کەشناسى: باران و وردە بەفر دەبارێت

هاوڵاتی فەرمانگەی میدیا و زانیاری حکومەتی هەرێم رایگەیاند، لەماوەی 2022دا 985 ژن لە شەڵتەرەکان داڵدەدراون و زۆرترین ژنی داڵدەدراویش لە پارێزگای سلێمانیە کە رێژەی 43%ی کۆی گشتیە. فەرمانگەی میدیا و زانیاری لەڕاگەیەندراوێکدا بڵاویکردەوە، "لە ساڵی ٢٠٢٢، کۆی گشتیی ئافرەتانی سوودمەند لە شەڵتەرەکانی پارێزگاکانی هەولێر، سلێمانی، دهۆک، هەڵەبجە و ئیدارەى گەرمیان، ٨٩٥ ئافرەت بوونە؛ ئەم داڵدەدراوانە تا جێبەجێبوونی ماف و مامەڵە یاساییەکانیان لەو پەناگانە لە مەترسی پارێزرا دەبن و لەم ژمارەیەش، ٢٨%ى داڵدەدراوان لە هەولێر و ٤٣% لە سلێمانی و ٢٨% لە دهۆک و %١ لە گەرمیان بوون." ئەوەشیخستوەتەڕو، "گرنگیدان بە پاراستنی مافەکانی ئافرەتان و پاراستیان لە هەڕەشەی کۆمەڵایەتی، یەکێک لە بنەما گرنگەکانی حوکمڕانیی باش و حکومەتی کارایە و ئەمەش وەک بنەمایەکی نێودەوڵەتی سەیر دەکرێت و لە یاسا نێودەوڵەتییەکاندا بە پتەوی چەسپاون و بۆیەشە هەرێمی کوردستان لەو چوارچێوەیە گرنگی جدی بەم مافانە داوە". دەقی بڵاوکراوەکەی حکومەتی هەرێم: لە سۆنگەى گرنگیدانی حکومەتی هەرێمی کوردستان بە پاراستن و هاوکاریی ئافرەتان، شەڵتەر و پەناگەکانی سەر بە وەزارەتی کار و کاروباری کۆمەڵایەتی، بوونەتە نوا و پەناگەیەکی ئارامی ئافرەتانی هەڕەشەلێکراو و بەردەوامیش لەلایەن حکومەتەوە گرنگیی زیاتریان پێ دەدرێت. لە ساڵی ٢٠٢٢، کۆی گشتیی ئافرەتانی سوودمەند لە شەڵتەرەکانی پارێزگاکانی هەولێر، سلێمانی، دهۆک، هەڵەبجە و ئیدارەى گەرمیان، ٨٩٥ ئافرەت بوونە؛ ئەم داڵدەدراوانە تا جێبەجێبوونی ماف و مامەڵە یاساییەکانیان لەو پەناگانە لە مەترسی پارێزرا دەبن و لەم ژمارەیەش، ٢٨%ى داڵدەدراوان لە هەولێر و ٤٣% لە سلێمانی و ٢٨% لە دهۆک و %١ لە گەرمیان بوون. گرنگیدان بە پاراستنی مافەکانی ئافرەتان و پاراستیان لە هەڕەشەی کۆمەڵایەتی، یەکێک لە بنەما گرنگەکانی حوکمڕانیی باش و حکومەتی کارایە و ئەمەش وەک بنەمایەکی نێودەوڵەتی سەیر دەکرێت و لە یاسا نێودەوڵەتییەکاندا بە پتەوی چەسپاون و بۆیەشە هەرێمى کوردستان لەو چوارچێوەیە گرنگى جدی بەم مافانە داوە. فەرمانگەى میدیا و زانیاری ١٠ـی ئاداری ٢٠٢٣

هاوڵاتی رۆمانی خانەقای میرزا؛ باس لەقۆناغێكی گرنگی مێژوویی دەكات، كەشوێن و كاتی رووداوەكان لەهەلومەرجە كۆمەڵاتییەكان و دابونەریتەكانی رابردوودا بەشێوەیەكی هونەرییانەو واقیعییانە نمایش دەكرێنەوە، كە لەگەڵ واقیعی مێژوویی ئەو سەردەمەدا هاوشێوەن. هەروەها كارەكتەرەكانی مێژوویی و راستەقینەن، كەنووسەر جارێكی تر ئاشنامان دەكاتەوە پێیان و ئەوەمان پێ دەڵێت؛ كەئەو رووداوانە چی كاریگەریەكییان بەسەر تەواوی كۆمەڵگەوە هەبووە. نووسەر دەیەوێت دونیایەك دووبارە لەفۆرمێكی هونەریدا دابڕێژێتەوە، كەئێمە لەئێستاماندا لەسرووشتی مرۆڤەكانی ئەوسا رابمێنین، بەڵام مرۆڤەكان وەكو كارەكتەر نەوەك پاڵەوان. بەكورتی ئەم رۆمانە سەرچاوەیەكی نوێ و ناوازەیە بۆ چێژ وەرگرتن لەهونەری گێڕانەوە و مێرووی شوناس و شوێنی خۆمان. رۆمانی خانەقای میرزا؛ چوارەمین رۆمانی نووسەر (میران ئەبراهام)ە، دوای شەوگەڕەكان، نیشتمانی سارا، خەمی مەستوورە. كە لەكۆی چیرۆك و رۆمانەكانی نووسەردا پرسی شوناس و شوێن چەقی كرۆكی گێڕانەوەی چیرۆكەكانیەتی، بەتایبەتی رۆمانی نیشتمانی سارا، كە لەنێو فەرهەنگ و زمانی كوردیدا، خاڵێكی وەرچەرخان بوو، لەشێوازی نووسین و بەتایبەتی ناوەڕۆكدا، بەگرنگیدان بەمێژووی خۆمان، پرسی مێژووی كەمینەكان. ئێمە وەك خوێنەر شایەتحاڵی ئەوە بووین، كەپێش بڵاوبوونەوەی رۆمانی نیشتمانی سارا، زۆربەی نووسەرەكان تەنیا خاوەندارێتییان لەپرسی گەلێك دەكرد، نەوەك شوناس و پرسی نەتەوەیەك، كە لەمێژوودا ئەوە گەورەترین كێشەی نەتەوەی كورد بووە، ئەو دابڕان و چەند بەرەكییەی لەمێژوودا هەبوون، بوونەتە هۆكاری ئەوەی كە زیاتر لەشەست ملیۆن كورد، بێبەختترین مرۆڤی سەر ئەم هەسارە شینە بێت. ئەو پرسە لەژێر هەر كاریگەرییەكدا بێت، ئەمڕۆ میللەتی كورد پێكەوە، بەزۆرینەی سەردەستەی موسڵمان و تەواوی كەمینەكانەوە باجەكەی دەدەن. ئەم رۆمانە نوێیەی نووسەر، لەساڵی ١٩٣٥وە دەستپێدەكات، تاوەكو ساڵانی دوای راپەڕینی ساڵی ١٩٩١، هەڵكۆڵین و بەراورد كارییەكی ساڵانی سی و چلەكانی سەدەی رابردووە، سەرهەڵدانی رەوتی چەپ و نەتەوەیییەكان، بەتایبەتی دوای رووخانی كۆماری كوردستان لەمەهاباد، كە دەتوانین بەجۆرێك لەڕێنیسانسی كوردی دابنێین، لەشارێكی وەكو سلێمانی و هەولێرو كەركوكدا، كەپێشتر پرسی نەتەوەو پێشكەوتنی كۆمەڵگای كوردی تەنیا لەسنووری خانەقا و تەكیەكاندا كڵۆم كرابوو، بەرەی قادری و نەقشبەندی، یان دەتوانین بڵێین، خانەقا و تەكیەكان، زمان و فەرهەنگی كوردی لەسنووری شیعری عەرووزو تەسەوف تێپەڕی نەدەكرد. گەڕانەوە بۆ ئەو سەردەمە و ئاشكراكردنی رەوتی بیری نوێ و یەكەم كتێبخانە لەدەرەوەی خانەقاو تەكیەكاندا، گۆڕانكاری و هەوڵدان بۆ تێگەیشتن لەپرسی شوناس و گۆڕینی تاكی نێو كۆمەڵگا لەمرۆڤێكی نەقڵانییەوە بۆ مرۆڤێكی بیركەرەوەو عەقڵانی، كە گومانی لەخۆی و عەقڵ و ئایدیۆلۆژی پێش خۆی هەبێت، هەروەها كێ ئەو رۆژانە سەرمەشق بوو، كێ یەكەم كتێبخانەی لەدەرەوەی خانەقاو تەكیەكان دروستكرد، (میرزا كەریم و قادری ئاغای عەتار)كێ بوون؟ هەروەها بوونی رەوتی چەپ و نەتەوەیی كە بەبەرەی نیشتمانی خۆیان ناساندو پێكەوە بەشداری هەڵبژاردنەكانی ئەوسای پەرلەمانی عێراقیان كرد، ئەی بەرژەوەندیخوازەكان كێ بوون، كەزۆربەیان لەڕیزی پارتە عەرەبییە نەتەوەپەرستەكانی وەكو: (یەكێتیی دەستووری نووری سەعید، نەتەوەیی ئیشتراكی ساڵح جەبر)دا بوون، كە ئەمڕۆ ئەو ناوانە، خەڵكی كوێرانە شانازییان پێوەدەكات و بەئەشرافی شار ناویان دەبەن. كاتێك ساڵی ٢٠٢٠ رۆمانی نیشتمانی سارا نووسەر میران ئەبراهامم خوێندەوە، هەستمكرد پێویستە دوای خوێندنەوەی ئەو رۆمانە دووبارە بەسەر خۆمدا بچمەوە، هەروەها لەلای من خوێندنەوەی خاڵێكی وەرچەرخان بوو بۆ تێگەیشتن لە شوناس و گرنگی شوێن و پرسی نەتەوە، بەكوردییەكەی لەڕێگای ئەو رۆمانەوە خۆمم دۆزییەوە و بەهایەكی رۆحیم بۆ گەڕایەوە، شوێن و شوناسی خۆمم لەلا پڕبەها بوو، كە پێشتر لەڕێگای هەندێك كتێبی نووسەری ترەوە، تووشی هەرەسێكی رۆحی بووبووم و شەرمم لەخۆم دەكرد كەكوردم. دوای خوێندنەوەی رۆمانی نیشتمانی سارا تەمەنام دەكرد، كە بەرگی دووەمی ئەو رۆمانە ببینم، یان من وەكو خوێنەرێك بەپێویستم دەزانی كە ئەو كتێبە زیاتر لەكتێبێك ببوایە. كاتێك بەختی ئەوەم بەر كەوت لەڕێگەی جەمال سابیری باوكمەوە رەشنووسی رۆمانی خانەقای میرزا بخوێنمەوە، هەستمكرد خەونەكەم هاتبێتە دی، كەڕۆمانی (خانەقای میرزا) تەواوكەری بەرگی دووەمی شاكاری رۆمانی نیشتمانی سارایە، كەئەم دوو كتێبە وەكو دەرمان بۆ ئێمەی كورد پێویستن، ئەوە باس لەفەرهەنگ و زمانی كوردی ناكەم كەبووەتە خاوەنی دوو شاكاری بێوێنە.

