پێشەوا هەورامى: نەگەینە ڕێککەوتن دەکشێینەوە

شەنای فاتیح لەسلێمانی لەسەدا 25ی هاووڵاتیان بەگواستنەوەی گشتی هاتوچۆ دەكەن و زۆرینەی هێڵەكانی پاس لەسلێمانی 750 دینار بۆ هەر سەرنشینێك وەردەرگرن، هۆكارەكەشی بۆ زیادبوونی نرخی بەنزین دەگەڕێننەوە. پاش ئەوەی نرخی یەك لیتر بەنزین لە ٥٠٠ دینارەوە بەرزبووەوە بۆ هەزارو ٣٠٠ دینار، حكومەتی هەرێم دوو جۆر بەنزینی لەكوردستاندا دابەشكرد، ئەوانیش: بەنزینی ٦٩٠ دیناری كەتایبەت بوو بەپاس و تەكسی و بەنزینی ٨٠٠ دیناری كەدەدرایە ئۆتۆمبێلی تایبەت، پاش ئەم بەرزبوونەوەیە نرخی كرێی پاس لەزۆربەی هێڵەكانی شاری سلێمانیدا بەرزبووەوەو تەنها سێ هێڵ نرخەكانیان وەك خۆیان ماوەتەوەو 500 دینار لەسەرنشینان وەردەگرن كە  هێڵەكانی  (بەختیاری، رزگاری ، كانی گۆمە و چوارچرا)یە.  ئازاد ئەحمەد، كارگێڕی سەندیكای شۆفێرانی سلێمانی لەلێدوانێكدا بۆ هاوڵاتی ئاماژەی بەوەكرد لەكاتی گرانبوونی نرخی بەنزیندا وەك سەندیكای شۆفێران زۆر هەوڵیان داوەو لەدەرگای هەموو لایەنەكان و بەرپرسەكانیاندا بۆ ئەوەی بەنزین گران نەبێت، بەڵام وەك ئەو وتی:» سوودی نەبووەو گرانبوونی نرخی كرێی پاس بووە ناچاری». ناوبراو باسی لەوەشكرد ناجێگیری نرخی پاس  كاریگەری لەسەر خەڵك دروستكردووە و ئەو هێڵانەشی كەنرخی كرێ پاسیان زیاد نەكردووە شوێنەكانیان نزیكە بۆ ناو بازاڕ. كارگێڕی سەندیكای شۆفێرانی سلێمانی  پێشیوابوو زیادبوونی نرخی بەنزین زۆر لەسەر شۆفێران دەكەوێت، چونكە خەرجی ئۆتۆمبێل و تایەو رۆنگۆڕین گرانەو پێش گرانبوونی بەنزین رۆنگۆڕینێكی پاس ٥٠ هەزار دیناری تێدەچوو، بەڵام ئێستا نرخەكەی بۆ نزیكەی ٧٥هەزار دینار زیادی كردووە.  «گەراجی پاسەكانیش بەشێكیان كرێیان گرانە، لەناو شاردا گەراج هەیە شارەوانی خاوەنی نییەو خاوەندارێتیەكەی كەسانی ئەهلییە بەكرێی داوەو شوێنێكی باشیشە، بۆ نموونە: شوێنی پاسەكانی بەكرەجۆ، راپەڕین- قلیاسان، شەكرەكە هەموو پاسێك مانگانە نزیكەی ١٧٠ هەزار دینار كرێی مانگانە دەدەن كە لەوێدا دەوەستن»، ئازاد ئەحمەد وای وت. سەبارەت بەهێڵەكانی ناوشارو دەرەوەی شار كارگێڕی سەندیكای شۆفێرانی سلێمانی وتی: بەزۆری نرخی هێڵەكانی ناوشار زیادیان كردووە، خەتەكانی دەرەوەی شار بەشێكی كەمیان زیادیان كردووە وەك بازیان-باینجان- پیرەمەگروون- تەكییە كەهەزار دیناریان چووەتە سەر. هەفتەی رابردوو حكومەتی هەرێمی كوردستان نرخی بەنزینی جێگیركرد  بە ٧٥٠ دینار، بەشێك لەشۆفێران ئاماژە بۆ ئەوە دەكەن كەنرخی بەنزین هەرزان نەبووە، بۆیە كرێی پاس دانابەزێت. محەمەد ئەحمەد تەمەن ٥٠ ساڵ شۆفێرێكی ‌هێڵی پاسەكانی راپەڕینەو لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتی وت:» زیاتر لەساڵێكە نرخی كرێی پاسمان كردووەتە ٧٥٠ دینار بەهۆی گرانی نرخی بەنزین و دووری رێگاكەش زۆر لەسەرمان دەكەوێت». ئەو شۆفێرەی پاسی راپەڕین پێشیوابوو لەوە زیاتر نرخی كرێی پاس زیادناكەن، چونكە لەسەر خەڵكی هەژار زۆر دەكەوێت، وتیشی:» ئامادەین نرخی بەنزینمان بۆ هەرزان بكەن  ئێمەش كرێی پاس بۆ سەرنشینان كەمدەینەوە بۆ ٥٠٠ دینار».  هەروەها محەمەد سەعید شۆفێرێكی هێڵی بەختیاری لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتی وت:»  نرخی كرێی پاس لەم هێڵەی ئێمەدا گران نەبووەو لەبەر خوێندكار گرانی ناكەین، هەرچەندە بەنزین هیچ كوالێتی باش نیەو زۆر لەسەر ئێمە دەكەوێت». هەروەها بەشێك لەهاووڵاتیان بەتایبەت خوێندكاران نرخی پاس بەگونجاو نازانن و خوێندكارێك ئاماژە بۆ ئەوەدەكات كە مانگانە بڕی ٣٠ هەزار دینار بەكرێی پاس دەدات. ئەژین خدر خوێندكاری زانكۆی سلێمانیە لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتی وت:» نرخی كرێ پاس بۆ ئێمەی خوێندكار زۆرە، رۆژانە دوو بۆ سێجار بەپاس هاتووچۆ دەكەم و مانگانە ٣٠ هەزاری دەوێت». بڕوا فەتاح هاووڵاتییەكی دانیشتووی سلێمانییە، نرخی گواستنەوەی گشتی بە نەگونجاو وەسفكردو وتی:» كرێی پاس گرانە، لەوێستگەی ناوبازاڕ بۆ كانی با نرخەكەی 750 دینارەو مانگانە زیاتر لە ٤٥ هەزار دینار بەكرێ پاس دەدەم». لەشاری سلێمانیدا ٢٥ هێڵی ناوشارو نزیكەی ٣٥ هێڵی دەرەوەی شار هەیەو بەپێی ئامارێكی بەڕێوەبەرایەتی گواستنەوەی سلێمانیش نزیكەی 25%ی هاووڵاتیان بەپاس و هێڵی گشتی هاتوچۆ دەكەن. لەعێراقدا یەك لیتر بەنزینی نۆر ماڵ بە 450 دینارەو موحەسەن بە 600 دینارە، تاكسی و پاس لەناوەڕاست و خوارووی عێراق رۆژانە بە 450 دینار بۆ هەر لیترێك بەنزین دەكڕن و ئەوەش وایكردووە كرێی گواستنەوەی گشتی جێگیر ببێت.

