پێشەوا هەورامى: نەگەینە ڕێککەوتن دەکشێینەوە

هاوڵاتی لە دێرسم، هاتای و ئەستەنبوڵ ٩ رۆژنامەنووس و چالاکوان کە زۆربەیان کوردن لەلایەن پۆلیسەوە دەستگیرکران. لە کاتێکدا کە ٨ رۆژ ماوە هەڵبژاردنەکانی پەرلەمانی و سەرۆکایەتی تورکیا ئەنجام بدرێت، پۆلیسی تورکیا دەستی بە ئۆپراسیۆنێکی نوێ کردووە لە بەرامبەر رۆژنامەنووسان و چالاکوانانی سەر بە ئۆپۆزسیۆن. سەرلەبەیانی ئەمڕۆ لە پارێزگاکانی دێرسم، هاتای و ئەستەنبوڵ پۆلیس هەڵیکوتاوەتە سەر ماڵی رۆژنامەنووس، چالاکوان و دەزگا میدیاییەکان. بەگوێرەی هەواڵێکی رۆژنامەنی یەنی دیموکراسی سەر بە ئۆپۆزسیۆن، لەو ٣ شارە ٩ کەس دەستگیرکراون. بەگوێرەی رۆژنامەکە دەستگیرکراوەکانی هاتای و دێرسمیش بۆ ئەستەنبوڵ دەگوازرێنەوە. هاوکات لەگەڵ دەستپێکردنی بانگەشەی هەڵبژاردن لە تورکیا، دەسەڵات دەستی بە دەستگیکردن و سزادانی چالاکوانان و رۆژنامەنووسان کردووە و تاوەکو ئێستا زیاتر لە ١٥٠ رۆژنامەنووس و چالاکوان دەستگیرکراون کە زۆربەی زۆریان کوردن و لایەنگری پارتی چەپی سەوزن کە هەدەپە لە رێگەی ئەو پارتەوە بەشداری لە هەڵبژاردن دەکات.

هاوڵاتی قوباد تاڵەبانی ڕۆژی چوارشەممە لەمیانی وتارێکدا لە "دیداری عێراق بۆ سەقامگیری و بوژانەوە ڕایگەیاند "دۆخی سلێمانی باش نییە، هاوڵاتییان دڵخۆش نین و ناڕازین لە شێوازی دابەشکردنی نادادپەروەرانەی داهات". تیمی یەكێتی نیشتمانی كوردستان بەسەرۆكایەتی قوباد تاڵەبانی، لەمانگی تشرینی دووەمەوە بەشداری كۆبوونەوەكانی ئەنجومەنی وەزیران ناكەن ،نیگەرانییەكانی تیمی یەكێتی سێ پاكێجەو یەكێكیان پەیوەندی بەدۆخی دارایی و مووچەوە هەیە لەسلێمانی . لەم بارەیەوە ستران عەبدوڵڵا ئەندامی مەکتەبی سیاسی یەکێتی بە هاوڵاتی وت، "لابردنی ئەو گەمارۆ و نادادپەروەریەی لەبەرانبەر سلێمانی هەیە بەشێكە لەداواكاریەكانی خەڵكی كوردستان و خەڵكی سلێمانیش" دەشڵێت،" باوەڕناكەم خەڵكی هەولێرو دهۆك لێیان بپرسی بڵێی حەزدەكەن نادادپەروەری هەبێت لەبەرامبەر سلێمانی بڵێن بەڵێ، ئاشكرایە نادادپەروەرییەكە هۆكارێكی سیاسییە بەداخەوە خراپ ئیدارەدانی حكومەتە." هاوکات ئەندامێكی سەركردایەتی یەکێتی ڕایگەیاندوە، هەوڵێك هەیە له‌ یاسای بودجه‌دا حكومه‌تی هه‌رێم پابه‌ند بكرێت به‌ دوانه‌خستی به‌شه‌ بودجه‌ی سلێمانی و جەختدەكاتەوە، ئەگه‌ر هه‌رێم كه‌مته‌رخه‌م بێت به‌رامبه‌ر سلێمانی، سلێمانی ناچاره‌ ڕێگه‌ چاره‌ی تر بدۆزێته‌وه‌ تا مافی هاوڵاتییان و فه‌رمانبه‌ران نه‌فه‌وتێت. ڕابیحه‌ حه‌مه‌د، ئەندامی سەركردایەتی یەکێتی لە لێدوانێكیدا بە دەنگی ئەمریكای ڕاگەیاندوە، ئەوان له‌گه‌ڵ هه‌ر هه‌وڵێكن سنوری سلێمانی بێ به‌ش نه‌كرێت له‌ مافه‌كانی و وتی: "چونكه‌ زۆرترین قوربانی ده‌ستی ڕژێمی به‌عس له‌ناوچه‌كانی ده‌وروبه‌ری سلێمانی بووه‌، ناكرێت له‌ بودجه‌ بێ به‌ش بكرێت، ئەگه‌ر هه‌رێم كه‌مته‌رخه‌م بێت به‌رامبه‌ر سلێمانی، سلێمانی ناچاره‌ ڕێگه‌ چاره‌ی تر بدۆزێته‌وه‌ تا مافی هاوڵاتییان و فه‌رمانبه‌ران نه‌فه‌وتێت." یەکێتی پێی وایە نادادپەروەری دەکرێت لەڕووی ئیداری و داراییەوە لە لایەن حکومەتی هەرێمەوە بەرامبەر سلێمانی و ئەندامێکی مەکتەب سیاسی یەکێتیش دەڵێت،ئەم کێشانە  " سەردەكێشێت بۆ زۆر كێشەی سیاسی و ئەمنیی و ژیانی خەڵكیش، چونكە كەژیانی خەڵك باش نەبێت و نادادپەروەری هەبێت ناكۆكی دروستدەكات وەك ئەوەی مەسەلەن موچەی خانەنشینانی یەكێتی بڕدراوە لەبەرامبەری كەیسێكی دیكە دروستدەكرێت، مانای وایە كێشە كێشە لەگەڵ خۆی دەهێنێت." لە ئۆکتۆبەری ساڵی رابردووەوە، پەیوەندییەکانی پارتی و یەکێتی روویان لە خراپبوون کرد، ئەوەش دوای کوشتنی هاوکار جاف، ئەفسەری پێشووی دژەتیرۆری یەکێتی لە هەولێر. پەیوەندییەکانی ئەو دوو هاوپەیمانەی نێو حکومەت گەیشتە ئەو رادەیەی  تیمی یەکێتی لە مانگی تشرینی دووەمەوە بەشداری کۆبونەوەکانی ئەنجومەنی وەزیرانی نەکردووە.  نیگەرانییەكانی تیمی یەكێتی سێ پاكێجەو یەكێكیان پەیوەندی بەدۆخی دارایی و مووچەوە هەیە لەسلێمانی و دووەمیان دۆسیەی ئەمنییە كەخۆی لەكوژرانی عەقید هاوكار جاف دەبینێتەوەو هەروەها دۆسیەی سێیەم پرسی دەسەڵاتەكانی قوباد تاڵەبانیە وەك جێگری سەرۆكی ئەنجومەنی وەزیران.    