  ئیمان زەندى   ئیحسان عەبدولڕەحمان بابان، بەڕێوەبەری گشتی چاكسازی كۆمەڵایەتی هەرێمی كوردستان لەچاوپێكەوتنێكدا لەگەڵ رۆژنامەی هاوڵاتی رایگەیاند: گرنگترین ئەو كێشانەی هەمانە بریتین لەگرفتی نەبوونی بینایەی گونجاو، رێژەی لەخۆگرتنی بیناكان بەراورد بەژمارەی سزادراوان كەخۆی لەبنەڕەتدا بۆ (900) كەس دروستكراون بەڵام لەئێستادا زیاتر لە (1500) تاكو  (1700) سزادراویان تێدایە وتیشی: گرفتی دەرمانی دەروونی و شەكرەو زەخت (پەستانی خوێن)مان هەیە. ئاشكراشیكرد: تاوانەكانی (ماددەی هۆشبەرو كوشتن و دزیكردن) ژمارەیان زۆرەو لەزیادبووندایە،  نزیكەی هەزار سزادراو بەكێشان و بازرگانی بەماددەی هۆشبەرەوە بەندن لەچاكسازییەكان. بەڕێوەبەری گشتی چاكسازی كۆمەڵایەتی هەرێمی كوردستان دەڵێت: نزیكەی پێنج هەزارو ٥٠٠ كەس بەندن بەڕاگیراوو سزادراوەوە، كە  (٥٠٠) یان ژنن و (170) یان منداڵن. دەمەوێت ئەوەش بڵێم لەسەر بەندكراوی سێدارە كە (444) سزادراوە، تیرۆر كەدوو هەزار كەسن، داوامان كردووە لەئێمە جیابكرێنەوە. دەقی چاوپێكەوتنی هاوڵاتی لەگەڵ بەڕێوەبەری گشتی چاكسازی كۆمەڵایەتی هەرێمی كوردستان؛   : بەگشتی كێشەو گرفتەكانی چاكسازییەكانی هەرێمی كوردستان چین؟ ئیحسان بابان: پەیكەری كارگێڕی بەڕێوەبەرایەتی گشتی چاكسازی كۆمەڵایەتی هەرێمی كوردستان پێكدێت لەدیوانی بەڕێوەبەرایەتی گشتی و شەش بەڕێوبەرایەتی چاكسازی لەهەرسێ پارێزگای (هەولێر – سلێمانی – دهۆك) كە سیانیان چاكسازی گەوران واتا (پیاوان)ەو سیانیشیان چاكسازی ژنان و منداڵانە، بەڕێوەبەرایەتیە گشتییەكەمان سەر بەوەزارەتی كارو كاروباری كۆمەڵایەتی حكومەتی هەرێمی كوردستانە. سەبارەت بەژمارەی كارمەندان لەئێستادا زیاتر لە (1800) هەزارو هەشتسەد كارمەندی مەدەنی و سەربازییمان هەیە. گرنگترین ئەو كێشانەی هەمانە بریتین لەگرفتی نەبوونی بینایەی گونجاو، سەرەڕای ئەوەی كە بینای هەرسێ چاكسازی گەوران بەراورد بەچاكسازییەكانی ژنان و منداڵان نوێترن و لە چەندساڵی رابردوو دروستكراون، بەڵام رێژەی لەخۆگرتنی بیناكان بەراورد بەژمارەی سزادراوان كە خۆی لەبنەڕەتدا بۆ (900) كەس دروستكراون بەڵام لەئێستادا زیادتر لە (1500) هەزارو پێنجسەد تاكو  (1700) هەزارو حەوتسەد سزادراویان تێدایە، چاكسازییەكانی ژنان و منداڵان بیناكانیان زۆر كۆنن و گرفتی شوێنیان هەیە، ئەمە وایكردووە كۆسپ و تەگەرە بۆ ئێمە دروستبكات بەتایبەتی لەڕووی پۆلێنكردن و جیاكردنەوەی سزادراوان لەیەكترو پێشكەشكردنی خزمەتگوزاریەكانیان بەپێی پێویست، بەڵام ئەو ئاستەنگانە واینەكردووە كەدەستەوەستان بین، بەڵكو سەرەڕای هەموو ئەو كەموكوڕی و گرفتانەی كەدێنە پێش توانیومانە لەڕێگای بەخۆڕاگری كارمەندەكانمان و هاوكاری خێرخوازان و حكومەت و رێكخراوە نێودەوڵەتی و ناوخۆییەكان كارەكانمان بەردەوامی پێبدەین . : تاچەند چاكسازییەكان گرفتی كەمی تووێژەریان هەیە، تووێژەرەكان ژمارەیان چەندە؟ ئیحسان بابان:  هەر بەڕێوبەرایەتیەكی چاكسازی تووێژەری كۆمەڵایەتی و دەروونی هەیە، تووێژەرەكان رۆژانە ئەركەكانیان لەناو راڕەوەكانی چاكسازی و هۆڵەكانی سزادراوان ئەنجامدەدەن و گرفتەكانی سزادراوان چارەسەر دەكەن، ئەم تووێژەرانە بەردەوام لەپەیوەندیدان لەگەڵ سزادراوان، هاوكاریانن و ئارامیان دەكەنەوە لەكاتی بوونی هەر كێشەو گرفتێك كەببێتە هۆی تێكچوونی باری دەروونی سزادراوان و بەردەوام بەدوای چارەسەری گرفتەكانیانن چ ئەو گرفتانە لەناو چاكسازییەكان بن یاخود لەناو خێزان و خانەوادەكانیان بێت. سەبارەت بەژمارەی تووێژەران، گرفتی كەمی تووێژەرمان لەسەرجەم چاكسازییەكان هەیە، بۆ نموونە لەچاكسازی گەورانی سلێمانی تەنها (10) تووێژەرمان هەیە، لەچاكسازی ژنان و منداڵانیش بەهەمان شێوەیە ژمارەكەیان بەپێی پێویست نیە كەئەوانیش نزیكەی (10) تووێژەر دەبن، واتە بەهەردوو چاكسازییەكە نزیكەی (20) تووێژەر دەبن، كەئەم رێژە كەمەی تووێژەران ناتوانن گرفتی دوو هەزار سزادراو رۆژانە چارەسەربكەن، هەربۆیە زۆربەی گرفتمان لەو بابەتە بۆ دروستدەبێت، بۆ ئەمەش داواكارییەكانم لەبەڕێوەبەرایەتیەكان وەرگرتووە و نووسراوم بەرزكردووەتەوە و چووەتە بەردەم نووسینگەی سەرۆكی حكومەت و لەئێستادا چاوەڕوانی وەڵامین و بەهیواین بەزووترین كات سەرۆكایەتی ئەنجومەنی وەزیران وەڵاممان بدەنەوە، بۆ ئەوەی بتوانین دامەزراندن و كێشەی خزمەتگوزارییەكان چارەسەربكەین، بەمەش فەرمانگەی هەماهەنگی كە سەر بەئەنجومەنی وەزیرانە، چاودێری و بەدواداچوون دەكەن و لەڕێگای نووسینگەی راسپاردە نێودەوڵەتیەكان كەسەرۆكەكەی كاك د.دیندار زێباریە هەموویمان ناردووە بۆ شوێنی مەبەست هەتا وەكو وەڵامی پێویست وەرگرینەوە. : گرفتی دواكەوتن و درەنگ وەڵامدانەوەی داواكارییەكانتان هەیە؟ ئیحسان بابان: زیاتر گرفتی بیناو ئۆتۆمبێلمان هەیە، نووسراوەكان بەزووترین كات دەگاتە شوێنی مەبەست، كێشەی بودجەو دامەزراندن و كەلوپەلمان هەیە، ئەو گرفتەش گشتییەو لەهەموو وەزارەتەكانی حكومەتی هەرێم بەو جۆرەیە، ئەو داواكاریە زۆرەی لەوەزارەتەكانەوە ئاڕاستەی سەرۆكایەتی ئەنجومەنی وەزیران دەكرێت رەنگە نەتوانن هەمووی بەیەكجار جێبەجێ بكەن، ئەوكاتەی دەستبەكاربووم داوام لەسەرۆكایەتی ئەنجومەنی وەزیران كرد بۆ هەرسێ چاكسازیەكە (20) پاسەوانمان بۆ دابمەزرێنن، بەو هۆیەوە زیاتر لەشەش هەزار كەس فۆڕمی پڕكردەوە، خۆشبەختانە رەزامەندی ٦٠ كەسم بۆ هاتووەتەوە و ناوەكانیشم ئاڕاستەكردوون هەتا وەكو فەرمانیان بۆ دەربچێت تاوەكو بەگرێبەست دەستبەكاربن، بەوهۆیەوە خەریكە كێشەی پاسەوانەكان و هێزی جێبەجێكار بەتەواوی كۆتایی پێدێت، نكوڵی لەوە ناكەین كەگرفت هەیەو زۆربەی بودجەی پێویستە، كەڕەنگە لەتوانای حكومەتدا نەبێت، بۆیە پەنامان بردووەتەبەر رێكخراوە نێودەوڵەتی و ناوخۆییەكان، بۆ نموونە لەڕێگای رێكخراوی یونسێفەوە تووێژەرمان دابینكردووە، هەروەها لەئێستادا رێكخراوی (وچان) لەسلێمانی و رێكخراوی (هاریكار) لەدهۆك یاخود (جژور)ـی جیهانی خول دەكەنەوە بۆ هێزی جێبەجێكارو تووێژەرە كۆمەڵایەتی و دەروونییەكان. : هۆكاری درەنگ وەڵامدانەوەكان بۆچی دەگەڕێننەوە؟ ئیحسان بابان: هۆكارەكەی ئەوەیە هەموو وەزارەتەكان بەیەكجار داواكاریان پێشكەشكردوە، رەنگە لەتوانای حكومەتدا نەبێت، بەڵام تائێستا داواكاریەكمان نەبووە و رەتكرابێتەوە و بڵێن ناكرێ! بەسوپاسەوە هەندێكیان كراون و هەندێكیشیان ماون و لەجێبەجێكردندان، بۆ ئۆتۆمبێل نزیكەی (50) دانەمان نووسیوە ئەمەش پێویستی بە بودجەیە، پێدەچێت كێشەی دۆلار هۆكار بێت،  هەندێكجار رۆتین دروستدەبێ و دەبێتە هۆی ئەم دواكەوتنە، بەڵام كۆڵمان نەداوەو هەوڵدەدەین كێشەی بینا لەمساڵدا چارەسەر بكەین، بۆ نموونە سێ مانگە بینای ژنان و منداڵانی هەولێر كاری تێدادەكرێت، لیژنەمان داناوەو چاودێری دەكات، بینای ژنان و منداڵانی دهۆك و سلێمانیش زەوی بۆ تەرخانكراوەو چاوەڕێین ئەنجومەن ئەوانیش بخاتەكار. : بۆچی چاكسازی سلێمانی پزیشكی پسپۆڕی نیە، تاچەند راستە پزیشكەكان ئامادەنین چارەسەری زیندانیان بكەن؟ ئیحسان بابان: سەبارەت بەكێشەی بنكە تەندروستییەكان لەهەموو چاكسازییەكان گرفتمان هەبووە بەتایبەت هەولێرو سلێمانی، خۆشبەختانە زیاتر لەهەفتەیەكە بەڕێز د.سەباح هەورامی بەڕێوەبەری تەندروستی سلێمانی لەسەر هێڵەو  گرفتی كەمی دەرمان و پزیشكی بۆ چارەسەركردووین،  پزیشكی گشتی و دەروونی و چاوو پێست و ددان و هەناویشی بۆ دابینكردووین و دەكرێ بڵێین هیچ گرفتێك نەماوە لەسلێمانی، لەڕاستیدا ئەو پزیشكانەی دێنە ناو چاكسازییەكان (مەترسی) بۆ سەر ژیانیان دروستدەبێت داوامانكردووە حكومەت دەرماڵەی مەترسییان بۆ خەرج بكات هاوشێوەی هەر كارمەندێكی چاكسازی سەر بەوەزارەتەكەمان كەبڕی ٤٥٠ هەزار دینار دەرماڵەی مەترسی هەیە، بۆیە پزیشكەكانیش داوایانكردووە بۆیان خەرجبكرێت، بەڵام گرفتی دەرمانی دەروونی و شەكرەو زەخت (پەستانی خوێن)مان هەیە، هەوڵمداوە لەڕێگای رێكخراوی (ئێم.دی.ئێم)ی فەڕەنسیەوە كەكۆگاكەیان لەدهۆكە بۆ هەر شەش چاكسازییەكە دابینی بكەین. : خۆراكی زیندانیان چۆنە، هەرچەندە دەوترێت باشە، تاچەند ئازووقە و سەبەتەی خۆراكی تر پێویستە كە دابین نەكراوە؟ ئیحسان بابان: حكومەت ساڵانە لەپارێزگاكان تەندەریان هەیەو رایدەگەیەنین و كۆمپانیاكان وەریدەگرن، ئێستا ئەو خواردنەی لەچاكسازییەكان هەیە رەنگە لەدەرەوە یان لەهوتێلێكی پێنج ئەستێرەیی نەبێت، خواردنێكی زۆر باش هەیە، بەڵكو زۆر زیادیشە، لەم ماوەیە لەعەممان لەكۆنگرەیەكی جیهانیدا كە بەشداریمان كرد دوای پێشكەشكردنی راپۆرتمان، دەركەوت چاكسازییەكانی كوردستان لەڕووی خزمەتگوزارییەوە لەسەر ئاستی وڵاتە عەرەبیەكان باشترین بووە بەتایبەتی لە رووی (خواردن، پەیوەندی تەلەفۆنی، خوێندن لەقوتابخانەكانی چاكسازی و زانكۆكان، خەلوەی شەرعی كە ژن و پیاوەكان دەتوانن دوای (15) رۆژ لەدوا سەردانیان یەكتر ببینن بۆ ماوەی دوو بۆ سێ كاتژمێر، لەگەڵ مۆڵەتی چوونە ماڵ بۆ ئەوانەی كە سێ مانگ حوكمەكەیان تەواو كردبێت و هەفتەیەك ئەچێتەوە ناو ماڵ و منداڵی خۆی) كە ئەم خزمەتگوزاریە لەهیچ یەكێك لەچاكسازیەكانی وڵاتانی عەرەبی بوونی نەبووە، هەروەها لەئێستادا ٥٠٠ خوێندكارمان هەیە بەكچ و كوڕەوە كە ٤٠ كەسیان لەزانكۆو پەیمانگا ئەهلییەكان دەخوێنن بەشێوەی ئۆنلاین، دوای داواكردنمان لەبەڕێز وەزیری خوێندنی باڵا هەموو كورسییەكانی سزادراوانی كردە خۆڕایی و بێبەرامبەر تەنانەت پێشی راگەیاندین؛ چەند كورسی دیكەتان بوێت بێبەرامبەرە. : كێشەی ئازادكردنی بەمەرج چۆنە، بە نموونە هەندێك لەزیندانیان حكومی یاساییان تەواوكردووە بەڵام ئازاد ناكرێن ؟ ئیحسان بابان: ئەو بڕیارە لەئەنجومەنی دادوەرییەوە دەردەچێت و سەر بەدادگاكانن پەیوەندی بەوانەوەیەو لای ئێمە نیەو تەداخولیش ناكەین، تەنانەت تەداخولی قەزاش ناكەین كاتێ كەحوكم دەدرێن و بڕیاریان بۆ دەردەچێت دواتر دێنە لای ئێمە، ئازادكردنی بەمەرج لەڕێگای داواكاری گشتییەوە دەدرێت كە لەناو چاكسازییەكان فەرمانگەیان هەیە یاخود لەڕێگەی بەشی یاسایی خۆمان رۆژانە چەند كەس ئازادكردن بەمەرجی هەبێت بۆ دادگای بەرزدەكەینەوە، هەربۆیە هیچ گرفتێكمان نیە لەسەر ئەو بابەتە. : سەردانی زیندانیان تەنها كەسی یەكەم واتە دایك و باوك و خوشك و برا دەتوانن زیندانیان ببینن، بەڵام كەسی تر بۆی نیە سەردانی زیندانیان بكات، ئەمە چۆنە؟ ئیحسان بابان: نەخێر شتێكی لەم جۆرە نیە، زانیاریەكان بەهەڵە گەیشتووە بەئێوە، جگە لەسەردانی مواجەهە (رووبەڕوو) كەهەفتانە رۆژانی یەكشەممەو چوارشەممانە، سەردانی (تایبەت)مان هەیە، واتە خزم و هاوڕێ بۆیان دەبێت بێنە سەردانی و دەتوانن چاویان پێیان بكەوێت، ئەم سەردانانە لەدەسەڵاتی مندایەو رێگەم داوە بۆ سەرجەم چاكسازییەكانی هەرسێ پارێزگاكە، بۆیە لەئێستادا هیچ كێشەیەكمان نیە لەم بارەیەوە، بەڵام رێنماییمان ناردووە بۆ بەڕێوەبەری چاكسازییەكان هەركەسێك لەخزمی پلە دوو بێت هاوشێوەی پلە یەكەكان نیە كەڕۆژەكەیان دیاریكراوە، بەڵكو دەتوانن رۆژانی دیكە بێن، كە بۆ ئەمەش دەبێت سزادراو داواكاری پێشكەش بەبەڕێوەبەر بكات و داوای بینینی ئەو كەسە بكات، دواتر بەڕێوەبەر رەزامەندی دەدات بەئەنجامدانی سەردانیەكە. : بڕی تەرخانكراو بۆ چاكسازییەكانی هەرێم چەندە؟ ئیحسان بابان: بەداخەوە لەهەرێمی كوردستان ئەوە چەندساڵە بودجە پەسندنەكراوەو ئێمەش هەمان گرفتی وەزارەتەكانی ترمان هەیە، بەڵام ئێمە لای خۆمانەوە هەوڵی زیادكردنی پێشینەی مانگانەمان داوە، بەسوپاسەوە وەزارەتی دارایی رەزامەندی دەربڕی پێشینەكانمان زیادكراو  لەئێستادا چاكسازییەكانی گەوران، مانگانە پێشینەكەیان نزیكەی ١٥ ملیۆن دینارە، جگە لەگازو خواردن و جلوبەرگیان كەئەمانە بڕەكەی زۆرترەو لە رێگای وەزارەتی دارایی خەرجدەكرێت، یاریگای وەرزشی (تارتان) و بۆكسێن و بالەو یارییە وەرزشیەكانی دیكە، كە ئەمانەش پێویستی جلوبەرگ و پارەیە بۆمان دابینكردوون، و بۆ زانیاریتان رۆژانە یەك سزادراو بڕی ١٥ بۆ ١٧ دۆلار خەرجی دەكەوێتە لە سەرمان كەئەمە لەهیچ چاكسازیەكی ڵاتانی دەروربەر نەبوو. وەڵامی ئەو پرسیارەشتان بدەمەوە سەبارەت بەنۆژەنكردنەوەی بینای چاكسازی ژنان و منداڵان بەڵێ، لەپارو ئەمساڵیش ئەو بینایانەمان نۆژەنكردووەتەوە، حكومەت پارەی بۆ تەرخانكردووە، بەڵام ئەو بینایانە زۆر كۆنن گەر نۆژەنیش بكرێنەوە بەكەڵكی بەكارهێنان نایەت. داواكاریەكی دیكەمان لەئەنجومەنی وەزیران ئەوە بووە، كە سەنتەری شیاندنەوەی ئاڵوودەبووان بكرێتەوە بۆ ئەو كەسانەی ماددەی هۆشبەر بەكاردێنن، خۆشبەختانە سەرۆكایەتی ئەنجومەنی وەزیران رەزامەندی دەربڕیوە كەبینا بگرین بەكرێ، ستافمان بۆ دابینكردوون و چاوەڕەێی لیژنەكانین تاوەكو كارەكان تەواو، بكەن چونكە نزیكەی هەزار سزادراو بەكێشان و بازرگانی بەماددەی هۆشبەرەوە بەندن لەچاكسازییەكان، داواشمان كردووە لەناوخۆو سنوورەكان و فڕۆكەخانەكان و ئەو شوێنانەی كەماددەی هۆشبەری پێدا دێتە ژورەوە زیاتر كۆنتڕۆڵ بكرێت. ئەوەشم بیر نەچێت هۆبەی چاودێری پاشینەمان هەیە بۆ ئەو مێردمنداڵانەی كە دوو مانگی كۆتایی حوكمەكەی بمێنێت دەچنە ئەو هۆبەیەوەو راهێنانیان پێدەكرێت و لەڕێگەی رێكخراوی یونسێفەوە پارەیان پێدەدرێت كەبڕەكەی 1000$ هەزار دۆلار دەبێت، تاوەكو هەلی كاریان بۆ بدۆزنەوەو نەبنەوە گرفت بۆ خێزان و كۆمەڵگە. : ئەم پرسیارەمان دوو بەشە، ئایا چی تاوانێك بەپلەی یەك تۆماركراوە لەچاكسازییەكان، ئایا فەرمانگەتان هەیە لەبینای كرێدا بێت؟ ئیحسان بابان: تاوانەكانی (ماددەی هۆشبەرو كوشتن و دزیكردن) ژمارەیان زۆرەو لەزیادبووندایە، بینای ئێمە وەكو دیوانی بەڕێوەبەرایەتی گشتی لەكرێدایە،  دوامان كردووە بینای نوێمان بۆ دروست بكرێت كەزەویمان پێدراوەو پشت بەخودا لەمساڵدا بینامان بۆ دروست دەكرێت و  هیچ چاكسازیەكیشمان قەرزاری خەڵك و حكومەت نیە. : ئامارەكان بۆ ساڵی ٢٠٢٢ چۆنە؟ ئیحسان بابان: نزیكەی پێنج هەزارو ٥٠٠ كەس بەندن بەڕاگیراوو سزادراوەوە، كە  (٥٠٠)یان ژنن و (170)یان منداڵن، بۆ رێكخستنی ئەم ئامارانەش بەهاوكاری وەزارەتی دارایی سێرڤەرێكی گەورەم خستوەتەكار بە بەهای شەش ملیۆن دینار كە هەر شەش چاكسازیەكە بەخۆمانەوە بەستراوەتەوە، لەڕێگای داتابەیسەوە خولەك بەخولەك ئامارەكانی سزادان و ئازادبوونی رۆژانە  بەدەستمان دەگات. دەمەوێت ئەوەش بڵێم لەسەر بەندكراوی سێدارە كە (444) سزادراوە، و تیرۆر كەدوو هەزار كەسن، داوامان كردوە لەئێمە جیابكرێنەوە چونكە چاكسازی لەكەیسی سێدارە ناكرێت و هیچ بەرنامەیەكمان نیە بۆیان، جگە لەوەی پۆلێنمان كردوون و لەهۆڵی جیا دانراون.