هاوڵاتی موحەڕەم ئینجە سەرۆکی پارتی مەمەلەکەت کە خۆی بۆ پۆستی سەرۆکایەتی کاندید کردبوو،  کشایەوە و ئەمەش کاردانەوەیەکی زۆری لێکەوتەوە و کاندیدەکانی دیکەی پۆستی سەرۆکایەتیش لەم بارەیەوە بۆچوونی خۆیان دەربڕی و وەها دەردەکەوێت کە ئەردۆغان بەم هۆیەوە نیگەرانە. کەمال کلچدارئۆغلۆ کاندیدی هاوپەیمانی گەل (ئۆپۆزسیۆن) لەم بارەیەوە وتی، " پێشتریش بانگەوازم بۆ موحەڕەم ئینجە کردووە و تاوەکو ئێستاش بانگەوازییەکەم بەردەوامە. نیگەرانی و تووڕەیی جاران بخەرە گۆشەیەکەوە ئیدی. چاوەڕێ دەکەم بەڕێز ئینجە بێتەوە سەر سفرەی تورکیا. تکایە فەرموو و وەرەوە." رەجەب تەیب ئەردۆغان سەرۆککۆماری تورکیا و کاندیدی دەسەڵات بۆ پۆستی سەرۆکایەتیش رایگەیاند کە بەهۆی کشانەوەی ئینجە نیگەرانە و وتی، " کاندیدێکی تاک بوو و کشایەوە. بە راستی نیگەرانی کردم. خۆزگە لەم کێبڕکێیەدا تاوەکو کۆتایی بەردەوام بوایە." سینان ئۆغان کاندیدی هاوپەیمانی ئاتا بۆ پۆستی سەرۆکایەتیش ئاماژە بەوەکرد کە تاوەکو کۆتایی لە کێبڕکێی هەڵبژاردن بەردەوام دەبێت. ئەمەش لە کاتێکدایە کە ئەمڕۆ دوو راپرسی لەبارەی دەنگی کاندیدەکانی پۆستی سەرۆکایەتی تورکیا بڵاوکرانەوە. کۆمپانیاکانی یونەیلەم و کۆندا ئەنجامی راپرسیەکانیان بڵاوکردەوە و بەگوێرەی راپرسیەکان، کەمال کلچدارئۆغلۆ دەتوانێن ٤٩٪ و زیاتری دەنگەکان بەدەست بهێنێت. لە بەرامبەردا دەنگەکانی ئەردۆغان لە ٤٤٪ تێپەڕ ناکەن. لە راپرسیەکانیشدا دەنگەکانی موحەڕەم ئینجە لەنیوان ١.٥٪ و ٢٪ بوون، بەڵام لەم حاڵەتەدا کە ئینجە کشاوەتەوە، بەهۆی ئەوەی دەنگدەرانی پێشتر دەنگدەری جەهەپە بوون، ئەگەرێکی زۆرە هیچ نەبێت نیوەی دەنگدەرانی، دەنگ بە کلچدارئۆغلۆ بدەن و بەم شێوەیە، پێشبینی دەکرێت، کلچدارئۆغلۆ لە خولی یەکەمی هەڵبژاردنەکەدا شکست بە ئەردۆغان بهێنێت.

هاوڵاتی تیمی یەكێتی لەحكومەت راپۆرتێكیان لەبارەی پرسی دارایی پارێزگای سلێمانی و هەڵەبجەو ئیدارەی گەرمیان و راپەرین ئامادە كردووەو بەشێكی بەفەرمی گەیەندراوەتە مەسرور بارزانی سەرۆكی حكومەت. ڕۆژنامەی هاوڵاتی لە ژمارە 2017 ی ئەم هەفتەیەیدا کە ڕۆژی چوارشەممە بڵاوکرایەوە ڕاپۆرتێکی بە ناوی مەسعود بارزانی دەستپێشخەرییەكەی ئەمریكا تەواو دەكات بڵاوکردەوە لە ناوەڕۆکی ڕاپۆرتەکەدا چەندین بابەتی گرنگ باسکراون کە یەکێکیان ناوەڕۆکی ڕاپۆرتەکەی تیمی یەکێتییە سەبارەت بە داواکاری و کێشەکانی یەکێتی بۆ مەسرور بارزانی. لەئێستادا كێشەكانی نێوان پارتی و یەكێتی و كورتهێنانی پارەی كاش لەسلێمانی و پرسی كوژرانی هاوكار جاف كە بەو هۆیەوە بڕینی بەشە بودجەی دژەتیرۆری یەكێتی لێكەوتەوە گفتوگۆی لەسەر دەكرێت. بڕیارە پرسی كوژرانی عەقید هاوكار جاف بەلیژنەی باڵای مەكتەبی سیاسی هەردوولا بسپێردرێت كەیەكێك دەبێت لەپێشنیازەكانی مەسعود بارزانی سەرۆكی پارتی، ئەگەر ئەو كێشەیە لەناو ئەنجومەنی وەزیرانی هەرێم لەنێوان مەسرور بارزانی و قوباد تاڵەبانی چارەسەر نەكرێت. شەش مانگە قوباد تاڵەبانی جێگری سەرۆكی حكومەت و وەزیرەكانی یەكێتی بایكۆتی كۆبوونەوەی حكومەتیان كردووەو كۆبوونەوەكانی یاریدەدەری وەزیری دەرەوەی ئەمریكا قوباد تاڵەبانی و مەسرور بارزانی گەیاند بەیەك كەپێشتر بەشێك لەسیاسییەكان داوایان دەكرد مەسرور بارزانی چایەك لەگەڵ قوباد تاڵەبانی بخواتەوە كێشەكان چارەسەر دەكرێن. پرسی كۆكردنەوەی داهات لیژنەی وەزاری بۆ پێكدەهێندرێت و یەكێتی داوای هەڵوەشاندنەوەی هاوكێشەی 43% بە 47% لەنێوان هەولێرو سلێمانیدا كردووە. هاوكات تیمی یەكێتی داوایان كردووە كەدەسەڵاتی خەرجكردن و پڕكردنەوەی كورتهێنان بەتەواوی چارەسەربكرێت و جێگری سەرۆكی حكومەت دەسەڵاتی خەرجكردنی هاوشێوەی سەرۆكی حكومەتی هەبێت كەپێشتر لەكابینەی هەشتی حكومەتدا هەیبووە. هەروەها لیژنەی باڵای وزاری لەنێوان هەردوولاو تەنانەت بەبەشداری وەزیری دارایی كە لەپشكی گۆڕانە بەشداربێت بۆ بڕیاردان‌و بەدواداچوون‌و وەرگرتنی داهاتە جۆراوجۆرەكان‌و گرتنەبەری رێكاری پێویست لەحاڵەتی جێبەجێنەكردنیدا. بەپێی راپۆرتەكەی یەكێتی، داوای ئەوە دەكرێت پڕكردنەوەی كورتهێنان بۆ موچە بەشێوەی «ناوەندی» بێت، ئەمەی دوای ئەوەی كەدابینكردنی «پارەی كاش» بەناوەندی دەكرێت.

هاوڵاتی سەعید كاكەیی ئەندامی پێشووی كۆمسیارانی كۆمسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردنەكانی عێراق و شارەزای بواری هەڵبژاردن لە چاوپێکەوتنێکدا لەگەڵ ڕۆژنامەی هاوڵاتی ڕایگەیاند ئەگەرێكی زۆرە كۆمسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردنی عێراق خۆی سەرپەرشتی هەڵبژاردنی هەرێم بكات. سەعید كاكەیی لە وڵامی پرسیاری کە پێیانوایە لە 18-11-2023 دەتوانرێت هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان ئەنجام بدرێت بە هاوڵاتی وت، "ئەستەمە تا تانەكان یەكلایی نەبنەوە بڵێین لەكاتی خۆیدا  هەڵبژاردن ئەنجامدەدرێت" وتیشی "وەكو پێداویستیەكی سەرەكی و هەرە گرنگ پێویستە دەبێت لەو وادەیە تێنەپەڕێت، بەڵام بەپێی چ سیستەم و یاساو رێسایەك جارێ كۆمسیۆن خۆی كارا نەكراوەتەوە، یاساكەش تانەی لێدراوە لەگەڵ تازەكردنەوەی پەرلەمان و حكومەت، بۆیە ئەنجامی تانەكان كات و شێوازی هەڵبژاردنەكە دەستنیشان دەكات، بۆیە ئەستەمە تا تانەكان یەكلایی نەبنەوە بڵێین لەكاتی خۆیدا ئەنجامدەدرێت." هەروەها سەبارەت بە ئەگەری سازکردنی پارتی و یەكێتی لەسەر هەمواری یاسای هەڵبژاردن و كۆمسیۆن ئەو شارەزایە پێی وایە ئەگەر لەحاڵەتێكدا تانەكان لەدادگای فیدراڵی رەتكرایەوە، دەبێت لەوكاتەی دیاریكراوە هەڵبژاردن ئەنجامبدەن. ئەوەشی ڕونکردەوە، "بەڵام ئەگەر ئەو تانانەی دژی درێژكردنەوەی تەمەنی پەرلەمان و حكومەت و كۆمسیۆن كراون تێپەڕێندرێن ئەگەرێكی زۆرە كۆمسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردنی عێراق خۆی سەرپەرشتی هەڵبژاردنی هەرێم بكات." سەعید کاکەی  پێشی وایە كۆمسیۆنی بەغدا دەتوانێت بە ئاسانیی سەرپەرشتی هەڵبژاردنی هەرێمی كوردستان بكات و دەڵێت "زۆر بەئاسانی دەتوانن ئەو كارە بكەن، ئەوان لە 16 پارێزگا كادرو پسپۆڕو كەسی هونەرییان هەیە كەدەتوانن پرۆسەی هەڵبژاردن لەهەرێم دەستەبەر بكەن."  وتیشی، "ئەگەر بێت و كۆمسیۆن و كارمەندانی هەرێم دووربخرێنەوە ئەوان دەتوانن جێگەیان بگرنەوە، لەوانەشە كەسانێك هەبن رەخنە لەم قسەیەم بگرن، بەڵام هەرێمی كوردستان قەوارەیەكە لەچوارچێوەی عێراقدا بۆیە ئەوەی لەسەر هاووڵاتیەكی بەسرە جێبەجێ دەكرێت لەسەر هاووڵاتییەكی دهۆكیش جێبەجێدەكرێت، ئەگەر كۆمسیۆنی بەغدا سەرپەرشتی هەڵبژاردنی هەرێم بكات دەبێت ببێتە وانەیەك بۆ كۆمسیۆنی هەرێم كە بەخۆیاندا بچنەوەو گۆڕانكاری بكەن."