نیگار عومەر لەسنوری گەرمیاندا سەدان شوێنەواری گرنگ بوونیان هەیەو مەترسی لەناوچوونیان لەسەرەو حكومەت داواكارییەكانی بەڕێوەبەرایەتی شوێنەوار بەهەند وەرناگرێت. لەسنوری گەرمیاندا نزیكەی 500 شوێنەواری مێژوویی هەیە كەمێژووەكەیان دەگەڕێتەوە بۆ سەردەمی ساسانیەكان، هەروەها نزیكەی 300 شوێنەواریان دەكەوێتە قەزای كفریەوە، بەڵام زۆربەیان مەترسی لەناوچوونیان لەسەرە. ساڵح سەمین، بەڕێوبەری شوێنەواری گەرمیان لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتی وت:»بەگشتی نزیكەی 500 شوێنەواری مێژوویی لەگەرمیاندا بوونی هەیەو بەپێی ئەو شوێنەوارە كۆنانەی دۆزیومانەتەوە ئاماژەن بۆ ئەوەی كە شەش هەزارو پێنجسەد ساڵ پێش ئێستا مرۆڤ لەم ناوچانەدا ژیاوە». هەروەها ئاماژەی بەوەكرد كۆنترین شوێنەواری گەرمیان كۆشكی حەوش كوڕوە لەناحیەی قۆرەتوو كەدەگەڕێتەوە بۆ سەردەمی ساسانیەكان لەسەردەمی پاشا نەوشیروانی خەسرەودا دروستكراوە. هەروەها لەقەزای كفری قەیسەری كفری و سەرای كفری و جۆگەی گاوری لەقەزای كەلار، بەهەمان شێوە  لەسەردەمی ساسانیەكانەوە دروستكراوە كە بۆ ئاوەڕۆو ئاو راكێشان دروستكراوەو دەگەڕێتەوە بۆ دوو هەزار ساڵ پێش ئێستا . بەڕێوەبەری شوێنەواری گەرمیان دەشڵێت:» ئێمە خاوەنی كۆمەڵێک شوێنەواری گرنگین، بەڵام بەداخەوە حكومەت ئەوەی لای گرنگ نەبێ شوێنەوارەو پشتگوێ خراوەو زۆرێك لەشوێنەوارەكانی گەرمیان لەناوچوون یان بەرەو لەناوچوون دەچن «. « چەندین جار داومانكردووە چەند شوێنەوارێكی گرنگ نۆژەن بكەینەوە، بەڵام تائێستا هیچ شتێكمان بۆ دابیننەكراوە، ئەگەر گرنگی بەشوێنەوارەكان بدەین دەبنە شوێنێكی گەشتیاری و داهات بۆ ناوچەكە  دەبێت»، ساڵح سەمین وادەڵێت. هەروەها  بەڕێوەبەری شوێنەواری كفری لەلێدوانێكدا بۆ هاوڵاتی ئەوەی خستەڕوو كە لەكفریدا نزیكەی 300 شوێنەواری مێژوویی بوونی هەیە، دیارترینیان سەرای كفری، قەیسەری كفری و كۆشكی مەجید پاشاو ماڵی جووەكان، گەرماوی كفری و چەندانی دیكە، كۆنترینیان قەیسەری كفرییە كەشوێنێكی بازرگانی بووە لەنێوان وڵاتانی عێراق و ئێران كەجێگەی كاروان سەرای بازرگانان بووە. لە ئێستادا خەریکی نۆژەنکردنەوەی سەرای کفرین لەسەر بودجەی تایبەتی قوباد تاڵەبانی عوبێد محەمەد بەڕێوەبەری شوێنەواری كفری باسی لەوەشكرد كەیەكێك لەشوێنەوارەكان گەرماوی كفرییە كەبەشێوەیەكی ناوازە دروستكراوە لەساڵی 1891 لەساڵنامەی عوسمانیدا باسی گەرماوەكەی كفری كراوەو چەندین خانووی كەلەپوری لەكفریدا بوونی هەیە، بەڵام نەمانتوانیوە بیانپارێزین،  ئێمە ئۆتۆمبێلمان نیە بچین سەردانی شوێنەوارەكان بكەین جا چۆن بیانپارێزین». عوبێد محەمەد دەشڵێت:»بەداخەوە شوێنەوارەكانی كفری نزیكەی 80% یان رووخاون یان دەڕووخێن، وەك ماڵی مەجید پاشا كەبڕیار لەسەر نۆژەنكردنەوەكەشی دراوە، بەڵام بودجەی بۆ خەرج ناكرێت، لەئێستادا خەریكی نۆژەنكردنەوەی سەرای كفرین لەسەر بوجەی تایبەتی قوباد تاڵەبانی». رەفعەت محەمەد شارەزای بواری شوێنەوار بۆ هاوڵاتی پێیوابوو كە هۆكاری سەرەكی لەناوچوونی شوێنەوارەكان دەگەڕێتەوە بۆ هاوكاری نەكردنی حكومەتی هەرێم  كەنەیتوانیوە شوێنەوارەكان بپارێزێت یان نۆژەنیان بكاتەوەو هەندێكی بووەتە شوێنی پاشماوەی پیسی و بەبەرچاویانەوە دەڕووخێن. « لەم چەندساڵەی رابردوودا رێكخراوو  لایەنی پەیوەندیداری توركیا سەردانی كفرییان كرد بۆ نۆژەنكردنەوەی شوێنەوارەكانی كفری بەو مەرجەی مۆركێكی حكومەتی توركیای  پێوە بێت، بەڵام حكومەتی هەرێم بەمە رازی نەبوو، حكومەتی هەرێم خۆشی نۆژەنی ناكاتەوە، شوێنەوارەكان وا لەناوچون هەر شوێنەوارێكیش بڕوخێ  مێژووی نەتەوەیەك دەسڕێتەوە».، رەفعەت محەمەد وا دەڵێت. كفری لەڕابردوودا كەشوێنی بازرگانی بووە حكومەتی قاجاری ئێران داوای لەعوسمانیەكان كردووە نوێنەرایەتی قاجاری لەكفری بكاتەوە كەناوەندی سەرەكی ئەم بازرگانیە قەیسەری كۆنی كفری بووەو  شوێنێكی پێكەوەژیان بووەو ئەو خەڵكانەی تێیدا كاریان كردووە پێكهاتبوون لەكورد، عەرەب، توركمان و جولەكە.

سەركۆ جەمال ئیدارەی خۆسەریی باكورو رۆژهەڵاتی سوریا، دەستپێشخەرییەك بۆ چارەسەركردنی كێشەكانی سوریا دەخاتەڕوو، ئەمریكاش لەپێناو رەتكردنەوەی پڕۆژەیەكی روسیا كە لەبەرژەوەندی توركیادایە پڕۆژەكەیان پەسەند دەكات. ئیدارەی خۆسەری باكورو رۆژهەڵاتی سوریا لەهەشتی نیسانی 2023 لەكۆنگرەیەكی رۆژنامەوانیدا لەشاری رەقە دەستپێشخەرییەكی بۆ چارەسەری كێشەكانی سوریا خستەڕوو كە نۆ خاڵ لەخۆدەگرێت. لەگرنگترین خاڵەكانی دەستپێشخەریەكەی كوردانی رۆژئاوا، دانپێدانانە بەیەكێتی خاكی سوریاو مافی سەرجەم پێكهاتەكانی ئەو وڵاتە، هەروەها پشت بەستن بەنموونەی ئیدارەی خۆبەڕێوەبەریی لەسەرجەم سوریاداو دووبارەكردنەوەی. لەخاڵەكانی دەستپێشخەریەكەی ئیدارەی خۆسەریی رۆژئاوای كوردستان باس لەوەكراوە پێویستە سەرجەم سامانەكانی سوریا بەدادپەروەری دابەش بكرێت، جگە لەوەی ئامادەیی ئیدارەی رۆژئاوای كوردستانی نیشانداوە كەئاوارە ناوخۆییەكان لەخۆبگرێت، بەڵام داواشیكردووە هێزەكانی توركیا لەسوریا بچنە دەرەوە. هەر لەدەستپێشخەریەكەی ئیدارەی خۆسەری باكورو رۆژهەڵاتی سوریا ئاماژە بەوەشكراوە هێزەكانی هەسەدە بڕوایان بەیەكێتی خاكی سوریا هەیەو كار بۆ ئەوەدەكەن ئەو ناوچانە بگێڕنەوە كە لەدەرەوەی دەسەڵاتی سوریادایە، ئەویش بەپێچەوانەی بانگەشەكانی توركیا كە باس لەوەدەكات كوردەكان بەنیازی كیانێكی سەربەخۆن لەسوریا. ئیدارەی خۆسەری رۆژئاوای كوردستان و هەسەدە جەخت لەمافە رەواكانی پێكهاتەكانی سوریا دەكەنەوە كەقوربانییان داوە لەپێناو مافەكانیان، دەشڵێت ناكرێت سازشی لەسەربكەن لەكاتێكدا دۆخی وڵات پێش قەیران و دوای قەیرانەكەش جیاواز بووە. ئیدارەی خۆسەری رۆژئاوای كوردستان باس لەوەشدەكات لەڕووی سیاسی و ئابوری كۆمەڵایەتییەوە سەركەوتوو بووە بەتایبەت كەسەرجەم پێكهاتەو نەتەوەو ئایینەكان لەژێر دەسەڵاتی ئیدارەكەدا دەژین كەژمارەی دانیشتوانی زیاتر لەپێنج ملیۆن كەسەو سێیەكی خاكی سوریا لەژێر دەسەڵاتیاندایەو پێكەوە شەڕی داعشیان بەهاوكاری هاوپەیمانان كردووە. وەك ئیدارەی خۆسەری باكورو رۆژهەڵاتی سوریا دەڵێت بوونی خۆیان لەسەختترین دۆخدا سەلماندووەو سەرەڕای ئەوەش پارێزگارییان لەسیستەمی دیموكراتی و دادپەروەری كۆمەڵایەتی و یەكسانی و مافەكانی مرۆڤ كردووە، بەتایبەتیش مافەكانی ژنان و منداڵان، لەسەر ئەو بنەمایەش پێویستە نموونەی ئیدارەی خۆسەری باكور و رۆژهەڵاتی سوریا لەسەرتاسەری وڵاتەكە جێبەجێ بكرێت. لەخاڵێكی دیكەی دەستپێشخەریەكەدا ئیدارەی خۆسەری رۆژئاوای كوردستان رایگەیاندووە سەرەڕای ئەوەی زۆربەی سامانەكانی سوریا لەژێر دەسەڵاتی ئیدارەكەدایە بەتایبەتیش نەوت و غازو كشتوكاڵ و ئاوی رووبارەكانی دیجلەو فوڕات، بەڵام پێیان وایە موڵكی سەرجەم گەلی سوریایەو ناكرێت پێكهاتەیەك لێی سودمەند بێت و ئەوانی دیكە لێی بێبەش بن. ئیدارەی خۆسەری باكورو رۆژئاوای كوردستان پێشی وایە بوونی ئاوارە و پەنابەرانی سوریا لەوڵاتانی دراوسێ و بەتایبەتیش توركیا ئاستەنگ بۆ چارەسەری كێشەكانی سوریا دروستدەكات، بۆیە ئامادەیی خۆیان دەردەبڕن سەرجەم ئەو ئاوارانە بگرنە خۆیان تاچارەسەری كۆتاییان بۆ دەدۆزرێتەوە. سەبارەت بەبوونی هێزەكانی توركیا لەسوریا، ئیدارەی خۆسەری باس لەوەشدەكات چارەسەری قەیرانی سوریا ناكرێت تائەو هێزانە نەچنە دەرەوە لەسوریاو ئەمەش لەگەڵ یاساكانی نێودەوڵەتی یەكدەگرێتەوە. لە پڕۆژەکەدا ئیدارەی خۆبەڕێوبەری باکور و ڕۆژهەڵاتی سوریا جەخت لە یەکپارچەی سوریا دەکاتەوە ئەمە یەكەم دەستپێشخەری ئیدارەی خۆسەری باكورو رۆژهەڵاتی سوریا نییە لەبارەی چارەسەری قەیرانەكانی سوریا، وەك خۆشیان دەڵێن كۆتا دەستپێشخەرییان نابێت، بەڵام باس لەوەشدەكەن ئەمجارە دۆخەكە جیاوازە چونكە لەڕووی هەرێمیی و نێودەوڵەتییەوە موئامەرەیەك هەیە كەڕەجەب تەیب ئەردۆغان سەرۆك كۆماری توركیا لەگەڵ چەند لایەنێك دەستی داوەتێ و دەیەوێت ئیدارەی خۆسەری رۆژئاوای كوردستان لەناوببات، بۆیە ئیدارەی خۆسەری رۆژئاوای كوردستان هەست بەبەرپرسیارێتی دەكات سەبارەت بەمافەكانی گەلانی سوریاو بەرەنگاربوونەوەی موئامەرەكان و پێویستە هێزەكانی سوریا بەیەكگرتوویی بەرەنگاری ئەو دووژمنكاریانە ببنەوە بەتایبەت كە توركیا ئەنجامیاندەدات، ئەگەر هێزەكانی وەك ئەمریكاو روسیاو هێزە هەرێمیەكان پەسەندی بكەن پێویستە هێزە سیاسییەكانی سوریا دەستپێشخەرییەكە لەبەرچاو بگرن و پێشوازی لێبكەن. هەڵوێستی ئەمریكا سەبارەت بەدەستپێشخەریەكەی ئیدارەی خۆبەڕێوەبەری رۆژئاوای كوردستان جۆیل ریبۆرن نێردەی تایبەتی ئەمریكا بۆ سوریا لەبەردەم لیژنەی كاروباری دەرەوەی ئەنجومەنی نوێنەرانی ئەمریكا لە 18 ی نیسانی 2023 رایگەیاند: ئیدارەی سەرۆك بایدن داوای لەوڵاتانی عەرەبی كردووە پەیوەندیەكانیان لەگەڵ سوریا ئاسایی بكەنەوە، ئەویش لەپێناو شكستهێنان بەپرۆژەیەكی روسیا كەداوایكردووە پەیوەندیەكانی سوریاو توركیا ئاسایی بكرێتەوە. جۆیل ریبۆرن دەشڵێت: ئەو وتەیەی لەبەرپرسانی وڵاتانی عەرەبییەوە پێ راگەیەندراوەو ئیدارەی ئەمریكاش هەسەدەی بەلاوە گرنگەو دەیەوێت بەشێكی گرنگ بێت لەچارەسەری كێشەكانی سوریا. بەوتەی ئەو بەرپرسە ئەمریكیە دەستپێشخەریەكە نیمچە چارەسەرێكە بۆ كێشەی هەڵواسراوی پەنابەران و ئاوارەكانی سوریا لەتوركیا كەدەیانەوێت بگەڕێنەوە بۆ وڵاتەكەیان، بەڵام لەهەمانكاتدا رژێمی سوریا رەتدەكەنەوە. بەوتەی ئاژانسەكانی هەواڵ، بەرپرسانی ئەمریكاو بەتایبەتیش نێد پرایس وتەبیژی وەزارەتی دەرەوەی ئەمریكا هیچ تێبینیەكی لەسەر دەستپێشخەریەكەی ئیدارەی خۆسەری باكورو رۆژهەڵاتی سوریا نەبووەو وتوویەتی: دەستپێشخەریەكەمان بینیوەو تیایدا جەختی لەسەر یەكپارچەیی خاكی سوریا كردووەتەوە، كەبنەڕەتە بۆ هەر چارەسەرێكی سیاسی لەسوریا، جگە لەوەش لەگەڵ  بڕیاری ژمارە 2254ی ئەنجومەنی ئاسایشی نێودەوڵەتی ناكۆك نییەو یەكدەگرێتەوە.