سزای لە سێدارەدانی ساڵح قاسمی خەڵکی ئورمیە بە تۆمەتی کوشتنی بە ئەنقەست و مەنسوور عەبدی زادە، خەڵکی سەڵماس، بە تۆمەتی پەیوەندیدار بە ماددە هۆشبەرەکان، لە بەندیخانەی ناوەندیی ئورمیەدا جێبەجێکرا. هەروەها ڕۆژی پێنجشەممە سزای لە سێدارەدان هاووڵاتییەکی خەڵکی نەغەدە بەناوی جەلال سەرداری فەر جێبەجێکرابوو ئەمە بەپێی ڕاپۆرتی ڕێکخراوی هەنگاو بۆ مافەکانی مرۆڤ. بەپێی زانیارییەکانی ڕێکخراوی هەنگاو بۆ مافەکانی، سەرلەبەیانی ئەمڕۆ هەینی، 10ی3ی 2023سزای سێدارەدانی ساڵح قاسمی، تەمەن 53 ساڵ و خەڵکی "زیندەشت" سەر بە ئورمیە و مەنسوور عەبدی زادە خەڵکی شاری سەڵماس لە بەندیخانەی ناوەندیی ئورمیە جێبەجێکراوە. لە ڕاپۆرتەکەی ڕێکخراوەکە ئاماژەبەوە کراوە، بڕیاری جێبەجێکرانی سزای سێدارەدانی کوڕی ساڵح قاسمی، بە تۆمەتی کوشتنی بە ئەنقەست و لە دۆسییەیەکی هاوبەشی دۆسییەکەی باوکی، ڕاگیراوە. بەپێی زانیاری ڕێکخراوەکە، پێشتر سزای سێدارەدانی هاووڵاتییەکی دیکەی بە ناوی جەلال سەرداری فەر خەڵکی نەغەدە لە بەندیخانەی ناوەندیی ئورمیە، لە بەرەبەیانی دوێنێ پێنجشەممە 9ی3جێبەجێکراوه،جەلال سەرداری فەر، سێ ساڵ پێش بە تۆمەتی پەیوەندیدار بە ماددە هۆشبەرەکان، لەلایەن هێزەکانی حکوومەتەوە دەستبەسەرکرا. ئەم سێ بەندکراوە لەگەڵ 3 بەندکراوی دیکەدا ڕۆژی سێشەممە بۆ بەندخانەی تاکەکەسی بەندیخانەی ئورمیە گواسترابوونەوە، کە چارەنووسی یەکێک لەو بەندکراوانە هەتا ئێستا ناڕوونە. هەواڵی لە سێدارەدانی ئەم بەندکراوانە هەتا ئێستا لە میدیاکانی سەر بە حکوومەت و بە تایبەتی میدیاکانی دەزگای دادی ئێران بڵاو نەکراوەتەوە.