هاوڵاتی پارتی دەروازەی پیشخاپوور (سێمالکا) لەنێوان هەرێمی کوردستان و رۆژئاوای کوردستان، تا کاتێکی نادیار دادەخات. بەبێ ئاگادارکردنەوەی بەڕێوەبەرایەتی دەروازەی سێمالکای دیوی رۆژئاوای کوردستان، دووبارە پارتی دیموکراتی کوردستان دەروازەی سنووریی پیشخابووری نێوان هەرێمی کوردستان و رۆژئاوای کوردستان داخستەوە. باز ئەحمەد بەڕێوەبەری پەیوەندییەکانی دەروازی سێمالکا، لەڕێگەی پەیوەندییەکی تەلەفۆنییەوە بە ئاژانسی هەواڵی هاوار (هاوارنیوز) ڕاگەیاند، دەروازەکە بە تەواوەتی داخراوە تا کاتێکی نادیار، ئەوەش بە بڕیارێکی بەڕێوەبەرایەتی دەروازەی پیشخاپوور لەدیوی هەرێمی کوردستانەوەیە، بەبێ ئەوەی لە هۆکاری داخستنەکە ئاگادارمان بکەنەوە. یەکەمجار نییە دەروازەکە لەلایەن دەسەڵاتدارانی پارتیەوە دابخرێت، لە کۆتاییەکانی ساڵی ٢٠٢١ دەسەڵاتدارانی پارتی بۆ ماوەی ٤٠ رۆژ بە تەواوەتی دەروازەکەیان داخستبوو.

هاوڵاتی بەڕێوەبەرایەتی پۆلیسی ئیدارەی راپەڕین رایگەیاند، دوای دیارنەمانی کچێکی تەمەن 11 ساڵ، ئەمڕۆ تەرمەکەی لە زێی بچوک لە ناوچەی خاس دۆزرایەوە، دوای لێکۆڵینەوەش دەرکەوت، باوەژنەکەی لەگەڵ خوشکێکیدا تۆمەتباری سەرەکین و خنکاندویانە. پۆلیسی ڕاپەرین لەڕونکردنەوەیەکدا بڵاویکردەوە، "دوێنی چوارشەممە لە کاتی ئێوارە ژنێک بەناوی (ن،ع،ا) تەمەن 39 ساڵ دانیشتوی شاری هەولێر کە پێشتر بەسەردان هاتۆتەوە بۆماڵی باوکیان لە شاری قەڵادزێ، دوای دیارنەمانی زڕ کچەکەی سەردانی بنکەی پۆلیسی ڕاپەڕینی کردوە و هەواڵیدا بەوەی کە زڕکچەکەی بەناوی (ئ،ئ،م) تەمەن 11 ساڵ دیارنەماوە و ونبوە، دەستبەجێ هێزەکانمان لە قەزای پشدەر دوای گرتنەبەری ڕێوشوێنی یاسایی دەستیان کرد بە لێکۆڵینەوە و بەدواداچون و کۆکردنەوەی زانیاری لەسەر دیارنەمانی کچەکە". پۆلیسی راپەڕین بڵاویکردووەتەوە، لەئەنجامی لێکۆڵینەوە و کۆکردنەوەی زانیاری و بەدواداچوون، دەرکەوت کە ونبوونی کچەکە گوماناویە و دوای چوار کاتژمێر بەسەر هەواڵی ونبوونی هێزەکانمان خوشکێکی باوەژنی تاوانلێکراویان دەستگیرکرد کە ناوی (ه،ع.ا) تەمەن 15 ساڵە و  دانیشتووی قەڵادزێیە، دوای ئەوەی لێکۆڵیەنەوەی لەگەڵ کرا لەبەردەمی پۆلیس و دادگا دانی ناوە بەوەی کە "پێش نیوەڕۆی دوێنی لەسەر راسپاردەی خوشکەکەی بەمەبەستی خنکاندنی کچە تەمەن 11 ساڵانەکە لەماڵی خۆیان بردوویەتی بۆ زێی بچووک لە خاس، بەگەیشتنیان بۆ ئەو شوێنە لە قەراخ ئاوەکە پاڵی بەکچەکەوە ناوە  بەمەبەستی خنکاندنی و بەو هۆیەشەوە خنکاوە کە پێشتریش چەند جارێک هەوڵی کوشتنی ئەو کچەیان داوە". پۆلیسی راپەڕین ئاماژەی بە وتەی باوکی کچە خنکاوەکە کردووە و ئاماژەی بەوەکردووە، "کاتێک کچەکە تەمەنی تەنها شەش مانگ بووە، هەڵیگرتووەتەوە و بە یاسا کردوویەتی بە کچی خۆی و کاتێکیش منداڵەکە تەمەنی بووە بە هەشت ساڵ، باوکەکە هاوسەرگیری لەگەڵ باوەژنەکەی کردووە و  ئێستا سکاڵای هەیە لە دژی ژنەکەی و خوشکی ژنەکەی". ئەمڕۆ پێنجشەممە (11ـی ئایاری 2023)، تەرمی کچەکە لە ئاوی خاس لەلایەن هێزە ئەمنییەکانەوە دۆزرایەوە و بەڕێکرا بۆ پزیشکی دادوەری بەمەبەستی ئەنجامدانی توێکاری پزیشکی بۆ تەرمەکەی و دوو تۆمەتباریش کە هەردووکیان خوشکن بە بڕیاری دادوەر بەپێی ماددەی (406) لە یاسای سزادانی عێراقی راگیراون و لێکۆڵینەوە لە رووداوەکەش بەردەوامە.  

