بە ئۆنلاین شاندی هەرێم و عێراق پرسی هەناردەی نەوتیان تاوتوێ کرد

عەمار عەزیز- پەیامنێری هاوڵاتی لە بادینان ئەوەی خستەروو كە جارێكی دیكە سوپای توركیا بۆردومانی گوندی پەرەخێی كردووە بە تۆپ و دۆشكە. عەمار عەزیز، پەیامنێری هاوڵاتی ئاماژەی بەوەكرد كە هێشتا بەشێك لە گوندنشینانی گوندی پەرەخێ لە گوندەكەدا ماون. دلشێر عەبدولستار، بەرێوەبەری ناحیەی دەركار لەسنووری ئیدارەی سەربەخۆی زاخۆ لەلێدوانێكدا بە هاوڵاتی وت"ئەمڕۆ 22ی تەموز تۆپێك ئاراستەی دەوروبەری گوندی پەرخ كراوە هەر ئەمڕۆ بە مەیدانی سەرەدانی گوندەكەمان كرد، زیانی ئەو تۆپە تەنها ماددی بووە هیچ زیانێكی گیانی لێ نەكەوتووە" هەروەها وتیشی:" بە دووری كێلومەترێك لەو شوێنەی كە نزیكەی30گەشتیار بوونەتە قوربانی كەوتووەتەوە". هاوكات ئەوەشی ئاشكرا كرد  سوپای توركیا لە دوومانگی رابوردوو ئەمە شەشەمین جارە گوندی پەرەخی و دەوروبەری بۆردومان دەكات" چوارشەممەی رابردووش، توركیا لە رێگای فڕۆكەوە بۆردومانی سەیرانگای پەرەخێی سەر بە زاخۆی كرد و بەهۆیەوە نۆ كەس گیانیان لەدەستدا و 23 كەسی دیكەش برینداربوون، كە زۆرینەیان گەشتیاری عەرەب بوون و بۆ گەشت روویان لەو ناوچەیە كردبوو. بۆردومانەكەی توركیا ناڕەزایەتی ناوخۆیی و نێودەوڵەتی بەدوای خۆیدا هێنا و ماوەی دوو رۆژیشە لە دوای هێرشەكەوە خۆپیشاندانی فراوان لە شارە جیاوازەكانی عێراقدا بەڕێوەدەچێت.  

هاوڵاتی شەشەم تۆماری دەنگی دزەپێكراو كە دەوترێت دەنگی نوری مالكی سەرۆكی هاوپەیمانی دەوڵەتی یاسایە بڵاوكرایەوە و تیایدا باس لە سوونەكان دەكات و دەڵێت:" شیعە لە مەترسیدایە و ئێستا بەعسییەكان بەشێوەیەكی مەترسیدار پێشكەوتوون و هاتونەتە ناو جومگەكانی دەوڵەتەوە". كەسێك بەناوی عەلی فازڵ لە هەژماری تایبەتی خۆی لە تۆڕی كۆمەڵایەتیی تویتەر ماوەیەكە دەستی كردووە بە بڵاوكردنەوەی كۆمەڵیك تۆماری دەنگی كە وەك خۆی دەڵێت، هەموویان لە كۆبوونەوەیەكدا تۆماركراوە و دزەی پێكراوە. لە تۆمارە دەنگییە دزەپێكراوەكەدا ئەو كەسەی دەوترێت مالكییە دەڵێت: "زۆرێك لە كەسایەتییەكان و هێزەكان لە لایەن حەلبوسییەوە بە پارە كڕدراون و هەرچی لە كۆبوونەوەكانی ناو چوارچێوەی هەماهەنگیدا باسی دەكەین دەگاتەوە بە حەلبوسی، چونكە لە ناوماندا بەكرێگیراوی تێدایە." لە تۆمارە دەنگییەكەدا كەسەكە ئاماژە بۆ ئەوە دەكات، "شیعە لە مەترسیدایە و ئێستا بەعسییەكان بەشێوەیەكی مەترسیدار پێشكەوتوون و هاتونەتە ناو جومگەكانی دەوڵەتەوە." هەروەها دەشڵێت، "بەعسییەكان حزبییان دروستكردووە لە ژێر ناوی تەقەدوم كە هی حەلبوسییە." ئەو كەسەی رۆژنامەنووسەكە دەڵێت مالیكیە باس لەوەش دەكات، بە سەرۆك وەزیرانی وتووە، "گوناحت دەگات، حەلبوسی چییە گۆڕانكاری لە سەركردە و پارێزگارەكان دەكات، بەڵام ئەو بێدەنگە تا لە بەرامبەردا حەلبوسی دەنگی پێبداتەوە بۆ پۆستی سەرۆكوەزیران." ئەوەش دەخاتەڕوو، كە مەرجەعییەتی شیعەكانی بێدەنگە، وەك ئەوەی رووداوەكان مێزەكە بەسەر ئەوان و شیعەدا هەڵنەگەڕێنێتەوە. بڵاوكردنەوەی تۆمارە دەنگییەكان لە رۆژی 13ی تەمموزەوە دەستیپێكردووە و ئەمەش شەشەم دەنگی دزە پێكراوە، بەڵام نوری مالیكی و حزبی دەعوە رەتیدەكەنەوە كە ئەو تۆمارە دەنگییانە، دەنگی ئەو بێت و رایگەیاندووە كە ئەو تۆمارە دەنگییانە، ساختەن و دروستكراون. دەسەڵاتی دادوەری عێراق رۆژی 19ی مانگ رایگەیاند، لێكۆڵینەوەكان لە راست و دروستی تۆمارە دەنگییەكانی نوری مالیكی دەستی پێكردووە.  