کەشناسی،ئەمڕۆ ئەگەری نمەباران لەناوچە شاخاویەکان هەیە  و سبەینێ شەممەش کەشوهەوا ئاسایی دەبێتەوە و بەگشتی ئاسمان لەنێوان پەڵە هەور و نیمچە هەور دەبێت. بەشی پێشبینی له بەرێوەبەرایەتی گشتی کەشناسی و بومەلەرزەزانی هەرێم ، بڵاویکردەوە، ئەمڕۆ هەینی ئاسمان پەڵە هەور بۆ نیمچە هەور دەبێت لەگەڵ ئەگەری کەمێک نمە باران لە ناوچە شاخاویە سنوریەکان، پلەکانی گەرما بەرز دەبنەوە بەراورد بە تۆمارکراوەکانی دوێنێ بە نزیکەی 1بۆ2 پلە. کەشناسی سەبارەت کەشوهەوای سبەی شەممە ڕایگەیاندوه، سبەی شەممە ئاسمان بەگشتی لەنێوان پەڵە هەور و نیمچە هەور دەبێت، پلەکانی گەرما بەرز دەبنەوە بەراورد بە تۆمارکراوەکانی ئەمڕۆ بە نزیکەی 1بۆ2 پلە، خێرایی با  لەسەرخۆ و مام ناوەند  لەنێوان 10بۆ 20 کیلۆمەتر لەکاتژمێرێکدا دەبێت. لەکۆتایدا ، کەشناسی بەرزترین پلەکانی گەرمای پێشبینیکراو بە پلەی سیلیزی بەم شێوە ڕاگەیاند : هەولێر     :  22 پلەی سیلیزی سلێمانی   : 17 پلەی سیلیزی دهۆک      :  21 پلەی سیلیزی کەرکوک   : 24 پلەی سیلیزی هەڵەبجە   : 18 پلەی سیلیزی زاخۆ      :   23 پلەی سیلیزی سۆران    :  16 پلەی سیلیزی گەرمیان  :  24 پلەی سیلیزی

لافاوەکەی چەند شەوی ڕابردوو لە شاری سلیمانی کە بووە هۆی بڵاوکردنەوەی ترس و دڵەڕاوکێ لە ناو دانیشتوانی چەند گەڕەکێک هۆکاری سەرەکی دەگەڕێتەوە بۆ کەموکوڕی لە پاککرنەوە خاشاکی شارەکە و "دزینی" سەرەمەنهۆڵی ئاوەڕۆ، ئەمە وتەی جێگری سەرۆکی ئەنجومەنی پارێزگای سلێمانی. بەرزان شێخ محەمەد، جێگری سەرۆکی ئەنجومەنی پارێزگای سلێمانی،"هۆکاری دروستبوونی لافاوەکەی سلێمانی چەند هۆکارێکە. لەسەرو هەموویانەوە، خەرجنەکردنی پارەیە بۆ کۆمپانیاکانی کەرتی تایبەت کە پاککردنەوە و چاکردنەوەی مەنهۆڵی پارێزگاکەی لە ئەستۆدایە. جگە لەوەی بەهۆی خراپبوونی دۆخی داراییەوە چەندین سەری مەنهۆڵ دزراون. " هەروەها هۆشداری دا و وتی، "من دڵنیام سلێمانیش وەک هەولێری لیدێت لە ڕووی دروستبوونی لافاوەوە. " جێگری سەرۆکی ئەنجومەنی پارێزگای سلێمانی دەڵێت" ئێمە وەکو چاودێرێک لە ئەنجوومەنی پارێزگا کە چاودێری بارودۆخی سلێمانی و فەرمانگەکانی دەکەین، هۆکاری ئەو لافاوە ئەوەیە لەم دوو ساڵەی دواییدا پاککردنەوەی سلێمانی لە ئەستۆی کەرتی تایبەتدا بووە، وە کەرتی تایبەت هەمیشە وەکو پێویست پارەکانیان نادرێتێت وەکو دەزانرێت چەند جارێک کاریان ڕاگرتووە. " ئاوەڕۆ سندوقیەکە هەرچەندە لە پێشتردا بەرپرسانی شارەکە دەیانوت، سلێمانی سیستمێکی ئاوەڕۆی زۆر باشی هەیە، بە ڕادەیەک ئەگەری ڕوودانی لافاو دوورە لەم شارە. " بەڵام جێگری سەرۆکی ئەنجومەنی پارێزگای سلێمانی دەڵێت" سلێمانیش شارێکە بەردەوام گەڕەکەکانی لە زیادبووندایە. کاتی خۆی ئاوەڕۆ سەرەکیەکان بۆ شارێک کراوە کە 200 هەزار کەس تێیدا بژی، سەرەڕای ئەوەی وەکو پێویست پاک ناکرێتەوە و چاکسازی تێیدا ناکرێت. " دزینی سەرە مەنهۆڵەکان بەرزان شێخ محەمەد ئەوەشی وت" ئەوەی تێبینیم کردبێت هۆکارێکی تر ئەوەیە کە لەم شارەدا ئیشی تێدا نییه،‌ لەوانەیە خەڵک پەنا بەرێتە بەر بردنی سەری مەنهۆڵەکان. " هەروەها وتیشی" بە بەردەوامی ئەم کێشانە هەن لەوەتەی حکومەتی کوردی دروستبووە لە 1992 وە سەرەمەنهۆڵ دزین بابەتێکە بەردەوامی هەیه،‌ بەڵام هۆکاری سەرەکی ئەوەیە دەبێت چاکبکرێنەوە یان ئەو شەقامانەی کە دروست دەکرێن لەوانەیە پێویستی بە 10 سەرەمەنهۆڵ بێت لەوانەیە 7 سەرەمەنهۆڵی تێدا دروست بکرێت واتە پرۆژەکان چاودێری ناکرێن. " جێگری سەرۆکی ئەنجومەنی پارێزگای سلێمانی دەشڵێت"نازانم نرخی ئەو سەرە مەنهۆڵانە بای چەنده؟‌ بەڵام بەدڵنیاییەوە ئەو هاووڵاتیەی ئەو سەرەمەنهۆڵانە دەبات پێویستی پێیەتی بۆ کڕینی نان ئەو سەرەمەنهۆڵە دەبات لەبەر بژێوی دەیبات ئەگەر وڵات ئیشی تێدابێت خەڵک ئیشی بە سەرەمەنهۆڵ چییە!؟ ئەو کات بێزیشی نایەت بڕوات بەسەریدا نەک بڕوات دەریبهێنێت و بیفرۆشێت." لە سەرەتای وەرزی بارانبارینی ساڵی ڕابردوو بەهۆی دروستبوونی لافاوەوە لە پارێزگای هەولێر جگە لە زیانی ماددی بە چەندین ماڵ دوانزە هاوڵاتیش خنکان . جێگری سەرۆکی ئەنجومەنی پارێزگای سلێمانی گومانی نییە ئیتر ساڵانە هەمان مەترسی(دروستبوونی لافاو) بەرۆکی سلێمانی و هاووڵاتیانی پارێزگاکە دەگرێتەوە. لەو ڕووەوە بەرزان شێخ محەمەد دەڵێت" من دڵنیام وایلێدێت، واتە وەکو دوێنێ شەوی سلێمانی کە لە چەند شوێنێکەوە گرفت هەبوو من لەو باوەڕەدام تێچوویەکی زۆری ویست هەتا توانیان ڕێگەیەک بۆ خەڵک بکەنەوه لە دروستبوونی ئەو لافاوە،‌ بە ڕاستی کە کارێک لە وڵاتی ئێمەدا دەکرێت بەدواداچوون کەمە ئەوە بەدواداچوونی ئەنجوومەنی پارێزگا نییه،‌ بەڵکو بەدواداچوونی ئەو فەرمانگەیەیە کە پاکوخاوێنی شاری لە ئەستۆدایە. " شەوی ڕابردوو لەسەروبەندی دروستبوونی لافاوەکەی سلێمانی پەرلەمانتاری هەرێمی کوردستان(سیروان بابان) ڕایگەیاند"لافاو لە گەڕەکی ژاڵەی سەروو ڕوویدا، ئێستا هەموو ئەو کۆمپانیایانەی ڕێگربوون لە دروستکردنی ئاوەڕۆی ئەو گەڕەکە بەرپرسیارن لە هەر ڕووداوێکی نەخوازراو. " بەرزان شێخ مەحەمەد: ناتوانرێت بوترێت کۆمپانیا ڕێگر بوو‌ە، بەڵکو کێشەکە ئەوەیە ئەو کۆمپانیانە لەو گەڕەکانە گەنجینەیان دروستکردووە، وەبەرهێنان و شارەوانی و ئەوەی لە سلێمانیدا دەسەڵاتدارە کارەکەی داوەتێ، مەسەلەی ژاڵەی سەروو، کانی شینکە بە ڕاستی ئەمانە لە ڕێی هەندێک کۆمپانیاوە جادەکانیان لێ تێکچوو، یەکێک لەو گەڕەکانەی کە هەمیشە سکاڵا و کێشەیان هەیە لە ئەنجوومەنی پارێزگا ژاڵەی سەرووە. " لە وەڵامی ئەو پرسیارەی ئایا نەیانهێشووە زێراب بۆ ئەو گەڕەکانە دروست بکرێت؟ بەرزان شێخ مەحەمەد وتی"من ناتوانم ئەو زانیارییە پشتڕاست بکەمەوە، بەڵام بە دڵنیاییەوە کۆمپانیاکان لەو ناوە ڕێگربوون لە زۆر شتیان لەبەر ئەوەی ئەوان دەیانویست جادەکەی بەردەمیان فراوان بکەن خەڵکی دێیەکەش هەر بە هەڵواسراوی دەمانەوە و ڕێگەی تریان نەدەبوو کێشەکە زۆری خەیاند هەتا چارەسەر بوو ئەوەش دەرئەنجامەکەی بوو کە پێرێ شەو لەبەرنەبوونی زێرابی سندوقی لافاو لە گەڕەکەکە لافاو هەستاوە و هاووڵاتی زیانێکی زۆریشی کردووە. "