هاوڵاتی مەسعود بارزانی ئەمڕۆ پێنجشەممە  لە رێوڕەسمی کردنەوەی یادگەی نیشتمانیی بارزانی، داوای لە مەکتەبی سیاسیی پارتی و یەکێتی کرد، بۆ لادانی تەمومژی ناکۆکییەکان کۆببنەوە. هەروەها داوای لە لایەنە سیاسییەکانیش کرد، پێش 18ـی ئەم مانگە کۆبوونەوەیەکی بەرفراوان هەر بەو مەبەستە بکەن و لاپەڕەیەکی نوێ بکەنەوە. هاوکات ڕۆژنامەی هاوڵاتی لە مانشێتی سەرەکی ڕۆژنامەکە  لە ژمارە 2017 کە ئەم هەفتەیە ڕۆژی چوارشەممە بڵاوبۆوە لە ڕاپۆرتێکدا ئاماژە بەوەدەکات کە  مەسعود بارزانی دەستپێشخەرییەكەی ئەمریكا تەواو دەكات . لە ڕاپۆرتەکەی ڕۆژنامەی هاوڵاتیدا هاتووە کە دوای دەستپێشخەرییەكەی ئەمریكاو كۆبوونەوەی قوباد تاڵەبانی جێگری سەرۆكی حكومەت لەگەڵ مەسرور بارزانی، بەشێك لەكێشە ئەمنییەكان دەسپێردرێن بەلیژنەی باڵا لەنێوان مەکتەبی سیاسیی یەكێتی و پارتی. سەردانەكەی بار بارا لیف یاریدەدەری وەزیری دەرەوەی ئەمریكاو باڵیۆزی ویلایەتەیەكگرتووەكانی ئەمریكا لەعێراق بۆ هەرێمی كوردستان و دیدارو گفتوگۆی لەگەڵ مەسرور بارزانی سەرۆكی حكومەتی هەرێم و قوباد تاڵەبانی جێگری سەرۆكی حكومەتدا كردو تێیدا هۆشداری دراوەتە هەردوولایان كەپێویستە بەزووترین كات رێككەوتن بكەن و هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان لەوكاتەی دیاریكراوە كە 18ی تشرینی دووەمی ئەمساڵە ئەنجامبدرێت. پێش سەردانەكەی یاریدەدەری وەزیری دەرەوەی ئەمریكا، مەسعود بارزانی سەرۆكی پارتی دیموكراتی كوردستان بەنیاز بووە دەستپێشخەری بكات ئەگەر تیمی یەكێتی نەچنەوە كۆبوونەوەكانی ئەنجومەنی وەزیران، بەڵام بڕیارە رۆژی یەكشەممە كۆبوونەوەی حكومەت بكرێت. هەروەها مەسعود بارزانی سەرۆكی پارتی دیموكراتی كوردستان مۆنۆمێنتی گەورەی (مەلا مستەفا) لەبارزان دەكرێتەوە، مەسعود بارزانی هەموو لایەنە سیاسییەكانی هەرێمی بانگهێشت كردووەو لەوێ دیدارو كۆبوونەوەی تایبەت لەگەڵ بەرپرسانی باڵای یەكێتی لەنێویاندا بافڵ تاڵەبانی سەرۆكی یەكێتی و قوباد تاڵەبانی ئەنجامدەدات بەئامادەبوونی نێچیرڤان بارزانی سەرۆكی هەرێمی كوردستان و مەسرور بارزانی سەرۆكی حكومەتدا. ئەوەبوو ئەمڕۆ ئەو کۆبونەوەیە ئەنجامدارو تیایدا مەسعود بارزانی ڕایگەیاند کە پێویستە لایەنە سیاسییەکان، پێش 18ـی ئەم مانگە کۆبوونەوەیەکی بەرفراوان ئەنجامبدەن. لێرە تەواوی ڕاپۆرتەکەی ڕۆژنامەی هاوڵاتی بخوێنەرەوە

هاوڵاتی وەزارەتی سامانە سروشتییەکان لە ڕاگەیەندراوێکدا ڕایگەیاند رێکارەکانی دەستپێکردنەوەی هەناردەی نەوتی هەرێم تەواو بووە و چاوەڕێی وەڵامی تورکیان. وەزارەتی سامانە سروشتییەکان ئەمڕۆ پێنجشەممە لە ڕاگەیەندراوێکدا بڵاویکردەوە،  دوای ڕێکەوتنی نێوان هەردوو حکومەتی هەرێمی کوردستان و حکومەتی فیدراڵی عێراق لەبارەی دۆسیەی نەوتی هەرێمی کوردستان، ڕێوشوێنەکانی دووبارە دەستپێکردنەوەی هەناردەی نەوت تەواو بووە. باسی لەوەشکردووە، کۆمپانیای سۆمۆ لە رۆژی (10)ی ئایار بە فەرمی داوای لە لایەنی تورکی کردووە پرۆسەی هەناردەکردنی نەوت لە ڕێگەی بۆری کەرکوک- جیهان دەست پێ بکرێتەوە وئێستا هەردوو وەزارەتی سامانە سرووشتییەکانی هەرێم و وەزارەتی نەوتی فیدراڵ بۆ دەستپێکردنەوەی هەناردنی نەوت، چاوەڕێی وەڵامی تورکیا دەکەن. دەقی ڕاگەیەندراوی وەزارەتی سامانە سروشتییەکان: رێکارەکانی دەستپێکردنەوەی هەناردەی نەوتی هەرێم تەواو بووە دوای ڕێکەوتنی نێوان هەردوو حکومەتی هەرێمی کوردستان و حکومەتی فیدراڵی عێراق لەبارەی دۆسیەی نەوتی هەرێمی کوردستان، ڕێوشوێنەکانی دووبارە دەستپێکردنەوەی هەناردەی نەوت تەواو بووە. کۆمپانیای سۆمۆ لە رۆژی (10)ی ئایار بە فەرمی داوای لە لایەنی تورکی کردووە پرۆسەی هەناردەکردنی نەوت لە ڕێگەی بۆری کەرکوک- جیهان دەست پێ بکرێتەوە. ئێستا هەردوو وەزارەتی سامانە سرووشتییەکانی هەرێم و وەزارەتی نەوتی فیدراڵ بۆ دەستپێکردنەوەی هەناردنی نەوت، چاوەڕێی وەڵامی تورکیا دەکەن.

هاوڵاتی سەلاحەدین دەمیرتاش رایگەیاند، بۆ گۆڕانکاری و دیموکراسی و ئاشتی پێویستە دەنگ بە پارتی چەپی سەوز و کەمال کلچدارئۆغلۆ بدرێت. لە کاتێکدا کە سێ رۆژی دیکە لە تورکیا و باکوری کوردستان هەڵبژاردنی سەرۆکایەتی و پەرلەمانی بەڕێوە دەچێت، سەلاحەدین دەمیرتاش هاوسەرۆکی پێشووی پارتی دیموکراتی گەلان (هەدەپە) بانگەوازێکی بڵاوکردەوە و رایگەیاند، بۆچی دەبێت دەنگ بە پارتی چەپی سەوز بدرێت؟ دەمیرتاش دەڵێت بەم هۆکارانە پێویستە دەنگ بە پارتی چەپی سەوز بدرێت: " ژنان ٪50 ێ پێکهاتەی پارتی چەپی سەوز پێک دەهێنن و بەهێزترین پارتە بۆ ژنان. لەبەرئەوەی گەنجان خاوەنی قسە و بڕیاری خۆیانن. جگە لە گەل هیچ خاوەنێکی دیکەی نییە و گەل بڕیار دەدات لەبەرئەوەی لە پەرلەماندا لەبەرامبەر دەسەڵات کاریگەرە و هاوسەنگی دەپاریزێت و ئەدای ئۆپۆزسیۆنێک جێبەجێ دەکات کە ئەنجامی دەبێت." وتیشی، "دەیەوێت کێشەی کورد لە پەرلەمان بە شێوەیەکی ئاشتیانە چارەسەر بکات. لەبەرئەوەی بۆ عەرەب، تورکمان، سوریانی، عەلەوی، ئێزدی، سونی، مەسیحی، کورد، ئازەری و هەموو جیاوازییەکان تێدەکۆشێت. تاوەکو ئێستا دەنگەکانمان بە فیڕۆ نەچوون. ئەوانەی دەنگیان بە ئێمە داوە، پەشیمان نەبوونەتەوە. شەرمەزار نەبوون. ئەم جارەش بەو شێوەیە دەبیت. چاوەڕێ دەکەین، بێن و لەژێر داری پارتی چەپی سەوز کۆببنەوە."