هاوڵاتی  لیژنەی دارایی میوانداری وەزیری نەوتی حکومەتی فیدڕاڵ و شاندێکی باڵای وەزارەتی کرد بۆ تاوتوێکردنی خەرجی و پرۆژەکانی وەزارەتی ناوبراو لە پرۆژە یاسای بودجەدا. د.نەرمین مەعروف ئەندامی لیژنەی دارایی رایگەیاند، لەکۆبوونەوەکەدا بابەتەکانی پەیوەست بە دەستپێکردنەوەی ھەناردەکردنی نەوتی ھەرێم، و نرخی خەمڵێنراوی ٧٠دۆلار بۆ یەک بەرمیل نەوتی ھەناردە لە بودجە گفتووگۆیان لەبارەوە کراوە. وتیشی، چەند پرسێکی دیکەی پەیوەست بە کەرتی نەوت و گاز تەوەری سەرەکی گفتوگۆکان بوون لەگەڵ وەزیر و شاندی یاوەری. محەمەد شیاع سودانی سەرۆک وەزیرانی عێراق رۆژی پێنج شەممە رایگەیاند، ھیچ ھۆکارێکی سیاسی ئاستەنگ نیە لەبەردەم جێبەجێکردنی رێککەوتنی ھەرێم و بەغداد ھەرکاتێک لایەنی تورکی ئاگاداریان بکاتەوە ھەناردەکردنەوەی نەوتی ھەرێم بۆ تورکیا دەستپێدەکاتەوە.  ئاماژەی بەوەشکردبوو، ھەرێم و بەغداد باشترین پەیوەندییان ھەیە و دابینکردنی مووچەی فەرمانبەرانی ھەرێمی کوردستانیش بە چاوپۆشین لە نەوت و ھەناردەکردنی ئەرکی حکومەتی فیدراڵییە. سودانی هیواشی خواست هەناردەی نەوتی هەرێم لەرێگەی تورکیاوە بە سەرپەرشتی سۆمۆ بە زویی دەستپێبکاتەوە. هاوکات، نەرمین مەعروف ئەندامی لیژنەی دارایی لەپەرلەمانی عێراق لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتی وت:» ئەم دۆخەی هاتووەتە ئاراوە لەسەر داخوازی و سكاڵای دەوڵەتی عێراقی بووە واتە راگرتنی نەوتی هەرێم لەسەر ئەنجامی ئەو سكاڵایە بووە كەدەوڵەتی عێراق جوڵاندوویەتی ئەو بڕیارە دەرچووە، لەبەر ئەوە هەرێم مافی خۆیەتی داوای قەرەبوو بكاتەوە بۆ ئەو بڕە پارەیەی لەفرۆشتنی نەوت دەستیكەوتووە لەپێشتردا». هەروەها ئاماژەی بەوەشكرد دواجار مووچەی هاووڵاتیان و فەرمانبەرانە ناكرێت چاوەڕێ بن تا ئەوكاتەو مووچە نەدرێت تا نەوت هەناردە دەكرێتەوە. لە 25ـی ئاداری رابردووەوە هەناردەی نەوتی هەرێمی كوردستان لەلایەن توركیاوە راگیراوە ئەمەش بەهۆی بڕیارێكی دادگای ناوبژیوانیی نێودەوڵەتی لەپاریس، دادگاكە لەسەر سكاڵای عێراق لەدژی توركیا بۆ هەناردەكردنی نەوتی هەرێمی كوردستان، بڕیاری لەبەرژەوەندیی عێراقداو لەسەر بنچینەی ئەو بڕیارەش هەناردەكردنی نەوتی كوردستان راگیراوە.

هاوڵاتی رۆژنامەی یەنی یاشامی توركی لەزاری ئامەد دیجلە میدیاكارێكی پەكەكەوە رایگەیاند، ئەردۆغان لەچوارچێوەی پرسی هەڵبژاردندا، وەفدی بۆ لای عەبدوڵا ئۆجەلان رێبەری پەكەكە لەئیمڕالی ناردووە. حەو ڕۆژنامەیە دەڵێت وەفدەکەی ئەردۆعان داوای لە ئۆجەلان و  بەرپرسانی ئەو پارتە لەقەندیل کردووە كە هەدەپە و دەنگدەری كورد رازی بكەن دەنگی پێبدەن، بەڵام هەم لە ئیمڕالی و هەم لەقەندیل وەفدەكانی ئەردۆغان بێ هیچ دەستكەوتێك گەڕاونەتەوە. هەرچەندە ئیبراهیم كالن وتەبێژی سەرۆكایەتی توركیا ئەو هەواڵەی رەتكردەوەو رایگەیاند، دوورە لەڕاستیەوە، بەڵام مەڕال ئاكشەنەر سەرۆكی ئیی پارتی (پارتی باش) هەواڵەكەی پشتڕاستكردەوە و رایگەیاند، ناوی ئەو كەسەش دەزانێت كە ئەردۆغان رەوانەی ئیمڕالی كردووە. هاوکات محەمەد ئەمین پێنجوێنی، سیاسەتمەداری كوردو شارەزا لەدۆسیەی كوردانی باكوری كوردستان لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتی وت:» ئەو وەفدەی دەوڵەتی توركیا ناردویەتی بۆ ئیمراڵی بۆ لای عەبدوڵا ئۆجەلان هاكان فیدان سەرۆكی دەزگای هەواڵگری توركیا سەركردایەتی كردووەو چەند كەسێكی دیكەی لەگەڵ بووە، پێی وتووە بەڵێنتان دەدەمێ كەهەم تۆ هەم سەڵاحەدین دەمیرتاش و سەرجەم زیندانیە سیاسییەكان ئازاد دەكەین و دواتریش پرۆسەی ئاشتی زیندوو دەكەینەوە». لەو بارەیەوە سەڵاحەدین دەمیرتاش رایگەیاند كە هەواڵەكە راستەو ئەمەش دووڕوویی ئەردۆغان پیشاندەدات كە لەلایەك هەدەپە بەپشتگیریكردن لەپەكەكە تاوانبار دەكات و لەلایەكی دیكەوە چاوپێكەوتن لەگەڵ بەرپرسانی پەكەكە ئەنجامدەدات و داوای دەنگیان لێدەكات.  