هاوڵاتی – دهۆك   بڕیارەكەی رۆژی 27ی شۆبات، لقی دهۆكی سەندیكای  پارێزەران، كەبڕیاریدا هەر پارێزەرێك لێدوان بۆ هەر دەزگایەكی راگەیاندن بدات پێشتر دەبێت ئاگاداریان بكاتەوە، نیگەرانی و ناڕەزایی پارێزەانی دهۆكی لێدەكەوێتەوە، دەڵێن: پێویستە پێداچوونەوە بەبڕیارەكەدا بكرێت و لەدەسەڵاتی ئەواندا نیە لێدوان لەپارێزەران قەدەغە بكەن یان سنورداری بكەن. رێڤینگ یاسین، پارێزەرە لەشاری دهۆك، نیگەرانە لەدەرچوونی بڕیارەكەو  بەهاوڵاتی راگەیاند:» پێش چەندڕۆژێك لقی سەندیكای پارێزەرانی دهۆك بڕیارێكیان دەركردووە بۆ سنورداركرنی لێدوان بۆ دەزگایەكانی راگەیاندن، یەكەمجار لەدەستەڵاتی ئەواندا نیە لێدوانی پارێزەران بۆ رۆژنامەنووسان قەدەغەبكەن یان موڵەت لەسەندیكا وەربگرن تالێدوانێك بدەن، چونكە لەڕێگای میدیاوە پارێزەران پەیام دەگەیەننە خەڵك لەسەر ئەو بابەتانەی كە یاساییە یان یاسایی نیە یان لەڕووی یاساییەوە چۆن مامەڵە لەگەڵ بابەتەكە دەكرێت، ئەمە پێویستە پارێزەر بۆ خەڵكی روونبكاتەوە، بۆیە كۆمەڵگا بەردەوام پێویستیان بەلێدوانی یاسایی پارێزەرانە». ئەو پارێزەرە وتیشی:» راستە هەندێك بابەت هەیە پارێزەر نابێت قسەی لەسەربكات، بەڵام لێرەدا سەندیكاو دادگا هەیە، ئەگەر پارێزەر تەشهیری بەكەسێك كرد با سكاڵای لەسەر تۆماربكەن، بەهەموو شێوەیەك بڕیارەكە رەتدەكەینەوەو ئەمە تەنها بۆ رێگریكردنە لەلێدوان و قسەی پارێزەران بۆ دەزگا راگەیاندنەكان، پێویستە پێداچوونەوە بەبڕیارەكە بكرێت و نابێت بەهیچ شێوەیەك ئازادی  پارێزەر سنوردار بكرێت». هاوكات سیروان نادر، پارێزەر لەسنوری قەزای بەردەرەش و ئاكرێ بەهاوڵاتی  وت:» لەكاتی ئامادەبوونمان لای دادوەر هەموو شتێك دەڵێین و باسی هەموو ئەو شتانە دەكەین كەپەیوەست بن بەو دۆسیەی كەوەرمانگرتووە، ئەی بۆچی بۆ دەزگا راگەیاندنەكان باس نەكرێت یان رێگری لەپارێزەر بكرێت و قسەكردنی سنورداربكرێت، هیچ دەقێكی یاسایی نیە كەڕێگری لەپارێزەر بكات قسە بۆ میدیا نەكات یان پێش ئەوەی قسە بۆ میدیا بكات مۆڵەت لەسەندیكا وەربگرێت، ئەمە جۆرێكە لەبێدەستەڵاتكردنی پارێزەر، بەدڵنیاییەوە ناڕازین و داواش دەكەین پێداچوونەوە بەبڕیارەكە بكرێت». سەبارەت بەو بڕیارە هاوڵاتی پەیوەندی بە دلێر عەبدولكەریم، سەرۆكی لقی سەندیكای پارێزەرانی دهۆك كردو رایگەیاند:»بڕیارەكە بەهەڵە خوێندنەوەی بۆ كراوەو لێكدانەوەی جیاوازی بۆ كراوە، ئێمە نەمانوتووە نابێت پارێزەر لێدوان بۆ راگەیاندنەكان بدات، بەڵكو وتوومانە كاتێك پارێزەر لێدوانێك دەدات نابێت باسی كەسەكان بكات، یاخود كاتێك دۆسییەك وەردەگرێت ناوەڕۆكی هەموو دۆسیەكە بۆ راگەیاندن ئاشكرابكات، واتە نابێت تەشهیر بەكەسێك بكات و ئەمە لەهەموو دونیا هەیە، تەنهاو تەنها ئیشی خۆمان رێكخستووە، حەزدەكەی بەیانی بڕۆن بۆ دادگا قسە لەگەڵ 10پارێزەر بكەن بەبێ ئەوەی  ئاگاداری سەندیكا بكەن». وتیشی: «هەموو ماڵێك پێویستی بەڕێكخستنەوەیە ئێمە تەنها ماڵی خۆمان رێكخستووە، هیواداراین هیچ كەسێك لێكدانەوەی خراپ و پێچەوانە بۆ بڕیارەكە

دادگای دەستووری تورکیا بڕیاری راگرتنی هاوکاری گەنجینەی دەوڵەتی بۆ هەدەپە هەڵوەشاندەوە دادگای دەستووری تورکیا، ئەمڕۆ بڕیاری راگرتنی هاوکاری گەنجینەی دەوڵەتی بۆ هەدەپە هەڵوەشاندەوە. دادگای دەستووری تورکیا بە کۆی دەنگی ئەندامانی لیژنەی دادگا کە لە ١٥ کەس پێک دێت، بڕیاری راگرتنی هاوکاری گەنجینەی دەوڵەتی بۆ پارتی دیموکراتی گەلان (هەدەپە) هەڵوەشاندەوە. دادگای دەستووری تورکیا، لە ٥ی کانونی دووەمی ئەمساڵدا، بڕیاریدابوو بۆ ماوەیەکی کاتی، هاوکاری گەنجینەی دەوڵەت بۆ هەدەپە رابگرێت. لەلایەکی دیکەوە، دادگای دەستووری تورکیا بڕیاریشیدا، دانیشتنی دادگایی داخستنی هەدەپە بۆ ١١ی نیسان دوابخات کە بڕیار بوو، سبەینێ ١٠ی ئازار بەڕێوە بچێت.

دەشتی مەحمود زۆربەی پێكهێنەرو توخمەكانی كەلتووری كورد هەر لەئەدەب، زمان، ئاین، موزیك و خواردن و جلوبەرگەوە، هتد، فرەیی و هەمەجۆری و هەمەڕەنگییەكی سەرنجكێشی تیدایە كە بۆ مرۆڤ زیاتر لەنیگارێكی فرەڕەنگی تێر دەبینرێت، دەكرێت بڵێین كە وەكو چۆن سەیری هەر ناوچەیەكی كوردستان بكەی، لوتكەی چیا، زەنوێر، پێدەشت هەیە، ئەوا لەجلوبەرگیشدا، رەنگدانەوەی سرووشتی پەیوەند بەخاك و نیشتیمانی رەنگاوڕەنگ هەست پێدەكەی. نووسەرو رۆماننووسی بەریتانی، ساگڤێل وێست، لەپەرتوكی گەشتیاری بەرەو تاراندا، كە یەكەمجار لەساڵی (١٩٢٦) بڵاوكراوەتەوە، باوەڕیوایە كەجلوبەرگی كوردی، رەنگدانەوەی وێنەی سرووشتی رەنگاوڕەنگی نیشتیمانی كوردانەو دەنووسێت، "مرۆڤ ناتوانێت زیادەڕەوی لەتێری رەنگی گردەكانی كوردستاندا بكات؛ لەچاوەڕواننەكراویمدا، هەرگیز لەهیچ شوێنێكی جیهاندا، هەمەجۆری و تێر رەنگی وەهام نەدیتووە." هەروەها، بەبڕوای مێژوونووسی مەزنی كورد، مێهرداد ئێزەدی، فرەڕەنگی پۆشاكی كوردان، گەشەو رەنگدانەوەی فرەڕەنگی گڵكاریی كەلتووری هەلەفە كەمێژووەكەی بۆ هەشت هەزار ساڵ لەمەوبەر دەگەڕێتەوە.  ئێزەدی لەپەرتووكی چەردەباسێك دەربارەی كوردان، دەنووسێت، "جلوبەرگە رەنگاوڕەنگەكان، باس لەكاریگەرییەكی راستەوخۆی ژینگەیی دەكەن لەسەر دەروون و سەلیقەی كورد. هەمان كاریگەری دەتوانرێت بەپەرەپێدانی گڵكاریی هەمەجۆری و رەنگاوڕەنگی نایابی كەلتووری هەلەفی ٨٠٠٠ ساڵی پێش ئێستا لەكوردستاندا بكرێت." ئێزەدی، لەسەر كەلتووری هەلەف دەنووسێت، "گڵكاریی هەلەف كە بەشێوەیەكی نایاب رەنگ كراو و بەشێوەیەكی ناسك نەخشێنراوە، بەئاسانی لەبەرهەمەكانی پێشوو و دواتر جیادەكرێتەوە."  تایبەتمەندی جلوبەرگی كوردان بێگومان، دەكرێت بگوترێت، یەكێك لەتایبەتمەندییە بنچینەییەكانی كەلتووری كوردی، لەنێوانیاندا، جلوبەرگیش، فرەییە. فرەییەكی سەرنجكێش، بەڵام یەك بونیادیی لەتەواوی توخمە كەلتوورییەكانی كوردییدا هەیە. بەڵام دەكرێت، لەجلوبەرگی كوردیدا، تێبینیی ئەوە بكەین كە جگە لەڕەنگاوڕەنگی و فرەیی پۆشاكی كورداندا، ناتوانرێت بەهیچ كام لەم پۆشاكانە بگوترێت جلوبەرگێكی تایبەتی كوردی، چونكە، جلوبەرگەكان لەناوچەیەكەوە بۆ ناوچەیەكی تر لەپێكهاتەو بڕین و كەرەستەدا جیاوازن، بەڵام لەهەمان كاتدا لەهەمەڕەنگی و تاڕادەیەك لەفۆڕمدا وەكوو یەكترین. بەبڕوای ئێزەدی، بەشێوەیەكی گشتی جلوبەرگی كوردی، سەرەڕای فرەییەكەی سەر بەدوو شێوەی جیاوازدا دابەشبكرێت و بناسرێتەوە، ئەوانیش، یەكەم، شێوەی جلوبەرگی رۆژئاوای كوردستان و دووەمیش شێوەی جلوبەرگی باشور، ناوەڕاست و رۆژهەڵاتی كوردستان، هەروەتر، شێوە جلوبەرگی كوردانی باكور، تێكەڵەیەكە لەشێوەو رەنگی هەردوو شێوەكانی تری جلوبەرگی كوردی. جلوبەرگی ژنانی كورد لەناو كورداندا، جلوبەرگ یەكێكە لەتایبەتمەندیی كوردبوون و جیاوازی جلوبەرگ لەنێوان هەردوو رەگەزدا بەئاسانی تێبینی دەكرێت، بەڵام فرەڕەنگی و فرەشێوەیی لەجلوبەرگی هەردوو رەگەزدا شتێكی نەگۆڕەو لەجلوبەرگی هەردووكیاندا هەمەجۆری و هەمەڕەنگی تایبەتمەندییەكی ناسراوەیە. خانمانی كورد كراسی درێژی تاسەر ئەرز دەپۆشن، زۆرجار كراسەكە لەقوماشێكی نەرم و سوك و قۆڵدرێژ پێكدێت كەكۆتایی بەسێگۆشەیەكی هەڵواسراو كەپێی دەگوترێت فەقیانە دێت، كەدەتوانرێت لەپشت كراسەكەوە گرێبدرێت یاخود لە بەدەوری قۆڵەكاندا بپێچرێتەوە. لەژێر كراسەكەدا، خانمان، ئارەقچین دەپۆشن كە پارچە قوماشێكی درێژو تاڕادەیەك فشە، ئارەقچین بەزۆری لەڕەنگی رەش دروست دەكرێت، بەڵام زۆرجار رەنگی درەوشاوەش بەكاردەهێنرێت. هەروەتر، ژنان دەرپێش دەپۆشن. جا لەسەر كراسیش هەم هێلەگ و سەڵتەو هەمیش پارچە قوماشێكی یەك بەریش دەپۆشن كەپێی دەگوترێت كەوا، لەهەندێك ناوچەی كوردستاندا، بەتایبەت لەڕۆژهەڵاتی كوردستان، خانمان لەسەر كراسەكانیان پشتێن دەبەستن. هەروەها، خانمان لەگەڵ جلوبەرگی كوردیدا، قۆندەرە دەكەنە پێیان. زۆرجار خانمان كۆچك دەكەنە سەریان كە وەك كڵاو وایەو بەئاڵتوون و خشڵی رەنگاوڕەنگ دەڕازێندرێتەوە،  پارچە قوماشێكیش كەپێیدەگوترێت هەوری، دەیدەن بەسەر شانیاندا. خانمان چەندین شێوەی دوورینی كراس و جلی ژنان بەكاردەهێنن و زۆربەی رەنگەكان بەجیاوازی و تێكەڵ بەكاردەبەن، ژنان لەهەڵبژاردنی رەنگی كراس و پۆشاكیان زۆر وردبین و بەزەوقن، بەشێوەیەك بۆ هەر بۆنەیەك شێوەو رەنگی جیاواز هەڵدەبژێرن. جلوبەرگی پیاوانی كورد بەشێوەیەكی گشتی پیاوان تێكەڵەیەك لەپانتۆڵێكی شل و شەپۆلاویی كە پێیدەگوترێت، شارواڵ، لەبەردەكەن كە لەكەمەرەوە هەتا سەرپێ تەنك دەبێتەوە، هەروەها چۆخەش لەسەر شارواڵ دەپۆشن كەچەندین شێوەی جۆراوجۆری هەیە، لەژێر چۆخەش كراس دەپۆشن. پیاوان كڵاو دەكەنە سەریان لەگەڵ مشكی و جامانە یاخود جەمەدانی، ئەمەش لەهەندێ ناوچەدا رەنگی سورە بەڵام بەزۆری رەنگی رەش و سپییە، دەكرێت رەنگی تریش بەكاربهێنن. هەروەها، لەسەر كەمەریان، پیاوانیش هاوشێوەی خانمان، پشتێن دەبەستن، بەدڵنیاییەوە، دوور نییە كەپشتێن یاخود پشتوێن سەرەتا لەلایەن خانمانەوە پۆشرابێت، چونكە زیاتر وەكو پارچەیەك بۆ رەنگاڵەكردنی پۆشاكەكە بەكاردەبرێت، وەلێ دەكرێت لەڕابردوودا كاركردەیەكی ئاینی یاخود پیشەیی هەبووبێت، واتە دەكرێت پشتێن كە لەزۆر ناوچەدا چین چین دەبەسترێت، وێنەو ئاماژەی دۆناودۆنی (بیروباوەڕی ئاینی فریشتەباوەڕی كوردان (یەزیدی، یارسان و عەلەوی) بووبێت یاخود هەر ئاماژەیەكی تری ئاینی لەگەڵ ئەوەی دەكرێت لەكاتی چاندن و كاركردنی كشتوكاڵیدا بەكاربرابێت، هەروەها لە كاتی جەنگ و نێچیرڤانیدا بۆ هەڵگرتنی چەقۆو خەنجەر پشتی پێبەسترابێت. هەروەها، پیاوانی كورد بەتایبەت لەڕابردوودا، كڵاشیان لەپێ كردووە، كەجۆرە پێڵاوێكی نەریتی و كوردییەو زیاتر لەناوچەی هەوراماندا دەچنرێت و رەنگی سپییە. هەروەها، لەهەندێ ناوچەدا، پیاوان كەواش دەپۆشن. فرەرەنگی و فرەشێوەیی جلوبەرگی كوردان، ئاماژەیە بەیەك كەلتووری كوردان كە لەڕاستیدا فرەیی پێكهێنەریەتی. كورد پێچەوانەی گەلانی تری ناوچەكە كە پۆشاكیان زیاتر لەچەند رەنگ و شێوەیەكی دیاریكراو تێناپەڕێت، كەدەكرێت رەنگدانەوەی كەم رەنگی سرووشتی ناوچەكەیان بێت، فرەڕەنگی و دەوڵەمەندی ژینگەیی كوردستان، رەنگدانەوەی لەسەر تەواوی توخمە پێكهێنەرەكانی كەلتووری كوردی لەناویشیاندا جلوبەرگ بێت. ئەگەر ئەم تێگەیشتنە قبوڵ بكەین كەجلوبەرگی كوردی رەنگدانەوەی فرەڕەنگی و شێوەیی ژینگەی كوردستانە، دەكرێت بڵێین كەوەكو چۆن سەیری هەر ناوچەیەكی كوردستان بكەی، لوتكەی چیا، زەنوێر، پێدەشت هەیە، ئەوا لەجلوبەرگیشدا، كۆچك/جەمەدانی (لوتكەی چیا)، كراس/چۆخە و شارواڵ (زەنوێر) و پێدەشتیش (پشتوێن) سیانەیەكی تەواو رەنگدانەوەی سرووشتی لەسەر دەروون و زەوقی كوردان پەیوەند بەخاك و نیشتیمانی رەنگاوڕەنگیان هەست پێدەكەی.