هاوڵاتی كۆمپانیایەك بەقیست ئۆتۆمبێل دەداتە كارمەندانی تەندروستی و سەرۆكی لقی سلێمانی سەندیكای كارمەندانی تەندروستیش دەڵێت داشكاندن بۆ كارمەندان كراوەو لایەنی سێیەم لەنێوانیاندا نییەو پێشیوابوو كە» هیچ كێشەیەكی شەرعی و یاساییشی نییە». كۆمپانیایەكی چینی نرخی ئۆتۆمبێلەكانی لەنێوان 10 هەزار بۆ 30 هەزار دۆلاردایەو بەتێكڕا بەپێدانی قیست بۆ كارمەندانی تەندروستی لەسەدا 8%ی دەچێتە سەر، واتا ئەگەر ئۆتۆمبێلێك بە 15 هەزار دۆلار بێت، بڕی هەزارو 200 دۆلاری دەخرێتەسەر. هاوژین عوسمان سەرۆكی لقی سلێمانی سەندیكای كارمەندانی تەندروستی لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتی وت:»ئەو ئۆتۆمبێلانە نزیكەی 15 جۆرن و هەریەكەو نرخێكە و بەپێی كوالێتیی و تایبەتمەندییەكەی دەگۆڕێت و لیستیان لەگەڵدایە». هەروەها ئاماژەی بەوەشكرد گرانترین نرخی ئوتومبێل دەگاتە 30 هەزار دۆلار و كارمەندانی تەندروستی دەتوانن پێشەكی ئۆتۆمبێلەكان كە كۆمپانیا بە 40% ی دیاری كردووە زیاتر بدەن، ئەوەش دەكەوێتە سەر بارودۆخی دارایی كارمەندانی تەندروستی. سەرۆكی لقی سلێمانی سەندیكای كارمەندانی تەندروستی ئەوەشی خستەڕوو گرێبەستەكە كاتی بۆ دیارینەكراوەو پشتیوانی هەموو كارمەندو فەرمانبەرێكی كەرتی تەندروستی حكومی و گشتی دەكەن، وتیشی:»بە مەرجێك گرەنتی مووچەكەی خۆیان بكەن و ئەم مامەڵەیە هیچ كێشەیەكی شەرعی و یاسایی نییەو لایەنی سێیەمیش (بانك) لەنێوانیاندا نییە. «هەر كەسێك ئەندامی سەندیكا نەبێت بۆ ئەوەی ببێتە ئەندام فۆڕمێكی پێ پڕدەكرێتەوەو 10 هەزار دیناری لێوەردەگیرێت، ئەو كەسانەی ئۆتۆمبێلەكە بەقیست وەردەگرن جگە لەوەی هەزار دۆلاری بەدەستی بۆ دەگەڕێتەوە پارەی ژمارەی ئۆتۆمبێلەكەش كۆمپانیا دەیدات و بەقیستی شەش ساڵ پارەكەی دیكەی دەدرێت»، هاوژین عوسمان وادەڵێت. بەوتەی هاوژین عوسمان كۆمپانیای «چێری» كەكۆمپانیایەكی وڵاتی چینە، وەرشەیەكی تایبەت بەچاككردنەوەی ئۆتۆمبێلەكانی دامەزراندووە و بەپێی رێككەوتنەكەش تاشەش ساڵ گرەنتی بزوێنەرو گێڕو كارەبایی ئۆتۆمبێلەكان دەكرێت.

هاوڵاتی دەزگای ئاسایشی هەرێم دەستگیرکردنی  سێ بازرگانی ماددەی هۆشبەر ڕادەگەیەنێت، ئاشکرای کرد سەرجەم تۆمەتبارەکان لە شاری سلێمانی و کفری دەستگیرکراون راشیگەیاندوە، دوای وەرگرتنی ڕەزامەندی دادوەری لێکۆڵینەوەی ئاسایش، ھێزەکانی بەڕێوەبەرایەتی ئاسایشی گەرمیان بەھاوکاری بەڕێوەبەرایەتی ئاسایشی سلێمانی لە دوو ھەڵمەتی جیاوازدا لە ٥ی و ٧ی ئەم مانگە، لە ھەردوو شاری سلێمانی و کفری توانیان ٣ تۆمەتباری بازرگانی ماددەی ھۆشبەر دەستگیربکەن. دەزگای ئاسایش ناوی بازرگانەکان و تەمەنیانی ئاشکراکردوە و ڕایدەگەیەنیت ( ش ، ع ، م ) لەدایکبووی ساڵی ١٩٩٨ دانیشتوی سلێمانی ( أ ، ع ، ع ) لەدایکبووی ساڵی ١٩٩٤ دانیشتوی سلێمانی ( ح ، ک ، أ ) لەدایکبووی ساڵی ١٩٨٦ دانیشتوی کفری باسی لەوەشکردوە، سەرجەم تۆمەتباران بەپێی ماددەکانی ( ٢٦ ) و ( ٣٠ ) لە یاسای بەرەنگاربونەوەی ماددە هۆشبەرەکان و کارتێکەرە ئەقڵیەکان ڕاگیراون و لێکۆڵینەوە لە کەیسەکەیان بەردەوامە .  

هاوڵاتی کەمال محەمەد، وەزیری کارەبای هەرێم لەگەڵ کۆمپانیایەکی بەرهەمهێنانی کارەبا کۆبوەوە و ڕایگەیاند: تۆڕی کارەبا فراوانبوە و هاوبەشانی کارەبا بۆ نزیکەی یەک ملیۆن و هەشت سەد هەزار هاوبەش زیادیکردوە لەگەڵ ژمارەیەکی زۆر وێستگەی بەرهەمهێنان و گواستنەوە کارەبا. کەمال محەمەد لە درێژەی ڕاگەیەندراوەکەیدا دەڵێت: لە ئێستا لە(30%)ی کارەبا لە ڕێگەی وزەی خاوێنەوە بەرهەم دێت و گرێبەست بۆ بەرهەمهێنانی 75 مێگاوات واژوو کراوە و بڕیارە بەم نزیکانە بەردی بناغەی پرۆژەیەک بە توانای 25 مێگاوات لە هەولێر دابنرێت. دەقی ڕاگەیەندراوی وەزارەتی کارەبا: وەبەرهێنانی کەرتی کارەبا لە وزەی خاوێن فراوانتر دەکرێت کەمال محەمەد ساڵح وەزیری کارەبا پێشوازیی لە سهیل عابد بەڕێوەبەری کۆمپانیای (esri)ی ئەمەریکایی و شاندێکی یاوەری کرد کە بە بەمەبەستی وەبەرهێنان لە کەرتی کارەبا سەردانی هەرێمی کوردستانیان کردبوو. لە دیدارێکدا باسیان لە چۆنییەتی بەڕێوەبردنی سیستەمی کارەبا و پرۆژەکانی پێوەری زیرەک و پریپەید و وزەی خۆر کرا. وەزیری کارەبا جەختی لەسەر فراوانبوونی تۆڕی کارەبا و زیادبوونی هاوبەشانی کارەبا بۆ نزیکەی یەک ملیۆن و هەشت سەد هەزار هاوبەش و ژمارەیەکی زۆری وێستگەی بەرهەمهێنان و گواستنەوە و دابەشکردن کردەوە، دواتر باسی لە هەنگاوەکانی وەزارەتی کارەبا بۆ بەرهەمهێنانی کارەبا لە ڕێگەی وزەی خاوێن کردەوە، کە لە داهاتوویەکی نزیکدا لە(30٪)ی کارەبا لە ڕێگەی وزەی خاوێنەوە بەرهەم دێت و گرێبەست بۆ بەرهەمهێنانی 75 مێگاوات واژوو کراوە و بڕیارە بەم نزیکانە بەردی بناغەی پرۆژەیەک بە توانای 25 مێگاوات لە هەولێر دابنرێت.