هاوڵاتی بافڵ تاڵەبانی سەردانی مەسعود بارزانی کردووە لە سەڵاحەدین بۆ چارەسەرکردنی کێشەکانی نێوان یەکێتی و پارتی و بڕیارە مەسعود بارزانی وەک نێوەندگیرێک کار بکات بۆ باشتر کردنی پەیوەندییەکانی نێوان ئەو دوو حیزبە. ستران عەبدوڵا ئەندامی مەکتەبی سیاسی یەکێتی لە چاوپێکەوتنێکدا لەگەڵ ڕۆژنامەی هاوڵاتی لە وڵامی پرسیاری ئەگەر سەرۆكی پارتی دەستپێشخەری بکات بۆ چارەسەی كێشەكان یەكێتی ئامادەیە هەنگاو بنێت وتی، " كاك بافڵ چەند جارێك خۆی  چووە سەڵاحەدین ویستی پەیوەندییەكی باش رێكبخات بۆ ئەوەی بتوانین كێشەكان چارەسەر بكەین، قەت یەكێتی دەرگای هیچ گفتوگۆیەكی دانەخستووە لەكاك مەسعود." وتیشی ، ئەگەر پێویست بێت یەكێتی و پارتی خۆیان دەتوانن راستەوخۆ قسە بكەن، بێگومان هەر كەسێك دەستپێشخەری بكات یەكێتی رەتیناكاتەوە. باسی لەوەشکرد یەکێتی ئەم ناکۆکیانە بە کێشەی نێوان پارتی و یەکێتی سەیر ناکات بەڵکو ئەمانە "كێشەی خەڵكی كوردستانە لەگەڵ حوكمڕانیدا " هاوکات بەپێی بەدواداچوونەكانی هاوڵاتی بڕیارە بەمزووانە تیمی حكومەتی هەرێم سەردانی قوباد تاڵەبانی لەمەكتەبی سیاسی یەكێتی لەهەولێر بكەنەوە. ئەو وەفدە وەڵامی، مەسرور بارزانی سەرۆكی حكومەتی هەرێم دەگەیەننەوە بە قوباد تاڵەبانی دوای سەردانی تیمی حكومەتی هەرێم بۆ لای قوباد تاڵەبانی و لەسەر بنەمای وەڵامدانەوەكانی ئەگەر كێشەكان چارەسەر كران و تیمی یەكێتی گەڕانەوە كۆبوونەوەكانی ئەنجومەنی وەزیران، مەسعود بارزانی سەرۆكی پارتی هیچ هەنگاوێك نانێت لەسەر ئەو پرسە. ئەگەر كێشەكان چارەسەر نەكران، پێشنیار كراوە سەرۆكی پارتی دیموكراتی كوردستان دەستپێشخەرییەك بكات لەپێناو چارەسەركردنی كێشەكانی پارتی و یەكێتیدا.

هاوڵاتی ئەمڕۆ 13 ساڵ بەسەر شه‌هیدکردنى رۆژنامه‌نوس سه‌رده‌شت عوسماندا تێده‌په‌ڕێت، کە لەدوای رفاندنى لە بەردەم زانکۆی سەڵاحەدین لە هەولێر، شەهیدکرا، تائێستاش کەسوکارەکەی داوای ئاشکراکردنی بکوژانی دەکەن. سەردەشت عوسمان (25ـی کانوونی یەکەمی 1987 – 4ـی ئایاری 2010) ڕۆژنامەوان و قوتابی بەشی زمانی ئینگلیزیی کۆلێژی ئادابی زانکۆی سەڵاحەدین بوو لە کاتژمێر 8ـی بەیانیی 4ـی ئایاری 2010 لەبەردەم زانکۆی سەڵاحەدین لەلایەن چەند کەسێکی نەناسراو ڕفێندرا. دوای دوو ڕۆژ لە دیارنەمانی، لە 6ـی ئایاری 2010، تەرمەکەی بە قۆڵبەستراوی لە دەوروبەری مووسڵ دۆزرایەوە سەردەشت عوسمان ناسرابوو بە بابەتە ڕەخنەگرەکانی بەرامبەر دەسەڵات و حکوومەت، بە تایبەتی بەرامبەر سیاسەتەکانی پەدەکە، بەپێی چەند وتار و نووسراوێک ھۆکاری تیرۆرکردنی سەردەشت بەھۆی نووسینی وتاری «من عاشقی کچەکەی بارزانیم» دەگەڕێننەوە. هەریەکە لە رێکخراوەکانی رۆژنامەوانیی ئازادیی بێسنور (FPU)، رێکخراوی پەیامنێرانی بێسنور (RSF) و کۆمیتەی پاراستنی رۆژنامەنوسان (CPJ)  لە ئەمستەردامی پایتەختی هۆڵەندا توێژینەوەیەکیان بەناونیشانی  "تیرۆرکردنی سەردەشت عوسمان: پەردەهەڵدانەوە لەسەر بێبنەمایی گوتاری فەرمی"، بڵاوکردەوە، دەڵێن، "ڕۆژنامەنوسانی وەک سەردەشت، کە لەو شوێنانەدا کار دەکەن کە تیایدا ئازادی ڕۆژنامەگەری سنوردارە، زۆرجار ناچارن بکەونە سانسۆرکردنی خۆیان بۆ ئەوەی چەند هێڵێکی سور نەبەزێنن، چونکە ئەو ڕۆژنامەنوس و میدیایانەی کە ئەم هێڵانە دەبەزێنن زۆر جار لەلایەن دەسەڵاتدارانەوە بە توندی بە ئامانج دەگیرێن". لە ڕاپۆرتەکەیاندا هاتووە "سەرجەم بکوژانی ڕۆژنامەنوسە تیرۆرکراوەکان لە هەرێمی کوردستانی عێراق تاوانەکانیان ئەنجامداوە بەبێ ئەوەی سزا بدرێن، کەیسی سەردەشت نیشانە و بەڵگەیەکە کە تیشک دەخاتە سەر چارەنوسی زۆرێک لەڕۆژنامەنوسانی گەنج و ڕەخنەگر لە ناوچەکەدا." لەم بارەیەوە، جوڵز سوینکڵز، توێژەری سەرەکی ئەو لێکۆڵینەوەیە لە رێکخراوی رۆژنامەوانیی ئازادیی بێسنور (FPU) دەڵێت، "کەیسی سەردەشت هێمایەکە بۆ ئەو شتانەی رەنگە روبدەن کاتێک رۆژنامەنوسان سنورەکانی ئەو ئازادیی دەربڕینە ببەزێنن کە بۆیان دەستنیشانکراوە. لە توێژینەوەکەی ئەو سێ رێکخراوەدا باس لەوەشکراوە، "دەسەڵاتدارانی کورد لە هەرێمی کوردستان پێدەچێت راستەوخۆ دەستیان لە رفاندن و کوشتنی رۆژنامەنوس سەردەشت عوسماندا هەبوبێت". ئەوەش هاتوە، "دژبەیەکیی لە چیرۆکە فەرمییەکە لەم ڕوانەوە بەدیدەکرێت، رفاندنی سەردەشت، گواستنەوەی سەردەشت (یان تەرمەکەی) لەهەولێرەوە بۆ موسڵ، راپۆرتی فەرمی توێکاری تەرمەکە، ئەو قسانەی کە گوایە ئەنجامدەرانی تاوانەکە سەر بە گروپی تیرۆریستی ئەنسارولئیسلام بون، هەروەها ئەو هۆکار و پاڵنەرانەی خراونەتەڕو سەبارەت بە تیرۆرکردنەکە".  