سەلاحەدین دەمیرتاش رایگەیاند، لەمەودوا دەبێت، هەوڵ بۆ ئەوە بدرێت کە کەمال کلچدارئۆغلۆ ببێتە کاندیدی هەموو تورکیا و بەمەش، کێشەی جەمسەرگەرایی لە تورکیا کەم دەبێتەوە. سەلاحەدین دەمیرتاش هاوسەرۆکی پێشووی هەدەپە کە لە ساڵی ٢٠١٦ەوە لە زیندانی ئیمڕالیدایە، لە چاوپێکەوتنێکدا لەگەڵ 'میدیا سکوپ' کە وێب تی ڤییە، ئاماژەی بە کاندیدکردنی کەمال کلچدارئۆغلۆ بۆ پۆستی سەرۆککۆماری تورکیا کرد، لەلایەن شەش لایەنی ئۆپۆزسیۆنەوە. دەمیرتاش وتی، " جارێکی دیکە پیرۆزبایی لە بەڕێز کلچدارئۆغلۆ دەکەم. بەڕێز کلچدارئۆغلۆ ئێستا کاندیدی هاوبەشی هاوپەیمانی گەلە. تاوەکو ئێستا نەبووەتە کاندیدی هاوبەشی ئۆپۆزسیۆن. ئەگەر لەگەڵ لایەنە سیاسی و جەماوەرییەکانی دیکەدا کۆبێتەوە، نەک کاندیدی هاوپەیمانی گەل، بەڵکو دەتوانێت ببێتە کاندیدی هەموو تورکیا." دەمیرتاش دەشڵێت، " بێگومان چاوەڕێ دەکرێت، بە ئەنجامدانی دانوستانێکی ئاشکرا له گەڵ هەدەپەدا، نیشانی بدات که چۆن لە داخوازی دیموکراسی نزیک دەبێتەوە. چونکە هەدەپە بە زۆر دەنگ بە کلچدارئۆغلۆ نادات، بەڵکو بە خۆشەویستی و لە دڵەوە دەنگ بە کلچدارئۆغلۆ دەدەن و چاوەڕێ دەکرێت سەردانی هەدەپە بکات. هاوسەرۆکی پێشووی هەدەپە باسی ئەوەشی کرد کە ئەگەر لە سەدەی دووەمی کۆماردا، گۆڕانکاری گەورە و دیموکراسی رووبدات، ئەگەر بخوازرێت هەموو تورکیا بە رۆحێکی نوێی یەکڕیزی کۆمەڵایەتیەوە ببینرێت، لە دەرەوە هێشتنەوەی هەدەپە، هەوڵەکان لاواز دەکات و وتی، " لە رووی سەمیمیەت و بوێریەوە متمانەم بە کلچدارئۆغلۆ هەیە."

ئه‌ندامێکی مه‌كته‌بی سیاسیی به‌ره‌ی توركمانی ئەمڕۆ پێنجشەممە، رایگه‌یاند، "ئێمه‌ داواكارین كه‌ له‌ داهاتودا هه‌ر گۆڕانكارییه‌ك له‌ كۆمیسیۆندا بكرێت، ره‌چاوی نوێنه‌رانی پێكهاته‌ی توركمان بكرێت". ئایدن مەعروف ئەندامی مەکتەبی سیاسی بەرەی تورکمانی ئەمڕۆ پێنجشەممە، 9ی3ی2023 لەکۆنگرەیەکی ڕۆژنامەوانی ڕایگەیاند، بۆ ئه‌نجامدانی هه‌ر كارێك كه‌ په‌یوه‌ندیی به‌ پێكهاته‌كانه‌وه‌ هه‌بێت، راوێژ له‌گه‌ڵ نوێنه‌رانی پێكهاته‌كان بكرێت و هه‌ر بابه‌ت و كارێك به‌بێ راوێژ له‌گه‌ڵ نوێنه‌رانی پێكهاته‌كان بكرێت، له‌لایه‌ن ئه‌وانه‌وه‌ "قبوكراو نییه‌ و ده‌ستوه‌ردانه‌ له‌ كاروباره‌كانی پێكهاته‌كان". دەربارەی ڕەوشی پێکەوە ژیانی پێکهاتەکان له هەرێمی کوردستان، لە کۆنگرەکە ئاماژەی بەوەدا، "ئێستا پێكه‌وه‌ ژیانێكی زۆر باش له‌ هه‌رێمی كوردستان هه‌یه‌ و ئه‌مه‌ جێگه‌ی دڵخۆشیمانه‌ و پێكهاته‌كان نوێنه‌ری خۆیان هه‌یه‌ له‌ په‌رله‌مان، سه‌رۆكایه‌تیی هه‌رێم و حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستان، به‌ڵام داوا له‌ لایه‌نه‌ سیاسیییه‌كانی هه‌رێمی كوردستان ده‌كه‌ین، پرسی كۆتاكان تێكه‌ڵی ناكۆكییه‌ سیاسییه‌كانیان نه‌كه‌ن". کۆتاکان ، پڕۆژەیاسایه بۆ بەشداری پێکهاتە کەمینەکان لە دامودەزدەگاکانی حکومەتی هەرێم ، دەربارەی پەرلەمانی کوردستان، پێکهاتووە لە 11کورسی کەبەپێی پڕۆژە یاسایەک بۆ پێکهاتە کەمینەکانی هەرێمی کوردستان لە پەرلەمان دانراوە، بەجۆرێک پێنج کورسی بۆ کلدوئاشور(مەسحییەکان) ، پێنج کورسی بۆ تورکمانەکان ، یەک کورسی بۆ ئەرمەن٫ ماوەی چەندساڵێکە ئەم کورسییانە بۆوەتە مایەی کێشەو ناکۆکی نێوان لایەن سیاسیەکانی هەرێم ، بەتایبەت یەکێتی نیشتمانی کوردستان وپارتی دیموکراتی کوردستان، لایەنەکانی تر، "پارتی بەوەتۆمەتباردەکەن کورسی پێکهاتەکان بۆبەرژەوەندی خۆی بەکاردێنێت"، هەروەها ئەو حزبانە داوادەکەن، پێکهاتەکان خۆیان دەنگ بەکاندیدی خۆیان بۆپەرلەمان بدەن، نەک بە دەنگی پۆلیس و پێشمەرگەی زیرەڤانی بگەنە پەرلەمان، کەئەوان"پارتی" بەم کاره تۆمەتباردەکەن.