هاوڵاتی پشكی هەرێمی كوردستان لە بودجەی عێراق بۆ ئەمساڵ مانگانە ترلیۆنێك و 250 ملیار دینار زیاترەو لەو بڕە 910 ملیار دیناری دەدرێتە مووچەو بڕی 300 ملیار دیناری بۆ پڕۆژەكانی وەبەرهێنان و خزمەتگوزاری گشتی بۆ دەمێنێتەوە. واتا ئەو پارەیەی بەكاش و نەختینە رەوانەی هەرێم دەكرێت لە ساڵی 2023دا دەگاتە 15 ترلیۆن دینار كە مانگانە یەك ترلیۆن و 250 ملیار دینار دەبێت. هەروەها عێراق خەمڵاندنی كردووە كە لە 2023دا بڕی یەك ترلیۆن و 560 ملیار دینار داهاتی دەروازە گومرگەكانی هەرێمەو لەو بڕە 50% بۆ بەغداد و 50% بۆ هەرێم دەبێت، واتا 780 ملیار دینار. هاوكات هەرێمی كوردستان داهاتە ناوخۆییەكانی دیكەی نانەوتی كە لە باج و رسوماتی حكومی پێكهاتووە بۆ دەمێنێتەوە كە مانگانە زیاتر لە 200 ملیار دینارە. ئەو پارەیەی كە بۆ هەرێمی كوردستان دەمێنێتەوە دوای دابینكردنی مووچەی فەرمانبەران مانگانە زیاتر لە 500 ملیار دینار دەكات بەداهاتە نانەوتییەكانی هەرێمی كوردستانەوە. گفتوگۆكردن لەسەر پڕۆژە بودجەی عێراق تەواو بووەو لیژنەی دارایی پەرلەمانی عێراق راپۆرتێك لەبارەی تێبینییەكانی پڕۆژەكەوە دەداتە ئیدارەدانی دەوڵەت كە حكومەتەكەی سودانیان پێكهێناوە. ئامانج رەحیم، سكرتێری ئەنجومەنی وەزیران لەبارەی پڕۆژە بودجەی عێراق شیكارییەكی وردی خستووەتە بەردەم نوێنەرانی كورد تا بەرگری لەپشكی تەواوی شایستە داراییەكانی هەرێمی كوردستان بكرێت. سكرتێری ئەنجومەنی وەزیرانی هەرێم ئاماژە بەوە دەكات زۆر ئاشكرایە كەپشكی هەرێمی كوردستان و ئەو پارەیەی كەدواجار ئەگەری هەیە لەبەغداوە رەوانەی هەرێمی كوردستان بكرێت، ئەگەر بودجەكە پەسندكرا، گرنگترین بابەتە كە پەیوەندی بەئابووریی هەرێمی كوردستان لە سێ ساڵی داهاتوو و ژیان و گوزەرانی خەڵك هەیە، بەتایبەتی كە تاساڵی ٢٠٢٦ هیچ یاسایەكی دیكەی بودجە لەعێراقدا دەرناچێت. ئەمە سەبارەت بەداهاتەكان لەپڕۆژەیاساكەدا پێشبینی كراوە لەڕێگەی فرۆشتنی سێ ملیۆن و ٥٠٠ هەزار بەرمیل نەوتی رۆژانە، كە ئەمە  400 هەزار بەرمیل نەوتی هەرێمی كورستانیش لەخۆدەگرێت، حكومەتی عێراق بەنرخی خەمڵێندراوی 70 دۆلار بۆ هەر بەرمیلێك داهاتی ١١٧ ترلیۆن و ٢٥٣ ملیار دیناری هەبێت. هەروەها پێشبینی كراوە داهاتی نێوخۆی نانەوتی عێراق ١٧ ترلیۆن و ٣٠٠ ملیار دینار بێت. بەو پێیەش كۆی داهاتی نەوت و داهاتی نانەوتی عێراق بە ١٣٤ ترلیۆن و ٥٥٣ ملیار دینار خەمڵێندراوە. بەڵام حكومەتی عێراق لەچوارچێوەی بودجەی پێشنیازكراودا دایناوە 199 ترلیۆن و ٢٢ ملیار دینار خەرج بكات و بەوپێیەش بەراورد بەداهاتی خەمڵێندراوی نەوتی و نانەوتی بڕی ٦٤ ترلیۆن و٤٧ ملیار دینار كورتهێنانی لەبودجە بۆ دروست دەبێت. سكرتێری ئەنجومەنی وەزیران جەختلەوە دەكاتەوە لەكۆی گشتیی خەرجییەكان 133 ترلیۆن و ٢٢ ملیار دینار، بۆ خەرجییەكانی بەكاربردن تەرخانكراوە، كەئەمەش كێشەیەكی گەورەیە، بەوپێیەی بڕێكی كەمی دەمێنێتەوە بۆ وەبەرهێنان، پێشیوایە كە ئەو داهاتە راستەقینەی كەعێراق ئەگەری هەیە دەستیبكەوێت، زۆربەی بۆ خەرجییەكانی بەكاربردن دەڕوات. ئەوەش كە لەبودجەی عێراق وەك خەرجییەكانی وەبەرهێنان یان (خەرجی سەرمایە) بۆ پڕۆژەكان و پەرەپێدان تەرخانكراوە، دانراوە كە لەڕێگەی قەرزەوە دابین بكرێت و چووەتە چوارچێوەی كورتهێنانەوە كە لەدوای ساڵی ٢٠١٤ەوە  سەرەڕای هەبوونی تەرخانكراو بۆ پڕۆژەكان بەڵام هەروەك مورەكەبی سەر كاغەز بووەو بەفیعلی هیچی لێ خەرج نەكراوە. " ئەمە بۆ تەرخانكراوی پڕۆژەكانی هەرێمی كوردستانیش راستە، سەرەڕای ئەوەی بڕی دوو ترلیۆن و ٨٧٣ ملیار دینار بۆ پڕۆژەكانی وەبەرهێنان لەهەرێمی كوردستان تەرخانكراوە لەبودجەی ٢٠٢٣ بەڵام ئەگەر وەك ئێستا هەر لەسەر بنەمای خەرجیی راستەقینە (الانفاق الفعلی) بێت ئەوا ئەم تەرخانكراوە لەژمارە زیاتر هیچی تر نییەو بەفیعلی هیچی لێ خەرج ناكرێت بۆ هەرێمی كوردستان، بۆیە وا باشترە زۆر پشتی پێ نەبەسترێت"، ئامانج رەحیم وا دەڵێت. پشکی هەرێمی کوردستان لە خەرجییەکانی حاکیمە بۆ تەواوی ساڵی ٢٠٢٣ بە بڕی یەک ترلیۆن و ٢٥٧ ملیار دینار دەخەمڵێنرێت بە کاش هەژمار نەکراوە، چونکە لە بنەڕەتدا ئەم خەرجییانە بە شێوەی عەینی دەنێردرێن بۆ هەرێمی کوردستان نەک بە پارەی کاش هەروەها لە خەرجییە سیادییەكان لەڕەشنووسی پڕۆژەیاسای بودجە 58 ترلیۆن و ٢٩٤ دینار بۆ خەرجییە سیادییەكان دانراوە كەدەكاتە رێژەی ٣٠%ی تەوای بودجەكە، كەئەمەش كاریگەریی زۆری هەیە لەسەر پشكی هەرێمی كوردستان چونكە میكانیزمەكە وایە كەدوای داشكاندنی خەرجی سیادی و حاكمە ئینجا بەشەكەی هەرێمی كوردستان بەڕێژەی 12.67% دەستنیشان دەكرێت. لەخەرجییە سیادییەكاندا 23 ترلیۆن و ٥٠٨ ملیار دینار تەرخانكراوە بۆ خەرجییەكانی (بەرهەمهێنان، گواستنەوە و هەناردەكردنی  سێ ملیۆن و ١٠٠ هەزار بەرمیل نەوت رۆژانە لەلایەن حكومەتی عێراقەوە). هەروەها لەو چوارچێوەیەدا تەنها سێ ترلیۆن و ٨٧٦ ملیار تەرخانكراوە بۆ خەرجییەكانی پەیوەست بە (بەرهەمهێنان، گواستنەوە و هەناردەكردنی 400 هەزار بەرمیل نەوتی هەرێمی كوردستان رۆژانە). لەخەرجییە سیادییەكاندا هەروەها نۆ ترلیۆن و ٧٦٤ ملیار بۆ وەزارەتی بەرگری تەرخانكراوە. لەخەرجی تەرخانكراو بۆ وەزارەتی بەرگری، تەنها بڕی 228 ملیارو ٣٠٤ ملیۆن دینار بۆ مووچەی وەزارەتی پێشمەرگە تەرخانكراوە. هاوكات شایستە داراییەكانی هەرێمی كوردستان لەڕەشنووسی پڕۆژەیاسای بودجەی عێراق بەم شێوازە رەچاوكراوە: پشكی هەرێمی كوردستان لەخەرجییە رەوەنەكان (النفقات الجاریە): بەپێی ماددەی (١٢/ دووەم) و ماددەی (١١/ دووەم-ه) بڕی نۆ ترلیۆن و ٣٠٠ ملیار لەچوارچێوەی خەرجییە رەوەنەكان (النفقات الجاریە) بۆ مووچەی فەرمانبەرانی هەرێمی كوردستان تەرخانكراوە كەمانگانە دەكاتە ٧٧٥ ملیار دینار كەژمارەیان بە ٦٨١ هەزارو ٩٧٩ فەرمانبەر دەستنیشانكراوە، كە لەچاو ساڵی ٢٠٢١ ئەم تەرخانكراوە زیادیكردووە بەبڕی سێ ترلیۆن و ٥٢٥ ملیار دینارو ئەمەش دڵخۆشكەرە. هەروەها بەپێی ماددەی (10/ دووەم) و ماددەی (11/ دووەم-ه)، بڕی یەک ترلیۆن و ٣٤٦ ملیار دینار وەك خەرجیی مووچەی خانەنشینی بۆ هەرێمی كوردستان تەرخانكراوە كە لەمانگێكدا دەكاتە بڕی 112 ملیار دینار كەئەمەیان بەراورد بەساڵی ٢٠٢١ كەمیكردووە بەبڕی ٥٥٥ ملیار دینار. بەم شێوەیە تەرخانكراوی مووچەی فەرمانبەران و خانەنشینانی هەرێمی كوردستان لەبودجەی عێراق مانگانە كەپێویستە بدرێت بەهەرێمی كوردستان دەكاتە بڕی ٨٨٧ ملیار دینار، ئەویش بۆ تەواوی مانگەكانی سێ ساڵی ٢٠٢٣ تاوەكو ٢٠٢٥ كەئەمەش نزیكە لەتێچووی مانگانەی مووچە لەئێستادا كە بۆ مانگی ئاداری ئەمساڵ ٩١٠ ملیار دینار تەمویلی مووچە كراوە؛ ئەو كورتهێنانەی دروستدەبێت بڕی ٢٥ ملیار دینارە بۆ سەرجەم مووچەخۆران و خانەنشینان لەسەرتاسەری هەرێمی كوردستان كەپڕكردنەوەی زەحمەت نابێت. جگە لەمووچەی فەرمانبەران و خانەنشینانی هەرێمی كوردستان بەپێی ماددەی (10/ دووەم) و ماددەی (11/ دووەم-ه)، هەر لەناو خشتەی خەرجییەكانی رەوان بڕی دوو ترلیۆن و ٨٧٣ ملیار دیناری دیكە بۆ هەرێمی كوردستان تەرخانكراوە بۆ (پێداویستییەكانی كاڵا، پێداویستییەكانی خزمەتگوزاری، چاككردنەوەی مەوجودات، یارمەتییەكان و  خەرجییەكانی دیكە). سكرتێری ئەنجومەنی وەزیرانی هەرێم ئەوەشی خستۆتەڕوو كە داهاتی دەروازە سنورییەكانی هەرێمی كوردستان بەبڕی یەک ترلیۆن و ٥٦٠ ملیار بۆ ساڵیك خەمڵێندراوە لەلایەن عێراقەوەو بەپێی ماددەكانی (١٩/ دووەم) و (١١/ دووەم-ه)، بڕی 780 ملیار دینار وەك ٥٠%ی داهاتی دەروازە سنوورییەكان بۆ هەرێمی كوردستان دەمێنێتەوە. هاوكات بڕی 664 ملیارو ٣٠٠ ملیۆن دینار وەك پشكی هەرێمی كورستان لە داهاتی فرۆشی نەوتی خاو، (٥%ی داهاتی نەوت)، لەكێڵگەكانی هەرێمی كوردستان تەرخانكراوە. مووچەی پێشمەرگە بە ٢٢٨ملیارو ٣٠٤ ملیۆن دینار وەك بەشی هەرێمی كوردستان لەتەرخانكراوی وەزارەتی بەرگری رەچاوكراوە بۆ ئەمساڵ. بەپێی خاڵەكانی سەرەوە، كۆی گشتیی شایستەی دارایی هەرێمی كوردستان بۆ ساڵی ٢٠٢٣، لەئەگەری خەرجكردنی ١٠٠%ی شایستە داراییەكانی هەرێمی كوردستان، ساڵانە دەكاتە 18 ترلیۆن و ٣١٠ ملیار دینارو مانگانە دەكاتە یەک ترلیۆن و ٥٢٦ ملیار دینار، بەڵام پشكی هەرێمی كوردستان لەخەرجییەكانی حاكیمە بۆ تەواوی ساڵی 2023 بەبڕی یەک ترلیۆن و ٢٥٧ ملیار دینار دەخەمڵێنرێت بەكاش هەژمار نەكراوە، چونكە لەبنەڕەتدا ئەم خەرجییانە بەشێوەی عەینی دەنێردرێن بۆ هەرێمی كوردستان نەك بەپارەی كاش. ئامانج رەحیم ئەوەشی روونكردووەتەوە كە پابەندییەكانی هەرێمی كوردستان بریتین لە ١-پابەندیی نەوتی بەهەناردەكردنی بڕی٤٠٠ هەزار بەرمیل نەوت لەڕۆژێكدا لەكێڵگەكانی هەرێمی كوردستان لەسەر بنەمای نرخی فرۆشتنی كۆمپانیای سۆمۆ كەمانگانە داهاتەكەی بە یەک ترلیۆن و٩٢ ملیار دینار دەخەمڵێندرێت (بێ ئەوەی خەرجییەكانی نەوتی لێ دابشكێندرێت). ٢- رێژەی ٥٠% لەداهاتی دەروازە سنوورییەكان كەمانگانە بە 65 ملیار دینار دەخەمڵێندرێت. ٣- قیستی مانگانەی پابەندی بەرامبەر بانكی عێراقی بۆ بازرگانی (TBI) بەبێ سوودی بانكی (الفوائد المصرفیە) كەمانگانە 53 ملیارو ٧٠٠ ملیۆن دینارە. بەوپێیەش كۆی گشتیی پابەندی هەرێمی كوردستان لەمانگێكدا دەكاتە یەک ترلیۆن و ٢١٠ ملیار دینارو لەماوەی یەك ساڵدا دەكاتە 14 ترلیۆن و٥٢٠ ملیار دینار.  