شەنای فاتح چەندین ساڵە لەهەرێمی كوردستاندا سزای لەسێدارەدان هەڵپەسێردراوەو جێبەجێناكرێت، بەڵام لەدادگاكانی هەرێمدا بەسەر تاوانباراندا دەسەپێندرێت. سزای لەسێدارەدان لەهەندێك وڵاتی جیهاندا جێبەجێدەكرێت كەژمارەیان نزیكە لەپەنجا وڵات و زۆرترین لەسێدارەدانیش لەوڵاتی ئێراندا تۆماركراوە، هەروەها لەوڵاتە عەرەبییەكان و چین و كۆریای باكورو ئەمریكاشدا سزای لەسێدارەدان جێبەجێدەكرێت. لەساڵی ٢٠٢١بەپێی راپۆرتی ڕێكخراوی لێبوردنی نێودەوڵەتی  ٥٧٩ كەس لە ١٨ وڵاتی جیهاندا لەسێدارەدراون كە ٣١٤ كەسیان لەئێران لەسێدارە دراون كەدەكاتە زیاتر 50% ی لەسێدارەدراوان، هەروەها ١٠٦ دەوڵەت لەجیهاندا بەتەواوی سزای لەسێدارەدانیان بۆ هەموو تاوانەكان هەڵگرتووە. بەوتەی پەرلەمانتارێك سزای لەسێدارەدان بەنهێنی جێبەجێ دەكرێت عومەر گوڵپی ئەندامی دەستلەكاركێشاوەی پەرلەمانی كوردستان لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتی وت:» جێبەجێنەكردنی سزای لەسێدارەدان لەهەرێمی كوردستاندا هیچ پاساوێكی نییەو یاساییش نییە، چونكە هەندێ وڵاتی گەورەی ئەوروپی و رۆژئاواش كەزۆر زیاتر لەكوردستان بانگەشەی مافی مرۆڤ دەكەن سزای لەسێدارەدانیان لەوڵاتەكانیاندا جێبەجێدەكرێت». هەروەها پێشیوابوو كەپێویستە سزای لەسێدارەدان جێبەجێ بكرێت، هەرچەندە جیاوازیش دەكرێت لەهەندێ حاڵەت و بەبێدەنگی جێبەجێكراون. عومەر گوڵپی وتیشی:» لەهەندێ حاڵەتی كەم و تایبەتدا لەهەرێمی كوردستاندا سزای لەسێدارەدان جێبەجێكراوەو سەرۆكی هەرێم واژۆی بڕیارەكەی كردووە، وەك تاوانباری دەستدرێژیكردنەسەر منداڵێكی تەمەن دوو ساڵان لەسنووری پارێزگای دهۆك لەساڵی 2016دا». عومەر گوڵپی ئاماژەی بۆ ئەوەشكرد هێشتنەوەی سزادراوانی لەسێدارە بەو جۆرە بارگرانییە لەسەر حكومەت و دامەزراوەكان و كێشەی بەڕێوەبردنی چاكسازییەكان، بەڕێوەبردنی ئەو كەسانەیە كەسزای لەسێدارەدانیان هەیە چونكە بەشێكی زۆریان پابەند نابن بەیاسای چاكسازییەكان. هەروەها ئەو كەسانەی سزای لەسێدارەدانیان هەیە كێشەیەكی گەورەیان بۆ خانەوادەكانیان دروستكردووە، چونكە یەكلانەبوونەوەی چارەنووسیان كێشەی گەورە لەڕووی یاسایی و كۆمەڵایەتیەوە بۆ خانەوادەكانیان دروستدەكات. عومەر گوڵپی جەختی لەوەشكردەوە كە» جێبەجێنەكردنی ئەم یاسایە هاندانە بۆ تاوان چونكە تاوانبار دەزانێت گەر دادگاش سزای لەسێدارەدانی بەسەردا بسەپێنێت لەسەری جێبەجێ نابێت». سزای لەسێدارەدان یەكێكە لەسزا قورسەكان و بەسەر ئەو كەسانەدا دەچەسپێت كە تاوانی قورس و قێزەونیان ئەنجامداوە، بەپێی یاسا ئەو تاوانانەی كەسزاكەیان لەسێدارەدانە بریتین لە: (ماددەی چواری تیرۆر- كوشتنی عەمدی- زینای مەحاریم، واتە ئەو كەسەی لەگەڵ مەحرەمی خۆیدا زینا بكات- كوشتن بەژەهر- كوشتن بەپارە- كوشتن بۆ تەماح - كوشتنی فەرمانبەری دەوڵەت- بازرگانی بەماددە هۆشبەرەكان). لەئاستی نێودەوڵەتیدا زۆرینەی رێكخراوەكانی مافی مرۆڤ دژی سزای لەسێدارەدانن و داوای هەڵگرتنی یەكجاری دەكەن، بەڵام لەهەرێمی كوردستاندا بەپێی یاسای سزادانی عێراقی دەركردنی بڕیارو سزادانی تاوانبار بە لەسێدارەدان هەروەك خۆی ماوەتەوەو هیچ گۆڕانكارییەكی بەسەردا نەهاتووە. پارێزەر نەریمان ئەحمەد، لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتی وت: «زۆرێك لەڕێكخراوەكانی مافی مرۆڤ دژی ئەوەن كەسزای لەسێدارەدان جێبەجێبكرێت و بەشێك لەوڵاتانیش لەناو یاساو دەستورەكانیاندا سزای لەسێدارەدانیان سڕیوەتەوە، عێراق بەپێی ماددەی شەش لەپەیماننامەی نێودەوڵەتی تایبەت بەمافی شارستانی و سیاسی كەساڵی ١٩٧١ ئەو پەیماننامەیەی جێبەجێكردووە، دەڵێت (دەبێت سزای لەسێدارەدان جێبەجێنەكرێت لەحاڵەتی زۆر تایبەتدا نەبێت»). ئەو پارێزەرە وتیشی:» زۆربەی زۆری تاوانەكانی كوشتن سزاكەیان لەسێدارەدانەو لەیاساكانی هەرێمی كوردستاندا سزای لەسێدارەدان هەیە، بەڵام هێشتا جێبەجێكردنی حوكمەكە زۆر كەمەو هەندێ حاڵەت لەهەرێمی كوردستاندا جێبەجێكراوە». «سزای لەسێدارەدان جێبەجێبكرێت باشە، چونكە لەئەنجامی جێبەجێنەكردنی ئەو سزایەدا تاوانەكان زۆربوون و بەتایبەت تاوانی كوشتن روو لەهەڵكشانەو ئەمەش دەگەڕێتەوە بۆ ئەوەی  زۆرجار بكوژەكان نەك هەر لەسێدارە نادرێن بەڵكو لەدەرەوە دەمێننەوە و داڵدە  دەدرێن، 90%ی پارێزەران و دادوەرەكان لەگەڵ ئەوەدان كە سزای لەسێدارەدان جێبەجێبكرێت»، نەریمان ئەحمەد وای وت. بەپێی ماددەی ٢٨٥ لەیاسای بنەما دادگەرییە سزاییەكان یاسای ژمارە ٢٣ی ساڵی ١٩٧٥ سەرۆكی هەرێم بەپێی ئەو ماددەیە رەزامەندی دەرببڕێت ئەوكات دەتوانرێت سزاكە جێبەجێبكرێت. بەپێی ئامارێكی بەڕێوەبەری گشتیی چاكسازییەكانی هەرێمی كوردستان لەكۆی زیاتر لەپێنج هەزار زیندانی (٤٤٦) زیندانی سزای لەسێدارەدانیان هەیە. ئیحسان عەبدولڕەحمان، بەڕێوەبەری گشتیی چاكسازییەكانی هەرێمی كوردستان لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتی وت:» ئێمە ئەو یاسایەمان رانەگرتووەو سەرۆكایەتی هەرێم رایگرتووە». هەروەها باسی لەوەشكرد كەئەو سزایە لەساڵی ١٩٩٢وە جێبەجێنەكراوە،  زیندانی هەیە لەزیندانەكانی هەرێمی كوردستاندا لەساڵی 1992 ەوە سزای لەسێدارەدانی بۆ دەرچووەو تائێستا لەزینداندایەو بەسەریدا جێبەجێنەكراوە». «بەنووسراو داوامان لەئەنجومەنی وەزیران كرد سزادراوانی سێدارە و تاوانەكانی تیرۆر لەسەر ئێمە لادەن، چونكە ئێمە ناتوانین چاكسازی لەیەكێكدا بكەین كەسزای لەسێدارەدانی هەبێت، بەڵام تائێستا داواكارییەكە لەئەنجومەنی وەزیرانە». ئیحسان عەبدولڕەحمان وای وت. لەهەرێمی كوردستاندا شەش چاكسازی هەن دوو چاكسازی لەهەولێر، دوو لەسلێمانی و دوو لەدهۆك كەسزادراوان ماوەی سزاكانیان تیایدا بەسەردەبەن. بەپێی ئاماری بەڕێوەبەرایەتی پۆلیسی هەرێمی كوردستان لەساڵی ٢٠٢٢دا (٢١٥) كەس كوژراون كە ١٨٣یان بەئەنقەست بووە و ٣٢ كەسیشیان پاش لێكۆڵینەوە دەركەوتووە كە بێ مەبەست كوژراون و لەدادگاكانی هەرێم یەكلاكراونەتەوە. سزای لەسێدارەدان تائێستاش لەعێراق و ئێران و توركیا جێبەجێ دەكرێت و هەرێمی كوردستان تائێستا نەیتوانیوە لەڕێگەی پەرلەمانی كوردستانەوە بڕیاری هەڵگرتن یان جێبەجێكردنی سزاكە بەیاسایەكی نوێ یەكلایی بكاتەوە.

