفتگۆی لایەنەکانی تورکیا لە پەرلەمان لەبارەی بودجەی ساڵی داهاتوو دەستی پێکرد و لەگەڵ ئەوەی پەرلەمانتارانی پارتە سیاسیەکان بۆچوونی خۆیان لەبارەی بودجەی ساڵی داهاتووی تورکیا دەربڕی، هەروەها لایەنەکان پرسی دیکەشیان وروژاند. پەروین بوڵدان هاوسەرۆکی گشتی پارتی دیموکراتی گەلان (هەدەپە) لە میانەی قسەکانیدا، باسی لە لەشکرکێشیەکانی سوپای تورکیا بۆسەر رۆژئاوای کوردستان کرد و وتی، " کۆبانێ بە ئاسانی ناکەوێت." پەروین بوڵدان لە بەردەوامی قسەکانیدا ئەوی خستەڕوو کە تورکیا بەرەو هەڵبژاردن دەڕوات و دەسەڵاتی ئاکەپەش بە هێرشکردنە سەر رۆژئاوا دەیەوێت خۆی بەهێز بکات و وتی، " دەسەڵاتی تورکیا لەسەر دەسەڵات نامێنێت، بەڵام کۆبانێ دەمێنێت و پێویستە ئەمە قبوڵ بکەن. ئێمە باش دەزانین ئامانجی دەسەڵات چییە. ئامانجی ئەوەیە کە کورد لە رۆژئاوا نەبێتە خاوەنی قەوارەیەکی دیموکراتی. بۆ ئەوەیە کە کورد نەتوانێت لەگەڵ گەلانی دیکە دوارۆژێکی هاوبەشی دیموکرات بنیات بنێت." هاوسەرۆکی هەدەپە دەشڵێت، پێویستە هەموو گەل بزانێت. ئەنجامی هەر جۆرە ئۆپراسیۆنێک بۆ سەر باکور و رۆژهەڵاتی سوریا، وێرانکاری، مردن و ئاوارەبوونی هەزاران کەسی دیکەیە بۆ تورکیا و دەورەبەری. دەسەڵاتی تورکیا ناتوانێت لەسەر بێقەوارەهێشتنی کورد، قەوارەکەی بپارێزێت."
هاوڵاتی ڕێکخراوی مافی مرۆڤی ھەنگاو رایگەیاند، لە ماوەی ٨٠ ڕۆژی ڕابردووی خۆپیشاندانەکانی شارەکانی رۆژھەڵاتی کوردستان زیاتر ٣٠٠ منداڵ لەلایەن ھێزەکانی ئێرانەوە ڕفێندراون کە تائێستا ناسنامەی ١٣٠ کەسیان ئاشکرابووە. بە پێی راپۆرتێکی رێکخراوەکە، زۆرترین ژمارەی منداڵانی ڕفێندراو لە شاری سنە تۆمارکراوە کە ١٧ حاڵەت بووە. دواتر لە شاری جوانڕۆ ١٥ حاڵەت و لە شاری سەقز ١٤ حاڵەت. ئاماژە بەوەشکراوە، لە کۆی ئەو ١٣٠ کەسەی کە ناسنامەیان ئاشکرا کراوە، ٢٧ کەسیان کچ و ١٠٣ کەسیشیان کوڕن. رێکخراوی ھەنگاو دەڵێت، ژمارەیەک لەو منداڵە ڕفێندراوانە پاش تێپەڕبوونی چەند ڕۆژ و ھەفتەیەک لە ناڕوونیی چارەنووسیان، بە شێوەیەکی نایاسایی بەڵێننامەیان پێ پڕ کراوەتەوە و پاشانیش کۆمەڵێکیان بە بارمتە ئازاد کراون. بە پێی بەدواداچوونەکانی ھەنگاو، تا ئێستا دۆسیەی کۆمەڵێک لەو منداڵانە بۆ لقەکانی دادگای شۆڕشی کۆماری ئیسلامی نێردراون.
هاوڵاتی پژاک ناسنامەی گەریلایەکیان بڵاودەکەنەوە کە لە بۆردوومانێکدا لە چیای ئاسۆسی شارباژێڕ بە فڕۆکەی بێ فڕۆکەوانی تورکیا شههیدبووه. رۆژی دووشەممە 5-12-2022، یەكینەكانی رۆژهەڵاتی كوردستان، ناسراو بە یەرەکە، کە سەر بە (پارتی ژیانی ئازادیی کوردستان - پژاک)ە راگەیێندراوێکی لەبارەی گیانلەدەستدانی یەکێک لە گەریلاکان بڵاوکردەوە و دەڵێت: "سیپان سلێمان حەسەن ناسراو بە سەرحەد رۆژئاوا لە رۆژی 29ی تشرینی یەكەم لە بۆردوومانێکی فڕۆکەی بێ فڕۆکەوانی تورکیا لە چیای ئاسۆس لە سنووری شارباژێڕ شەهید بووە." پژاک زانیاریی زیاتری لەبارەی ئەو کەسە بڵاوکردووەتەوە و دەڵێت، لە ساڵی 2019ـەوە لەگەڵ ئەوانەدا بەشداریی چالاکییەکانی کردووە و ساڵی 2022 لە چیای ئاسۆس گیانی لەدەستداوە. رۆژی هەینی رابردووش 2-12-2022 زنجیرە چیای ئاسۆس لە سنووری قەزای ماوەت لەلایەن فڕۆکەی بێ فڕۆکەوانە بۆردوومان کرا و بەهۆیەوە کەسێک گیانی لەدەستداوە و پێنج کەسی دیکەش برینداربوون. سیپان سلێمان حەسەن ناسراو بە سەرحەد رۆژئاوا
