هاوڵاتی تۆڕی هاوبەشی رێکخراوەکان لهبارهی بڕیاری دادگای فیدڕاڵی بۆ هەڵوەشاندنەوەى مادەى 18ی یاسای هەموارى جێبەجێکردنى یاساى بارى کەسێتى، كه تیایدا هاتوه، "ئەگەر مێرد ژنێکى دیکەى هێنا، ژنى یەکەمى مافى جیابونەوەى دەبێت"، دهڵێت، "دژی ناحهقی و نادادپهروهرین، ئێمه كۆشش و خهباتی خۆمان بهردهوامه بۆ ئهوهی ئهو بڕیاره جێبهجێ نهكرێت بههیچ شێوهیهك". تۆڕی هاوبەشی رێکخراوەکان لەساڵڕۆژی بەرەنگاربونەوەی توندوتیژی دژ بە ژنان ئهمڕۆ شهممه بهیاننامهیهكیان خوێندهوه كه تیایدا لهبارهی بڕیاری دادگای فیدڕاڵی بۆ هەڵوەشاندنەوەى مادەى 18ی یاسای هەموارى جێبەجێکردنى یاساى بارى کەسێتى، هاتوه، "ئەگەر مێرد ژنێکى دیکەى هێنا، ژنى یەکەمى مافى جیابونەوەى دەبێت"، تۆڕی هاوبەشی رێکخراوەکان دهڵێت، "ئێمه یهكین لهگهڵ دهسته خوشكهكانمان له وڵاتان و دژی ناحهقی و نادادپهروهرین، ئێمه كۆشش و خهباتی خۆمان بهردهوامه بۆ ئهوهی ئهو بڕیاره جێبهجێ نهكرێت بههیچ شێوهیهك". تۆڕی هاوبەشی رێکخراوەکان ڕایانگەیاند "لهگهڵ ئهوهی خۆمان به بهشێك دهزانین له بزوتنهوهی رزگاریخوازی گهلی كورد و هاوخهبات و تێكۆشانی براكانمان بوین له ههمو خهبات و قۆناغه سهختهكاندا كه نهتهوهكهمان پیادا تێپهڕبوه و بهشداربوین له ههمو گۆڕانكاریه سیاسی و ئابوریهكان بۆ بهدیهێنانی ئازادی و دیموكراسی و دادپهروهری، دهبینین ئێستا پێشێلكاری بهرچاو ههیه له مافهكانی ژنان به ئهندازهیهك كه سهرجهم بابهته مرۆڤایهتییهكان دهخاته ژێر پرسیارهوه". وتیشیان، "ئهمڕۆ تراژیدیای تیرۆركردنی كچان و ژنان یان ناچاركردنیان به خۆكوشتن بهردهوامه و رۆژ به رۆژ له ههڵكشاندایه ئهمهش ههڕهشهیهكه نهك تهنها لهسهر مافی ژنان وهكو مرۆڤ بهڵكو لهسهر سامانه مرۆییهكانی میللهتهكهمان و ئاسایش و ئارامی كۆمهڵگه."
هاوڵاتی ٢١مین کۆنگرەی، کۆنگرەی نەتەوەیی کوردستان (کەنەکە) لە دووەم ڕۆژیدا بەردەوامە و بەیاننامەیەک سەبارەت بە هێرشەکانی تورکیا و ئێران لەسەر گەلی کورد و گۆشەگیریی سەر عەبدوڵلا ئۆجالان رێبەری پەکەکە لە ئەنجومەنی گشتی کەنەکەدا بە کۆی دەنگ پەسەند کرا. نوێنەری دەیان حیزب و ڕێکخراوەکانی کوردستانی، کەسایەتی سەربەخۆ و ئەندامانی کەنەکە، لە چوارچێوەی ٢١مین کۆنگرەی کەنەکەدا لە شاری ڤێنلوی هۆڵەندا کۆبوونەوە و کۆبونەوەکە لە دووەمین رۆژدا بەردەوامە. لە دووەم رۆژی کۆنگرەکەدا راگەیەندراوێکی هاوبەشی حزبە کوردستانی و رێکخراوە کوردستانیەکان لەبارەی هێرشەکانی دەوڵەتانی ئێران و تورکیا و گۆشەگیری سەر عەبدوڵلا ئۆجالان رێبەری پەکەکە و بە تایبەتی دۆخی رۆژئاوای کوردستان بڵاوکرایەوە. بەشێک لە راگەیەندراوی کەنەکە لەبارەی دۆخی کورد لە ناوچەکە و مەترسیەکانی سەر کوردستان بەم شێوەیەیە: "دەوڵەتی تورکیا بە دەستی چەکدارە تاریکەکانی، بۆمبێکی لە ئەستەنبوڵ تەقاندەوە بە مەبەستی جێبەجێکردنی پلانی هێرشکردنە سەر رۆژئاوای کوردستان و لە ئەنجامدا چەندین کەسی بێتاوان گیانیان لەدەستدا. هەموو جیهان زۆر باش دەزانێت کە تەقینەوەکە هیچ پەیوەندییەکی بە هێزەکانی کوردستانەوە نییە، بەڵام دەوڵەتی تورکیا، لە یەکەم ساتەوەختەوە، خۆبەڕێوەبەری باکور و رۆژهەڵاتی سوریای تاوانبار کرد و هێرشەکانی دەست پێکرد. دەوڵەتی تورکیا بە جەرابلوس، عەزاز، عەفرین، گرێ سپی، سەرێکانی رازی نەبووە، ئێستا دەیەوێت کۆبانێ و هەموو ناوچەکانی دیکە داگیر بکات. دەوڵەتی تورکیا کە ماوەی دوو هەفتەیە لە ئاسمان و زەویەوە گەلانی کوردستان بۆردومان