نیگار عومەر لەسنوری ئیدارەی گەرمیان 55 گوند بێ ئاون و گوندنشینەكان شوێنەكانیان جێدەهێڵن و بەرەو ناحیەو قەزاكان دەڕۆن كەهەفتەی یەك رۆژ بەتانكەر ئاوی خواردنەوەیان پێدەگات. ئیدارەی گەرمیان 882 گوند بوونی هەیە لەگەڵ نۆ ناحیەو دوو قەزا، لایەنی پەیوەندیدار دەڵێت:»ئاوڕی جددی لەگوندەكان نەدرێتەوە جێی دەهێڵن و دێنەوە ناوشارەكان كەئەمەش مەترسییە لەسەر سامانی ئاژەڵ و كشتوكاڵی ناوچەكە». سەلام رەحیم، دانیشتووی گوندی دوانزە ئیمامی سەر بەقەزای كفری لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتی وت:» وەك دانیشتووی گوندەكە هیچ جۆرە سەرچاوەی ئاوی خواردنەوەیەكمان نیەو ژیانی گوندنشینەكان لەمەترسیدایەو وەختە خۆمان لەتینوێتیدا بخنكێین ئاو نیە خۆمان بیخوێینەوە ئەی چۆن ئاو بۆ ئاژەڵەكان پەیدابكەین». ناوبراو ئاماژەی بەوەشكرد كە ناچارن رۆژانە بەپارە ئاو بكڕن، حكومەتی هەرێم هیچ هاوكارییەكی نەكردوون، وتیشی:» زۆرجار باس لەوە دەكەن دەبێ خەڵك بگەڕێتەوە گوندەكان، من لێرەوە پێیان دەڵیم چەند ساڵی تر وابڕوات شتێك نامێنێت بەناوی گوندنشین هەمووی دێتە نێو شارەكان و گوندەكان چۆڵ دەكەن، زۆربەی ئەو گوندانەی كە لەیەكەوە نزیكن بەهۆی بێئاویەوە بەشێكی ماڵەكان كۆچیان كردووەتە ناوچەكانی دیكە یان ئاژەڵەكانیان فرۆشتووە». «كەس ئاگای لەژیانی گوندنشینەكان نیە بەهۆی بێئاویەوە، بەڕاستی لەبارودۆخێكی ناڕەحەتداین»، سەلام رەحیم، وای وت. وتەبێژی ئاوی دەوروبەری گەرمیان ئەوە دووپاتدەكاتەوە كە 55 گوند بێئاون و ژیانیان لەمەترسیدایە. سالار عەزیز، وتەبێژی ئاوی دەوروبەری گەرمیان لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتی وت:»  ئەوەی لەتوانای ئێمەدابێت لەهەموو دەسەڵاتی بەڕێوەبەرایەتیەكانماندا تەنها شەش تانكەرمان هەیە كە ئاوی خواردنەوە بۆ گوندەكان دەگوێزێتەوە، ئەوەش بەشی ئەو گوندانە ناكات كە لەئێستادا بێئاون». وتەبێژی ئاوی دەوروبەری گەرمیان ئەوەشی روونكردەوە كە بەهۆی گرفتی كەمئاوییەوە لەم هاوینەدا 10 گوند بەتەواوەتی چۆڵ كراوە لەنێوان ئەو گوندانەی كە بێئاون گوندەكانی دیكەش ناوبەناو خەڵكەكەی كۆچ دەكات، وتیشی:» بۆیە  گەرمیان پێویستی بەوەیە بودجەیەكی تایبەتی بۆ دابین بكرێت بۆ ڕووبەڕووبوونەوەی كەمئاوی، گەر بەم شێوازە بڕوات زۆربەی گوندنشینەكان ئاژەڵەكانیان دەفرۆشن و روودەكەنە نێو شارەكان، كەئەمەش زیانی گەورە بەكشتوكاڵ و ئاژەڵداری دەگەیەنێت». ئەو دەڵێت، ئەم گرفتەمان گەیاندووەتە بەڕێوەبەرایەتی ئاوو ئاوەڕۆی هەرێم، بەڵام تاوەكو ئێستا هیچ وەڵامێكمان وەرنەگرتووە بۆ چارەسەركردنی ئەم گرفتە». مەسرور بارزانی، سەرۆكی حكومەتی هەرێم لەبەرواری 13/6/2022 لەكۆبوونەوەیەكدا لەگەڵ وەزارەتی كشتوكاڵ و سەرچاوەكانی ئاوی هەرێمی كوردستان كۆبووەوە، رایگەیاند:» پێویستە خەڵك هانبدرێت بگەڕێتەوە