مەسرور بارزانی سەرپەرشتیی کۆبوونەوەیەکی تایبەت بەچاکسازییەکانی پێشمەرگە دەکات

هاوڵاتی ناوەندی کۆنترۆڵی کۆرۆنا لە ئێران دەڵێت:"تەنیا رێگە بەو کەسانە دەدەین هاتوچۆ بکەن کە مۆڵەتی نشینگەی ئێرانیان هەبێت، ڤیزای خوێندنیان هەبێت، بازرگانان، ئەوانەی ڤیزای کاریان هەیە، هاتووچۆ بە مەبەستی دەرمان، وەبەرهێنەرەکان و هەڵگرانی پاسپۆرتی ئێرانی کە سەردانی وڵاتانی دیکەیان کردووە". ئەم بڕیارە دوای تەشەنەسەندنی گۆڕاوی نوێی کۆرۆنا بە ناوی ئۆمیکرۆن دراوە. گەشتکردنی راستەوخۆ و ناڕاستەوخۆ لە 8 وڵاتی باشووری ئەفریقیا و 4 وڵاتی ئەوروپا، بەریتانیا، فەرەنسا، نەرویج و دانیمارک، لە ئەمڕۆ شەممەوە رادەگیرێت. عەلی مستەفەوی، جێگری پارێزگاری ورمێ، پێشتر وتی: "هەڵگرانی پاسپۆرتی ئێرانیش ئەگەر بیانەوێ بگەڕێنەوە، دەبێت پشکنینی PCRی نێگەتیڤیان هەبێت، دوو ژەم ڤاکسینیان وەرگرتبێت و لە دەروازە سنوورییەکانیش پشکنینی کۆرۆنا بکەن." بە وتەی مستەوفەوی، هەر کەس کە پشکنینەکەی پۆزەتیڤ بێت، لە دەروازەی سنووریی کەرەنتین دەکرێ تاوەکو ئەو کاتەی کە پشکنینەکە نێگەتیڤ دەبێت.

هاوڵاتی ئەندامێكی پەرلەمانی كوردستان، ڕایگەیاند:" لەڕۆژی 23ی ئەم مانگەدا داهاتی كارەبای هەرێم بەراورد بەمانگی پێشوتر بۆ دوو هێندە زیادیكردوە، بەشێوەیەک داهاتی ئەم مانگەی کارەبا گەیشتوەتە 121 ملیارو 650 ملیۆن دینار". ئەمڕۆ شەممە، 25 ی کانوونی یەکەمی 2021، عەبدولستار مەجید سەرۆكی فراكسیۆنی كۆمەڵی دادگەری لەپەرلەمانی كوردستان لەپەیجی خۆی لەفەیسبوک لەبارەی داهاتی مانگی 12ی 2021ی کارەبای هەرێمی کوردستانەوە نوسیویەتی:"لەڕۆژی 1ی مانگ تاوەکو 23ی ئەم مانگە، واتە تەنها لە23 ڕۆژی مانگی 12 كە بێگومان بەتەواوبونی مانگەكە ژمارەكان بەرزتردەبنەوە، داهاتی کارەبا لەسلێمانی 72 ملیار دینار، هەولێر 41 ملیار دینار، هەڵەبجە یەك ملیارو 500 ملیۆن دینار، دهۆك شەش ملیارو 500 ملیۆن دینارو لەگەرمیانیش 650 ملیۆن دینار بووە، كۆی گشتی داهاتەكەش بریتیه‌ لە121 ملیارو 650 ملیۆن دینار". دەشڵێت:"بۆ زانیاریتان داهاتی مانگی ڕابردوی کارەبا 61 ملیار دینار بوە، ئەم مانگە دوو هێندە زیادیکردوە، کەچی بەو هەموو داهات‌و پارەو بودجە زەبەلاحەوە، هێشتا ناتوانن موچەی ئەو خەڵکەش بدەن‌و پاساوی کەمی داهات‌و نەبونی پارە دەهێننەوە".

هاوڵاتی دەزگای لوتکە بۆ کاروباری ئاوارە و پەنابەران دەڵێت، گەڕانەوەی تەرمی قوربانیانی نۆکەندی ئینگلیز بۆ جاری دووەم دواخرا بۆ 20 کاتژمێری داهاتوو. ئەمرۆ شەممە، دەزگای لوتکە ئاماژەی بەوەشکردووە، "نوێنەرانی دەزگای لوتکە و کەسوکاری قوربا‌نیەکان لە فڕۆکەخەنەی هەولێر لە چاوەڕوانی وەرگرتنەوەی تەرمی ئەو کۆچبەرانەدا بوون کە وابڕیار بوو بەرەبەیانی ئەمڕۆ 2021/12/25 بگەڕێتەوە فڕۆکەخانەی هەولێر". ئەوەشی خستۆتەڕوو، " بۆ جاری دووەم و بەهۆی بوونی دەمو و مژ گەشتی ئەو فڕۆکەیەی تورکیش ئیرلاین دواخرا بۆ 20 کاتژمێری داهاتوو". ئەوە لە کاتێکدایە، رۆژی 23ی کانوونی یەکەمی 2021، ئاری جەلال سەرۆکی دەزگای لوتکە بۆ کاروباری ئاوارە و پەنابەران بە وێستگە نیوز-ی وت، ''بەهۆی کێشەیەکی تەکنیکەوە لەیەکێک لە فرۆکەخانەکانی ئیستەنبوڵ لە تورکیا، گەڕانەوەی تەرمی 15 کۆچبەرەکەی ئۆکەندی ئینگلیز بۆ ڕۆژی شەممەی هەفتەی داهاتوو دواخراوە''. ‎رۆژی24ی مانگی رابردوو، بەلەمێکی کۆچبەران لە نێوان فەڕەنسا و بەرتانیا نوقوم بوو، بەهۆیەوە 27 کۆچبەر خنکان کە 16 کەسیان خەڵکی هەرێمی کوردستان بوون و تا ئێستا تەرمەکانیان نەگەڕاوەتەوە هەرێم و یەکێکیان خەڵکی رۆژهەڵاتی کوردستان بوو.

  هاوڵاتی فەرماندەی سوپای پاسداران هەڕەشە لە ئیسرائیل دەکات و دەڵێت "وریا بن و ئاگاتان لەخۆتان بێت لە هەر هەڵەیەک بەرامبەر ئێران بیکەن".هۆشداری دەداتە هەموو وڵاتان كە هیچ گورزێك بەرامبەر ئێران بەبێ وەڵام نامێنێتەوە.  ئیسرائیل بەردەوامە لە مانۆڕە سیاسییەکانی بۆ هاوڕاکردنی ئەمریکا و وڵاتە زلهێزەکانی جیهان بۆ بەکارهێنانی هێزی سەربازیی دژی ئێران لە ئەگەری شکستهێنانی دانوستاندنە ئەتۆمییەکان. هاوکات ئێرانیش بە مانۆڕی سەربازیی دەیەوێت هۆشداریی بداتە وڵاتانی رۆژئاوایی لە ئەگەری هێرشکردنە سەر وڵاتەکەی. حوسێن سەلامی، فەرماندەی سوپای پاسداران وتی" مانۆڕەکان پەیامێكی روون و هەڕەشەیەکی جیددی و راستەقینەن دژی هەڕەشەکانی رژێمی زایۆنیستی (ئیسرائیل) کە پێیان بڵیین وریا بن و ئاگاتان لەخۆتان بێت لە هەر هەڵەیەک کە دژ بە کۆماری ئیسلامی ئێران ئەنجامی بدەن". فەرماندەی سوپای پاسداران هۆشداریی دایە ئیسرائیل دا وتیشی " ئەگەر ئەوان هەڵەیەک بکەن، دەستەکانیان دەبڕینەوە". سەبارەت بە تاقیکردنەوەی مووشەکە بالیستییەکان، سەلامی وتی" تاکە جیاوازیی نێوان مانۆڕەکان و شەڕی راستەقینە، گۆڕینی گۆشەی هاویشتنی ئەو مووشەکانەیە".

هاوڵاتی عەلی حمە ساڵح، لە نوسینکیدا لە ئەکاونتی خۆی، ڕایگەیاند:"دەبێ ھەست بەچی بکەن! خۆیان و منداڵیان خاوەن کۆمپانیاو زەوی و سەدان ملیۆن دۆلار بن و منداڵی فەقیرش بەغازی خەڵوز بخنکێت! بۆ کوێی دەبەن! ئەمەش لەكاتێكدایە، ئەمڕۆ لە ئاكرێ‌، خێزانێكی پێنج كەسی كە پێك هاتوون لە دایكێك و چوار منداڵ بە غازی خەڵوز خنكان.  

مەزهەر كەریم فۆتۆ: ناسح عەلی خەیات خولی پێنجەمی ڤیستیڤاڵی فیلم لەسلێمانی لە 35 وڵاتی جیهانەوە 150 میوانی بیانی بەشدارن و 143 فیلم نمایش دەكرێت، لەلایەن كۆمانیای مەستی فیلم سكاڵای یاسایی لەسەر بەڕێوەچوونی ڤیستیڤاڵەكە تۆمار كرا بەهۆی بەكارهێنانی لۆگۆوە، بەڵام سكاڵاكە نەیتوانی كارەكانی ڤیستیڤاڵەكە رابگرێت. رۆژی 17ی كانونی یەكەمی 2021، خولی پێنجەمی ڤیستیڤاڵی فیلم لەسلێمانی دەستی پێكردووەو بڕیارە تا 23ی مانگ بەردەوام بێت. شەهێن سابیر بەڕێوەبەری راگەیاندنی خولی پێنجەمی ڤیستیڤاڵ لەسلێمانی لەلێدوانێكدا بۆ هاوڵاتی ئاماژەی بەوەكرد كە ماوەی هەشت مانگە بەچڕی كاردەكەن بۆ ئەنجامدانی ڤیستیڤاڵ، رۆژی دەسپێك بەفەرشی سور دەستی پێكردو پاشان بەچالاكی‌و موزیك. ناوبراو باسی لەوەشكرد كە لەئێستادا فیلمی ئۆپنین دەستی پێكردوەو رۆژانی 18 تا 22ی مانگ لەكاتژمێر سێ‌ تا یەكی شەو فیلمەكان نمایش دەكرێن كە 143 فیلمیان هەیە لە 35 وڵاتی جیهانەوە 150 میوانی بیانی بەشدارن تێیدا، رۆژی 23ی مانگ كۆتا رۆژی ڤیستیڤاڵ دەبێت و براوەی فیلمەكان خەڵات وەردەگرن. هەروەها بەڕێوەبەری راگەیاندنی خولی پێنجەمی ڤیستیڤاڵ لەسلێمانی لەبارەی ئەوەی ئەو داهاتەی بۆیان تەرخانكراوە چەندە‌و چەندەیان پێویست بووە، وتی:»وەزارەتی رۆشنبیری بڕی 97 ملیۆن دیناری بۆ تەرخان كردووین، بەڵام لەدوای ئەنجامدانی ڤیستیڤاڵ ئاشكرای دەكەین تێچووەكەی گەیشتووەتە چەند». وتەبێژی راگەیاندنی وەزارەتی رۆشنبیری دەڵێت بۆ 13 ڤیستیڤاڵ پارە خەرج دەكەن كەحەوتیان لەسنوری پارێزگای سلێمانی و هەڵەبجەو ئیدارەی گەرمیان و راپەڕینەو شەشیان لە سنوری پارێزگای هەولێرو دهۆك دەبێت. نامیق هەورامی وتەبێژی راگەیاندنی وەزارەتی ڕۆشنبیری لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتی وت:»ئێمە گلەیمان لەهیچ دەستەو تاقمێك نیە ڤیستیڤاڵ ساز دەكات، بەڵام وەزارەتی رۆشنبیری تەنیا پارە بۆ ئەو سیانزە ڤیستیڤاڵە تەرخان دەكات كەخۆی دایناوە، كە حەوتیان دەكەوێتە سنوری ئەودیوی دێگەڵەوەو شەشیان دەكەوێتە پارێزگای هەولێرو دهۆكەوە». هاوكات ئەوەشی دووپاتكردەوە كە» ڤیستیڤاڵی فیلم لەسلێمانی پەیوەندی بەوەزارەتی رۆشنبیرییەوە نەبووەو لەگەڵ ئەوەشدا نەوەت‌و حەوت ملیۆن دینارمان وەك هاوكاری بۆ تەرخان كردووە كە هێشتا مامەڵەی یاسایی ماوە تا ئەو بڕە پارەیە وەربگرن». وتەبێژی راگەیاندنی وەزارەتی رۆشنبیری، ئەوەشی خستەڕوو لەچەندڕۆژی داهاتوودا ڤیستیڤاڵی ئەدەب ئەنجامدەدەن لەشاری سلێمانی بەمەبەستی هاندان‌و پاراستنی ئەو شوناسەیە كە یونسكۆ داویەتیە شاری سلێمانی. بەڕێوەبەری كۆمپانیای مەستی فیلم سكاڵا لەسەر ئەو كەسانەی خولی پێنجەمی ڤیستیڤاڵی سلێمانی بۆ فیلم بەڕێوەدەبەن تۆمار دەكات. فواد جەلال سەرپەرشتیاری كۆمپانیای مەستی فیلم لەشاری سلێمانی لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتی وت: «ئەو كەسانەی ناو لۆگۆی ئێمەیان بۆ خولی پێنجەمی ڤیستیڤاڵ بەكارهێناوە لەگەڵ خۆمان كاریان كردووە چەند جارێك داوامان لێكردوون كە ناوو لۆگۆی ئێمە بەكارمەهێنن، دواجار دادگامان ئاگادار كردووەتەوە رۆژێك پێش ئەنجامدانی ڤیستیڤاڵ بڕیاریانداوە دەست بگرن بەسەر كەلوپەلەكانی ڤیستیڤاڵدا كارەكانی رابگیرێت، بەڵام دواجار دەستی حزب هاتە ناو بابەتەكەوەو ڤیستیڤاڵ ئەنجامدرا كارەكانی دادگا راگیرا».  سەرپەرشتیاری مەستی فیلم ئاماژەی بەوەشكرد كە كێشەیان لەگەڵ ئەو كەسانەدا نیە ڤیستیڤاڵ ئەنجامدەدەن یان نا، بەڵام لەساڵی 2016وە مۆڵەتی ڤیستیڤاڵیان وەرگرتووە، لەساڵی 2020 مۆڵەتی بەڕێوەبەرایەتی گشتی هێماكانی كوردستان‌و وەزارەتی رۆشنبیری و  وەزارەتی بازرگانی‌و پیشەسازی حكومەتی هەرێم لۆگۆو ناوی پێداون، وتیشی:» پاشان رەوانەی بەغداو وڵاتانی جیهان كراوە كە ئەو لۆگۆو ناوە تایبەتە بەخۆمان و شەهادەی ناوخۆیی‌و نێودەوڵەتیمان هەیە، بەو هۆیەوە كۆمپانیاكەمان زیانێكی ماددی قورسی بەركەوتووە،  كە بە 750 ملیۆن دینار دەخەمڵێنرێت كە بەناوی ئێمەوە لەخولی پێنجەمی ڤیستیڤاڵی فیلم لەسلێمانی وەرگیراوە». لەبەرانبەردا، شەهێن سابیر، بەڕێوەبەری راگەیاندنی خولی پێنجەمی ڤیستیڤاڵی فیلم لەسلێمانی ئەوەی باسكرد كە لەئێستادا ئەو كەیسە لەدادگایە، وتیشی:»رۆژێك پێش وادەی ئەنجامدانی ڤیستیڤاڵ بڕیاری دادگامان بەدەست گەیشتوە كەتێیدا هاتووە دەبێت دەست بەسەر كەلوپەلەكانی ڤیستیڤاڵدا بگیرێت، بەڵام ئەوە بابەتێكی یاساییەو پێویستە ئەم بابەتە یەكلایی بكرێتەوە كەكێ‌ مافی چی هەیەو كێ‌ مافی چی نیە، هەر ئەوەندە بەسە».  