دەکات، چاوی بڕیوەتە تەواوی رۆژئاوای کوردستان. دەوڵەتی تورکیا لە ژێر دەسەڵاتی ئەردۆغان و بەرەی فاشیستی/رەگەزپەرستی ئاکەپە-مەهەپە، سیاسەتێکی سەربازی و داگیرکەری لە ناوەوە و دەرەوە بەڕێوە دەبات. ئەردۆغان و دارودەستەکەی تورکیایان کردووەتە زیندان. دەوڵەتی تورکیا بەهۆی خەرجی جەنگ و گەندەڵی رووبەڕووی قەیرانێکی ئابووری گەورە بووەتەوە. چارەسەری کێشەکان لە شەڕدا دەبینن. هەموو راپرسیەکان ئەوە نیشان دەدەن کە ئەردۆغان و هاوبەشەکانی لە هەڵبژاردنەکاندا دەدۆڕێن، ئەگەر هەڵبژاردن بە شێوەیەکی شەفاف بەڕێوە بچێت. 'سیاسەتەکانی ئێران قبوڵ ناکرێن' رژێمی ئێران لەگەڵ ئەوەی لە قەیرانێکی گەورەی سیاسی، ئابوری و کۆمەڵایەتیدایە، بەڵام سەرقاڵی ململانێیە. حکومەتی ئێران کە وڵاتی کردووە بە زیندان بۆ هەموو گەلان و پێکهاتە نەتەوەیی و ئایینییەکان و ژنان، بە سەرکوتکردنی گەلان هەوڵی مانەوە دەدات. زوڵم و گۆشەگیری بە تایبەت لە دژی ژنان قورستر بووە. دوای کوشتنی ژینا ئەمینی، راپەرینی گەلان کە لە هەموو ئێران بە سەرکردایەتی گەلەکەمان لە رۆژهەڵاتی کوردستان دەستی پێکرد، ماوەی دوو مانگ و نیوە بەردەوامە. رژیم بە هەموو دەرفەت و دەسەڵاتیەوە، بە شێوەیەکی دڕندانە هێرش دەکاتە سەر خۆپیشاندەران و تا ئێستا بە سەدان کەس کوژراون، بە هەزاران کەس بریندار بوون و دەیان هەزار کەسیش دەستگیر کراون. بەڵام دەسەڵات هەرچییەک بکات، ناتوانێت رێگری لە گەلان بکات. ئاشکرایە کە رژێم ناتوانێت بەم شێوەیە درێژە بە هەبوونی خۆی بدات و گۆڕانکاری و شۆڕش لە ئێراندا ئەنجام دەدرێت. 'ئەگەر گۆڕانکاریەکان سەرکەوتووبن، دەرفەتی نوێ و ئەرێنی دەخوڵقێن' نائارامی و قەیرانەکان لە کوردستان و ناوچەکەدا بەردەوامن. جگە لەوەی مەترسی هەیە، ئەگەر کورد سەرکەوتوو بێت، دەرفەتی نوێ و ئەرێنی دەخوڵقێن. ئایندەی عێراق نادیارە و ناسەقامگیری زاڵە. دۆخی سوریا لە ئێستاوە روونە و پێدەچێت بۆ ماوەیەکی زۆر ئاسایی نەبێتەوە. وەک لە سەرەوە ئاماژەمان پێدا، ئێران بەرەو گۆڕانکارییەکی نوێ دەڕوات. تورکیاش هەرچەندە خۆی بەهێز دەکات و رووداوەکانی وەک جەنگی روسیا و ئۆکراین لە بەرژەوەندی خۆی بەکاردەهێنێت، بەڵام لە قەیرانێکی قوڵدایە و ئایندەی نادیارە. 'کاردانەوە بەرامبەر بە بێدەنگی ئەوروپا' ئێمە بە توندی ئیدانەی ئەو هێرشانە دەکەین کە دەوڵەتی تورکیا بە چەکی کیمیایی و چەکی قەدەغەکراو لە دژی هێزەکانی گەریلا ئەنجام دەدات. بێدەنگی نەتەوە یەکگرتووەکان، رێکخراوی قەدەغەکردنی چەکی کیمیایی، یەکێتی ئەوروپا، کۆنسەی ئەوروپا و زلهێزەکانی جیهان لە بەرامبەر بەکارهێنانی چەکی قەدەغەکراو، جێگەی قبوڵکردن نییە. بە بەکارهێنانی ئەو چەکانە تاوانی دژی مرۆڤایەتی ئەنجام دەدرێت. ئێمە ئەو ڕێکخراو و هێزانە بە بەرپرسیار دەزانین و داوایان لێدەکەین بە زوترین کات ئەرک و بەرپرسیاری خۆیان جێبەجێ بکەن. 'هەڵمەتی ئازادی بۆ ئۆجالان فراوان بکەین' ئێمە ئەو گۆشەگیرییە قورسەی سەر عەبدوڵلا ئۆجالان قبوڵ ناکەین و دەوڵەتی تورکیا ئیدانە دەکەین. بە هەمان شێوە بێدەنگی کۆمیتەی بەرەنگاربوونەوەی ئەشکەنجەی سەر بە یەکێتی ئەوروپا (سی پی تی) و کۆنسەی ئەوروپا قبوڵکراو نییە و داوا لەو دامەزراوانە دەکەین، بەرپرسیارێتی خۆیان بە زووترین کات جێبەجێ بکەن. هاوکات پشتیوانی لەو هەڵمەتە دەکەین کە بۆ ئازادی بەڕێز ئۆجەلان دەستی پێکردووە و داوا لە هەموو کورد و دۆستانی گەلی کوردستان دەکەین بەشداری ئەم هەڵمەتە بکەن."