ئەم كتێبە بەشێكە لەسییانەیەك كەبەرگی یەكەمی تەرخانە بۆ پشكنینی رەگەكانی تەشریعی ئابووری و پارادایمی حاكمییەت لەدەزگای خەلافەتدا، ئەوكاتەی كەخەلافەت دەبێ خۆی وەك دەزگایەكی هەمیشەیی و دنیایی بچەسپێنێت. لەم كتێبەدا هاوكات راڤە بۆ دوو تێزی فرۆیدو سلاڤۆی ژیژەك بۆ پرسی «چەپێنراو» نێو شەریعەتی نوێ‌ كراوە و نووسەر هەوڵدەدات وەڵامی ئەو پرسیارە بداتەوە كەفرۆید لەكتێبی مووساو یەكتاپەرستیدا سەبارەت بەدابڕانی شەریعەتی نوێ لەشەریعتی كۆن و « بەخشندەیی زیاتری» خودای «ئایینە نوێیەكە» بەرامبەر بە «گەلی هەڵبژاردە» ی نوێی خۆی د‌ەیپرسێت، بەڵام « كەمبوونی ناسین»ەكەی رێگەی ئەوی پێنادەن كە «زیاتر» بەردەوام بێت و هەربۆیە باسەكەی خۆی تەنیا بۆ باسی تەشریعی كۆن تەرخاندەكات. فرۆید هەروەها بۆ شوێنی بەتاڵی «باوك» و « كوشتنی باوك» یش لەئایینە نوێیەكەدا دەگەڕێت بۆ ئەوەی بڵێ «چەپێنراو»ەكەی كامەیە- ئەگەر بەوە قایل بین كە «چەپێنراو»ی نێو تەشریعی مووسا «كوشتنی رزگاریدەر» یان هەمان مووسا خۆیەتی و ئەمە «چەپێنراو»ی نێو ئایینە كۆنەكەیە، چەپێنراوێك كەناكرێ بەئاشكرا بگوترێ و كەچی هەر خۆیشی سەرچاوەی زیندوویەتی مێژووی ئایینەكەیە. بەدوای ئەم پرسیارە بەجێهێڵراوەی فرۆیددا، سلاڤۆی ژیژەك لەكتێبێكیدا بە ناوی « هەندێ ئایدیای كافرانە: ئیسلام و مۆدێرنێتی» هەوڵدەدات وەڵامی ئەو پرسیارە بداتەوە كە «چەپێنراو»ەكەی نێو تەشریعی نوێ كامەیە كەدەبێ بشاردرێتەوە و كەچی بەبێ بوونی ئەو كۆی دەزگای تەشریع لەكاردەكەوێت. بۆ ژیژەك ئەم فیگوورە بریتییە لە «ژن» وەك رۆنەرو وەك كەسێك كەدەستی بەناسینی حەقیقەت رادەگات و دەوری «چەپێنراو»ی تەشریعی نوێ دەگێڕێت. «ژن» كاتێ وەك یەكەم ئیماندار و یەكەم كەس دان بەڕاستیی پەیامدا دەنێت‌ و بەم جۆرە بە‌زاناییەكەی خۆی‌‌ «پیاو» رۆدەنێ و ئاواتی «پیاو» بۆ ناسرانەوە دەنێتەدی. بۆ وەڵامدانەوەی پرسیاری ماناكانی خودای «پێزانتر» لای فرۆیدو پرسی «چەپێنراو» لای تەشریعی نوێ، هاوكاتی پەرەدانی تێزەكەی سلاڤۆی ژیژەك، ئەم كتێبە دەیەوێ دیسان پرسیارەكان لەسەرەتاوە و لەژێر تیشكی تەشریعی ئابووری و حەرامدا لێكبداتەوە. بەشێك لەپرسیاری كتێبەكە دەسپێكردنەوەیە لەم سەرەتاوە كەئەگەر لەمەسیحییەتدا «ڕاسپاردە»ی مەسیحایی لەسەردەمی ریفۆرمدا لای لووتێر بۆ «پیشە» وەردەگێڕدرێت و بەم جۆرە «پیشە» و بەدوایدا «كەڵەكەی سەرمایە» بەهایەكی ئایینی پێدەبەخشرێت، ئاخۆ دەكرێت لەئیسلامدا وێنای وەها چركەیەك بكەین و بپرسین لەكام چركەدا‌ لە ئیسلامدا «راسپاردە» تەشریع دەكرێت بۆ ئەوەی حاكمییەت و ئابووری رۆبنرێت؟ بۆ وەڵامدانەوەی ئەم پرسیارەش ئەم لێكۆڵینەوەیە هەوڵیداوە بگەڕێتەوە بۆ خاڵێكی «چەپێنراو»ی جیاواز لەو چركەیەی كە سلاڤۆی ژیژەك پێشنیاری كردووە و ویستوویەتی‌ «پتر» لەژیژەك «ماتریالیست» بێت بۆ ئەوەی بتوانێ تێكتەنرانی ئابووری و حاكمییەت یان وەك نووسەری كتێبەكە لەپێشەكییەكەیدا دەڵێ «هەڵكۆڵرانی دەسەڵات لەسەر بونیادی سێكسوالیتە و ئابووری» بخوێنێتەوە. بۆ ئەم مەبەستەش كتێبەكە هەوڵدەدات لەمانا مێژوویی و تەشریعییەكانی چەمكی «ئەنفال» بكۆڵێتەوە و ئەو وەرچەرخانەی تێدا پێشنیار بكات كەماكس ڤیبەر لەوەرچەرخانی «ڕاسپاردە» بۆ «پیشە»دا دۆزیبوویەوە. ماوەتە بڵێین كە كتێبەكە، كە بەشێكە لەتێزێك كە  بەفەرەنسی نووسراوە،‌ لەلایەن سلاڤۆی ژیژەكەوە رانانی بۆ نووسراوە كەلێرەدا چەند پەرەگرافێكی دەخوێنینەوە: « بۆ ئەوەی بەڕاستی لەئایینێك تێبگەیت، دەبێ «چەپێنراو»ـەكەی دەربێنیت: ئەو شتەی كەئەگەرچی ناكرێ بەڕاشكاوی رابگەیەنرێت، پێویستە وەك پێشگریمانەیەكی ناڕاشكاو یان وەك رێسایەكی نەنووسراو هەبێت – ئەگەر ئەم «چەپێنراو»ـە لەبەرچاو نەگرین، دامودەزگای ئایینی وەك ماڵێك كە لە‌كارتی یاری هەڵچنرابێت، دادەڕووخێت، بەڵام ئەم دامودەزگایە‌ دیسان دەڕووخێ، ئەگەر بێت و ئەم ناوەڕۆكە «چەپێنراو»ە بەئاشكرا دەربخەین. پێشتر شیكاریی لەم جۆرە كراون بۆ هندوویزم و جووداییزم (لای فرۆید خۆی كە لای وابوو مووسا نەك جوو، بەڵكو میسری بوو) و مەسیحییەت ... ئەگەرچی پێشتر هەندێ هەوڵدراوە ئەم شیكارییە بۆ ئیسلامیش بكرێت (تەنانەت منیش بەڕامان لەڕۆڵی لێڵی ژن هەوڵێكی وەهام داوە)، مەنسوور تەیفووری لەڕێگەی رەخنەی گریمانەكەی منەوە پەرەی بە تێزێكی قاییلكەر و ئاڵۆزی بەڕواڵەت سادە داوە كەخێرا پێی قایل بووم. [...] ئەركی ئایینێك چیدی هەر ئەوە نییە كە مەنعەكانی خۆی بەهێز بكات، بەڵكو ئەركەكەی بەپلەی یەكەم شەرعییەتدانە بە‌ بواری فراوانی ئەو ئاوارتانەی قانوون‌ كە وادەكەن هەرێمی قانوون بەتێداژیان بشێ. لەمەسیحییەتدا، ئەوە سەنت ئۆگۆستین و تۆماس ئەكویناسن كەمەنعەكان سیستماتیزە دەكەن؛ لە هیندوویزمدا، ئەم كارە قانوونەكانی مانوو دەیكات، كە یەكێكە لە دەقە هەرە نموونەییەكانی ئایدیۆلۆژی، لەهەموو مێژووی مرۆڤایەتیدا. لەكاتێكدا ئایدۆلۆژییەكەی هەموو گەردوون دەگرێتەوە، بەڕیشە ئوستوورەییەكانی خۆیشیەوە، قانوونـە‌كە لەسەر كرداری هەرڕۆژە وەك دەركەوتەی ماددیی راستەوخۆی ئایدیۆلۆژی چڕ دەبێتەوە: چۆن (چی، كەی، لەگەڵ كێ...) دەخۆین، دەڕین، سێكس دەكەین، بەڕێگەدا دەڕۆین، دەچینە نێو تەلارو ماڵێكەوە، كاردەكەین، دەجەنگین، هتد. لێرەدا، دەقەكە كۆمەڵێكی ئاڵۆز لەفێڵ، جێگۆڕكێ و رێككەوتن بەكاردێنێت كە فۆرمولە بنچینەییەكەی فۆرمولی هەمەگیرییە بەئاوارتەكانەوە: لەبنەڕەتدا ئەرێ، بەڵام... قانوونەكانی مانوو ئەم ئەركە بەزیرەكییەكی سەرسووڕهێنەرەوە بەجێدێنێت، بەهەندێ نموونە كەجار هەیە نزیكە پێكەنیناوی دیار بن. بۆ نموونە،‌ راهیبەكان دەبێ كتێبی ڤیدا بخوێننەوەو بازرگانی نەكەن؛ ئەگەرچی، لەدواییدا، راهیب دەتوانێ بازرگانی بكات، بەڵام بۆی نییە بازرگانی بەهەندێ شتی وەك دانی كونجییەوە بكات: ئەگە‌ریش بیكات، تەنیا لەهەندێ بارودۆخدا دەتوانێ بیكات؛ لەدواییدا ئەگەر ئەم كارە لەبارودۆخێكی هەڵەدا بكات، لە‌شێوەی كرمی نێو گوودا لە‌دایك دەبێتەوە... فۆرموولی گشتیی ئەم پرۆسەیە ئەوەیە كەیەك فەرمانی گشتی رابگەیەنێت، كە لەئاستی ئەودا هەموو رێنوێنییەكانی دواتر هیچ نین جگە ریزێك ئاوارتەی تایبەتیی زیادكەر...» ئەم كتێبە رۆژی شەممە، ١١ ی مانگ لەهۆڵی كافێ كتێبی غەزەلنوس لەبینای سەردەم لەجادەی سالم، كاتژمێر سێ بەئامادەیی نووسەرەكەی و چەند تووێژە‌رێك بڵاودەكرێتەوە.