هاوڵاتی لەبودجەی ساڵی داهاتووی ئێراندا بودجەی سەربازیی بەڕێژەی 240% زیاددەكات و باج لەسەر دانیشتوانی وڵاتەكەش بە رێژەی 64% بەرزدەبێتەوە لەكاتێكدا موچەی كارمەندان 10% زیادكراوە، بۆیە حكومەت بۆ دابینكردنی بودجەكەی دەستی خستووەتە گیرفانی خەڵكەوە. مامۆستایانی ئێران نزیكەی هەفتەیەك بەهۆی كەمی موچەكانیان خۆپیشاندان و ناڕەزایەتییان دەربڕی، بەڵام بڕی بودجەی وەزارەتی پەروەردە لەو وڵاتە بە رێژەی 13٪ بەرزبووەتەوە. گەڵالەی بودجەی ئێران بەیەكێك لەدەگمەنترین بودجەكانی جیهان لەقەڵەم دەدرێت كە سەرەتای پەسندكردنی لەگەڵ كۆتایی جێبەجێكردنی لەیەكتر ناچن  و رەنگە تەواو پێچەوانە بێتەوە. بودجەی ساڵی نوێی ئێران زیاتر لەهەفتەیەكە لەپەرلەمانی وڵاتەكە تاووتوێ دەكرێت و قسەی زۆری لەسەرە بەتایبەت كە ئەو وڵاتە لەقەیرانی قوڵی ئابوریدا، بەڵام سەرەڕای ئەوەش بودجەی سەربازیی زیادكردووەو باجی لەسەر هاووڵاتیانیشی بۆ زیاتر لە دوو هێندە بەرزكردووەتەوە. بودجەی ئێران لەنەوتەوە بۆ گیرفانی خەڵك داهاتی حكومەتی ئێران لەساڵی 2011 زیاتر بووە لە 131 ملیار دۆلارو بەپێی یاسای بودجە لەو وڵاتەدا سەرجەم داهاتەكانی فرۆشتنی نەوت و غاز لەدەستی حكومەتدایەو لەو ساڵەدا تەنها داهاتی فرۆشی نەوت و غاز بۆ حكومەت 120 ملیار دۆلار بووە، ئەمەش وایكردووە ئێران لەنێوان بودجەی 228 وڵاتدا بكەوێتە ریزبەندی 29یـەمین وڵاتەی جیهانەوە لە رووی ئاستی بەهێزی بودجەوە. ژمارەی دانیشتوانی ساڵی 2011 لەئێران 81 ملیۆن كەس بووەو حكومەت رایگەیاندوە 92 ملیار دۆلاری لەبودجەی ئەو ساڵەی تەرخانكردنەوە بۆ بەرزكردنەوەی ئاستی خۆشگوزەرانی و باشتركردنی دۆخی ئابوریی لەوڵاتەكەدا، بەڵام لەبودجەی ساڵی 2022 هیچ ئاماژەیەك بەبڕی تەرخانكراوی بودجە بۆ خۆشگوزەرانیی زیاتر لە 84 ملیۆن كەس نەكراوە. لەو ساڵەدا رێژی 9%ی بودجە لەداهاتی وەرگرتنی باج لەئێران دابینكراوەو تەنها باجی حكومی لەپارێزگای تاران زیاتر لە 6%ی داهاتی بودجەی ساڵەكە بووە و 30 پارێزگای دیكەی لەو وڵاتە رێژەی 3.7%ی بودجەی وڵاتەكەیان بەباج دابینكردووە و بەواتایەكی دیكە تاران بەتەنها 53% باجی داوەو پارێزگاكانی دیكەش پێكەوە 47% باجیان داوە بۆ پڕكردنەوەی 9%ی بودجەی وڵاتەكە. ریزبەندنی بودجەی ساڵی 2020ی ئێران لە 29وە بۆ 49 دابەزیوە، واتە لەهەر ساڵێكدا زیاتر لە دوو پلە دابەزینی بەخۆیەوە بینیوە، بۆیە پیشبینی ناكرێت حكومەتی وڵاتەكە بەم زووانە بتوانێت ئاستی خۆی لەبودجەدا بەرزبكاتەوە بەتایبەت كە سزاو گەمارۆكانی سەری زیادی كردووە. كورتهێنانی بودجەی ئێران لەساڵی 2021 زیاتر بووە لە 58 ملیار دۆلار لەكاتێكدا خەرجییەكانی لەو ساڵەدا بە 115 ملیار دۆلار خەمڵێنراوە. بودجە لەگیرفانی خەڵك حكومەتی ئێران ماوەی زیاتر لەهەفتەیەكە پڕۆژە یاسای بودجەی ساڵی 2022ی وڵاتەكەی پێشكەشی پەرلەمان كردووە، بەڵام ئەوەی جێگەی سەرنجی زۆربەی شارەزایانی ئابوریی ئەوەیە كە 64%ی بودجەی ئەو ساڵە لە رێگەی باجی ساڵانە لەخەڵكی وڵاتەكە دابین دەكرێت، لەكاتێكدا پێشتر ئەو رێژەیە تەنها 9% بووە. وڵاتێكی وەك دانیمارك كە زیاترین باج لەخەڵكەكەی وەردەگرێت و لە رووی خۆشگوزەرانییەوە لە ریزبەندی یەكەمی وڵاتانی جیهانە بەڕێژەی 22%  بۆ 45% باج لەدانیشتوانی وڵاتەكەی وەردەگرێت و لەحاڵەتی زۆر دەگمەندا رێژەی باج دەگاتە 50% ، بەڵام بەپێی بودجەی ساڵی نوێی ئێران دەبێت رێژەی باج بۆ دانیشتوانی ئەو وڵاتە بگاتە 64% بۆ ئەوەی كورتهێنان لەبودجەدا روونەدات، بەڵام حكومەت دەڵێت رێژەی باج بەراورد بەساڵانی رابردوو 64% بەرزكراوەتەوە. حكومەت بەگرانتركردنی زیاتر لە دوو هێندەی نرخی غازو ئاوو كارەبا لەئێران دەیەوێت بەشێك لەداهاتەكەی بەرزبكاتەوە، كە ئەوەش بەزیادكردنی باج لەسەر دانیشتوانی وڵاتەكە ئەژمار دەكرێت لەساڵانی رابردوودا حكومەت بۆ كۆنتڕۆڵكردنی بەهای دۆلارو كەمكردنەوەی كورتهێنانی بودجە دۆلاری دەخستە بازاڕەوە، بەڵام لەبودجەی ئەمساڵدا ئەو پلانە رەتدەكاتەوە. شارەزایان پێیانوایە حكومەت راستەوخۆ دەیەوێت كورتهێنانی بودجە بخاتە سەرشانی خەڵك و دەستی لەگیرفانی هاووڵاتییەكانی وڵاتەكەیدا بێت. ساڵی رابردوو بڕی 11 ملیار دۆلار وەك باج لەخەڵك وەرگیراوە بۆ قەرەبووی كورتهێنانی بودجە، بەڵام ئەو بڕە لەباج لەبودجەی ساڵی 2022 بۆ زیاتر لە 20 ملیار دۆلار بەرز كراوەتەوە. رێوشوێنەكانی حكومەت بۆ زیادكردنی باج لەسەر هاووڵاتییانی ئێران لەكاتێكدایە ئاستی هەڵاوسانی ساڵانەی وڵاتەكە بەپێی بەراوردی حكومەت 44% بووە، بەڵام بە سەرنجێكی ئاسایی دەردەكەوێت ئاستی هەڵاوسانی ساڵانەی سێ ساڵی رابردوو لەئێران زیاترە لە 50% ، چونكە بەرزبونەوەی هەڵاوسان سفرەكانی خەڵكی وڵاتەكەی بۆ زیاتر لەنیوە بچووك كردووەتەوە. ئەنجومەنی ئاژەڵدارانی ئێران رایگەیاندووە قەیرانی ئابوریی لەوڵاتەكە بووەتە هۆی ئەوەی خواردنی ساڵانەی گۆشتی ئاژەڵ لە 12 كیلۆوە بووە بەكەمتر لەشەش كیلۆ دابەزێت، ئەوەش ئاماژەیەكی روونە كە توانای خەڵك بۆ كڕینی خۆراك و پێدوایستیی رۆژانە بە رێژەی زیاتر لەنیوە كەم بووەتەوە. داهاتی نادیاری كۆمپانیاكانی حكومەت زیاتر لە 400 كۆمپانیای سەر بەحكومەت رێژەی داهات و خەرجییەكانیان ئاشكرا ناكرێت و پاساوی حكومەتیش بۆ ئەو بابەتە ئەوەیە كە ناكرێت پەرلەمانتارەكان بەوردو درشتی ئەو ژمارە زۆرە لە كۆمپانیاكانی حكومەتەوە سەرقاڵ بكرێن. حكومەت رایگەیاندووە خاوەنی 377 كۆمپانیایەو لەو ژمارەیە 170 دانەیان سودیان هەیە و 183 دانەیان سودو زیانیان هاوتایەو 24 كۆمپانیاش زیانیان زیاترە لەسود بەڵام سەرەڕای ئەوەش ئەو كۆمپانیانە باجیان تا نزیكەی 40% بەراورد بەساڵی 2021 لەسەر زیادكراوە بۆ ئەوەی بودجە تووشی كورتهێنان نەبێت. كۆمپانیای نیشتیمانی نەوتی ئێران بە تەنها نزیكەی 42%ی داهاتەكەی وەك باج رادەستی حكومەت دەكات لەكاتێكدا ئەو كۆمپانیایە فرۆشتنی زۆرینەی رەهای نەوتی وڵاتەكەی لەئەستۆیە، ئەوەش گومانەكانی لە نادیاریی داهاتی كۆمپانیاكانی حكومەت زیاد كردووە. دۆلاری حكومی ئێران لەساڵی 2018 بەمەبەستی كۆنتڕۆڵكردنی بەهای دۆلارو دابینكردنی پێدوایستییەكانی لەدەرەوەی وڵاتەكەی، نرخی هەر دۆلارێكی حكومیی بەچوار هەزارو 200 تمەن دەستنیشانكرد لەكاتێكدا بەهای هەر دۆلارێك لەبازاڕەكانی وڵاتەكەدا زیاتر لە 27 هەزار تمەن بوو. حكومەت لەو كاتەوە ساڵانە زیاتر لە 32 ملیار دۆلار بەنرخی حكومیی رادەستی بازرگان و كۆمپانیاكان لەوڵاتەكەی دەكرد بەمەبەستی دابینكردنی پێدوایستییە سەرەكییەكانی وڵاتەكە بەتایبەت دەرمان و خۆراك و هەندێك ئامێری پزیشكی و ئەندازیاریی، بەڵام لەبودجەی ساڵی نوێی ئێراندا ئەو بڕە بۆ هەشت ملیار دۆلار كەمی كردووەو حكومەت رایگەیاندووە تەنها بەمەبەستی دەرمان و خۆراك دۆلاری حكومی بۆ بازرگانەكان و لایەنە پەیوەندیدارەكان تەرخان دەكرێت. ئیحسان خاندوزیی، وەزیری دارایی و ئابوریی ئێران بەمیدیای وڵاتەكەی راگەیاندووە: بڕیارە لە بودجەی ساڵی داهاتوودا تەنها دۆلاری حكومی بۆ نان و دەرمان تەرخانبكرێت. بەپێی لێدوانی وەزیری دارایی ئێران لەئێستادا دۆلاری حكومی بۆ دابینكردنی گەنم و جۆو رۆن و دەرمان لەدەرەوە تەرخان دەكرێت و لە بودجەی داهاتوو ئەو دۆلارە حكومییە تەنها بۆ كڕینی گەنم و دەرمان تەرخاندەكرێت. مەسعود میركازمی، سەرۆكی دامەزراوەی بەرنامەو بودجەی ئێران رایگەیاندووە حكومەتی ئێستای ئێران دەبێت  تاساڵی 2026 ساڵانە بڕی 18 ملیار دۆلار قەرزی حكومەتی رابردوو بداتەوە كە بەهۆی رادەستكردنی دۆلاری چوار هەزارو 200 تمەنی تووشی كورتهێنانی بودجە بووە. هادی قەوامی جێگری وەزیری داریی و ئابوریی ئێران رایگەیاندووە؛ دۆلاری حكومی لە رابردودا نرخی كاڵاو شتومەكی بە رێژەی 150٪ بەرز كردووەتەوە، بۆیە كابینەی ئێستای رەئیسی پلانی نەمانی رادەستكرندی ئەو دۆلارەی هەیە. نەوت لەبودجەدا ئەگەرچی پێشتر 90%ی بودجەی ئێران لەسەر داهاتی نەوت گەڵاڵە دەكراو داهاتی ساڵانەی نەوتی ئەو وڵاتەش دەگەیشتە زیاتر لە 120 ملیار دۆلار، بەڵام لەبودجەی ساڵی 2022 ئێران كەمتر لە 40%ی بودجە پشتی بەداهاتی نەوت بەستووە، لەكاتێكدا نرخی هەر بەرمیلێك نەوت بە 60 دۆلار خەمڵێنراوەو پێشبینی كراوە ئێران رۆژانە یەك ملیۆن و 200 هەزار بەرمیل نەوت بفرۆشێت. حكومەت داهاتی فرۆشتنی نەوتی ساڵی 2022ی وڵاتەكەی بە 381 ترلیۆن تمەن خەمڵاندووە كە دەكاتە نزیكەی 13 ملیار دۆلار، بەڵام ئەگەر ئێران بتوانێت ئەو رێژە نەوتە لە بودجەدا دەستنیشانی كردووە بفرۆشێت، ئەوە داهاتی ساڵێكی نەوتەكەی دەگاتە نزیكەی 26 ملیار دۆلار، لەكاتێكدا لە ساڵی 2018 و دوای كشانەوەی ئەمریكا لە رێككەوتنی ئەتۆمیی ئێران نەیتوانیوە زیاتر لە 800 هەزار بەرمیل نەوت لە رۆژێكدا رەوانەی بازاڕەكان بكات. بەپێی خەمڵاندنەكانی حكومەت فرۆشی نەوت سەرچاوەی دابینكردنی 25%ی كۆی بودجەكەی ساڵی 2022 دەبێت، بەڵام ئەگەر ئەمریكا بەردەوامبێت لەسزادانی ئەو وڵاتە ئەوا ئێران ناتوانێت رۆژانەی بڕی زیاتر لە 250 هەزار بەرمیل نەوت رەوانەی بازاڕەكان بكات، بۆیە گومان لەوەش هەیە كەدواجار حكومەت بۆ قەرەبووی كورتهێنان پەنا بۆ زیادكردنی باج ببات، چونكە هیچ سەرچاوەیەكی دیكەی داهاتی نییە. نەوتی ئێران بەهۆی ئەو سزایانەی ئەمریكا سەپاندویەتی بەنرخێكی هەرزانتر لەبازاڕەكانی جیهانداو بەقاچاخ ساغدەكرێتەوە، بۆیە پێشپینی ئەو رێژە لەهەناردە و نرخی نەوت لەبودجەی نوێدا دوورە لە راستییەوە. بودجەی رەئیسی لەنێوان جەنگ و رێككەوتندا ئیبراهیم رەئیسی، سەرۆك كۆماری ئێران رۆژی یەكشەممە 12/12/2021 گەڵاڵەی بودجەی ساڵی 2022ی پێشكەشی پەرلەمان كردو رایگەیاند ئەو بودجە لەلایەن حكومەتەكەیەوە بەشێوەیەك داڕێژراوە كە دەستی بێگانەی تێدا نەبێت و كورتهێنان تێیدا روونەدات. بودجەی ساڵی نوێ لەئێران بە سێ هەزار ترلیۆن و 631 هەزار ملیار تمەن خەمڵێنراوە كە دەكاتە 123 ملیار دۆلار، ئەوەش بەراورد بە بودجەی حكومەتی سەردەمی حەسەن رۆحانی سەرۆك كۆماری پێشوی ئێران لەساڵی 2021 بڕی 750 هەزار ملیار تمەن بۆ بودجەكە زیاد كراوە، كە دەكاتە 25 ملیارو 500 ملیۆن دۆلار. لەساڵی 1980 تا ئەمساڵ بەبەردەوامی بودجەی سوپای پاسدارانی شۆڕشی ئیسلامی لەئێران لە زیادبووندا بووەو لەبودجەی ساڵی داهاتووشدا بە رێژەی 240% زیادی كردووە كەدەكاتە نزیكەی دوو هێندە و نیوی بودجەی ساڵی رابردوو. ساڵی 2020 بودجەی سوپای پاسداران بە رێژەی 58% زیادی كردو لە 24 ترلیۆن و 335 ملیار تمەن بۆ 38 ترلیۆن و 564 ملیار تمەن لەساڵی 2021 زیادی كرد كە كردیە زیاتر لەیەك ملیارو 309 ملیۆن دۆلار، بڕی بودجەی ساڵی 2022ی سوپای پاسداران گەیشتووەتە سێ ملیارو 162 ملیۆن دۆلار، شارەزایانی سیاسیش ئەو بەرزبوونەوەیەی بودجەی سوپای پاسداران بەپەیامێكی كۆماری ئیسلامی ئێران بۆ جەنگ لەناوچەكەدا لەقەڵەم دەدەن. سەرەڕای زیادكردنی بودجەی سوپای پاسداران بڕی زیاتر لەپێنج ملیار دۆلار بۆ بەهێزكردنی توانای بەرگریی و سەربازیی لەبودجەی ساڵی داهاتوودا تەرخانكراوە، كەئەوەش بەشێكی دیكەیە لەبودجەی هێزە سەربازییەكانی دیكەی وەك سوپای فەرمیی ئێران و هێزە ئەمنی و هەواڵگرییەكان.