هاوڵاتی لەتوركیادا باس باسی شكستی ئەردۆغانە بەرامبەر ركابەرەكەی كەمال كلیچدار ئۆغلو، سەڵاحەدین دەمیرتاش لەزینداندا كۆڵ نادات و دەستی بەبانگەشەی هەڵبژاردن كردووە دژی دەسەڵاتی ئێستای توركیا. هاووڵاتیانی توركیا 10 رۆژی دیكە، بۆ هەڵبژاردنی سەرۆكی نوێ كەمال كلچدارئۆغلۆ یاخود هەڵبژاردنەوەی سەرۆكە كۆنەكەیان رەجەب تەیب ئەردۆغان، هەڵبژاردنی نوێنەرەكانیان لەپەرلەماندا دەچنە سەر سندوقەكانی دەنگدان.  گەرمترین بانگەشەی هەڵبژاردن لەمێژووی توركیادا دەستیپێكردووە، هاوپەیمانی گەلی ئۆپۆزسیۆن و هاوپەیمانی كۆماری دەسەت ركابەری سەرسەختی یەكن و هاوپەیمانی رەنج و ئازادیش كە لەكوردو چەپەكانی توركیا پێكدێت، لەم نێوەندەدا رۆڵی یەكلاكەرەوە دەگێڕن كەبڕیاریانداوە دەنگەكانیان بۆ كلیچدار ئۆغلو بێت.   دەنگێك بۆ پارتی چەپی سەوزو دەنگێك بۆ كلچدار ئۆغلۆ پارتی دیموكراتی گەلان (هەدەپە) كە لەڕێگەی پارتی چەپی سەوزەوە بەشداری لەهەڵبژاردنەكاندا كردووە، لەدوو لاوە هاوپەیمانی پێكهێناوە، هاوپەیمانێتیەك لەگەڵ پارتە سۆسیالیست و چەپەكانی توركیا لەژێر ناوی هاوپەیمانی رەنج ئازادی و هاوپەیمانێتیەك لەگەڵ پارتە كوردیەكانی باكوری كوردستان بەناوی هاوپەیمانی پارتە كوردستانییەكان. هەرچەندە ئەم بەرەیە هیچ كاندیدێكی بۆ پۆستی سەرۆكایەتی دیاری نەكردبوو، بەشێوەیەكی فەرمی پشتگیری خۆی بۆ كاندیدێكی دیكە ئاشكرا نەكردبوو، بەڵام لەم هەفتەیەدا هەم هاوپەیمانی پارتە كوردستانییەكان و هەم هاوپەیمانی رەنج و ئازادی ئاشكرایان كرد كە لەهەڵبژاردنی سەرۆكایەتیدا، دەنگ بە كەمال كلچدارئۆغلۆ سەرۆكی گشتی پارتی گەلی كۆماری (جەهەپە) و كاندیدی هاوبەشی ئۆپۆزسیۆن دەدەن. پەروین بوڵدان هاوسەرۆكی هەدەپە لەكۆبوونەوەیەكی جەماوەریدا لەشاری وانی باكوری كوردستان رایگەیاند، ئەوان یەك ئامانجیان هەیە لەم هەڵبژاردنەدا، ئەویش كۆتاییهێنانە بەدەسەڵاتی هاوبەشی پارتی دادو گەشەپێدان (ئاكەپە) و پارتی بزوتنەوەی نەتەوەپەرست (مەهەپە)و هەروەها شكستی رەجەب تەیب ئەردۆغان. لەم چوارچێوەیەدا هاوپەیمانی رەنج و ئازادی داوای لەدەنگدەرانی كرد، لەهەڵبژاردنەكاندا دەنگێك بەپارتی چەپی سەوزو دەنگێكیش بە كلچدار ئۆغلۆ بدەن.   دەنگدان لەدەرەوەی وڵات ٢٧ی نیسان دەنگدانی دەرەوەی وڵات لەكونسوڵخانە، باڵیۆزخانە، فڕۆكەخانەو دەروازە سنوریەكانی توركیا دەستیپێكرد كە نزیكەی سێ ملیۆن و ٤٠٠ هەزار كەس لەدەرەوەی وڵات مافی دەنگدانیان هەیە، دەنگدانی دەرەوەی وڵات بەپێی دابەشكاری لە وڵاتاندا تا ٩ی ئەم مانگە بەردەوام دەبێت كە ١٧٧ ناوەندی هەڵبژاردن لەزیاتر لە ٦٠ وڵات كراونەتەوەو لەهەرێمی كوردستان و عێراقیش سێ ناوەندی هەڵبژاردن كراونەتەوە كە ٧ی ئەم مانگە هاووڵاتیانی توركیا دەتوانن لەو ناوەندانە دەنگ بدەن. كۆمسیۆنی باڵای هەڵبژاردنەكانی توركیا رایگەیاند، لە ١٠ی مانگدا، بەسێ فڕۆكەی هێڵی ئاسمانی توركیا، دەنگەكانی دەرەوەی وڵات بۆ فڕۆكەخانەی ئەستەنبوڵ دەگەڕێندرێنەوە كەدەنگەكانی دەرەوەی وڵات رۆڵێكی گەورەیان لەیەكلاییكردنەوەی ئەنجامی هەڵبژاردندا هەیە.   چاودێرە بیانییەكان جگە لەچاودێرانی پارتە سیاسییەكان و رێكخراوەكانی مەدەنی توركیا، چاودێرانی بیانیش خۆیان ئامادە دەكەن  لەنزیكەوە چاودێری هەڵبژاردنەكەی ١٤ی ئایار بكەن و ئامادەكاریان كردووە سەردانی توركیا بكەن بۆ ئاشكراكردنی ساختەكاری هەر لایەنێك كەبیەوێت ئەنجامی بدات تا زانیارییەكان بیگەیەننەوە وڵاتەكەیان. بەپێی هەواڵێكی بەشی توركی ماڵپەڕی دۆیچە ویللەی ئەڵمانی، رێكخراوی دیموكراتی ئاسایشی ئەوروپاو ئۆفیسی مافەكانی مرۆڤ، كۆنسەی ئەوروپا، گروپی سۆسیالیست، دیموكرات و پارتی سەوز، فراكسیۆنەكانی دیموكراتە كریستیانەكان، لیبڕال، چەپ و موحافزكارەكانی كۆنسەی ئەوروپاو بەگشتی وەفدی پەرلەمانەكانی ئوستورالیا، ئەڵمانیا، بەریتانیا، رۆمانیا، فەڕەنسا، ئیتاڵیا، پۆڵۆنیا كەژمارەیان زیاتر لە ٥٠٠ كەس دەبن دوای ٧ی ئایار سەردانی توركیا دەكەن و بەگشتی چاودێری، چۆنیەتی بەڕێوەچوونی بانگەشەی هەڵبژاردن، كارنامەی كاندیدەكان و میدیاكان دەكەن.   ئۆپۆزسیۆن گومانی لەشكستی ئەردۆغان نییە پارتەكانی ئۆپۆزسیۆن كە لەهاوپەیمانی گەل و هاوپەیمانی رەنج و ئازادیدا كۆبوونەتەوە، دەستیان بەبانگەشەیەكی گەورە كردووەو گوند بەگوند، شار بەشارو پارێزگا بەپارێزگا كۆبوونەوەی جەماوەری ئەنجامدەدەن. دروشمی ئۆپۆزسیۆن بەگشتی لەم هەڵبژاردنەدا، باشكردنی بژێوی خەڵك، دادپەروەری، ئازادی، دیموكراسی، كۆتاییهێنان بەگەندەڵی و چارەسەری پرسی كوردە لەپەرلەماندا. هەرچی بەرەی دەسەڵاتیشە، بانگەشەی ئەوە دەكات كە هاوپەیمانی گەل خۆی رادەستی پەكەكەو هەدەپە كردووەو ئەردۆغانیش هەموو رۆژێك پرۆژەیەكی خزمەتگوزاری و سەربازی رادەگەیەنێت. ئەردۆغان بە نهێنی وەفد دەنێرێتە لای پەکەکە و بە ئاشکرا خەڵک بە تۆمەتی هەبوونی پەیوەندی لەگەڵیاندا تۆمەتبار دەکات ئەوەی جێگەی سەرنجە، مەتمانە بەخۆبوونی لایەنەكانی ئۆپۆزسیۆنە  زۆر باسی شكستی دەسەڵاتە ٢١ ساڵیەكەی رەجەب تەیب ئەردۆغان و كۆتاییهێنان بەهاوپەیمانی مەهەپەو جەهەپە دەكەن. كەمال كلچدارئۆغلۆ لە وكۆبوونەوە جەماوەرییەكەی شاری ئیزمیردا كە بەقەڵای جەهەپە ناسراوە رایگەیاند كاتی گۆڕانكاری هاتووەو كۆتایی بەدەسەڵاتی ئەردۆغان دەهێنێت. هەروەها چیدەم كلچگون ئوچار هاووتەبێژی پارتی چەپی سەوز لەكۆبوونەوە جەماوەریەكەی پارتەكەیدا لەشاری دێرسیمی باكوری كوردستان رایگەیاند، دەنگێك بەشكستی رژێمی فاشیست و دەنگێك بەنوێنەری رەنجدەرانی توركیا دەدرێت و پێكەوە دەسەڵات دەگۆڕن. یەكێكی دیكە لەو كەسانەی كە بەشێوەیەكی سەربەخۆ دەستی بە بانگەشەی هەڵبژاردن كردووە، سەڵاحەدین دەمیرتاش هاوسەرۆكی پێشووی پارتی دیموكراتی گەلانە كە حەوت ساڵە لەزینداندایە. دەمیرتاش كە لەزۆربەی كۆبوونەوە جەماوەرییەكانی ئاكەپەدا، ئەردۆغان قسەی لەسەر دەكات و دەڵێت ‹تاوەكو من مابم دەمیرتاش لەزینداندا دەبێت› لەچاوپێكەوتنێكدا لەگەڵ رۆژنامەی دێر شپیگڵی ئەڵمانی، رایگەیاند، گومانی لەوە نییە كە ئەردۆغان لەم هەڵبژاردنەدا شكست دەهێنێت.   ئەردۆغان وەفدی بۆ ئیمڕالی و قەندیل ناردووە؟ رۆژنامەی یەنی یاشامی توركی لەزاری ئامەد دیجلە میدیاكارێكی پەكەكەوە رایگەیاند، ئەردۆغان لەچوارچێوەی پرسی هەڵبژاردندا، وەفدی بۆ لای عەبدوڵا ئۆجەلان رێبەری پەكەكە لەئیمڕالی و بەرپرسانی ئەو پارتە لەقەندیل ناردووەو داوای لێكردووە كە هەدەپە و دەنگدەری كورد رازی بكەن دەنگی پێبدەن، بەڵام هەم لە ئیمڕالی و هەم لەقەندیل وەفدەكانی ئەردۆغان بێ هیچ دەستكەوتێك گەڕاونەتەوە. هەرچەندە ئیبراهیم كالن وتەبێژی سەرۆكایەتی توركیا ئەو هەواڵەی رەتكردەوەو رایگەیاند، دوورە لەڕاستیەوە، بەڵام مەڕال ئاكشەنەر سەرۆكی ئیی پارتی (پارتی باش) هەواڵەكەی پشتڕاستكردەوە و رایگەیاند، ناوی ئەو كەسەش دەزانێت كە ئەردۆغان رەوانەی ئیمڕالی كردووە. لەو بارەیەوە سەڵاحەدین دەمیرتاش رایگەیاند كە هەواڵەكە راستەو ئەمەش دووڕوویی ئەردۆغان پیشاندەدات كە لەلایەك هەدەپە بەپشتگیریكردن لەپەكەكە تاوانبار دەكات و لەلایەكی دیكەوە چاوپێكەوتن لەگەڵ بەرپرسانی پەكەكە ئەنجامدەدات و داوای دەنگیان لێدەكات.   كەجەكە: ١٤ی ئایار گرنگترین هەڵبژاردن لەمێژووی توركیادا بەڕێوەدەچێت پەكەكە لایەنێكی دیكەیە كە راستەوخۆ پەیوەندی بەپرۆسەی هەڵبژاردنەكانی توركیاوە هەیەو بەرپرسانی ئەو پارتە رۆژانە شیكردنەوە و هەڵسەنگاندن بۆ هەڵبژاردنەكان دەكەن و دەڵێن، پێویستە بۆ كردنەوەی رێگەی دیموكراسی لەتوركیا كۆتایی بەدەسەڵاتی ئەردۆغان بهێنرێت و بەم هۆیەشەوە، بڕیاری بێ چالاكی و راگرتنی شەڕیان بۆ دوای هەڵبژاردنەكان درێژكردووتەوە كە بەهۆی بومەلەرزەكەی ٦ی شوباتەوە رایانگەیاندبوو. بەسی هۆزات هاوسەرۆكی دەستەی بەڕێوەبەری كۆما جڤاكێن كوردستان (كەجەكە) لەدوایین قسەكانیدا كە میدیاكانی حزبەكەی رایگەیاند:» هەڵبژاردنەكانی ١٤ی ئایار یەكێك لەگرنگترین و مێژووییترین هەڵبژاردنەكانی كۆمارە، هۆكاری سەرەكی گرنگی ئەم هەڵبژاردنە ئەوەیە كە رژێمی فاشیستی قڕكەری ئاكەپەو مەهەپە دەیەوێت لە رێگەی ئەم هەڵبژاردنەوە هەبوونی خۆی هەمیشەیی بكات». هەروەها ئەوەشی خستووەتەڕوو كە:» ئەم رژێمە فاشیستە لەسەر بناغەی تەواوكردنی قڕكردنی كورد، دەیەوێت ١٠٠مین ساڵیادی پەیمانی لۆزان و كۆمار بەڕژێمی دیكتاتۆری فاشیستی دەستوری بنەڕەتی پیرۆز بكات، ئەگەر دەسەڵاتی فاشیست لەهەڵبژاردنەكاندا سەربكەوێت، فاشیزم بەتەواوی سیستمی خۆی دادەكوتێت و سیاسەتی لەناوبردن و قڕكردنی كورد، پلانی شەڕی گشتی زیاتر قوڵ دەكاتەوە». بەسێ هۆزات  داواشی لەخەڵكی توركیاو بەتایبەتی كوردانی باكوری كوردستان كرد، دەنگ بەپارتی چەپی سەوز بدەن و كۆتایی بەدەسەڵاتی ئاكەپە و مەهەپە بهێنن. راپرسییەكان لەبەرژەوەندی ئەردۆغاندا نین رۆژانە راپرسی و شیكردنەوەی جیاواز لەبارەی دەنگی كاندیدەكانی سەرۆكایەتی و پارتە سیاسییەكانی توركیا بڵاودەكرێتەوە، تائێستا بەپێی زۆربەی راپرسیەكان، كلچدار ئۆغلۆ لەپێش ئەردۆغانەوەیە، بەڵام ژمارەیەكی بەرچاوی كۆمپانیاكانی بواری راپرسی دەڵێن، لەخولی یەكەمی هەڵبژاردنی سەرۆكایەتیدا پێشبڕكێكە یەكلایی نابێتەوە، بەڵام لەخولی دووەمدا كلچدار ئۆغلۆ سەردەكەوێت. دوایین راپرسی لەلایەن كۆمپانیای (پیئار) ئەنجامدراوە كەكۆمپانیایەكی سەربەخۆی توركیایە. كۆمپانیاكە لە ٤٠ پارێزگای توركیا رای پێنج هەزارو ٤٠٠ كەسی بەشێوەیەكی رووبەڕوو وەرگرتووەو رایگەیاندووە كە كلچدار ئۆغلۆ لەخولی یەكەمدا لەسەركەوتن زۆر نزیك دەبێت و ئەنجامەكەی بەم شێوەیەیە: كەمال كلچدارئۆغلۆ رێژەی لەسەدا 49.4%  و رەجەب تەیب ئەردۆغان 47.1% و سینان ئوغان 2.3% و موحەڕەم ئینجە 1.2% بەدەستدەهێنن. سەڵاحەدین دەمیرتاش لە زینداندا کۆڵ نادات و دەستی بەبانگەشەی هەڵبژاردن دژ بە ئەردۆغان و دەسەڵاتەکەی کردووە  