هاوڵاتی دوای 78 رۆژ ناڕەزایەتیی و خۆپیشاندان دواجار ئەنجومەنی باڵای ئاسایشی نیشتیمانی کۆماری ئیسلامی ئێران بە بەیاننامەیەک رایگەیاند؛ 200 کەس لە ناڕەزایەتییەکاندا کوژراون. ئەنجومەنی باڵای ئاسایشی نیشتیمانی کۆماری ئیسلامی ئێران رۆژی شەممە لە بەیاننامەیەکدا رایگەیاندوە؛ وڵاتەکە روبەڕوی پلانێکی هاوبەش بوەتەوە و پێشکەوتنی وڵاتەکە دوژمنانی توڕە کردوە و هەر ئەوەش وای کردوە کاری تێکدەرانە لە ناوخۆی وڵاتەکە سەر هەڵ بدات و دوژمنانیش هانی گەنجان و لاوان دەدەن بۆ لاوازکردنی پێگەی وڵاتەکە. بە پێی بەیاننامەکە لە خۆپشاندانەکانی وڵاتەکەدا 200 کوژراوە 51 کەسیان ئەندامی هێزە ئەمنییەکانی سەر بە سوپای پاسداران و پۆلیس بون. بەیاننامەکەی ئەنجومەنی ئاسایش لە کاتێکدایە تەنها لە رۆژهەڵاتی کوردستان زیاتر لە 114 کەس کوژراون و بە گشتی لە سەرتاسەری ئێران ناسنامە و وێنەی زیاتر لە 469 کەس کوژراون.
هاوڵاتی محەممەد شیاع سوودانی، سەرۆکوەزیرانی عێراق بۆ چارەسەرکردنی کێشەکانی نێوان حکومەتی فیدراڵیی عێراق و حکومەتی هەرێمی کوردستان لیژنەیەکی پێکهێناوە کە لە سەرۆک و حەوت ئەندام پێکهاتووە. له نووسراوێكدا كه لهلایهن ئیحسان عهوادی بهڕێوهبهری نووسینگهی سودانییهوه بڵاوكراوهتهوه، هاتووه به فهرمانی سهرۆكوهزیران و به پشتبهستن به مادهكانی دهستوور و بهرنامهی كاری حكومهت بۆ چارهسهركردنی كێشهكانی نێوان ههرێم و ناوهند و بهتایبهتیش كێشەی نهوت و غاز، لیژنهیهك پێكدههێنرێت بۆ كۆبوونهوه و دانوستان لهگهڵ شاندی ههرێمی كوردستان بۆ چارهسهركردنی كێشه ههڵپهسێردراوهكانی نێوانیان. یەکەم: پێکهێنانی لیژنەیەک بە سەرۆکایەتی د. محەممەد عەلی تەمیمی، جێگری سەرۆکوەزیران ( وەزیری پلادانان) و ئەندامییەتی هەریەک لە: 1- حەیان عەبدولغەنی عەبدولزەهرە، جێگری سەرۆکوەزیران ( وەزیری نەوت). 2- تەیف سامی محەممەد، وەزیری دارایی. 3- رافال یاسین خزەیر، سەرۆکی دیوانی چاودێریی دارایی فیدراڵی. 4- کازم محەممەد جواد حوسێنی، راوێژکاری ئابووریی سەرۆکوەزیران. 5- د. نەجیب شوکر مەحموود، سەرۆکی فەرمانگەی یاسایی لە ئەمینداریەتی ئەنجوومەنی وەزیران. 6- د. عومەر عەدنان وائیلی، سەرۆکی دەستەی دەروازە سنوورییەکان. 7- عەلا خزەیر کازم، بەڕێوەبەری کۆمپانیای سۆمۆ. دووەم: لیژنەکە کۆبوونەوە و دانوستاندن لەگەڵ نوێنەرانی حکومەتی هەرێمی کوردستان دەکات بۆ چارەسەرکردنی پرسە هەڵپەسێردراوەکانی نێوان حکومەتی فیدراڵیی عێراق و حکومەتی هەرێمی کوردستان، بەپێی بەرنامەی وەزاری و لەسەر بنەمای دەستووری عێراق. سێیەم: لیژنەکە بانگهێشتی هەر لایەنێکی حکومی دەکات بۆ ئامادەبوون لە دانیشتنەکان کە پێی پێویست و پەیوەنداربێت.
.jpg)
هاوڵاتی کەشناسی هەرێم رایگەیاند، ئەمڕۆ ئاسمانی ناوچەکانی هەرێم نیمچە هەور دەبێت و لە دوای نیوەڕۆ ئەگەری باران بارین هەیە لە ناوچە شاخاوییەکانی پارێزگای هەولێر و سلێمانی لە شەویشدا ئەگەری دروستبوونی تەمێکی سوک هەیە. ئەمڕۆ 3- 12- 2022 کەش/ ئاسمان نیمچە هەور دەبێت لەگەڵ درووستبوونی تەمێکی سووک. لە دوای نیوەرۆ ئەگەری بارینی نمە بارانێکی کەم هەیە بە تایبەتی لە هەندێ ناوچە شاخاویەکانی سەر بە پارێزگای هەولێر و سلێمانی، لە درەنگانی شەودا ئەگەری دووبارە درووسبونی تەمێکى سووک هەیە. پلەکانی گەرما/ نزیک دەبێتەوە لە تۆمارکراوی رۆژی پێشووتر. خێراى با / 5 – 15 کم/س. ئاراستەی با / باکورى خۆرئاوا مەوداى بینین / 6 - 9 کم بەرزترین پلەکانی گەرمای پێشبینیکراو بە پلەی سیلیزی : هەولێر : 17 سلێمانی : 17 دهۆک : 18 کەرکوک : 18 هەڵەبجە : 18 زاخۆ : 18 سۆران : 16 گەرمیان : 20 سبەی 4- 12- 2022 کەش/ ئاسمان نیمچە هەور دەبێت , لە کاتەکانی ئێوارەدا دەگۆرێت بۆ هەوری تەواو. پلەکانی گەرما/ نزیک دەبێتەوە لە تۆمارکراوی رۆژی پێشووتر. خێراى با / 5 – 15 کم/س. ئاراستەی با / باکورى خۆرئاوا مەوداى بینین / 7 - 10 کم بەرزترین پلەکانی گەرمای پێشبینیکراو بە پلەی سیلیزی : هەولێر : 18 سلێمانی : 18 دهۆک : 18 کەرکوک : 20 هەڵەبجە : 18 زاخۆ : 19 سۆران : 16 گەرمیان : 21
.jpg)
هاوڵاتی لە ساڵیدان زیندانەکانی باکوری کوردستان و تورکیا 73 زیندانیی گیانیان لەدەستداوە و لەو ژمارەیەش ژمارەیەکیان خۆیان کوشتوە. عومەر فاروق گەرگەرلی ئۆغڵو، پەرلەمانتاری پارتی دیموکراتی گەلان (هەدەپە) ئامارەکانی ئەو زیندانیانەی بڵاو کردەوەتەوە کە لە زیندانەکانی تورکیا و باکوری کوردستان گیانیان لەدەست داوە. گەرگەرلی ئۆغڵو وتویەت: زیندانەکانی باکوری کوردستان و تورکیا بوەتە دۆزەخی مەرگ بۆ زیندانیان و لە ماوەی ساڵێکدا 39 زیندانی بەهۆی نەخۆشییەوە گیانیان لەدەستداوە و 34 زیندانیش کۆتاییان بە ژیانی خۆیان هێناوە. ئەو پەرلەمانتارەی هەدەپە ئاماژەی بەوەش کرد ژمارەیەکی بەرچاو لە زیندانیانی باکوری کوردستان و تورکیا وەک پێویست چارەسەریی پزیشکیان بۆ ناکرێت و ئەوەش هۆکارێکە بۆ گیانلەدەستدانی زیندانییەکان.