هاوڵاتی وەزارەتی دارایی و ئابووریی حکومەتی هەرێمی کوردستان رایگەیاند دابەشکردنی مووچەی مانگی کانوونی یەکەمی 2021 دەکەوێتە ساڵی داهاتوو و لە رۆژی 02-01-2022 دەست بە دابەشکردنی مووچە دەکرێت. ئەمڕۆ پێنجشەممە 23ی كانوونی یه‌كه‌می 2021، وەزارەتی دارایی و ئابووریی حکومەتی هەرێمی کوردستان، لە روونکردنەوەیەکدا بڵاوی کردووەتەوە، رایگەیاندووە: "بەهۆی راگەیاندنی پشووەکانی سەری ساڵی زاینی، کە لە 25-12-2021 دەستپێدەکات تاوەکو 01-01-2022 دابەشکردنی مووچەی مانگی 12ی ساڵی 2021 دەکەوێتە رێککەوتی 02-01-2022". لە روونکردنەوەکەی وەزارەتی دارایی ئاماژە بەوەدراوە، هاوشێوەی مانگەکانی پێشوو، دابەشکردنی مووچە بە وەزارەتی تەندروستی دەستپێدەکات و بۆ رۆژانی دواتریش بەپێی خشتەی مووچە، دابەشکردنی مووچە بەردەوام دەبێت. وەزارەتی دارایی و ئابووریی هەرێمی کوردستان رۆژی 25-11-2021 دەستی بە دابەشکردنی مووچەی مانگی تشرینی دووەمی 2021 کرد، بەڵام بەهۆی دواکەوتنی 200 ملیار دینارەکەی بەغدا، پرۆسەی دابەشکردنی مووچە سستی تێکەوت. وەزارەتی دارایی و ئابووریی هەرێمی کوردستان، شەممەی رابردوو 18-12-2021، لە روونکردنەوەیەکدا رایگەیاند، وەزارەتی دارایی عێراق 200 ملیار دینارەکەی بەشە بودجەی مانگی 11ی ئەمساڵی هەرێمی کوردستانی نەناردووە، بۆیە مووچەی ئەو وەزارەتانەی ماون لە پارەی تەرخانکراوی مووچەی مانگی 12 دەدات. رۆژی سێشەممە 21-12-2021 دابەشکردنی مووچەی مانگی 11 کۆتایی هات.  