هاوڵاتی باوکی فەلەک لە رۆژێکی وەک ئەمڕۆدا کۆچی دوایی کرد لە ریزی گەلدا بوو، لەم پارچەیەی کوردستان بۆ پارچەیەکی ترى کوردستان، لە وڵاتەکەیدا ئاوارە بوو. بەهۆی هونەر و گۆرانیەكەیەوە بە بەردەوامی رووبەرووی گرتن و دەردەسەری دەبووەوە، بەڵام تاوەکو لە ژیاندا بوو، کۆڵی نەدا و بۆ نیشتیمان و گەلەی دەچڕی و گۆرانی دەوت و هیچ کاتێک لە کوردبوونی هەڵنەهات. باسی هونەرمەندە محەمەد شێخۆ دەکەین کە لە رۆژێکی وەک ئەمڕۆدا و لە 9ی ئازاری 1989دا کۆچی دوایی کرد، بەڵام هونەرکەی هەموو کاتێک بە زیندووەیی هێشتیەوە. ناوی تەواوی محەمەد ساڵح شێخمووس ئەحمەدە. لە ساڵی 1948 لە گوندی گڕباوێی سەر بە شاری قامیشلۆ لە دایکبووە. لای مامی فێری ژەنینی تەمبوور بووە. حسەینى مامی وەستای دروستکردنی تەمبوور بووە. هۆگری و شارەزایی مامی لە ژەنینی تەمبووردا، کاریگەرییەکی زۆری لەسەر داناوە. وایلێکردووە هەر لە منداڵییەوە حەز بە ژەنینی تەمبوور بکات محەمەد شێخۆ لە قۆناغی خوێندنی ناوەندیدا، بووەتە ئەندامی پارتی کۆمۆنیستی سوریا. بەهۆی کزی چاوەکانی و خراپیی دۆخی ئابووری دەست لە خوێندن هەڵدەگرێت. لەگەڵ خانەوادەکەی لە گوندەکەیان دەست بە کاری جۆتیاری دەکات. دواتر بە هونەرمەندانی وەک خەلیلێ ئێزدی، حسەینێ تەوفێ و حەلیمێ حسۆ ئاشنا دەبێت. خۆی فێری نووسین و خوێندنەوەی زمانی کوردی دەکات و بەرهەمی کۆمەڵێک شاعیری ئەو سەردەمە دەخوێنێتەوە. دیوانی جگەرخوێنی لەبەربوو و هەموو کاتێک گوێی بۆ ڕادیۆی یەریڤان و بەغدا دەگری. لە کۆتایی شەستەکانی سەدەی رابردوودا سەردانی بەیروتی پایتەختی لوبنان دەکات و لەگەڵ هونەرمەندان مەحمود عەزیز و سەعید یوسفدا تیپی مۆسیقای نەورۆز دادەمەزرێنن. لە سەرەتای حەفتاکاندا دەگەڕێتەوە رۆژئاوای کوردستان و بەهۆی گۆرانی و سروودە نیشتمانییەکانیەوە لەلایەن دەسەڵاتدارانی سوریاوە دەستگیر دەکرێت. فشاری لەسەر دروست دەکرێت کە بەشداری لە بۆنە و ئاهەنگەکانی رژێمی بەعسی سوریا بکات، بەڵام تەنانەت یەکجاریش بەشداری نەکرد. بەهۆی فشارەکانەوە لە ساڵی 1973 دەچێتە بەغدا و لە رادیۆی بەغدا چەند گۆرانییەک تۆمار دەکات. لەوێ هونەرمەندانی وەک گوڵبەهار، تەحسین تەها، شەماڵ سائیب، بەشار زاخۆیی، محەمەد عارف جزیری و عیسا بەرواری دەناسێت دوای ساڵێک دەگەڕێتەوە بۆ دیمەشق و یەکەم کاسێتی بەناوی “گەورێ” تۆماردەکات. لەبەرئەوەی گۆرانییەکانی سیاسی و نەتەوەیی بوون، دەسەڵاتدارانی سوریا چەندین جار بانگهێشتی دەزگا ئەمنیەکانی دەکەن و بۆیەش روو لە باشوری کوردستان دەکات و دەبێتە پێشمەرگە. لە ساڵی 1975 دوای تێکچوونی شۆڕش روو لە رۆژهەڵاتی کوردستان دەکات. دوای دوو ساڵ لەگەڵ کچێک بە ناوی نەسرین حسێن مەلەک کە خەڵکی شاری سنەیە هاوسەرگیری دەکات. چوار منداڵیان بەناوەکانی فەلەک، بێکەس، ئیبراهیم و بروسک دەبێت. لە رۆژهەڵاتی کوردستانیش دەوڵەتی ئێران فشاری لەسەر دروست دەکات و رێگە نادات، گۆرانیە نەتەوەییەکانی بچڕێت و لە ساڵی 1983 دەگەڕێتەوە بۆ رۆژئاوای کوردستان و لە قامشلۆ نیشتەجێ دەبێت. لە قامشلۆ گرۆپێکی موزیک و دواتر ستۆدیۆیەکی تۆمارکردنی گۆرانی بەناوی 'فەلەک' دەکاتەوە. حکومەتی سوریا پەلاماری دەدات و ستۆدیۆکەی دادەخات. محەمەد شێخۆ، لە ژیانیدا هیچ کاتێک خۆشی و سەقامگیری بەخۆیەوە نەبینی و دواجار لە 9ی ئازاری 1989 کۆچی دوایی دەکات و تەرمەکەی لە گۆڕستانی گەڕەکی هلێلی قامشلۆ بەخاکدەسپێردرێت. محەمەد شێخۆ لەنێو کوردداندا بە باوکی فەلەک دەناسرا. زۆر بەرهەمی پێشکەش بە هەگبەی هونەری کوردی کرد کە ژمارەیەکیان ئەمانەن " کۆچی مە بار کرد. نەسرین. ئەی فەلەک. دڵ پەریشانم، گولیزار، ئای گەورێ، ئای لێ گوڵێ "

هاوڵاتی شەوی رابردوو شەپۆلێکی بارانبارینی بەخوڕ سنووری پارێزگای سلێمانی گرتەوە، بە جۆرێک لە چەند شوێنێکی سلێمانی لافاو دروستبوو، هەروەها لە گوندی شێخ تەویل لە گەرمیان بەربەستێکی گلدانەوەی ئاو رووخا. بەپێی ئامارەکان، لە سلێمانی؛ لەماوەی ٢٤ کاتژمێری رابردوودا ١٠٤ ملیم باران باریوە، کە بەوەش کۆی گشتی رێژەی بارانبارین گەیشتووەتە ٤٥٤ ملیم، کە ساڵی رابردوو تاوەکو ئەم کاتە ٣٣٦ ملیم باران باریبوو. بەپێی ئامارەکانی کەشناسی رێژەی بارانبارین بە جۆرێک بووە، کە لە زۆرینەی ناوچەکاندا و ناوچە گەرمەکان بە تایبەت، بووەتە هۆی ئەوەی ئاستی بارانبارین بەراورد بە ساڵی رابردوو زیادبکات. هاوکات، لە قەرداخ، رێژەی بارانبارینی ٢٤ کاتژمێری رابردوو ١٩٨ ملیم بووە و بەوەش کۆی گشتی رێژەی باران لە ناوچەکەدا بووەتە ٧١١ ملیم. لەلایەکی دیکەوە، لە سەنتەری قەزای چۆمان ٢٥.٥ ملیم باران باریوە، بەوەش کۆی گشتی بارانبارین گەیشتووەتە ٤٨٩ ملیم، کە پار تاوەکو ئەم کاتە ٥٥٣ ملیم باران باریوە، جگە لەوەش ٥ سانتیم بەفر لە حاجی ئۆمەران باریوە. لە ناوچەکانی دیکەش بەم جۆرە بووە: کەلار: ٣٣ ملم باران باریوە لە ٢٤ کاتژمێری رابردوودا، رێژەی باران گەیشتووەتە ١٩٧ ملیم، کە ساڵی رابردوو تاوەکو ئەم ساتە ١٠٤ ملیم باران باریبوو. کفری: ٤٥ ملم باران باریوە لە ٢٤ کاتژمێری رابردوودا، رێژەی باران گەیشتووەتە ٢٣٢.٢ ملیم، کە ساڵی رابردوو تاوەکو ئەم ساتە ١١٠.٣ ملیم باران باریبوو. خانەقین: ٣٢.٤ ملم باران باریوە لە ٢٤ کاتژمێری رابردوودا، رێژەی باران گەیشتووەتە ١٨٦.٨ ملیم، کە ساڵی رابردوو تاوەکو ئەم ساتە ٨٩ ملیم باران باریبوو. پێباز: ٥٢ ملم باران باریوە لە ٢٤ کاتژمێری رابردوودا، رێژەی باران گەیشتووەتە ٢٧٤ ملیم، کە ساڵی رابردوو تاوەکو ئەم ساتە ١٨٢ ملیم باران باریبوو. میدان: ٥٦ ملم باران باریوە لە ٢٤ کاتژمێری رابردوودا، رێژەی باران گەیشتووەتە ٣١٩ ملیم، کە ساڵی رابردوو تاوەکو ئەم ساتە ٢١٠.٤ ملیم باران باریبوو. هەروەها بەگوێرەی پێشبینییەکانی کەشناسی، ئەو شەپۆلەی بارانبارین کە ناوچەکانی هەرێمی کوردستانی گرتووەتەوە ئەمڕۆش لە هەندێک ناوچە کاریگەری دەبێت و لە هەندێک ناوچەی شاخاویش ئەگەری بەفربارین هەیە. بەشی کەشناسی و بوومەلەرزەزانی هەرێمی کوردستان رایگەیاند، ئەمڕۆ ئاسمان لە زۆربەی ناوچەکان هەور دەبێت، لەگەڵ ئەگەری  دابارینی  نمە باران لە زۆربەی ناوچە شاخاوییەکاندا، بەفرێکی کەم لە ناوچە شاخاوییە سنوورییەکانی باکووری خۆرهەڵاتی هەرێم دەبارێت، هەروەها  پێشبینی نمە بارانی کەم بۆ شارەکانی  هەولێر و دهۆک دەکرێت. لە راپۆرتی کەشناسی ئاماژە بەوەشکراوە، سەبارەت بە ناوچەکانی رۆژهەڵاتی هەرێم و پارێزگای سلێمانی و دەوروبەری کاریگەری دابارین بەشێوەی لێزمە باران و بروسکە بەردەوامی دەبێ تاکو کاتەکانی ئێوارە، کە پێش بینی دەکرێ رێژەیەکی زۆر باران لەم ناوچەیە ببارێت.  لە کاتەکانی ئێوارە کاریگەری ئەم شەپۆلەی دابارینە کە هەندێک لە ناوچەکانی هەرێم گرتبووەوە لاواز دەبێت کەش لە زۆربەی ناوچەکان جیگیر دەبێتەوە.  

هاوڵاتی لە کاتێکدا کە هاوپەیمانی گەلی ئۆپۆزسیۆن کاندیدەکەی بۆ پۆستی سەرۆکایەتی تورکیا راگەیاندووە، راپرسیەکی دیکە باسی دۆڕانی ئەردۆغان لە هەڵبژاردنەکاندا دەکات. کۆمپانیای ئەلفای تایبەت بە راپرسی و لێكۆڵینەوەکانی تورکیا راپرسیەکی لەبارەی هەڵبژاردنەکانی سەرۆکایەتی تورکیا ئەنجامدا. بەگوێرەی راپرسیەکە کلچدارئۆغلۆ دەتوانێت شکست بە ئەردۆغان بهێنێت. کۆمپانیای ئەلفا لە ٦ و ٧ی ئەم مانگەدا راپرسیەکی لە ٢٦ پارێزگای باکوری کوردستان و تورکیا، لەبارەی هەڵبژاردنی سەرۆکایەتی ئەو وڵاتە ئەنجامداوە. لە راپرسیەکەدا رای هەزار و ٧٧٠ هاوڵاتی وەرگیراوە و پرسیار لە هاوڵاتیان کراوە، ئایا دەنگ بە کاندیدی هاوپەیمانی گەل (کەمال کلجدارئۆغلۆ) یان کاندیدی هاوپەیمانی کۆمار (رەجەب تەیب ئەردۆغان) دەدەن؟ ئەنجامی راپرسیەکە بەم شێوەیە بووە: کەمال کلچدارئۆغلۆ ٥٥.١٪ رەجەب تەیب ئەردۆغان ٤٤.٩٪ بەگوێرەی راپرسیەکە، کلچدارئۆغلۆ بە جیاوازی رێژەی ١٠٪ دەتوانێت شکست بە ئەردۆغان بهێنێت و بەمەش دەسەڵاتی ٢٠ ساڵەی ئەردۆغان کۆتایی پێدەهێندرێت. هەر لە راپرسیەکەدا پرسیار لە هاوڵاتیان کراوە کە دەنگ بە کام پارتی سیاسی لە تورکیا دەدەن و ئەنجامی راپرسیەکە بەم شێوەیە بووە: پارتی گەلی کۆماری (جەهەپە) ٣١.٨٪ پارتی داد و گەشەپێدان (ئاکەپە) ٣١٪ پارتی دیموکراتی گەلان (هەدەپە) ١١.٣٪ ئیی پارتی (پارتی باش) ٨/٩٪ پارتی بزوتنەوەی نەتەوەپەرست (مەهەپە) ٦.٥٪ پارتی نیشتیمان ٢.٢٪ پارتی رەفاهی نوێ ١.٩٪ پارتی سەرکەوتن ١.٦٪ پارتی پێشکەوتن و دیموکراسی (دەڤا) ١.٥٪ پارتی ئاییندە ١.٣٪ پارتەکانی دیکە ٢٪ لەلایەکی دیکەوە، بڕیارە سبەینێ ١٠ی ئازار، وادەی هەڵبژاردنی سەرۆکایەتی و پەرلەمانی ئەو وڵاتە بە فەرمی لە رۆژنامەکاندا بڵاوبکرێتەوە کە بە ئەگەرێکی زۆر ١٤ی ئایار دیاریکراوە.