هاوڵاتی حکومەتی سوید کوردێکی بەناوی مەحمود تات، رادەستی تورکیا کردەوە کە بە تاوانی ئەندامێتی پەکەکە سزای ٦ ساڵ و ١٠ مانگ زیندانی بەسەردا سەپێندرابوو،. تات داوای مافی پەنابەری لە سوید کردبوو، بەڵام لە ساڵی ٢٠١٥دا داواکاریەکەی رەتکرابووەوە. کەناڵی ئارتی گەرچەک کە ناوەندەکەی لە ئەوروپایە و سەر بە ژمارەیەک کەسایەتی کوردی ئۆپۆزسیۆنە رایگەیاند، دوای ئەوەی تورکیا لە داواکاریی ئەندامێتی سوید لە ناتۆدا، مەرجی رادەستکردنەوەی ئەو کەسانەی دانا کە تۆمەتبارن بە ئەندامێتی رێکخراوەکانی دژی تورکیا، حکومەتی سوید کوردێکی بەناوی مەحمود تات، رادەستی تورکیا کردەوە کە بە تاوانی ئەندامێتی پەکەکە سزای ٦ ساڵ و مانگێک زیندانی بەسەردا سەپێندرابوو. تات ماوەیەک لەمەوبەر لەلایەن پۆلیسی سویدەوە دەستبەسەرکرابوو. دوای تەواوبوونی رێکارەکانی لێکۆلینەوە، ئێوارەی ڕۆژی هەینی بە فڕۆکەیەکی تایبەت لە فڕۆکەخانەی ئارلاندی ستۆکهۆڵمی پایتەختەوە، رەوانەی فڕۆکەخانەی ئەستەنبوڵ کرایەوە. تات کە گواستراوەتەوە بۆ بەڕێوەبەرایەتی لقی ئاسایشی فڕۆکەخانەی ئەستەنبوڵ، پشکنینی تەندروستی بۆ کراوە، شەوەکەی بە دەستبەسەری لە بەڕێوەبەرایەتی لقی ئاسایشی فڕۆکەخانەی ئەستەنبوڵ بەسەر بردووە. مەحمود تات بە تۆمەتی بەشداریکردن لە چالاکییەکانی پەکەکە لە دێرسیم، لە ساڵی ٢٠١٥دا بە ٦ ساڵ و ١٠ مانگ زیندانی سزادراوە. تات ٧ ساڵ لەمەوبەر چووەتە سوید و داوای مافی پەنابەری کردبوو و لە دادگای سوید، رایگەیاندبوو کە ئەو تۆمەتانەی کە ئاڕاستەی کراون، بێبنەمان. دوای ئەوەی سوید و فینلەندا داواکاریان بۆ ئەندامێتی رێکخراوی ئەتلەنتیکی باکور (ناتۆ) پێشکەش کرد، لە ٢٨ – ٣٠ حوزەیرانی ئەمساڵدا، لە مەدریدی پایتەختی ئیسپانیا کۆبونەوەی لوتکەی ناتۆ ئەنجامدرا کە لە کۆبونەوەکەدا پرسی ئەندامێتی سوید و فینلەندا تاوتوێکرا و تورکیا مافی ڤیتۆی لەدژی هەردوو وڵات بەکارهێنا. دوای کۆبونەوەکە، دانوستانەکانی سوید و فینلەندا لەگەڵ تورکیا دەستی پێکرد. تورکیا لە دانوستانەکاندا، مەرجی رادەستکردنی ئەندامانی پەکەکە، فەتحوڵاچیەکان و رێکخراوەکانی دیکەی دژی خۆی لەبەردەم هەردوو وڵاتدا دانا و ئێستاش ئەنجامی دانوستانەکان دەردەکەون.
ئەمریکا هۆشداریدایه تورکیا لە پەکخستنی ئۆپەراسیۆنەکانی هێزەكانی ئەمریکی و کورد دژ بە داعش لە سوریا.