هاوڵاتی یەدەگی عێراق لەماوەی کەمتر لەیەک ساڵدا بە بڕی ١٦ ملیار دۆلار بەرزبۆتەوە، ئەوەش بەهۆی بەرزبوونەوەی بەرچاوی نرخی نەوت و هەروەها دابەزاندنی نرخی دیناری عێراقی لەلایەن بانکی ناوەندیەوە. پیشبینیش دەکرێت لە ٢٠٢٢دا یەدەگی عێراق زیاتربێت. ئەو پارەیەی کە عێراق لە فرۆشتنی نەوت دەستی دەکەوێت مانگانە نزیکەی حەوت ملئار دۆلارە بەپێی نرخی ئێستا، لە رێگەی بانکی ناوەندیەوە دەکرێتەوە بەدینارو حکومەت مووچەو خەجیەکانی خۆی پێ بەرێدەکات، ئەمە جگە لەوەی بەشێکی لە رێگەی بانکەکانەوە دەخاتە بازاڕەوە. تەنیا لەماوەی کەمتر لەساڵێک یەدەگی عێراق لە ٤٨ ملیار دۆلارەوە گەیشتە ٦٤ ملیار دۆلار، ئەوەش بەهۆی ئەو دوو هۆکارەوە بوو کە یەکێکیان بەرزبوونەوەی نرخی نەوتە کە نرخەکەی بازاڕ دیاریدەکات، ئەوەی دیکەی دینارە کە بانکی ناوەندی عێراق نرخەکەی دیاری دەکات. لەگەڵ بەرزبوونەوەی یەدەگی عێراق دەنگۆی جێگیرکردنەوەی نرخی دینار بۆ نرخی پێشووی کە ١٢٠ هەزار دینار بوو بەرامبەر هەر ١٠٠ دۆلارێک لە بانکی ناوەندی، بەڵام هیچ بڕیارێک نیە بۆ ئەو کارە، ئەوەش بەهۆی کۆمەڵێک هۆکارەوەیە کە عێراق ناتوانێت بەهۆیانەوە نرخی دینار بگەڕێنێتەوە بۆ هەمان نرخی ساڵی رابردوو. عێراق دەستبەرداری نرخە دڵخوازەکەی دینار نابێت چەند رۆژێکە بەرزکردنەوەی بەهای دیناری عێراقی بەرامبەر دۆلاری ئەمه‌ریکی بووەتە باسی گەرمی میدیاکان، بەتایبەتی دوای ئەوەی نووسینگەی موقتەدا سه‌در، رێبەڕی رەوتی سەدرییەکان رایگەیاند، مەرجی پێکهێنانی حکومەتیان ئەوەیە بەهای دینار بەرامبەر دۆلار بۆ سەردەمی زێڕینی خۆی دەگەڕێننەوە. بەرپرسانی دارایی عێراق دەڵین سەرەڕای لێدوانە جیاوازەکان، بەڵام دۆخی ئێستای عێراق بۆ بەرزکردنەوەی بەهای دینار بەرامبەر دۆلار لەبار نییە، چونکە بەرپرسانی عێراق دەڵێن ئەو دابەزاندنە هۆکاری سەرەکی بووە تاوەکو ئابووری عێراق لەداڕمان رزگار بکات.  لەگەڵ ئەوەی یەدەگی دراوی قورسی عێراق بۆ 64 ملیار دۆلار بەرزبووەتەوە، بەڵام تاوەکو ئێستا نەگەیشتووەته‌ ناوچەی ئارام، کە بە 82 ملیار دینار خەمڵێندراوە، واتە هەر قەیرانێکی کتوپڕ رووبدات، دۆخی دارایی عێراق بەرگەی ناگرێت، بۆیە پێویستە لەدۆخی ئێستا لەسەر سیاسەتی خۆی بەردەوام بێت. بەرپرسانی دارایی عێراق دەڵێن لە ئەگەری دەستکاریکردنی بەهای دینار متمانە بە ئابووری عێراق لاواز دەبێت، ئیدی وایلێدێت داواکاری زیاتر بکرێت تاوەکو زیاتر دەستکاری بەهای دینار بکەن. مەزهەر محەمەد ساڵح، راوێژکاری دارایی و ئابووری سەرۆک وەزیرانی عێراق رایگەیاند، هەوڵێک هەیە بۆ دەستکاریکردنی نرخی ئاڵوگۆڕی دراوو بەرزکردنەوەی بەهای دینار بەرامبەر دۆلار لەپڕۆژەیاسای بودجەی 2022، بەڵام ئەوەی بەدوور زانی کەدەستکاری نرخەکەی بکرێت. ئەو راوێژکارە ئاماژەی بەوەداوە، گەڕاندەوەی بەهای دینار لەئاستی پێشووی دروست نییە، ئەو ئاستە بووە بەشێک لەمێژوو، بەتایبەت کە ئێستا ئەو ئاستە قازانجی بۆ پێگەی دارایی عێراق هەبووە. ئەمە لەکاتێکدایە عەلی عەلاوی، وەزیری دارایی عێراق رایگەیاندبوو، پەڕاوی چاکسازی پڕۆژەیەکی سەدا سەدی عێراقییە و ئامانج لێی بەهێزکردنی تواناکانی دەوڵەتە، بۆ ئەمەش دەستیان بە جێبەجێکردنی کردووە ،سەرەتای چاکسازییەکان لەکارگێڕی گشتی دەوڵەت دەستیپێکردووەو ئینجا چاکسازی لەدارایی دەوڵەت. سندوقی دراوی نێودەوڵەتی رێگە بەبەرزکردنەوەی بەهای دینار نادات هەرزانبوونی نرخی دۆلار بەرامبەر بە دینار تەنیا وەکو قسەیەکی میدیای ماوەتەوە، چونکە هەرزانبوونی دۆلار پێویستی بە ڕەزامەندی سندوقی دراوی نێودەوڵەتییەوە هەیە کە کۆمەڵێک مەرجی لەسەر عێراق داناوە. ئەگەرچی بەپێی یاسا دیاریکردنی نرخی دینار لەدەسەڵاتی بانکی ناوەندیدایە، بەڵام ساڵی رابردوو حکومەتیش دەستوەردانی کرد لەدابەزاندنی نرخەکەی، لەئێستاشدا دابەزاندنی نرخی دۆلار بەرامبەر بەدینار بەتەنها لەدەسەڵاتی حکومەتی عێراقی و بانکی ناوەندی عێراقیدا نییە، بەڵکو سندوقی دراوی نێودەوڵەتیش مەرجی بەسەر عێراقەوە داناوە کە دەبێت نرخی دۆلار بەرزبکاتەوە. ئەگەربێت و نرخی دینار بەبێ رەزامەندی بانکی نێودەوڵەتی بەرزبکرێتەوە، ئەوا ئەو سندوقە هاوکاریەکانی خۆی لەپێدانی قەرز بۆ عێراق رادەگرێت، بۆیە هەر دەستکاریکردنێکی نرخی دینار دەبێت ڕەزامەندی سندوقی دراوی نیودەوڵەتیشی لەسەر بێت. سەرەڕای ئەوەی نرخی نەوت جێگیر نییەو لەگەڵ ئەوەشدا لە بەرزکردنەوەی نرخی دۆلار بەرامبەر بەدینار حکومەت قازانجێکی زۆری کردووەو زۆر قەیرانی بەهۆیەوە تێپەڕاندووە ئامادەنییە جارێکی دیکە زیان بەخۆی بگەیەنێتەوە. یەکێکی تر لە سوودەکانی دابەزاندنی نرخی دینار بۆ حکومەت ئەوە بوو کە ئەمساڵ عێراق هیچ جۆرە کورتهێنانێکی لە بودجەدا نەبوو، لەکاتیکدا لەساڵانی رابردوودا دەیان ترلیۆن دینار کورتهێنانی هەبووەو بەقەرز پڕی کردووەتەوە. لەگەڵ ئەوەی عێراق کورتهێنانیشی نەبووە، بەڵکو یەدەگی نەختینەی زیادیکردووە، لەئێستادا نەختینەی دۆلار لەبانکی ناوەندی عێراق گەیشتووەتە 64 ملیار دۆلار لەکاتێکدا پێشتر عێراق تەنها خاوەنی نزیکەی ٤٨ ملیار دۆلاری نەختینە بوو. ئەگەربیت حکومەت دەستکاری نرخی دینار بکاتەوە ئەگەر هەیە دیسانەوە یەدەگی عێراق دابەزێتەوە، لەکاتیکدا پلانی هەیە بیگەیەنێتە ٨٢ ملیار دۆلار. بانکی‌ ناوەندی‌ عێراق ره‌تیده‌كاته‌وه‌ به‌نیازی‌ دابه‌زاندنی‌ نرخی‌ دۆلار بێت بانکی ناوەندی عێراقیش وەڵامی ئەو دەنگۆیانەی داوەتەوە کە باس لەدابەزاندنی نرخی 100 دۆلار دەکەن بۆ نزیکەی 120 هەزار دینار، لەحاڵەتی پێکهێنانی کابینەی نوێش بە ڕابەرایەتی سەدرییەکان بەهەمان شێوە ناتوانن دەستکاری نرخی دینارو دۆلار بکەن، چونکە چەندین لێکەوتەی ئابوری بەدوای خۆیدا دەهێنێت، بۆیە ئەوەی دەوترێت تەنها قسەی ناو سۆشیال میدیایە. بانکی‌ ناوەندی‌ عێراق لەچەند رۆژی رابردوودا رەتیکردەوە کە  به‌نیازی‌ دابه‌زاندنی‌ نرخی‌ دۆلار بێت‌و دەڵێت و رایگەیاند ئەو کارە دەبێتە هۆی‌ ئەوەی‌ نرخی‌ دراو لەکۆنترۆڵ دەربچێت‌و زیان بەهاووڵاتیان‌و پڕۆژەکان بگەیەنێت.  لەبارەی دەنگۆی دابەزاندنەوەی نرخی دۆلار بۆ 120 هەزار دیناری عێراقی، بانکی ناوەندی عێراق له‌به‌یاننامه‌یه‌دا رایگەیاند، دابەزاندنی بەهای دۆلار بەرامبەر دینار، دەبێتە هۆی دروستبوونی بێمتمانەیی بەسیستەمی دارایی‌و په‌ككه‌وتنی‌ پڕۆژەکانی وەبەرهێنان‌و بەرهەمهێنانی ناوخۆیی لەکێبڕکێ‌و قوڵبوونەوەی بێکاریی بەهۆی وەستانی پڕۆژەکانەوە. ئاماژەی بۆ ئەوەشکردووە کە پێشتر بەرزکردنەوەی نرخی دۆلار بووەتە هۆی کەمکردنەوەی فشار لەسەر خەرجییەکانی وەزارەتی دارایی بەڕێژەی 23%، کە ئەوەش وایکرد قەیرانی دارایی تێپەڕێنرێت. حکومەتی عیراق لە ساڵانی رابردوودا چەند گورزیکی ئابوری بەرکەوت، کە دیارترینیان دابەزینی نرخی نەوت و شەڕی داعش و زیادبوونی مووچەخۆرو چەکداری  میلیشیا بوو لەسەر بودجەی دەوڵەت، ئەوەش وای کرد عێراق دووجاری قەرزو کورتهێنانێکی زۆر ببێتەوەو قەرزێکی زۆر بکات. هەرچەندە بەرپرسانی دارایی عێراق لەماوەی رابردودا ڕایانگەیاندبوو، قەبارەی قەرزە دەرەکییەکانی عێراق بۆ 20 ملیار دۆلار دابەزیوە، بەڵام پسپۆڕێکی بواری ئابووری ئاشکرایکرد، قەبارەی قەرزە دەرەکییەکانی عێراق دەگاتە 60 ملیار دۆلار». زیا موحسین پسپۆڕی ئابوریی عێراقیی لەلێدوانێکی ڕۆژنامەوانیدا ڕایگەیاند، «پێچەوانەی ئەوەی حکومەت بانگەشەی بۆ دەکات، قەبارەی قەرزە دەرەکییەکانی عێراق دەگاتە 60 ملیار دۆلار، ئەوە جگە لەحەوت ترلیۆن دینار قەرزی ناوخۆیی، کە ئەستەمە حکومەت توانای ئەوەی هەبێت تاوەکو کۆتایی ساڵی داهاتوو ئەو قەرزە بداتەوە». لەماوەی ڕابردوودا، مەزھەر محەمەد ساڵح ڕاوێژکاری دارایی سەرۆک وەزیرانی عێراق لەلێدوانێکی ڕۆژنامەوانیدا ڕایگەیاند، «بەھۆی بەزربوونەوەی نرخی نەوت لەبازاڕەکانی جیھاندا، قەرزە دەرەکییەکانی سەر عێراق بۆ 20 ملیار دۆلار کەمبووەتەوە». بەڵام زیا موحسین وتی: «عێراق لەساڵی 2022دا لەڕووی دارایی‌و ئابورییەوە، بووژانەوە بەخۆوە دەبینێت، ئەوەش بەھۆی زیادبوونی خواست لەسەر نەوت‌و زیادکردنی بەرھەمھێنانی نەوت بەقەبارەی 400 ھەزار بەرمیل نەوت لەڕۆژێکدا». نرخی نەوت بۆ ساڵی دهاتوو چۆن دەخەمڵێنرێت؟ ڕاوێژكارێكی كازمی دەڵێت، لە پڕۆژەیاسای بودجەی ساڵی 2022ی عێراقدا نرخی بەرمیلێك نەوت بە 50 دۆلار دانراوە، لەكاتێكدا لەئێستادا نرخی نەوت لە دەوروبەری 70 دۆلاردایە.. لەماوەی ڕابردوودا نرخی نەوتی خاو بۆ نزیكەی 80 دۆلار بۆ هەر بەرمیلێك بەرزبووەوە، بەڵام چەند ڕۆژێكە نرخی نەوت بەردەوامە لەدابەزین و گەیشتووەتە نزیکەی 70 دۆلار، ئەوەش بەهۆی کۆرۆنای گۆڕاوی ئۆمیکرۆنەوە.. مەزهەر محەمەد ساڵح ڕاوێژكاری ئابوری و دارایی مستەفا كازمی سەرۆك وەزیرانی عێراق ڕایگەیاند، ڕەشنووسی پڕۆژەیاسای بودجەی ساڵی 2022ی عێراق ئامادەیە و بۆ یەكەمجارە لەپڕۆژەیاسای بودجەدا پلانی سێ ساڵە دانراوە بۆ پڕۆژەكانی وەبەرهێنان. ڕاوێژكارەكەی كازمی پێشبینیدەكات لە بودجەی ئەمساڵیشدا حكومەت ناچاربێت قەرزبكات بەهۆی ئەوەی كورتهێنان لەبودجەدا بێتەئاراوە. دەشڵێت، “لە پڕۆژەیاسای بودجەی ساڵی 2022ی عێراقدا نرخی بەرمیلێك نەوت بە 50 دۆلار دانراوە، ئەوەش وەك ئامادەكارییەكی پێشوەختە بۆ ئەگەری دابەزینی نرخی نەوت”. بەوتەی مەزهر محەمەد ساڵح، ئەو نرخە گریمانەییە و لەكاتی فرۆشتنی نەوت بەنرخی بەرزتر، داهاتەكەی دەگەڕێتەوە بۆ دەوڵەت و كورتهێنانی بودجەی پێ پڕدەكرێتەوە یاخود خەرجدەكرێت..