سازدانی: سەركۆ جەمال سەعید كاكەیی ئەندامی پێشووی كۆمسیارانی كۆمسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردنەكانی عێراق و شارەزای بواری هەڵبژاردن، ئەوە دووپاتدەكاتەوە كە لیستی دەنگدەرانی عێراق لەوەی هەرێم پاكترو دروسترەو دەشڵێت:" دواخستنی هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان تەمەنی هەرێم كورتتر دەكاتەوە". سەعید كاكەیی لەم چاوپێكەوتنەدا لەگەڵ هاوڵاتی دەڵێت:" هەڵبژاردنی هەرێم بەفرەبازنەیی بكرێت باشترە"، دەشڵێت:" بەچەند ڕێگایەك دەتوانرێت رێگری لەساختەكاری هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان بكرێت". هاوكات ئەوەش دووپاتدەكاتەوە كە "خەڵك كەمتر بچێت بۆ دەنگدان نرخی كورسییەكانی پەرلەمانی كوردستان كەمدەبێتەوە و كەسی ناشایستە دەگاتە پەرلەمان". هاوڵاتی: پێتانوایە لە 18-11-2023 دەتوانرێت هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان ئەنجام بدرێت؟ سەعید كاكەیی: وەكو پێداویستیەكی سەرەكی و هەرە گرنگ پێویستە دەبێت لەو وادەیە تێنەپەڕێت، بەڵام بەپێی چ سیستەم و یاساو رێسایەك جارێ كۆمسیۆن خۆی كارا نەكراوەتەوە، یاساكەش تانەی لێدراوە لەگەڵ تازەكردنەوەی پەرلەمان و حكومەت، بۆیە ئەنجامی تانەكان كات و شێوازی هەڵبژاردنەكە دەستنیشان دەكات، بۆیە ئەستەمە تا تانەكان یەكلایی نەبنەوە بڵێین لەكاتی خۆیدا ئەنجامدەدرێت. هاوڵاتی: پێتوایە پارتی و یەكێتی سازان دەكەن لەسەر هەمواری یاسای هەڵبژاردن و كۆمسیۆن؟ سەعید كاكەیی: ئەگەر لەحاڵەتێكدا تانەكان لەدادگای فیدراڵی رەتكرایەوە، بەڵێ بێگومان دەبێت لەوكاتەی دیاریكراوە دەبێت هەڵبژاردن ئەنجامبدەن، بەڵام ئەگەر ئەو تانانەی دژی درێژكردنەوەی تەمەنی پەرلەمان و حكومەت و كۆمسیۆن كراون تێپەڕێندرێن ئەگەرێكی زۆرە كۆمسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردنی عێراق خۆی سەرپەرشتی هەڵبژاردنی هەرێم بكات. هاوڵاتی: ئایا كۆمسیۆنی بەغدا دەتوانێت بەو ئاسانییە سەرپەرشتی هەڵبژاردنی هەرێمی كوردستان بكات؟ سەعید كاكەیی: زۆر بەئاسانی دەتوانن ئەو كارە بكەن، ئەوان لە 16 پارێزگا كادرو پسپۆڕو كەسی هونەرییان هەیە كەدەتوانن پرۆسەی هەڵبژاردن لەهەرێم دەستەبەر بكەن. داوا دەکەم لەگەڵ کارتی نیشتیمانی کارتی بایۆمەتری بەکاربهێنرێت بۆ دەنگدان ئەگەر بێت و كۆمسیۆن و كارمەندانی هەرێم دووربخرێنەوە ئەوان دەتوانن جێگەیان بگرنەوە، لەوانەشە كەسانێك هەبن رەخنە لەم قسەیەم بگرن، بەڵام هەرێمی كوردستان قەوارەیەكە لەچوارچێوەی عێراقدا بۆیە ئەوەی لەسەر هاووڵاتیەكی بەسرە جێبەجێ دەكرێت لەسەر هاووڵاتییەكی دهۆكیش جێبەجێدەكرێت، ئەگەر كۆمسیۆنی بەغدا سەرپەرشتی هەڵبژاردنی هەرێم بكات دەبێت ببێتە وانەیەك بۆ كۆمسیۆنی هەرێم كە بەخۆیاندا بچنەوەو گۆڕانكاری بكەن. هاوڵاتی: پێتوایە لیستی تۆماری دەنگدەرانی عێراق تا چ رادەیەك لەوەی هەرێم پاكترە؟ سەعید كاكەیی: ئەوەی عێراق لەئێستادا پاكترین و دروستترین داتایە، بۆیە خۆشم داكۆكی لەوە دەكەم كەئەوەی عێراق بەكاربهێندرێت نەك لیستی دەنگدەرانی هەرێم، چونكە ئەوەی هەرێم زیادەڕەوی زۆری تێدایەو لەهەمان كاتیشدا داوا دەكەم لەگەڵ كارتی نیشتیمانی كارتی بایۆمەتریش بەكاربهێندرێت بۆ دەنگدان، كارتی نیشتیمانی مەبەست لێی رێگریكردنە لەساختەكاری كەپێشتر رەگەزنامەو ناسنامەی باری شارستانی بۆ ئاوارەكان دەركراوە، كارتی نیشتیمانی وابەستەیە بەسەرژمێری گشتی،  بەڵام رەگەزنامەو ناسنامەی باری شارستانی بنەڕەتی نییە. هاوڵاتی: بۆ خەڵك هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان بەچوار بازنە یاخود یەك بازنە بكرێت باشترە؟ سەعید كاكەیی: پێمباشە هەر بەپێی دەستوری عێراق كە لەماددەی 49 و بڕگەی ئەلف دەستنیشان كراوە بۆهەر 100 هەزار هاووڵاتییەك نوێنەرێك هەبێت و بەپێی دانیشتوانی پارێزگاكان بازنە دەستنیشان بكرێت، واتە لەگەڵ فرە بازنەییدام، ئەگەر فرە بازنەییش نەكرێت، لانیكەم لەگەڵ هەشت بازنەییدام، واتە چوار پارێزگاكەی هەرێم و چوار ئیدارە سەربەخۆكەی هەرێم، واتا هاوشێوەی پارێزگاكانی سلێمانی و هەولێرو دهۆك و هەڵەبجە ( ئیدارەی (گەرمیان، راپەرین، سۆران، زاخۆ) بازنەی تایبەت بەخۆیان هەبێت، بۆ ئەوەی نوێنەری پارێزگاو ئیدارە سەربەخۆكان بگەنە پەرلەمان و نوێنەرایەتی راستەقینەی ناوچەكانی خۆیان بكەن.  پێشتر ڕەگەزنامەو ناسنامەی باری شارستانی بۆ ئەو ئاوارانەی لە هەرێمی کوردستان نیشتەجێن دەرکراوە هاوڵاتی: بەردەوام لایەنەكانی دەرەوەی یەكێتی و پارتی گلەیی لەئەنجامدانی ساختەكاری هەڵبژاردن دەكەن، پێتانوایە بەچ رێگایەك رێگری لەساختەكاریەكان دەكرێت؟ سەعید كاكەیی: یەكەم رێگا ئەوەیە كەداتاكانی كۆمسیۆنی عێراق بەكاربهێندرێت، دووەم رێگاش ئەوەیە كارتی نیشتیمانی و بایۆمەتری بەكاربهێندرێت، سێیەم رێگا فرەبازنەیی بێت، چوارەمیش پرسی بایكۆت لەمێشكی دەنگدەردا نەمێنێت، چونكە لەعێراق نە یاسایەك نە رێسایەك هەیە رێژەیەك دەستنیشان بكات بۆ بەشەرعیبوونی هەڵبژاردنەكان، واتا ئەگەر بێت و لەسەدا یەكی خەڵكیش بەشداری هەڵبژاردن بكەن لەعێراق بەپێی یاسای هەڵبژاردن ئەو ئەنجامە قبوڵە.  بۆیە باشترین رێگا بەشداری كارای خەڵكە لەهەڵبژاردن، خۆ هەموو حزب و كاندیدەكان گەندەڵ نین و دەتوانرێت ئەگەر حزبەكەشی بەدڵ نەبێت دەنگدەرەكە كاندیدێكی ناوچەكەی خۆی هەڵبژێرێت، بەوەش بەدوو رێگا رێگری لەساختەكاری دەكرێت یەكەم كەلێن دروست ناكەیت تاحزبەكان ساختەكاری بكەن، هەروەها ئەگەر خەڵك كەمتر بچێت بۆ دەنگدان نرخی كورسییەكان كەمدەبێتەوەو كەسی ناشایستە دەگاتە پەرلەمان. هاوڵاتی: یەكێتی دەڵێت سلێمانی و هەڵەبجە بەپێی تۆماری دەنگدەرانی بەغداو بەچوار بازنەیی 45 كورسییان بەردەكەوێت، بەڵام ئەگەر یەك بازنە بێت 38 كورسییان بەردەكەوێت ئەم قسەیە تاچەند دروستە؟ سەعید كاكەیی: بەپێی یاسا بەرقەرارەكان شتی وانییە، هەرێمی كوردستان بریتییە لەچوار پارێزگا كەواتە بەپێی دانیشتوان كورسیەكان بەسەر دەنگدەران و دانیشتواندا دابەشدەكرێت. هاوڵاتی: ئەگەر هەڵبژاردن دواخرا پێتانوایە ئەمریكاو وڵاتانی رۆژئاوا تێڕوانینیان بەرامبەر هەرێمی كوردستان دەگۆڕێت؟ سەعید كاكەیی: كەسایەتی مەعنەوی هەرێم لەدەرەوە لێی دراوە، ئەم دەسەڵاتە گەندەڵە پێگەی هەرێمی خستووەتە ژێر گومانەوە، بۆ ئەوەی ئەو كەسایەتی و پێگەیە بگەڕێتەوە ئەركەكە دەكەوێتە سەرشانی دەنگدەران و داكۆكی لەوەبكەن هەڵبژاردن بەزووترین كات بكرێت و بەشداری كارایان تێیدا هەبێت، یەك رۆژ دواخستنی هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان پێگەی ئەم هەرێمە كەمترو تەمەنی كورتتر دەكاتەوە.  