هاوڵاتی ویلایهته یهكگرتوهكانی ئەمەریکا هۆشداریدایه تورکیا لە پەکخستنی ئۆپەراسیۆنەکانی هێزەكانی ئەمریکی و کورد دژ بە داعش لە سوریا. جۆن کێربی وتەببێژی ئەنجوومەنی ئاسایشی نیشتیمانی ئەمریکا رایگەیاند، ئەگەر بۆردومانەکانی تورکیا بۆسەر ناوچەکانی رۆژهەڵاتی کوردستان بەردەوام بێت ئەوا هێزەکانی ئەمریکا و هێزەکانی سوریای دیموکرات لە رووبەڕووبوونەوەی داعش لەو ناوچانە دەوەستن. جۆن کێربی باسی لهوهشكردوه، توركیا بەردەوامە لە هێرشە ئاسمانییەکانی، تا ئێستا هیچ بەڵگەیەک نییە کە ئۆپەراسیۆنێکی زەمینی نزیک لە سنوری تورکیا و سوریا ئەنجامبدرێت، کە هێزەکانی ئەمریکا لە پاڵ هێزەکانی سوریای دیموکرات (ههسهده) بە سەرۆکایەتی کورد جێگیرکراون. ئەوەشی خستەڕوو، تورکیا مافی خۆیەتی بەرگری لە خۆی بکات، بەڵام هێرشە ئاسمانییەکان هەڕەشەی جدی دروست دەکەن، بۆیە پێویستە نیگەرانییە ئەمنییەکانی خۆیانیان بیر بێتەوە لە پێناو پاراستنی خۆیان. ناوبراو لە درێژەی قسەکانیدا وتی، "ئێمە دان بە نیگەرانییە ئەمنییە رەواکانیانی توركیادا دەنێین بۆ بەرگریکردن لە خۆیان، بهڵام ئەوەی ئێمە نامانەوێت بیبینین ئۆپەراسیۆنەکانن لە سوریا، کە دەکرێت ببێتە هۆی دوبارە زیانی گیانی هاوڵاتیانی مەدەنی، ههروهها زیانگهیاندن به كارمهند و سهربازانمان و هاوبهشانمان له ههسهده، هاوكات له ئهركێكی راستهقیته غافڵگیریان دهكات كه روبهڕوبونهوهی داعشه". پهیوهست به ههماههنگی هێزهكانی ئهمریكا و شهڕڤانانی ههسهده، جۆن کێربی وتی، "ههماههنگی ستراتیژی" لەگەڵ هێزەکانی سوریای دیموکرات هیچ مەترسییەکی لەسەر نییە، بەڵام بۆردومانی تورکیا بۆ سەر هێزەکانی ههسهده بەو مانایەیە کە هێزە کوردییەکان "کەمتر ئامادە دەبن بۆ بەردەوامبون لە بەشداریکردن لە ڕوبەڕوبونەوەی داعش، ئەمەش مایەی نیگەرانییە". هاوکات دوێنێ وتەبێژێک بەناوی هێزەکانی سوریای دیموکراتی (هەسەدە) بۆ ئاژانسی رۆیتەرز رایگەیاندووە، هەموو ئۆپەراسیۆنە هاوبەشەکانی بەرەنگاربوونەوەی تیرۆریان لەگەڵ هاوپەیمانی نێودەوڵەتی دژی داعش راگرتووە. ئاماژەشی بەوەکرد کە هۆکاری راگرتنی هەماهەنگی و ئۆپراسیۆنەکان، بۆ هێرشەکانی سوپای تورکیا بۆسەر خاکی رۆژئاوای کوردستان دەگەڕێتەوە.
هاوڵاتی هاوڵاتییەکی شاری مهاباد ڕۆژهەڵاتی کوردستان دوای ئەوەی ماوەیەک لە مەوپێش لە بەرەنگاربوونەوەی ئەنجامدەری کردەوەیەکی تیرۆریستیدا توانیبووی ژیانی ژمارەیەکی زۆر لە دانیشتووانی ئەڵمانیا رزگار بکات،خەڵاتی قارەمانێتی لەلایەن ئەو وڵاتەوە پێبەخشرا. چیا رەبیعی خەڵکی شاری مهابادی رۆژهەڵاتی کوردستان، هەفتەی رابردوو بەفەرمی لەلایەن حکومەتی ئەڵمانیاوە بانگهێشتی بەرلین کرا وخەڵاتی قارەمانێتی لەلایەن ئەو وڵاتەوە پێبەخشرا ئەو گەنجە لە هەرێمی بایەرنی ئەڵمانیا دەژیت و بەشداری لە بەرنامەی دیاسپۆرادا کرد و رایگەیاند، "شانازییەکی گەورەیە بۆمن وەک کوردێک ئەو خەڵاتە وەربگرم، هەرچەندە من ئەوکات ئەو کارەم لەپێناو مرۆڤایەتیدا کرد و بۆ ئەوەم نەبوو ببمە کەسێکی بەناوبانگ، یان بیر لە وەرگرتنی خەڵات بکەمەوە، بەڵام ئێستاش و بۆ هەمیشە شانازی بەو کارەمەوە دەکەم و رێگەم گرت لەوەی ئەو سۆماڵییە بە چەقووەکەی دەستی خەڵکی زیاتر بکوژێت." چیا رەبیعی گوتیشی "دوای وەرگرتنی خەڵاتەکە خەڵک زیاتر دەمناسن و لە شوێنەکان خەڵک وێنەم لەگەڵ دەگرن و منیش هەمیشە پێیان دەڵێم من کوردم." چیا رەبیعی لە بەرنامەکەدا پشتیوانی خۆی بۆ خۆپێشاندانەکانی رۆژهەڵاتی کوردستان دەربڕی و لە پەخشی راستەوخۆی بەرنامەی دیاسپۆرا بە مەقەستێک بەشێک لە قژی خۆی بڕی و گوتی "ئەمە لە پێناو ژن، ژیان، ئازادی."
دەمیرتاش پێشنیارێکی دەزگای میت بۆ جێگردنەوەی ئۆجەلان رەت دەکاتەوە و رایدەگەیەنێت ئەوە پێشنیارە دەبێتە مایەی تێکدانی پڕۆسەی چارەسەریی پرسی کورد. سەڵاحەدین دەمیرتاش لە زیندانی ئەدیرنە لە رێگەی نامەوە وەڵامی پرسیارەکانی تەلەفیزیۆنی(هاڵک تیڤی) داوەتەوە و ئاشکرای کردوە لە ماوەی شەش ساڵدا لەگەڵ هیچ بەرپرسێکی تورکیا دانوستان و کۆبونەوەی نەکردوە. دەمیرتاش سەبارەت بە پێشنیاری هاکان فیدان، سەرۆکی دەزگای هەواڵگریی تورکیا، میت، وتویەتی: لە ساڵی 2014 و لە کاتی بەڕێوچونی پڕۆسەری چارەسەریدا لە رێگەی سری سورەیا ئۆندەر یەکێک لە ئەندامانی شاندی ئیمڕاڵی، پێشنیاری پێکراوە شوێنی عەبدوڵا ئۆجەلان بگرێتەوە. دەمیرتاش وتویەتی: پێشنیارەکەی سەرۆکی دەزگای میت بۆ ئەوە بوە کە ئە لە جیاتی ئۆجەلان پڕۆسەی چارەسەریی بەڕێوەببات و پێشنیارەکە بۆ ئەوە نەبوە کە دەمیرتاش سەرۆکایەتیی پارتی کرێکارانی کوردستان، پەکەکە بکات. سەڵاحەدین دەمیرتاش ئاماژەی بەوە کردوە کە ئەو پێشنیارەکەی رەت کردوەتەوە چونکە ئەو کارە دەبوە هۆی تێکچوانی پڕۆسەی ئاشتیی لەو سەردەمەدا.