عەمار عەزیز.دهۆك تەنیا لەم مانگەدا زیاتر لە 500 دار لەسنوری ناحیەی كانی ماسێ‌ بڕدراون لەلایەن سەربازانی سوپای توركیاوەو شەقامی دروستكردووە بۆ گواستنەوەی دارەكان بۆ وڵاتەكەیان بەپێی وتەی خەڵكی ناوچەكە، ئەنجومەنی پارێزگای دهۆكیش پێشنیار دەكات ئەنجومەنەكەیان و پەرلەمان كۆبوونەوەی تایبەتی لەسەر بكەن. لەمانگی شەشی ئەمساڵدا سوپای توركیا لەناوچەكانی بادینان دەستی كرد بەبڕینەوەی دارەكان كەتێیدا داری تەمەن سەد ساڵەیان بڕیوەو ئەوەش كاردانەوەی ناوخۆیی لێكەوتەوە، پاش شەش مانگ جارێكی دیكە توركیا دەستی كردووەتەوە بەبڕینەوەی دارەكان. رەمزی بەدەل، خەڵكی گوندی هرور سەر بەناحیەی كانی ماسێ‌ لەلێدوانێكدا بە هاوڵاتی وت: « سوپای توركیا لەم مانگەوە جارێكی تر دەستی بەبڕینی دارەكان كردووەتەوە، لەگوندەكانی گێمێ‌ ، زێوكێ‌ و چەند ناوچەیەكی تر كە نزیكەی هەزار داریان بڕیوە، لەهەمووشی ناخۆشتر  هەندێك داری ئەو ناوچانە تەمەنەیان سەرووی 100 ساڵە كە بەداخەوە لەلایەن توركیا بڕاون». رەمزی بەدەل وتیشی: « لەكاتی بڕینی دارەكان خۆیان ڤیدیۆیان تۆماركردووەو دواتر بڵاویان كردووەتەوە كە ئەمەش وەكو بێمنەتی ئەوان دەردەخات، لەهەمان كاتیشدا بێ‌ڕێزی كردنە بەخەڵكی كوردستان». ئەو هاووڵاتییەی گوندی هرور پێشیوابوو توركیا هەر ناوچەیەك داگیربكات بەمۆڵكی خۆی دەزانیت و هەر شتێك لەو ناوچانە بێت بۆ خۆی دەبات و بەهیچ شێوەیەك ئەو ناوچانە رادەستی هەرێم ناكاتەوە كەئەمەش گەورەترین زیانە بەخەڵكی سنوری قەزای ئامێدی. «هەر ناوچەیەك بیانەوێت دار ببڕن دەتوانن، چونكە هیچ كەس و لایەنێك نایەتە سەرخەت، وابڕوات تەواوی سروشتی ناوچەكە تێكدەدەن، بەشێك لەو دارانەی دەیبڕن بۆ خۆگەرمكردن بەكاریدەهێنن و بەشێكی تر دەگوازنەوە بۆ توركیا، ئەویش لە رێگای ئەو شەقامانەی كە دروستیان كردووە لەنێوان خاڵە سەربازییەكانی خۆیان و شارەكانی باكوری كوردستان و بەئاسانی دار دەگوازنەوە « رەمزی بەدەل وادەڵێت. موختاری گوندی هرور دەڵێت سوپای توركیا نۆ خاڵی سەربازی لەسنورەكەیاندا جێگیركردووە. ئازاد ئەدیب، موختاری گوندی هرور لەلێدوانێكدا  بە هاوڵاتی وت:» سوپای توركیا نۆ خاڵی سەربازی لەسنورەكەمان جێگیركردووە، ئەو سەربازانە كە زۆرینەیان خەڵكی پارێزگاكانی باكوری كوردستانن خۆیان قسەیان لەگەڵ ئێمە كردووە، وتیان ئێمە بۆ هەر خاڵێكی سەربازی 500 تەن دار دابین دەكەین لەوەرزی سەرما بەكاریدەهێنن بۆ خۆگەرمكردنەوە، ئەو دارانە هەموویان لەناوچەكانی ئێمەیان بڕیوە ، دار هەبووە تەمەنی سەرووی 100 ساڵ بووەو بڕاوە». موختیاری گوندی هرور، باسی لەوەشكرد كە ئەم هاوینە 50 خێزان لەناو گوندی هروردا دەژیان، ئێستا ژمارەیان كەمبووتەوە بۆ 23 خێزان، لیژنە هاوبەشەكەی پەرلەمانی عێراق و پەرلەمانی كوردستان هیچیان نەكردووە، تەنیا لەو رۆژانە چەند قسەیەكیان كرد  وتیان بە دواداچوون بۆ كێشەكانتان دەكەین، بەڵام هیچ ئەنجامی نەبووە «. قایمقامی قەزای ئامێدی دەڵێت زانیاری نییە لەچ ناوچەیەك داربڕینەوە هەیەو قەبارەكەی چەندە. وارشین سەلمان، قایمقامی قەزای ئامێدی لەلێدوانێكدا بە هاوڵاتی وت: « چەند مانگێكە وەك قایمقامی قەزای ئامێدی دەستبەكاربووم، بۆیە نازانم لەچ شوێنێك دار هاتوونەتە بڕین یان قەبارەی ئەو دارانە چەندە، ئەمە پێویستی بە ڵێكوڵینەوەیەكی وردو مەیدانی هەیە». ناوبراو ئەوەشی خستەڕوو كە ئەنجامی لیژنەكەی پەرلەمانی عیراق هیچی لێی دیارنەبووە بۆ پرسی قەرەبووكردنەوە و بۆردوومانكردنی ناوچەكە هەمووی بەشێوەی راپۆرتێك ئاراستەی لایەنە پەیوەندیدارەكان كراوە. لایەنە پەیوەندیدارەكانی پارێزگای دهۆك خۆیان لەقەرەی بڕینی دارەكانی ناوچەكانی بادینان نادەن. سەباح عەلی ، ئەندامی ئەنجومەنی پارێزگای دهۆك لە فراكسیۆنی یەكگرتوو لەلێدوانێكدا بە هاوڵاتی وت: « ئەم پرسە لەدەرەوەی دەسەڵاتی ئەنجومەنی پارێزگای دهۆكدایە، بابەتەكە پەیوەستە بەدوو وڵاتەوە پێویستە لەسەر ئاستی باڵا وەكو سەرۆكایەتی حكومەتی هەرێم و پەرلەمانی كوردستان قسە لەسەر پرسی داربڕین بكەن، ئێمە بەدواداچوونمان كردووەو راپۆرتیشمان ئاراستەی لایەنە پەیوەندیدارەكان كردووە، بەڵام هیچ سوودی نەبووە «. سەباح عەلی پێشیوابوو دەبوایە ئەنجومەنی پارێزگای دهۆك دانیشتنێكی تایبەتیان لەسەر پرسی داربڕین بكردایە لەلایەن سوپای توركیاوە، وتیشی:» هەموومان لەسەر ئەو پرسە كەمتەرخەمین، پێشنیار دەكەم پەرلەمانی كوردستان و ئەنجومەنی پارێزگای دهۆك دانیشتنی تایبەت لەسەر پرسی داربڕین بكەین تا زیاتر ژینگەی كوردستان تێكنەدرێت».

هاوڵاتی ئەمڕۆ پێنجشەممە بەهۆی دووکەڵی خەڵووزەوە، دایکێک و چوار منداڵی لە گوندێکی نزیک ئاکرێ خنکاون و ئێستا تەرمەکەیان لە نەخۆشخانەی ئاکرێیە. كەسێی نزیكی قوربانیەكان بە هاوڵاتی وت:" رووداوەکە لە گوندی قوپکی سەر بە شارۆچکەی گرەسێنی ئاکرێ روویداوە، دایکەکە و چوار منداڵەکەی لە خەودا بوون و بەهۆی ئەوەی خەڵووزیان کردووەتە نێو تەنەکەیەک و دواتر ئاگرەکەی کوژاوەتەوە و بووەتە دووکەڵ، خنکاون. وتیشی:" یەکێک لە منداڵەکان تەمەنی 28 ساڵە و خاوەنپێداویستیی تایبەتە، سێ منداڵەکەی دیکەش یەکیان لە پۆلی سێی بنەڕەتی بووە و ئەوی دیکەش لە پۆلی پێنج . بەگوتەی ئەو سەرچاوەیە بۆ رووداو پیاوی خێزانەکە پێشمەرگەیە و لە دەوام بووە. ناو و تەمەنی دایک و منداڵەکانی 1- بیلمەس مستەفا، تەمەن 42 ساڵە 2- رەوان عوزێر خدر، تەمەنی 9 ساڵە  3- موراد عوزێر خدر، تەمەنی 11 ساڵە 4- سەعد عوزێر خدر، تەمەنی 28 ساڵە 5- خەلات عوزێر خدر، تەمەنی 12 ساڵە 

  هاوڵاتی نوێترین داھێنانەکانی ئاسیاسێڵ؛ “Yooz” لاوان دڵخۆش دەکات لە میانەی ئاھەنگی دەستپێکە گەورەکەی وئاشکراکردنی تایبەتمەندییە بێشومارەکانی بەغدا، 22 کانونی یەکەم (دیسەمبەر) 2021 – شاری بەغدا شەوی رابردوو ڕاگەیاندنی پلاتفۆرمی YOOZ ی بەخۆیەوە بینی لە میانەی بۆنەیەکی زۆر گەورە ودڵخۆشکەردا کە بۆ ئەو مەبەستە سازکرابوو وبووە مایەی سەرسامبوونی گەنجانى عێراق. بۆ یەکەمجار ولەلایەن ئاسیاسێڵەوە، کە پێشەنگی کۆمپانیاکانی پەیوەندییە لە عێراق وگەورەترین پاڵپشتی گەنجانە، پەردە لەسەر پلاتفۆرمی YOOZ لادرا. ئەم داھێنانە بێوێنەیە بە تازەترین پلاتفۆرمی بێهاوتا ھەژماردەکرێت کە ئاسیاسێڵ پێشکەشی لاوانی دەکات کە بە تایبەتی بۆ گەنجانی عێراق دیزاینکراوە. ئەوەی ئاهەنگەکەی ڕازاندبووەوە ئامادەبوونی ژمارەیەكی زۆر بوو لە لێپرسراوانی حکومی ودیبلۆماسی وکەسانی بەناوبانگ وخاوەن کاریگەریی، سەرەڕای ئامادەبوونی 15000 میوان کە بە خزمەتگوزاریی YOOZ ئاشناکران؛ کە ئەویش سیمکارتێکی ئەلکترونییە بوار بۆ بەکارهێنەرانی دەڕەخسێنێت کۆنترۆڵی تەواوەتی ئەو خزمەتگوزارییانە بکەن کە لە بەرامبەریدا پارە دەدەن، ئەمە بێجگە لە چەندین تایبەتمەندی کە بێشومار لە پێناو دابینکردنی پێویستییەکانی گەنجانی عێراق. بەڕێز عامر سونناع، بەڕێوەبەری جێبەجێکار کۆمپانیای ئاسیاسێڵ خۆشحاڵی خۆی بەرانبەر بە دەسپێکی ڕاگەیاندنی خزمەتگوزاریی YOOZ دەربڕی و لە وتەیەکیدا بەو بۆنەیەوە وتی: "زۆر خۆشحاڵین کە لە ناوجەرگەی بەغدای پایتەختەوە خزمەتگوزاریی Yooz پێشکەش دەکەین. بە ڕادەی گرنگی بەغدای پایتەخت بۆ عێراق، پلاتفۆرمی Yooz نوێنەری ڕۆحی ئەو گەنجانەیە کە لە هەوڵدان بۆ شەفافیەت و کۆنترۆڵکردنی تەواوەتی. لاوان توێژێکی هەمەچەشنن لە ڕووی حەز وئاوات وپێویستییەکانیانەوە، ئێستا سەربەستی تەواویان هەیە بۆ هەڵبژاردنی پاکێجەکانی تایبەت بە خۆیان وسوود وەرگرتن لەو بژاردە وتایبەتمەندییە بێسنوورانەی ئەو پاکێجانە دەستەبەری دەکەن بەوپەڕی شەفافیەتەوە، وە بەباشی دەزانن هەر دینارێك کە خەرجی دەکەن بۆ کوێ دەچێت. YOOZ بەڵێنی ئەوە دەدات کە پاڵپشتی هەمیشەیی لاوان دەبێت، ئەوان پاکێجگەلێكیان دەویست کە بە جۆرێك دزاینکرابێت لەگەڵ پێویستییەکانیاندا بگونجێت، ئێمەش گوێمان بۆ ڕاگرتن و ئەمڕۆ هەستاین بە پێشکەشکردنی. ئێستا گەنجان ئەتوانن کۆنتڕۆڵی خەرجکردنی ئەو پارەیە بکەن کە لە پاکێجەکاندا سەرفی دەکەن. لەم پلاتفۆڕمەدا گەنجان دەتوانن بە خواستی خۆیان پاکێجەکانیان بۆ پەیوەندی، ئینتەرنێت و کورتەنامە وهەروەها کارتی MOODی تایبەت بە خۆیان بەکاربهێنن وچێژ وەربگرن لە بەشداریکردنی بێبەرامبەر لە دڵخوازترین ئەپلیکەیشنەکانی فیلم و گۆرانی ویارییە تایبەتەکان لە فرۆشگەی Play Store، ئەمە بێجگە لە هەڵبژاردنی ژمارەی مۆبایلەکانیان! ئامانجمانە خزمەتی بەشداربووانمان بکەین لە ڕێی دابینکردنی پشتگیریی تەکنیکی وپڕۆژەکانی بەرپرسیارێتی کۆمەڵایەتی کۆمپانیاکان کە دەتوانێت ڕەوشی کۆمەڵگە باشتربکات وشارەزایی ومەعریفەش زیاتر بکات. لە داهاتووشدا دەستپێشخەری زیاترمان دەبێت کە شوێنپێی دەستپێشخەرییەکانی ڕابردوومان هەڵدەگرن لە ڕووی جوانی و نایابی وگشتگیرییەوە." لەم ڕووداوە مەزنەدا، کۆمپانیای ئاسیاسێڵ هەر تەنها تەکنەلۆجیای مۆدێرنی بواری پەیوەندییەکانی پێشکەش نەکرد، بەڵکو ڕووداوێکی سەرنجڕاکێش وگرنگی خستەڕوو ئەویش ئەوە بوو کە ئاهەنگەکە بە دەسپێکێکی سەرنجڕاکێش وپڕجۆش وخرۆش دەستیپێکرد؛ بە دەرکەوتنی شەش دەفژەن لە هەوادا کە دەستپێکردنی بۆنەکەیان ڕاگەیاند وچەند نمایشێکی ڕووناکی ڕەنگاوڕەنی لێزەریی لەخۆگرتبوو کە پێشتر لە وێنەی نەبووە. تایبەتمەندییە زۆرەکانی YOOZ لە ڕێگەی نمایشێکی سەرسوڕهێنەرەوە لە پێشەکی بۆنەکەدا ڕوونکرانەوە کە لەسەر ستەیجی شانۆکە پێشکەشکرا بە بەکارهێنانی تەکنەلۆجیای هۆڵۆگرام وسەماکارانی شاراوە کە بە تایبەتی هاتبوون بۆ پێشکەشکردنی نمایشەکان لەم بۆنە گرنگەدا وبە لۆگۆی YOOZ ـەوە. وە مەراسیمی ئاهەنگەکە بەردەوام بوو بە ئامادەبوونی هونەرمەندی عێراقی ستار سەعد کە بەدرێژای شەو جۆشوخرۆشی جەماوەری ئامادەی ئاهەنگەکەی زیاترکرد وجەوی ئاهەنگەکەی خۆشترکردبوو. مەراسیمی ڕاگەیاندنی پلاتفۆرمەکە ئەو ڕاستییەی سەلماند کە کۆمپانیای ئاسیاسێڵ وەکو کۆمپانیایەکی پێشەنگی تەکنەلۆجیا بەردەوامە لە بەخشین لە ڕووی دابینکردنی پێداویستییەکانی گەنجانەوە وتوانیویەتی بەدجیتاڵکردن بهێنێتە ناو سەرجەم کایەکانی ژیانەوە. YOOZ سەرەتای سەردەمی تەکنەلۆجیای دیجیتاڵی داهێنەرانەیە بۆ گەنجان. لە ئاهەنگەکەدا 15000 میوان کۆدی QR یان سکان کرد کە لەسەر شاشەیەکی زەبەلاح دەرکەوتبوو ودەستبەجێ ئەپلیکەشنی YOOZ یان دابەزاند وئەم ئەزموونە تازەیان تاقیکردەوە. سیمکاری YOOZ ئێستا بەردەستە بۆ هەر کەسێک کە بیەوێت دەستبکات بەم ئەزموونە دیجیتاڵیە پێشکەوتووە نایابە. دەربارەی ئاسیاسێڵ ئاسیاسێڵ "کۆماندەکاتەوە"، دابینکەری سەرەکی خزمەتگوزاریى پەیوەندییەکانی مۆبایل و خزمەتگوزارییە دیجیتاڵییەکانە لە عێراق وله‌ 1ى كانونى دووەمی 2021 ــەوە ژماره‌ى به‌شدرابووی ڕەزامەندی14.7 مليۆنی تێپەڕاندووە. ئاسياسێڵ وەکو یەکەم کۆمپانیاى خزمەتگوزاریى مۆبایل ناسێنراوە لە عێراق، وە یەکەم کۆمپانیاشە کە تۆڕەکەی هەموو بەشەکانی عێراق دابپۆشێت وخزمەتگوزای 4G بە کوالیتی یەکی بەرز لە سەرتاسەری سەرجەم پارێزگاکانی عێراق دابینبکات. تۆڕى ئاسياسێڵ زیاتر 99% ى دانيشتوانى عێراق ده‌گرێته‌وه‌، ئه‌مه‌ش وا ده‌كات كه‌ تۆڕه‌كه‌ى ببێته‌ فراوانترين تۆڕى مۆبايل له‌ بەرامبەر دوو كۆمپانيایەکەی تری مۆبايل له‌ عێراقدا. ئاسیاسێڵ شانازی بەوەوە دەکات کە لە کانونی دووەمی 2015 ــەوە بە باشترین دابینکەری خزمەتگوزاری ئینتەرنێت دادەنرێت کە باشترین تۆڕی پەیوەندی بە بەرزترین کوالیتی لە عێراق دابیندەکات. لە ناوەڕاستی ساڵی 2021، ئاسیاسێڵ وەکو خێراترین خزمەتگوزاری 4G لە عێراق لەلایەن Speedchecker® وگشتگیرترین ڕووماڵی تۆڕی ئینتەرنێت لە Ookla ® ـەوە دەستنیشانکرا. بۆ زانیاری زیاتر سەردانی ئەم لینکە بکە: www.asiacell.com