هاوڵاتی لە دیمەشق تەقینەوەیەک روویدا و بەوهۆیەوە پێنج پۆلیس کە ئەفسەرێکییان لەگەڵدایە بریندار بوون. لە هەرێمی بەرزی دیمەشقی پایتەختی سوریا لە نزیک بارەگایەکی پۆلیس تەقینەوەیەک روویدا. میدیاکانی نزیک لە حکومەتی سوریا رایانگەیاند، تەقینەوەیەک لە رێگەی ئۆتۆمبێڵێکی مینڕێژکراوەوە ئەنجامدراوە. وەزارەتی ناوخۆی حکومەتی سوریا راگەیەندراوێکی بڵاوکردەوە و ئاماژەی بەوەکرد کە تەقینەوەکە لە نزیک بارەگای پۆلیسی ناوچەی بەرزی پایتەختی روویداوە. وتیشی، لە تەقینەوەکەدا پێنج پۆلیس برینداربوون کە ئەسفسەرێکیان لەگەڵدایە. مەرسەدی سوری بۆ مافەکانی مرۆڤیش تەقینەوەکەی پشتڕاست کردەوە و ئاماژەی بەوەدا کە قوربانی هەیە. ئەمەش لە کاتێکدایە کە ئەمڕۆ بەرپرسانی سوریا لە مۆسکۆ لەگەڵ تورکیا، ئیران و روسیا لە کۆبونەوەدان. لە چەند رۆژی رابردوودا، گروپە چەکدارەکانی سەر بە تورکیا و لایەنە ئۆپۆزسیۆنەکانی عەرەبی سوریا، نیگەرانی خۆیان لە نزیکبوونەوەی سوریا و تورکیا دەربڕیبوو. لەگەڵ ئاساییکردنەوەی پەیوەندییەکانی سوریا و تورکیا، یەکێک لە مەرجە سەرەکییەکانی سوریا ئەوەیە کە پێویستە تورکیا دەست لە هاوکاریکردنی گروپە چەکدارەکانی دژی دیمەشق هەڵبگرێت.