هاوڵاتی سبەینێ پرۆسەی دەنگدانی هەڵبژاردنەکانی تورکیا لە هەرێمی کوردستان و عێراق بەڕێوە دەچێت و سێ ناوەندی دەنگدان بۆ دەنگدەران کراونەتەوە. سبەینێ ٥ی ئایار لە هەولێر، بەغدا و بەسرە هاوڵاتیانی تورکیا دەتوانن لە کونسوڵخانەکان دەنگ بدەن و بەگوێرەی زانیاریەکان نزیکەی پێنج پێنج هەزار و ٨٠٠کەس لە هەرێمی کوردستان و عێراق مافی دەنگدانیان هەیە. رۆژی پێنجشەممە ٢٧ی نیسانی ٢٠٢٣، پرۆسەی دەنگدان لە دەروازە سنوریەکان و نوێنەرایەتییەکانی تورکیا دەرەوەی تورکیادا دەست پێ کردووە و کاتژمێر ١٧:٠٠ی رۆژی یەکشەممە ١٤ی ئایاری ٢٠٢٣ دەنگدان لە دەروازە سنوریەکان کۆتایی دێت. ئەمڕۆ کۆمسیۆنی باڵای هەڵبژاردنەکانی تورکیا ئاماژەی بەوەکرد کە تاوەکو ئێستا ملیۆنێک و ١٨ هەزار و ٧٤٣ کەس دەنگیانداوە و تاوەکو 9ی ئەم مانگەش لە هەندێک وڵات دەنگدانی دەرەوەی وڵات بەڕێوەدەچێت. ئەمەش لە کاتێکدایە کە سێ ملیۆن و ٤٠٠ هەزار هاوڵاتی لە دەرەوەی سنورەکانی تورکیا، مافی بەشداریکردن لە هەڵبژاردنیان هەیە. لە دەرەوەی تورکیادا لە ٧٥ وڵات و ١٥٦ نوێنەرایەتییەکانی دەرەوە، سندوقی دەنگدان دادەنرێت. لە هەڵبژاردنەکانی پەرلەماندا، ٢٤ پارت و ١٥١ کاندیدی سەربەخۆ لەسەرانسەری تورکیادا بەشداریان کردووە. بەپێی ریزبەندی پسوولەی دەنگدان لە هەڵبژاردنەکاندا، رەجەب تەیب ئەردۆغان، موحەرەم ئینجە، کەمال کڵچدارئۆغڵو و سینان ئۆغان وەک کاندید بۆ پۆستی سەرکۆمار کێبڕکێی دەکەن. تێکڕا ٦٤ ملیۆن و ١١٣ هەزار و ٩٤١ دەنگدەر لە ناوخۆ و دەرەوەی وڵات دەنگ دەدەن. لەناوخۆی وڵاتدا، چوار ملیۆن و ٩٠٤ هەزار و ٦٧٢ دەنگدەر بۆ یەکەمجار بەشداری لە هەڵبژاردندا دەکەن. ژمارەی دەنگدەران کە لە گرتووخانەکاندا یان بەهۆی تاوانەوە دەستبەسەرن ٥٣ هەزار و ١٧٢ کەسن.

هاوڵاتی محەمەد شیاع سودانی سەرۆك وەزیرانی عێراق رایگەیاند، "نەوت بنێردرێت یاخود نا، موچەکانتان دەدەین." محەممەد شیاع سوودانی، سەرۆکوەزیرانی عێراق لە دیداری عێراق بەشداری لە پانێڵێکدا کرد و ڕایگەیاند، نەوت هەناردە بکرێت یان نا، ئەوان وەکو حکومەت بەرپرسن لە دابینکردنی مووچەی مووچەخۆرانی هەرێمی کوردستان و دابینی دەکەن ، هیواشی خواست هەناردەی نەوتی هەرێم لەرێگەی تورکیاوە بە سەرپەرشتی سۆمۆ بە زویی دەستپێبکاتەوە. لەبارەی کارەکانی حکومەتەکەشی، سەرۆک وەزیرانی عێراق باسی لەوەکرد، تا ئێستا 31%ی بەرنامەی کابینەکەی جێبەجێکراوە و تیمەکەشی شەو و رۆژ بە دڵسۆزییەوە کاردەکەن و جەخت لەسەر بە دەستهێنانی ئامانجی کارنامەی حکومەتەکەی دەکەنەوە. وتیشی، "لە شەش مانگدا سەلماندمان کە ئەم کابینەیە سەرکەوتووە" و دەڵێت، لەسەر ئەو شێوازەی چارەسەرکردنی کێشەکان کە کاریان لەسەر کردووە، بەردەوام دەبن. ئەوەشی ڕونکردەوە کە "گەندەڵی یەکێکە لە مەترسییە گەورەکانی سەر عێراق و حکومەتەکەم روبەڕوی چەندین ئاڵنگاری گەورە لە ناوە و دەرەوە بوەتەوە." سودانی ئاماژەی بەوەکرد، "ساڵانە چوار ملیار دۆلار لە هاوردەکردنی غازی سروشتی خەرج دەکەین، بۆیە بڕیاردراوە پەرە بە کێڵگەکانی خۆمان بدەین و لە سێ ساڵی داهاتودا چیتر غاز هاوردە ناکەین لە دەرەوە." باسی لەوە کرد کە "مانگانە راپۆرتێک لەسەر ئەنجامەکانی کاری حکومەت دەدەمە هاوپەیمانیی بەڕێوەبردنی دەوڵەت" کەو هاوپەیمانێتییەکە لەو لایەنانە پێکهاتوون کە پێکهێنەری ئەم حکومەتەی ئێستای عێراقن.