کاکەلاو عەبدوڵا ئەو سیاسەتمەدارەی گوژمێکی گەورەی بە ئابوری تورکیاداو گەیاندییە ترۆپک بەجۆرێک ژیانی خەڵکی وڵاتەکەی بووژاندەوەو بەجۆش و خرۆشەوە ستایشیان دەکردو پێیان هەڵدەدا، ئێستا هەر هەمان سیاسەتمەدار بە سیاسەتە ئابورییەکانی دەستی خستووەتە بینەقاقای هاووڵاتیانی وڵاتەکەی و خەڵکی تورکیا گەشتوونەتە ئاستێک کە چەندین کاتژمێر سەرە دەگرن بۆ کڕینی نانی هەرزان. رۆژانە لەتورکیا خەڵک لەسەرەی ناندا چەندین کاتژمێر بەسەردەبەن تەنها بۆ ئەوەی بە پارەیەکی هەرزانتر بیکڕن و ئەو بڕە کەمەی دەمێنێتەوە لە شتێکی تردا خەرج بکەن بۆ ئەوەی بەرگە بگرن لەو دۆخە سەختە ئابورییەی تووشی بوون. تا دێت لیرەی تورکی بەهای خۆی لەبەرامبەر دۆلاردا لەدەستدەدات و ئەمەش ژیانی هاووڵاتیانی تورکیای سەخت کردووە چونکە ئیتر پێداویستییە سەرەتاییەکانی رۆژانەیان پێ ناکڕدرێت و رۆژ لەدوای رۆژ نرخ زیاتر بەرزدەبێتەوە. بەهۆی سیاسەتە ئابورییەکانی رەجەب تەیب ئەردۆغان، سەرۆکی تورکیا، لیرەی تورکی لەمساڵدا لەسەدا ٥٠٪ی بەهاکەی لەدەستدا کە بەشیکی زۆری لەمانگی رابردوودا بوو بە لەدەستدانی لەسەدا ٣٠٪ بەهاکەی لەبەرامبەر دۆلار، پێش ئەوەی لە رۆژی سێشەممەی رابردوودا لەسەدا ٢٥٪ی بەهاکەی بۆ گەڕایەوە دوای وتارەکەی سەرۆکی تورکیا کە داوای لە هاووڵاتیان کرد پارە هەڵگیراوەکانیان بە لیرە دابنێن و ئەمەش بووە هۆی فرۆشتنی یەک ملیار دۆلار لەبازاڕی ئاڵوگۆڕی دراودا و لەئەنجامدا یەک دۆلار لە ١٨ لیرەوە گەیشتە ١٢ لیرە. سەرە بۆ نانی هەرزان لە گەورە شاری ئەستەمبوڵ خەڵک بە کاتژمێر سەرە دەبەستن بۆ کڕینی نانی هەرزان، ئەو نانەی لەڕێی پرۆگرامی «نانی گشتی» حکومەتەوە دابین دەکرێت بۆ هاووڵاتیان. لە ئەستەمبوڵ هەزارو ٥٠٠ کۆشک ئامادەکراوە بۆ دابەشکردنی ئەم نان و سەمونە هەرزانانە کە هەر دانەیەک بە یەک لیرەو ٢٥ قروشە کە دەکاتە نۆ سەنت لەکاتێکدا نانێکی ئاسایی لە شوێنی تر بە دوو لیرەو ٥٠ قروشە واتە ١٨ سەنت. هەرچەندە جیاوازییەکە زۆر نییە، بەڵام ئەو پارەیەی دەمێنیتەوە زۆرە بۆ هەزار دانیشتووی ئەستەمبوڵ. نیازی تۆپراک یەکێکە لەو هەزارەها دانیشتووەی سەرەی بۆ نانی هەرزان گرتووە و دەڵێت: هەمووشتێک گرانە، هەر لە خواردنەوە بۆ نان، لەکراسەکەتەوە بۆ ئەو گۆرەوییەی لەپێی دەکەیت. تۆپراک خانەنشینێکی تەمەن ٧١ ساڵە و بۆ جەزیرەی ئینگلیزی قسەی کردووە و باس لەوە دەکات مووچەی خانەنشینییەکەی بەشی خێزانەکەی ناکات. «مووچەی خانەنشینییەکەم تەنها ٨٠٠ لیرە (٥٨ دۆلار)ە، بۆیە ئەوە بەس نییە بۆ ئەوەی لەم رۆژانەدا پێی بژیت»، تۆپراک وای وت. «ئێمە چوار کەسین لە ماڵەوەو کرێی خانوەکەمان دوو هەزار لیرە (١٤٠ دۆلار)ە، هەر یەکێکمان لانیکەم رۆژی نانێک دەخۆین، بۆیە بەنیازم چوار نان لێرە بکڕم، دەبێت ئەم ماوەیە چەنێک بتوانیت پارە خەزن بکەیت»، تۆپراک وا دەڵێت. لەساڵی ٢٠٠٣ەوە پارتەکەی ئەردۆغان لەدەسەڵاتدایە و سەرکەوتنتە یەک لەدواییەکەکانی بەشێکی زۆری بۆ ئەو گەشە ئابورییە دەگەڕێتەوە کە ئەردۆغان وەک سەرۆک وەزیران و سەرۆکی وڵات بۆ تورکیای بەدەستهێنا. قەدری تەستان، زانایەکی باڵای بانکی ئەڵمانی مارشال فەند بە رۆژنامەی نیویۆرک تایمزی ئەمریکی راگەیاند، «تورکیا لەدەیەی یەکەمی حوکمی ئەردۆغاندا بە موعجیزە لێکدەدرایەوە.» هەژاری لەسەدا ٥٠% کەمی کرد، ملیۆنەها کەس لە چینی هەژارەوە هاتنە چینی مامناوەندو وەبەرهێنی دەرەکیش بەپەرۆش بوون کە پارە بخەنە قەرزەوە. بەڵام ئێستا هەڵئاوسان لەوڵاتەکەدا گەیشتووەتە سەروو لەسەدا ٢١٪ و لیرە هێزی خۆی لەدەستداوەو تا دێت هاووڵاتیان کەمتر شتیان پێ دەکڕدرێت. بەهۆی کەمکردنەوەی سوودی قەرزی بانەکەکانەوە ئەردۆغان رەخنەی زۆری لێدەگیرێت لەلایەن بازرگانان و ئۆپۆزسیۆنەوە بەڵام سەرۆکی تورکیا دەڵێت ئەم سیاسەتەی لەماوەی درێژخایەندا وڵاتەکەی وا لێدەکات لەسەر پێی خۆی بوەستێت و پشت بەکەلوپەلی دەرەوە نەبەستێت، هەروەها گەشەی ئابوریش زیاد دەکات. بانکی ناوەندی لە ماوەی سێ مانگدا سوودی قەرزی لە لەسەدا ١٩٪ەوە کەمکردووەتەوە بۆ لەسەدا ١٤٪ ئەمەش بەهای لیرەی تورکی بەتەواوی دابەزاندووە و بووەتە داڕمانی ئابوری وڵاتەکە. بە کەمکردنەوەی سوودی قەرزی بانکەکان، ئەردۆغان باس لەوە دەکات کە بەکاربەران بەپەرۆشتر دەبن بۆ بازاڕکردن و بزنسەکان زیاتر قەرز دەکەن لە بانەکەکان و زیاتر وەبەرهێنان بە پارەوە دەکەن و هەلی کاریش زیاتر دەبێت. ئەردۆغان دەشڵێت ئەگەر لیرە بەهاکەی لەبەرامبەر دۆلار لەدەستبدات، هەناردەی تورکیا هەرزانتر دەبێت و وا لە بەکاربەرانی دەرەوە دەکات زیاتر بکڕن. ئەوە تا رادەیەک راستە، بەڵام باجێکی قورسیشی لەگەڵە. تورکیا زۆر پشت بە هاوردەی وەک پارچەی ئۆتومبیل و دەرمان و سووتەمەنی و چەندین شتی تر دەبەستێت لە ماددە خاوەکانی تر. کاتێک لیرە بەهای لەدەست دەدات، ئەو بەرهەمانە پارەی زیاتریان تێدەچێت بۆ کڕین. لەهەمان کاتدا سیاسەتەکەی ئەردۆغان وا لە وەبەرهێنەرانی دەرەوە دەکات کە بترسن و وەک پێشتر قەرز نەدەنە بانکەکانی تورکیا چونکە متمانەیان بە لیرە نەماوە. لەچاوپێکەوتنێکی تەلەڤزیۆنیدا ئەردۆغان رایگەیاند، «درەنگ یان زوو، هەروەک چۆن کاتێک دەسەڵاتم وەرگرت هەڵئاوسانمان گەیاندە لەسەدا ٤٪، هەر بەو جۆرە جارێکی تر کەمی دەکەینەوە، بەڵام ناهڵێم هاووڵاتیان و گەلەکەم لەژێر سوودی قەرزدا تێکبشکێن.» هەڵئاوسان لەساڵی ٢٠١١دا کەمبووەوە بۆ لەسەدا ٤٪ ، کاتێک ئەردۆغان سەرۆک وەزیران بوو، بەڵام لەوکاتەوە بەرزی بەخۆیەوە بینیوەو تەنها لە مانگی رابردوودا بەهۆی نزمبوونەوەی بەهای لیرەوە هەڵئاوسان لەسەدا ٣.٥٪ بەرزبووەوە و بەپێی ئاماری حکومەت، بەکۆی گشتی گەیشتە سەروو لەسەدا ٢١٪، شارەزایانی ئابوریش دەڵێن ئەگەر ئەم دۆخەی تورکیا بەردەوام بێت هەڵئاوسان دەگاتە لەسەدا ٣٠٪. رەخنەگرانی حکومەت دەڵێن ئەو رێژەیە زۆر زیاترە کە حکومەت دایناوە. شارەوانی ئەستەمبوڵ، کە لەلایەن سەرۆک شارەوانی ئەکرەم ئیمامئۆغلۆی سەر بە پارتی ئۆپۆزسیۆنی گەلی کۆماری (جەهەپە)ەوە بەڕێوە دەبرێت، رێژەی خۆی لەسەر هەڵئاوسان بڵاوکردووەتەوە و دەڵێت خەرجی ژیانکردن لەشارەکەدا لەسەدا ٥٠٪ بەرزبووەتەوە لەساڵێکدا. بەپێی ئۆفیسی ئاماری ئەستەمبوڵ، نرخی گەنم لەسەدا ١٠٩٪، رۆنی گوڵەبەرۆژە لەسەدا ١٣٧٪، کلێنس لەسەدا ٩٠٪، شەکر لەسەدا ٩٠٪، هەروەها غازی سروشتی لەسەدا ١٠٢٪ بەرزبوونەتەوە. هاووڵاتییەکی تورکی کە لەسەرەی ناندا دەوەستێت و پیشەکەی کارەباچییە، دەڵێت: خەڵک لە ئازاردا دەژین، من ئێستا ناتوانم پارەی تەواوەتی بەدەست بهێنم بۆ ئەوەی پێی بژین. ئەو کارەباچییە بۆ رۆژنامەی نیویۆرک تایمز قسەی کردووە و باس لەوە دەکات مووچەی مانگانەی دوو هەزار و ٩٠٠ لیرە  (٢١٧) دۆلارەو کرێی خانووەکەی لەسەروو دوو هەزار لیرە (١٥٠ دۆلار)ەوەیە. نانەواخانەو سەمونخانەکان بوونەتە داردەستی سیاسەتمەدارەکان نان بەشێکی گرنگی ژیانی هاووڵاتیانی تورکیایە و بەپێی ئاماری یەکێتی پیشەوەرانی نانەواخانەکان هەر هاووڵاتییەک ساڵانە ٢٠٠ بۆ ٣٠٠ کیلۆگرام نان یان سەمون دەخوات. ئەکرەم ئیمامئۆغلۆ، سەرۆک شارەوانی ئەستەمبوڵ و سەر بەپارتی جەهەپە کە گەورەترین پارتی ئۆپۆزسیۆنە، بەرهەمهێنانی «نانی گشتی» زیادکردووە بۆ ٢ ملیۆن و ٥٠٠ هەزاری رۆژانە لەیەک ملیۆن ٥٠٠ هەزار نانی رۆژانەوە. خاوەنی سەمونخانەکان دەڵێن لە دوولاوە فشاریان دەکرێتە سەر و ئەگەر بەوجۆرە بەردەوام بێت تووشی مایەپووچی دەبنەوە لەسەر شەڕی سیاسی لایەنە جیاوازەکان. حکومەتی تورکیا فشار دەخاتە سەر نانەواخانە و سەمونخانەکان کە بەهەرزانتر نان و سەمون بفرۆشن لەکاتێکدا رۆژ لەدوای رۆژ نرخی ئاردو دانەوێڵەو غاز و کارەبا بەرز دەبنەوە. «من ناتوانم بزنسەکەم بەرەوپێش ببەم، نرخی ئارد تا دێت بەرز دەبێتەوە»، ئەحمەد ئوجار، خاوەنی سەمونخانەیەک لەئەستەمبول ئەمەی بە نیویۆرک تایمز وت. ئوجار دەشڵێت، «ئێمە لە دوو لاوە لێمان دەدرێت، شارەوانی نانی هەرزان دەفرۆشێت بۆ راکێشانی دەنگ، حکومەتیش نرخی نان بە دابەزیوی دەهێڵیتەوە بۆ هێشتنەوەی دەنگەکانی». جگە لەمانەش لە هەندێک کەرت و پیشەسازی تردا مووچەی کارمەندان دوادەخرێت و پاشەکەوت دەکرێت. گونای ئەکیل، هاووڵاتییەکی ئاسایی تورکیا بە رۆژنامەی گاردیانی بەریتانی راگەیاندووە، هاوسەرەکەی لە کارگەیەکی دیزاینکردنی چێشتخانەدا کاردەکات و موچەیان بەنیوە پێدەدرێت. ئەکیل لەکاتی کڕینی شتومەک لە سوپەرمارکیتێک لەلایەن گاردیانەوە چاوپێکەوتنی لەگەڵ کراوەو ئاماژەی بۆ ئەو شاتنە کردووە کە کڕیونی کە ئەوانیش کیلۆیەک پیازو کەلەرمێکی گەورە بووە لەگەڵ ماست و نان. «بۆ ئێوارە ئەمەمان هەیە، نان و ماست و سوپی کەلەرم،» ئەکیل وای وت. «ئێستا هەموو شتێك گرانە، بەحاڵ دەتوانین خۆمان بژێنین، بۆ ئەوەی لە پارەی کرێچییەتی رزگارمان ببێت ئێستا لەگەڵ ماڵی خەزروم دەژین»، ئەکیل وادەڵێت. تەنانەت ئێستا بەشێکی زۆری لایەنگرانی ئەردۆغان بێهیوا بوون و دەڵێن چیتر دەنگ نادەن، ئەو لایەنگرانەی کە ١٠ ساڵ لەمەبەور بەهیواوە دەنگیان دەدا بۆ داهاتوویەکی رۆشنتر. «من ئێستا بۆ کار دەگەڕێم، ناتوانم قەرزەکانم بدەمەوە... هیچ چارەسەرێک نییە و خەڵک بێزاربوون، چەندین ساڵ بۆ (ئەردۆغان) دەنگمدا، بەڵام تەماشاکەن ئیتر ئەو ناتوانێت خۆی رزگار بکات»، هاووڵاتییەکەی شاری کۆنیا بەناوی سەریکایا ئەمەی بە ئاژانسی رۆیتەرز وت. بڕیارە لەساڵی ٢٠٢٣ هەڵبژاردنی گشتی لەتورکیا ئەنجامبدرێت و بۆ یەکەمجار لەمساڵدا لە چەند راپرسییەکی چەند ناوەندێکی باوەڕپێکراوی وڵاتەکە پارتە ئۆپۆزسیۆنەکان دەنگیان زۆرتر هێناوە یان پارتی دادو گەشەپیدان (ئەکەپە)ی ئەردۆغان دەنگەکانی بەڕێژەیەکی بەرچاو کەمی کردووە کەئەمە یەکەمجارە شتی لەوجۆرە رووبدات لەساڵی ٢٠٠٣ەوە. «هەرگیز هێندە پشتگیری  ئەوەندە کەممان نەدیوە بۆ ئەکەپە لە رابردوودا، بڕوایەکی بەهێز هەیە کە لە ٢٠٢٣دا گۆڕانکارییەکی سیاسی روودەدات»، سینان ئۆڵگن، لە ناوەندی تووێژینەوەی ئابوری و سیاسەتی دەرەوە  لەئەستەمبوڵ ئەمەی بە ئاژانسی رۆیتەرز وت.