.png)
هاوڵاتی خۆپیشاندان و ناڕەزایەتییەکانی رۆژهەڵاتی کوردستان و ئێران 78 رۆژە بەردەوامە و بە پێی ئامارەکانیش تا ئێستا نزیکەی 470 کەس لەو ناڕەزایەتیانەدا گیانیان لەدەست داوە. شەوی رابردو لە شاری قورەوە و چەند شارێکی دیکەی رۆژهەڵاتی کوردستان ناڕەزایەتیی بەڕێوەچو و لە پارێزگای سیستان و بەلوچستانیش ناڕەزایەتییەکان بەردەوام بون. لە لایەکەی دیکەوە هاوڵاتییەکی دانیشتوی سنە کە پێشتر بە گوێز و شیرینی پێشوازیی لە ئیبراهیم رەئیسی، سەرۆک کۆماری ئێران کردبوە، داوای لێبوردنی لە خەڵکی کوردستان و کەسوکاری کوژراوانی ناڕەزایەتییەکان کرد. بە پیێ ئامارەکان تا 77 رۆژ ناڕەزایەتییەکان لە رۆژهەڵاتی کوردستان لانیکەم 114 کەس کوژراون هاوکات لە ژمارەی کوژراوانی سەرتاسەری ئێران گەیشتوەتە 469 کەس.
نیگار عومەر حكومەتی هەرێمی كوردستان تائێستا لەسنوری گەرمیان هیچ بەنداوێكی ستراتیژی دروستنەكردووە، ئەو بەنداوانەش كەكراون بەنداوی بچووكن و بەگوێرەی پێویستی ناوچكە نین تا بتوانرێت سود لەسەرچاوەی ئاوی باران وەربگیرت و پارێزگاری لەئاوی سەرزەوی و ژێرزەوی بكات، تائێستا دوو بەنداو دروستكراون كەئەوانیش ئاوەسپی و بەنداوی باوەشاسوارە، بەنداوی باوەنور كە بەبەنداوێكی گەورە وەسفدەكرێت تەنها لەسەدا پێنجی كارەكانی تەواوكراوەو ماوەی هەشت ساڵیشە كاركردن تیایدا راگیراوە، 10 پۆند لەسنورەكە بۆ كۆكردنەوەی ئاو دروستكراوەو شارەزایەكی دەرامەتی ئاویش دەڵێت: حكومەت كارە سەرەكییەكەی خۆی لەبواری ئاودا بیرچووەتە كە دروستكردنی بەنداوە، ئێستا پۆند دروستدەكات، ئەوە لەكاتێكدایە كەمئاوی و وشەكەساڵی هەڕەشەیەكی جدییە لەسەر ناوچەكە. لەسنوری گەرمیاندا لەساڵی 2013ەوە بڕیاری دروستكردنی بەنداوی باوەنور دەرچووەو تەنها پێنج لەسەدی كارەكانی كراو لەساڵی 2014ەوە كاركردن تێیدا راگیراوە، جگە لەم بەنداوە بەنداوی خۆرنەوازانە كەدەكەوێتە سنوری ناوچەی داودەو نزیكە لەتەواوبوون پێنج لەسەدی كاركانی ماوە تەواوبكرێت، بڕی بودجەی تەرخانكراو بۆ پرۆژەكەش 244 ملیار دینارەو بەبەنداوێكی گرنگ و ستراتیژی دادەنرێت بۆ سنورەكە. بەنداوی بەردەسور كە بەیەكێک لە بەنداوە ستراتیجیەكان دادەنرێت بۆ گەرمیان نەخشەو پلانی كاری بۆ داڕێژراو رەوانەی ئەنجومەنی وەزران كراو هێشتا نەچووەتە بواری جێبەجێكردنەوە. موئەیەد ئەحمەد، بەڕێوبەری ئاودێری گەرمیان بەهاوڵاتی راگەیاند:» لەگەرمیاندا لەئێستادا 10 پۆند ئاوی تێدایە كە سێ دانەیان لەسەر ئەركی رێكخراوەكان دروستكراوە لەسنوری گوندەكان كە شەش دانەیان دەكەوێتە سنوری ناحیەی قۆرەتووەوە، كاركردن لە سێ پۆندی دیكەدا بەردەوامەو چاوەڕوان دەكرێت لەم نزیكانەدا تەواو بكرێت». وتیشی: « ئەم دە پۆندە توانای كۆكرنەوەی دوو ملیۆن مەترسێجا ئاوی هەیە هەر پۆندێك نزیكەی 150 بۆ 500 مەترسێجا ئاو كۆدەكاتەوە هەر پۆندێك نزیكەی ملیارێك دیناری دەوێ بۆ دروستكردنی». بەڕێوەبەری ئاودێری گەرمیان دەڵێت:» داوامان كردووە 14 پۆندی دیكە دروستبكرێت، ئەم پۆندانەش بەزۆری دەكەونە سنوری قەزای كفرییەوە كە دەزانین گوندەكانی ئەو سنورەكە وشك و بێئاون، ئەم پۆندانە سودێكی باشی هەیە بۆ ئەو گوندانەی كە دانیشتوانەكانیان بەهۆی وشكەساڵی و بێئاوی ناچاری كۆچكردن بوون و بەم هەنگاوە گوندەكان لەچۆڵبوون دەپارێزێت». عەدنان عەلی بەڕێوەبەری ناحیەی باوەنور بۆ هاوڵاتی دواو دەڵێت: « بەنداوی باوەنور لەساڵی 2013 بڕیاری دروستكردنی دراوەو لەسەدا شەشی كارەكانی تەواوبووەو لەساڵی 2014وە كاركردن لەپرۆژەكەدا راگیراوەو هەندێ كات ناوبەناو كەپارە خەرج كرابێت كاری تێداكراوەو ئێستا بەتەواوەتی كاركردن تێیدا راگیراوە، بڕی بودجەی تەرخان كراو بۆ پرۆژەكەش 244 ملیار دینارە «. وتیشی:» هۆكاری راگرتنی پرۆژەكە پەیوەندی بەقەیرانی داراییەوە هەیە، ئێمە بەبەردەوام داوامانكردووە كە بوجەی پێویستی بۆ تەرخانبكرێت و دووبارە كاركردن تێدا دەستپێبكاتەوەو رەنگە بەشێكیشی پەیوەندی بەوە هەبێت كەگەرمیان پشتگوێخراوە لەزۆربەی رووەكانەوە «. ئاماژەی بۆ ئەوەشكرد:» درێژی بەنداوەكە 880 مەترەو توانای گلدانەوەی 50 ملیۆن مەترسێجا ئاوی هەیە، دەتوانێت 33 مێگاوات كارەبا بەرهەمبهێنێت، بەتەواوبوونی ئەم بەنداوە سوودێكی گرنگی دەبێت بۆ ناوچەكە». عەبدولموتەلیب رەفعەت، پسپۆری دەرامەتی ئاوو ژینگە بۆ هاوڵاتی دواو دەڵێت: «بەداخەوە لەگەرمیان نەتوانراوە وەك پێویست بەنداو دروستبكرێت، حكومەت ئیشە سەرەكیەكەی بیرچووەتەوەو ئێستا لەجێگەی بەنداو پۆند دروستدەكات، ئێمە گەر بەنداوی ستراتیجیمان هەبوایە دەمانتوانی لەم چەندڕۆژەی باران باریندا ملیۆنەها مەترسێجا ئاو كۆبكەینەوە، بەڵام بەداخەوە ئەو ئاوی بارانە نەمانتوانی سودی لێببینین، تەنها جگە لەپۆند و بەنداوە بچووكەكاندا ئاو كۆكراوەتەوە ئەوەی دیكەی بەفیڕۆچووە». هاوكات جەلال شێخ نوری سەرپەشتیاری ئیداری گەرمیان بەهاوڵاتی راگەیاند:» بەنداوی خۆرنەوەزان نزیكەی پێج لەسەدی كارەكانی ماوە كە تەواوببێت بەتەواوبوونی بەنداوەكە بەسەرچاوەیەكی گرنگی كۆكردنەوەی ئاو دادەنرێت بۆ ناوچەكە، بەنداوی بەردەسور كە بەبەنداوێكی ستراتیجی دادەنرێت نەخشەو پلان و دەرخستەی تەواوكراوەو نێردراوە بۆ ئەنجومەنی وەزیران بەڵام تائێستا نەچووەتە بواری جێبەجێكردنەوە كە بەپێنجەم بەنداو دادەنرێت لەكوردستان «. وتیشی:»هۆكاری تەواونەكردن و دروستنەكردنی بەنداو لەگەرمیاندا بەهۆی قەیرانی داراییەوەیە، لەهەوڵداین كە لەگەڵ وەزیری كشتوكاڵ و سەرچاوەكانی ئاو كار بۆ دروستكردنی ئەو بەنداوانە بكەین». ئاماژەی بۆ ئەوەشكرد:» لەم ماوانەدا بەئامادەبوونی لایەنی پەیوەندیدار بەردی بناغەی سێ پۆندمان داناوە لە سنوری گەرمیان كە ئەم پۆندانە گرنگی خۆی هەیە بۆ دانیشتوانی گوندەكان». هەروەها عەبدولموتەلیب رەفعەت جەختیكردەوە:» پێویستە حكومەت خەمێك لەدروستكردنی ئەو دوو بەنداوە بخوات كەبەنداوی باوەنورو بەردەسورە كە بەچوارەم و پێجەم بەنداو دادەنرێن لەكوردستان و ئەو بەنداوانەی كە هەن بچووكن تەنها بەنداوی ئاوەسپی 15 ملیۆن مەترسێجا ئاو دەگرێت، ئەوانی دیكە پێنج بۆ شەش ملیۆن مەترسێجا ئاو دەگرن، چونكە لەئێستادا سەردەم سەردەمی گۆڕانی كەشوهەوایەو رەنگە لەچەندساڵی داهاتوودا جەنگی ئاو لەعێراق و جیهانیشدا دروست ببێت و گەرمیان بەگوێرەی تایبەتمەندی ئاووهەواكەی پێویستە مامەڵەی لەگەڵ بكرێت و بەنداوی زیاتر بۆ دروستبكرێت». «دروستكردنی پۆندەكان بەگوێرەی پێویستی ناوچەكە نین و مەترسی لەسەر وشكی رووباری سیروان هەیە، تەنها دەتوانین لەئاوی باران بەهەبوونی بەنداو ئاوی پێویست كۆبكەینەوە، پێویستە بەنداوەكان بەشێوەی زانستی دروستبكرێن و سیستەمی نوێی كشتوكاڵ پەیڕەو بكرێت لەگەڵ گۆڕانە كەشوهەواكانیشدا مامەڵەیەكی باش بكرێت»، عەبدولموتەلیب رەفعەت وای وت.