هاوڵاتی جەمیل بایک رایگەیاند، دوژمنایەتی بەرامبەر بە کوردەکان مێشکێکی دواکەوتوو و واقیعێکی کۆمەڵایەتیی دروستکردووە، هەروەها بونیاتنان و ڕێکخستنی دەوڵەتیش لەسەر ئەم بنەمایە دروستبووە. ئەمانە ئەو بابەتانە نین، کە تەنها بە هەڵبژاردنێک و مامەڵەیەک لەگەڵ حکومەتی نوێدا چارەسەر بکرێن. جەمیل بایک هاوسەرۆکی دەستەی بەڕێوەبەری کۆما جڤاکێن کوردستان (کەجەکە) لە چاوپێکەوتنێکدا لەگەڵ میدیاکانی حزبەکەی ئاماژەی بە پرۆسەی هەڵبژاردن و کێشەی کورد لە تورکیا کرد. بایک رایگەیاند، هەڵەیە مرۆڤ بەم هەڵبژاردنە چاوەڕێ بکات کە تورکیا دەبێتە وڵاتێکی دیموکراسی و کێشەی کورد چارەسەر دەکرێت. دیموکراتبوونی تورکیا بە تێکۆشان بەدی دێت. چونکە دوژمنایەتی بەرامبەر بە کوردەکان مێشکێکی دواکەوتوو و واقیعێکی کۆمەڵایەتیی دروستکردووە، هەروەها بونیاتنان و ڕێکخستنی دەوڵەتیش لەسەر ئەم بنەمایە دروستبووە. ئەمانە ئەو بابەتانە نین، کە تەنها بە هەڵبژاردنێک و مامەڵەیەک لەگەڵ حکومەتی نوێدا چارەسەر بکرێن. هاوسەرۆکی کەجەکە دەشڵێت،" کاتێک بابەت دێتە سەر پرسی کورد، هەڵەیە مرۆڤ بڵێت، بە مامەڵەیەک ئەنجام بەدەست دەهێنرێت و بەپێی ئەو وتەیە، سیاسەت دیاری بکرێت. چاوەڕوانییەکی لەمشێوەیە بە مانای ئەوەیە، کە لە واقیعی دەوڵەتی تورکیا و سیستەمەکەی تێنەگەیشتوون." جەمیل بایک باسی ئەوەش دەکات کە بە هەڵبژاردن فاشیزم لە سەنگەرێکدا تێکدەشکێت، بەڵام شکستدانی تەواوەتیی بە تێکۆشان بەدی دێت. ئەگەر هاوکاریی خەبات و تێکۆشانی هێزە دیموکراتیک و ئازادییەکانی گەلی کورد و گەلانی تورکیا پێکبهێرێت و زیاتر بەهێز بکرێت، ئەوکاتە خەبات و تێکۆشانی دیموکراسیش گەشە دەکات. بە کورتی تەنها لە ڕێگەی خەبات و تێکۆشانەوە دیموکراسی لە تورکیا بەدی دێت. ئازادیی گەلی کوردیش بە بەشدارییەکی بەهێز و کاریگەر لەم تێکۆشانەدا بەدی دێت. بایک ئەوەی خستەڕوو کە پێویستە لەم هەڵبژاردنەدا لەسەر هێڵی هەدەپە خەباتێکی کاریگەر ئەنجام بدرێت. هەدەپە تەنیا پارتێکی کوردان، یان پارتێکی عەلەوییەکان و یان پارتێکی بەشێکی دیاری کۆمەڵگە نییە، بەڵکو هەدەپە پارتی هەموو ئەو کەسانەیە، کە دیموکراسییەکی ڕادیکاڵیان بۆ تورکیا دەوێت. لەم چوارچێوەیەدا، حیزبی کوردان، عەلەوییەکان، ژنان، ژینگەپارێزان، زەحمەتکێشان، گەنجان، کۆمەڵگەکانی گەل و باوەڕە جیاوازەکانە. ئەو هەڵوێستەی، کە هەدەپە وەک حیزبی یەک ناسنامە نیشان بدات، دەبێتە گەورەترین خراپە، کە بەرامبەر بە هێڵی هەدەپە ئەنجام دەدرێت. بۆیە دەبێت ئەوانەی لەسەر هێڵی هەدەپە تێدەکۆشن هەڵوێستیان لە دژی ئەوانە هەبێت، کە هەوڵ دەدەن هەدەپە وەک پارتی یەک ناسنامە نیشان بدەن.

هاوڵاتی بەگوێرەی دوایین راپرسی کە لەبارەی هەڵبژاردنەکانی سەرۆکایەتی و پەرلەمانی تورکیا ئەنجامدراوە، ئەردۆغان شکست دەهێنێت و کورسیەکانی ئۆپۆزسیۆن لە پەرلەماندا لە کورسیەکانی دەسەڵات زیاتر دەبێت. کۆمپانیای یونەیلەم کە تایبەتە بە لێکۆلینەوە کۆمەڵایەتیەکان، راپرسیەکی لەبارەی هەڵبژاردنەکانی تورکیا ئەنجامدا کە بڕیارە ١٤ی ئەم مانگە بەڕێوە بچێت. راپرسیەکە لە ٢٧ پارێزگا بە بەشداری دوو هەزار و ٥٩٤ کەس ئەنجامدراوە و ئەنجامەکەی بەم شێوەیەیە: خولی یەکەمی هەڵبژاردنی سەرۆکایەتی: کەمال کلچدارئۆغلۆ (هاوپەیمانی گەل) ٤٨.٦٪ رەجەب تەیب ئەردۆغان (هاوپەیمانی کۆمار) ٤٢.٥٪ سینان ئۆغان (هاوپەیمانی ئاتا) ٥.٢٪ موحەڕەم ئینجە (پارتی مەملەکەت) ٣.٧٪ بەپێی راپرسیەکە لە خولی یەکەمی هەڵبژاردنەکانی سەرۆکایەتیدا هیچ کاندیدێک ناتوانێت 51٪ی دەنگەکان بەدەست بهێنێت و بۆیەش دوو حەفتە دواتر هەڵبژاردنی سەرۆکایەتی دووبارە دەکرێتەوە و کۆمپانیای یونەیلەم دەڵێت ئەنجامی هەڵبژاردن بەم شێوەیە دەبێت: کەمال کلچدارئۆغلۆ (هاوپەیمانی گەل) ٥٣.٩٪ رەجەب تەیب ئەردۆغان (هاوپەیمانی کۆمار) ٤٦.١٪ هەر بەگوێرەی راپرسیەکە دەنگی پارتە سیاسییەکانیش بەم شێوەیە دەبێت: پارتی داد و گەشەپێدان (ئاکەپە) ٣٥.٢٪ پارتی گەلی کۆماری (جەهەپە) ٣٠.٧٪ پارتی چەپی سەوز (هەدەپە) ٩.٣٪ پارتی باش (ئیی پارتی) ٩.٨٪ پارتی کرێکارانی تورکیا (تیپ) ٣.٦٪ پارتی مەملەکەت ١.٥٪ رەفاحی نوێ ١.٦٪ پارتی سەرکەوتن ١.٤٪ ئەوانەی دیکە ٠.٦٪

پ.دهۆك دوای نزیكەی شەش ساڵ فەهد حامد، قایمقامی شنگال دەست لەكاركێشانەوەی خۆی راگەیاندو لەئێستادا باس لەدانانی قایمقامێكی نوێ دەكرێت. لەساڵی 2017دا فەهد حامد، وەك قایمقامی شنگال بەوەكالەت دەستبەكاربوو، بەڵام رۆژی 20ی نیسانی مانگی رابردوو دەستی لەكاركێشاوەتەوەو تائێستا هیچ ناوێكی دیاركراو بۆ پۆستەكەی یەكلایی نەكراوەتەوە. جەلال خەلەف، كەپۆستی بەڕێوەبەری لەقایمقامی ناوەندی شەنگال هەیە، لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتی وت: « ئێستا شەنگال بێ قایمقامەو هیچ وادەیەك بۆ دانانی قایمقامێكی نوێ دەستنیشان نەكراوە«. جەلال خەلەف دەشڵێت:»دانانی قایمقامێكی نوێ دەمێنێتەوە سەر رێككەوتنی حزبەكان، بەدڵنیایەوە نەبوونی قایقمامێك كێشەی زۆر بۆ خەڵك دروستدەكات، چونكە بۆ هەر مامەڵەیەك خەڵك پێویستی بە قایمقامە «. خاڵ عەل بەرپرسی حەشدی شەعبی لەشەنگال لەلێدوانێکدا بەهاوڵاتی وت: دانانی قایمقامێکی نوێ لەدەسەڵاتی حکومەتی عێراقدایە، ئەوەشی دووپاتکردەوە کەپێویستە قایمقامی نوێ کەسێکی «لێهاتوو و بێلایەن» بێت.