سەركۆ جەمال وەزارەتی كارەبای حكومەتی هەرێمی كوردستان بۆ رێكخستنەوەو چاكسازی و دادپەروەری لەپێدانی كارەبا پێوەری زیرەكی وەك تاكە چارەسەر داناوە كە لەئێستادا لەكۆی یەك ملیۆن و 700 هەزار هاوبەشی كارەبا یەك ملیۆن و سەد هەزار هاوبەش تەنها 40 ئەمپێر كارەبایان پێدەدرێت. وەزارەتی كارەبا لەكابینەی نۆیەمی حكومەتی هەرێمدا دەستی كرد بەدانانی پێوەری زیرەك بۆ هاوبەشانی كارەبا تا دادپەروەری لەدابەشكردنی كارەبادا بێتەدی. شاخەوان ئەحمەد، كە هاووڵاتیەكی دانیشتووی ناحیەی تەكیەیە بۆ هاوڵاتی وتی: "تائێستا پێوەرەكەمان هیچ كێشەیەكی نەبووە، بەڵام ماوەیەكی زۆر نییە لەناحیەكەمان خراوەتەكار". هاووڵاتیەكی دیكە بەناوی گۆران وەهاب لەگەڕەكی بەختیاری سلێمانی بۆ هاوڵاتی وتی:" پێوەرەكە هیچ كێشەیەكی نەبووە تائێستا بەڵام وەك ئەوەی بڵاوكراوەتەوە نابێت لە 40 ئەمپێر زیاتر بەكاربهێندرێت ئەگەرنا هەڵدەستێتەوە". بەڵام هاووڵاتیەكی دیكە بەناوی محەمەد عیزەدین، بۆ  وتی :"تائێستا چەند جارێك تووشی كێشەی پێوەری زیرەك بووین بەوەی چەند ئامێرێك پێكەوە كاربكات پێوەرەكە هەڵدەستێتەوە و بۆ ماوەی چەند دەقیقەیەك یاخود زیاتر هەڵنابێتەوە". پێوەری زیرەك دراوەتە سێ كۆمپانیاو ئەوانیش لەڕێگەی "مقاول" بەشێكی كارەكەیان ئەنجامداوە، حكومەتی هەرێمیش بەپێی چەند گرێبەستێكی جیاواز ئەو كارەی ئەنجامداوە. سەبارەت بەو كێشەیە پێشتر وەزارەتی كارەبای حكومەتی هەرێمی روونكردنەوەیەكی بڵاوكردەوە كە تێیدا هاتووە: "ئەو هاوبەشانەی كارەبا كە پێوەری زیرەكیان بەهۆی بارزۆری (بەكارهێنانی زیاتر لە 40 ئەمپێر) یان هەر گرفتێی دیكە دەكوژێتەوەو  پاش 250 چركە ناگەڕێتەوە، لەبەر بوونی گرفت لەهێڵی ساردی كارەباكەیانە". وتەبێژی وەزارەتی كارەبای حكومەتی هەرێم دەڵێت:" ئامانجمان لەدانانی پێوەری زیرەك بۆ دابینكردنی 24 كاتژمێر كارەبایە بەهاوبەشانی كارەبا". ئومێد ئەحمەد وتەبێژی وەزارەتی كارەبای حكومەتی هەرێم لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتی وت:" ملیۆنێك و 100 هەزار پێوەری زیرەك بۆ هاوبەشانی كارەبا بەستراوە لەكۆی ملیۆنێك و 700 هەزار هاوبەشی كارەبا، ئەمە قۆناغی یەكەمە لەقۆناغی دووەمدا ئەو پێوەرانە كە بەستراون بەسەنتەری كۆنترۆڵەوە كۆمەڵێك تایبەتمەندی هەیە دەكەوێتەگەر كە چەند ئۆپشنێكی هەیەو دەتوانیت چەند كارێكی پێ ئەنجامبدەیت، ئێمە تائێستا تەنیا یەك كارمان پێكردووە كە ئەویش سنورداركردنی كارەبایە". ناوبراو باسی لەوەشكرد كە دانانی پێوەری زیرەك كاریگەری هەبووە كەساڵی رابردوو  350 فیدەر ئۆڤەرلۆدیان هەبووە، بەڵام ئەمساڵ بەشێوەیەكی بەرچاو كەمبووەتەوە، بەڵام ئەگەر پرۆژەكە تەواو ببێت ئەوكات هەموو شتێك رێكدەخرێت، وتیشی:"پلانەكە بۆ ئەوەیە كە وەزارەتی كارەبا 24 كاتژمێر كارەبای نیشتیمانی بەهاوبەشانی كارەبا جێبەجێ بكات". "هەركاتێك كارەبای نیشتمانی زیاتر بێت كاری مۆلیدە ئەهلیەكان كەمدەبێتەوە ئامانجەكەمان ئەوەیە كارەبای نیشتیمانی بكەینە 24 كاتژمێری تا كارمان بەمۆلیدەی ئەهلی نەمێنێت، بۆ ئەوەش ماستەرپلانمان هەیە، بەڵام كێشە گەورەكە ئەوەیە پلان دادەنێین و هەموو شتێك رێكدەخەین بەڵام بارودۆخی دارایی و نەبوونی پارە و سوتەمەنی هەموویت لێ تێكدەدات"، وتەبێژی وەزارەتی كارەبای حكومەتی هەرێم وا دەڵێت. هاوكات سیروان محەمەد، وتەبێژی بەڕێوەبەرایەتی كارەبای سلێمانی لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتی وت: "ئەو پێوەرانەی بۆ ماڵان دانراوە پێی دەوترێت تۆڕی زیرەك بۆ سەر فیدەرو گۆڕەر(محاویلە) و عەمودەكانیش دادەنرێت و 40 ئەمپێرە، تائێستا پرۆژەكە 70٪ ی جێبەجێكراوە و لەبەرئەوەش كە زستانە پێوەرەكە لەسەرەتاوە كێشەی دەبێت، زۆر كەس پەیوەندی بەوەزارەتی كارەباوە دەكات كە پێوەرەكانیان كێشەی هەیە". ئەندامێكی لیژنەی وزەو سامانە سروشتییەكان پێیوایە حكومەتی هەرێم لەدابینكردنی كارەبادا شكستی هێناوە. كاروان عەبدولڕەحمان، ئەندامی لیژنەی وزەو سامانە سروشتیەكان و پیشەسازی و بازرگانی لەپەرلەمانی كوردستان لەسەر لیستی یەكێتی لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتی وت: "وەزارەتی كارەبای حكومەتی هەرێمی كوردستان سێ هەزار و 200 مێگاوات كارەبا بەرهەمدەهێنێت، پێویستی هەرێم لەمانگی 11 بەدواوە كە وەرزی سەرمایە هەندێك جار دەگاتە حەوت هەزار مێگاوات كارەبا، راستە بەشێكی بۆ ئەوە دەگەڕێتەوە كارەبا بەفیڕۆ دەچێت یاخود دەدزرێت، بەڵام بەشەكەی دیكەی تەكنیكییە، بۆیە حكومەت لەمەسەلەی كارەبادا شكستیهێناوە ". هەروەها ئەو پەرلەمانتارەی یەكێتی ئەوەشی دووپاتكردەوە كە پێوەری زیرەك سیستەمێكە كۆمپانیایەك بەناوی "ئێندرا" دەیكات كە ئەمریكییە سۆفتوێرەكەی دەكات و یەكسەر بەرنامەڕێژی دەكات، بەنیازن كۆبوونەوەیان لەگەڵ بكەن، وتیشی:"ئەگەر 40 ئەمپێر بێت كێشەی تێدایەو هەموو ساڵێك بەو شێوەیەیە لەسەرما و گەرمادا كارەبا كەمدەبێتەوە". كاروان عەبدلوڕەحمان پێشیوابوو وەزارەتی كارەبا مەسەلەی سووتەمەنی دەكەنە بیانوو بەبێ مانا وەسفی كرد، وتی:" ئێمە چەندین رێگەی دیكەمان خستووەتە بەردەم وەزارەتی كارەبا، بەڵام جێبەجێیان نەكردووە".