هاوڵاتی لەسەر داوای سەرۆکوەزیرانی عێراق، دەنگ لەسەر بەربژێرانی وەزیرانی وەزارەتەکانی ئاوەدانكردنەوە و ژینگە دەدرێت کە پشکی کوردن دەدرێت. سبەی شەممە پەرلەمانی عێراق کۆدەبێتەوە و یەکێک لە بڕگەکانی بەرنامەی کاریش بریتییە لە متمانەدان بە هەردو وەزیری ئاوەدانکردنەوە و ژینگەی عێراق کە یەکەمیان لە پشکی پارتی و دوەمیشیان لە پشکی یەکێتی دەستبەکاردەبن. محهممهد شیاع سوودانی، سهرۆكوهزیرانی عێراق له نووسراوێكدا كه رۆژی پێنجشهممه (1ـی كانوونی یهكهم/دیسێمبهری 2022)، ئاراستهی سهرۆكایهتی ئهنجوومهنی نوێنهرانی عێراقی كردووه، داوادهكات بۆ تهواوكردنی كابینهكهی له دانیشتنێكدا متمانه به كاندیدانی ههردوو وهزیرانی ئاوهدانكردنهوه و ژینگه ببهخشرێت. هەردوو بەنگین رێکانی کە بەربژێرە بۆ بوون بە وەزیری ئاوەدانكردنەوەی عێراق، لەسەر پشکی پارتی دیموکراتی کوردستانە و نزار محەممەدیش کە بەربژێری وەزیری ژینگەی عێراقە، لەسەر پشکی یەکێتیی نیشتمانیی کوردستانە. هاوکات لەم كابینەیەی حکومەتی عێراقدا، فوئاد حوسێن، وەزیری دەرەوەیە لە پشكی پارتی دیموکراتی کوردستان و خالید شوانی، وەزیری دادە لە پشكی یەكێتیی نیشتمانیی کوردستان. جێگەی باسە ڕۆژی (13ی تشرینی یهكهم/ئۆكتۆبهری 2022)، لهلایهن لهتیف رهشید، سهرۆككۆماری عێراقهوه محهممهد شیاع سوودانی راسپێردرا بۆ پێكێهێنانی حكومهتی نوێی عێراق و رۆژی (27ی تشرینی یهكهم/ئۆكتۆبهری 2022)، به ئامادهبوونی (253) پهرلهمانتار، ئهنجوومهنی نوێنهرانی عێراق متمانهی به كارنامه و 21 وهزیری كابینهكهی محهممهد شیاع سوودانی بهخشی.
هاوڵاتی بەگوێرەی ساڵنامەی وەزارەتی پەروەردەی حکومەتی هەرێم لە رۆژی ٢٥ی ١٢ی ٢٠٢٢ەوە پشوی وەرزی یەکەم دەستپێکدەکات و لە ٢ی ١ی ٢٠٢٣ خوێندنی وەرزی دووەم دەستپێدەکات، بەمەش شەش رۆژی کۆتایی ئەمانگە دەبێت پشوو. بەگوێرەی ساڵنامەکەی وەزارەتی پەروەردە تاقیکردنەوەکانی کۆتایی وەرزی یەکەم لەسەرجەم قۆناغەکانی خوێندنی بنەڕەتی و ئامادەیی لە ١٤ی ١٢ی ٢٠٢٢ دەستپێدەکات و لە ٢٤ی ١٢ی ٢٠٢٢ کۆتاییان دێت و راستەوخۆش لە رۆژی ٢٥ی ١٢ی ٢٠٢٢ پشووی وەرزی یەکەم دەستپێدەکات کە حەوت رۆژە. هەر بەگوێرەی ساڵنامەکە خوێندن لە کۆرسی دووەم سێزدە هەفتە دەبێت و لە رێکەوتی ٢٩ی ٤ی ٢٠٢٣ تاقیکردنەوەی کۆتایی وەرزی دووەم بۆ پۆلە ناکۆتاکان و تاقیکردنەوەی نیشتیمانی پۆلی ٩ی بنەڕەتی خولی یەکەم دەستپێدەکات.
هاوڵاتی ئۆپراسیۆنە هاوبەشەکانی هێزەکانی سوریای دیموکراتی (هەسەدە) و هاوپەیمانی نێودەوڵەتی دژی داعش بەهۆی هێرشە ئاسمانییەکانی تورکیاوە راگیراون. وتەبێژێک بەناوی هێزەکانی سوریای دیموکراتی (هەسەدە) بۆ ئاژانسی رۆیتەرز رایگەیاندووە، هەموو ئۆپەراسیۆنە هاوبەشەکانی بەرەنگاربوونەوەی تیرۆریان لەگەڵ هاوپەیمانی نێودەوڵەتی دژی داعش راگرتووە. ئاماژەشی بەوەکرد کە هۆکاری راگرتنی هەماهەنگی و ئۆپراسیۆنەکان، بۆ هێرشەکانی سوپای تورکیا بۆسەر خاکی رۆژئاوای کوردستان دەگەڕێتەوە. ئەوەش لەکاتێدایە کە بەرپرسانی ئەمریکا چەندین جار نارەزاییان لەبەرامبەر هێرشەکانی تورکیا بۆسەر خاکی رۆژئاوای کوردستان دەربڕیوە و رایانگەیاندووە کە هێرشەکان زیان بە شەڕی دژی داعش دەگەینن. لەلایەکی دیکەوە ئەمریکا دوای هێرشە ئاسمانییەکانی تورکیا، کارمەندە مەدەنییەکانی لە رۆژئاوای کوردستانەوە بۆ هەرێمی کوردستان گواستەوە. لەگەڵ ئەوەی بەرپرسانی هەسەدە رایانگەیاندووە کە ئەمریکا لەسەر خەتە بۆ ئەوەی هێرشەکانی تورکیا رابگرێت، بەڵام تۆپبارانکردنی خاکی رۆژئاوا لەلایەن سوپای تورکیاوە بەردەوامە. لەمبارەیەوە، ئەمڕۆ هێزەکانی سوریای دیموکراتی (هەسەدە) ئاماری ٢٤ کاتژمێری هێرشەکانی بڵاوکردەوە. لە ئامارەکەدا هاتووە، لە ١ی کانونی یەکەمدا نزیکەی ٧٠ گوند و شارۆچکە رۆژئاوا تۆپبارانکراون.