سازدانی: مەزهەر كەریم فەرماندەی هێزی 70ی یەكێتی ئاماژە بەوە دەدات كە بافڵ تاڵەبانی ئەوەی راگەیاندووە كە نابێت هەركەسەو بەهەوەسی خۆی هێزی هەبێت و دەشڵێت:»هێز هێزی یەكێتییەو  نابێت هەركەسەو بەهەوەسی خۆی هێزی هەبێت». مستەفا چاورەش، فەرماندەی هێزی 70ی یەكێتی لەم چاوپێكەوتنەیدا لەگەڵ هاوڵاتی باسی یەكخستنەوەی هێزەكانی پێشمەرگە دەكات و ئەوەش ئاشكرا دەكات كە» وەك یەكێتی ئێستا ئەوی كە هەمانە بیست‌و هەشت لیوامان هەیە بێجگە لەوەی وەزارەت‌و برادەرانی پارتیش رەنگە زیاتریان هەبێت». هاوڵاتی: یەكخستنی هێزەكانی پێشمەرگە لەچی ئاستێكدایە واتا هێزەكانی 70‌و 80 دەڵێم چی بەسەرهات؟. مستەفا چاوڕەش: یەكخستنەوەی پێشمەرگە ئیشی رۆژو دوو رۆژو خەیاڵی‌و كۆمەڵێك قسە نیە، ئێمە دوو هێزی سەرەكین یەكێتی‌و پارتی دوو هێزی گەورەین كە چەكمان بەدەستەوەیە هەردوولا قیادەی خۆی هەیە. بۆ خۆم لەڕابردوودا یەكێك بووم لەوانەی لەگەڵ هێزەكانی برادەرانی فەلك‌و فەرماندەیی خۆمان لەساڵانەكانی دوای رووخانی سەدام حسێن دەیان كۆبوونەوەمان كردو وە بەحزوری مام جەلال‌و كاك مەسعود‌و هەردوو فەرماندەییەكە ئەوەی كە بۆمان كرا لەڕابردوودا چواردە لیوامان تەشكیل كردووە لەوەزارەتی پێشمەگە، ئێمەو برادەرانی فەلەك كەدادەنیشتین جارێك ئێمە دەچووین بۆ هەولێر جارێك ئەوان دەهاتن بۆ سلێمانی، ئەوكاتەی كاك كۆسرەتیش سیحەتی باش بوو بەشداری دەكرد لەگەڵماندا، زۆر لەو لیوایانەمان خستە سەر وەزارەتی پێشمەرگە، ئەو چواردە پانزە لیوایەی خۆمان لەبەینی خۆماندا ئیتیفاقمان كردووە ئیشی خۆی دەكات. وەك یەكێتی ئێستا ئەوەی كە هەمانە بیست‌و هەشت لیوامان هەیە بێجگە لەوەی وەزارەت‌و برادەرانی پارتیش رەنگە زیاتریان هەبێت، ئێمە بەردەوامین لەسەر ئەوەی كە هاوپەیمانەكانیش هاتوون داوامان لێدەكەن چەند كۆبوونەوەیان بەحزور لەگەڵ هەردوولادا كردووە، داوامان لێدەكەن هێزی پێشمەرگە یەكبخرێتەوە، پێش هەموو شتێك دەبێت خۆمان قەناعەتی ویژدانی خۆمان هەوڵبەین ئەم هێزە بكەین بەهێزی هەموو خەڵك. پێنج شەش مانگ پێش ئێستا هێزەكانی پشتیوانیمان پێیان دەوت سەرۆك ئەركان‌و ئەوانە لەهەوەڵدا ئێمە نۆ هەزارمان هەبوو ناردمان، دوایی وتیان زۆرە، پێنج هەزارو تەقریبەن پێنج سەد كەس لەهێزی پشتیوانی ئەوەی تۆپ‌و  دەبابەیەو ناقیلەیەو سیلاحە قورسەكان هەموویمان خستۆتە سەر وەزارەتی پێشمەرگە‌و كیتابمان كردووە چۆتە سەر وەزارەتی پێشمەرگە لەوەزارەتی پێشمەرگە كیتابی بۆ كراوە بۆ ئەنجومەنی وەزیران، بیستم دوێنێ‌ پێرێ‌ ئەوەشیان ئیمزا كردوە‌و برادەرانی پارتیش عەینی شتیان كردووە ئەمە بۆ یەكگرتنەوەیە. هەروەها لیوایی شانزەمان خستۆتە سەر وەزارەتی پێشمەرگە ئێستا لەواجبدایە لە مەنتیقەی کوڵەجۆو لایی كەركوك لیوایی حەڤدەمان تازە ماوەی یەك دوو مانگە خستۆتە سەر وەزارەتی پێشمەرگە لەواجبدایە، لیوای تریشمان خستۆتە سەر وەزارەتی پێشمەرگە، بەحزوری كاك بافڵ بەشداری كردووە لەهەندێك كۆبوونەوە لەگەڵماندا، رێنمایی كردووین لەگەڵ ئەو برادەرانەی كە مەعنین لەگەڵ فەرماندەیی‌و لیژنەكانیان چوون بۆ شوێنەكان لەبەرئەوە ئەمانەشمان هەمووی حازركردووە هەنگاو بەهەنگاو كارەكان دەكەین تا لەساڵی داهاتوودا بتوانین ئەو هێزە بكەین بەهێزی وەزارەتی پێشمەرگە. هاوڵاتی: یەكخستەوەی پێشمەرگە بەوشێوەیە دەبێت ئاخۆ ئامر لیوا پارتی بووە جێگرەكەی یەكێتی بووە یان بەپێچەوانەوە؟ مستەفا چاوڕەش: ئەوە نابێت بەكێشە، كێشەی ئێمە دوژمنەكانمانن، ئێمە دەبێت هەوڵبدەین بەیەك دڵ ئیش بكەین لەعەینی كاتدا لەمەودوا كەلیواكان دەكەین بەیەك لیواكەی یەكێتی بایەكێتی بێت، لیواكەی پارتی با پارتی بێت، بەڵام هەمووی سەر بە وەزارەت بێت، ئەمەش هەنگاوێكە بۆئەوەی ئەو ورتە ورتە نەمێنێت بۆ جێگرەكەی فڵانە بۆ جێگرەكەی تەرەفی ترە هەوڵدەدەین ئەو هێزانەی حازریان دەكەین هەمووی سەر بەوەزارەت بێت. هاوڵاتی: دواخستی یەكخستنەوەی هێزەكانی پێشمەرگە بەتەواوی  هۆكارەكەی سیاسیە یان لەڕووی داراییەوە گرفتتان بۆ دروست بووە؟ مستەفا چاوڕەش: خەڵك دەڵێت هێزی پێشمەرگە دەبێت یەكبخرێتەوە، ئەی مەسەلەی ئیقتیسادی لەهەموو شتێك گرنگتر نیە، پێشمەرگە معاشی دەوێت داعش لەمڕۆژانەدا بۆچی زەفەری پێبردین غەیری ئەوەی ئێمە ئەو ئیمكانیەت‌و شتەی مەفروز بوو ئەو پێویستیانەی كە هەیە بۆ هێزەكان، ئەو شتەی داعشێك بەو هەمووخراپیەی خۆیەوە هەندێك چەكی هەبێت ئێمە نەمانبێت ئەوان هەیان بێت، تۆ ئەو هەموو هێزە یەكدەخەیت نابێت مقەڕاتی باشی هەبێت، ئەوەی ئێستا هەیە دەبێت باشتری بكەین. هاوڵاتی: لەسكرتاریەتی مام جەلال چەند لیوایەك یەكدەخرێت قوباد تاڵەبانی سەرۆكایەتی دەكات ئەوە چۆنەو ئێوە ئاگادارن؟ مستەفا چاوڕەش: ئەوە ئیلاقەی بەسەر ئیشی پێشمەرگەوە نیە، ئیشی سكرتاریەتی مام جەلال‌و هەر هێزێك هەبێت هێزی مام جەلال یان هێزی هەر كاكێك لەكاكەكان سەر بە هێزی ئەم حەفتایەیە، بەڵام دیارە هەندێك تایبەتمەندی خۆی هەیە كاك كۆسرەتیش لیوایەك یان دوانی هەیە، بەڵام ئەوە جگەلەوەی پێویستیەكانی خۆیان دەكەن، بەڵام سەر بەهێزەكانی حەفتان، رۆژی دووشەمەی ئەم هەفتەیە كاك بافڵ دەڵێت دەبێت هەموو هێزەكان لەژێر ئەمری هێزەكانی حەفتادا بن نابێت هەركەسەو بەهەوەسی خۆی هێزی هەبێت. هاوڵاتی: بەكرداری قسەكانی بافڵ تاڵەبانی دەست بەجێبەجێكردنی كراوە كە هێزەكان لای بەرپرسان نەمێنن؟ مستەفا چاوڕەش: هێز هێزی یەكێتیە كەس لەپێشمەرگە قارەمانترنیە، ئەوانەی ئەو هێزانەیان هەیە هەموویان مولزەمن، ئەگەر هێز هەبێت  لەدەرەوەی یەكێتی تەمەننا دەكەم ئەوەش رێكبخەینەوە. هاوڵاتی: لەكۆبوونەوەتان لەگەڵ سەرۆكی هەرێم باسی لەوە كرد هەرچی لەتوانایدا بێت دەیكات بۆ هێزەكانی پێشمەرگە؟بەكرداری هیچ شتێك بۆ پێشمەرگە جێبەجێكرا؟ مستەفا چاوڕەش: لەوێ بووم بۆ رۆژی دواتر پەنجا دوربینی حەراریان هێنابوو دابەشی هەشت میحوەرەكە كراوە، چواریان لایی پارتیە‌و چواری لای ئێمەیە، وەعد دراوە ئەو كەموكوڕیەی دیكە كە هەیە چارەسەر بكرێن، هەر بۆ رۆژی دوایی تر دوو لیژنەیان ناردووە بۆ خوارەوەی جەبهەكان لەڕووی سەنگەرەوە لەڕووی پێویستیەكانەوە قسەی لێكراوە، تەمەنا دەكەین ئەوەی باسكراوە جێ‌بەجێ‌ بكرێت.