گوندەكان و  پێشخستن و پەرەپێدانی ئابووری هەر وڵاتێك دەبەسترێتەوە بەپێشخستنی كەرتی كشتوكاڵ. هەروەها راشیگەیاند:»جووتیارێك بێت شتێك دروست بكات، بۆ ئەوەی ئەو جووتیارە بەرهەمەكەی بفرۆشێت، پێویستی بەچەند شتە، دەبێت لەكۆگایەك هەڵبگیرێت، دەبێت لەشوێنێك بكرێت بەخواردن، دەبێت لەشوێنێك بگوازرێتەوە، دەبێت لەشوێنێك بفرۆشرێت»، واتا بۆ بەرهەمی هەر جووتیارێك چوار تا پێنج هەلی كاری دیكە دەڕەخسێنرێت، ئینجا ئەگەر پڕۆژەی گەورە دروست بكەین، لەوانەیە لەئایندەدا بەرهەمی ناوخۆیی زۆر بێت، دەبێت ئامێرە كشتوكاڵییەكانیش دروست بكرێن، لەبری ئەوەی ئەو ئامێرانە لەدەرەوە هاوردە بكەین، دەتوانین لێرە كارگەیەك بۆ دروستكردنی ئەو جۆرە ئامێرانە دروست بكەین، ئەمەش دواجار دەبێتە هۆی پێشخستنی كەرتی پیشەسازیش». «دەبێت خەڵك هانبدرێت بگەڕێتەوە بۆ گوند، بەچی دەچێتەوە؟! بەدروستكردنی خانوو ناچێتەوە، بەڵام دەكرێت پڕۆژە بۆ خەڵك دروستبكرێت، پڕۆژەی بچووك لەدێهاتەكان دروستبكرێت، بۆ ئەوەی خەڵك سوودمەند بێت، واتا هەر كەسێك ئەگەر لێكدانەوە بكات و بزانێت لەشار داهاتەكەی چەندەو بەگەڕانەوەی بۆ گوند داهاتەكەی چەند ئەوەندە دەبێت، ئەوكات ئامادە دەبێت بگەڕێتەوە بۆ گوند»، مەسرور بارزانی سەرۆكی حكومەت وای وت. بورهان ئەمین، ئەنجومەنی گوندی گومار سەر بەناحیەی كوڵەجۆ، بۆ هاوڵاتی هێمای بۆ ئەوەكرد بەهۆی بێئاویەوە گوندەكەیان 12 ماڵ بووەو 10 ماڵیان گوندەكەیان جێهێشتووە كە زۆربەی  ئاژەڵەكانیان فرۆشتووەو گەڕاونەتەوە ناوشار، وتیشی:» خۆشم بەهەمان شێوە لەداخی بێئاویدا جێمهێشتووە، هەفتەی جارێك تانكەرێ ئاو دێت بۆ گوندەكەمان پێم ناڵێن ئەمە بەشی چیدەكات». هەروەها وتیشی:» هیچ داوایەك لەحكومەت ناكەم، چونكە حكومەت نیە  تا داوای لێبكەم پێم كفرە بەمانە بوترێت حكومەت نەك كارئاسانی ناكەن بەڵكو رێگریش بۆ ئیشوكارەكانت دروست دەكەن».

هاوڵاتی  كۆبونەوەكەی بەغدا بە بەشداری سەركردە سیاسیەكان و سەرۆكایەتیەكانی عیراق كۆتایی هات و تەئكید لە گرتنەبەری ڕێككارە پێویستەكان دژی بۆرودمانەكەی دەوڵەتی توركیا كرایەوە. هەرچوار سەرۆكایەتیەكەی عێراق و نوێنەری لایەنە سیاسیەكان و مالیكی و هادی عامری و سەركردە سیاسیەكانی دیكە و نوینەری موقتەدا سەدر بەشداری كۆبونەوەیەكی سیایسیان لە ابرەی وەڵامدانەوەی دەوڵەتی تورك كرد. نوسینگەی ڕاگەیاندنی مستەفا كازمی ڕایگەیاند:" پێداچوونەوەیان بە وردەكاریی دۆخی سیاسی و مەیدانی و پێشهاتەكان و وردەكارییەكانی هێرشەكەی ئەم دواییەی توركیا و بەدواداچوونی حكومەت بۆ كەسوكاری شەهیدان و بریندارەكان كردووە. هەروەها نوسینگەی سەرۆك وەزیرانی عیراق ئاماژەی بەوەشكردووە، لە كۆبونەوەكەی ئەمشەودا تەئكیدیان كردەوە لەو: ڕێوشوێنانەی لە ئاستە جیاوازەكاندا گیراونەتەبەر بۆ بەرگریكردن لە سەروەری عێراق و ئەو هەنگاوە ئەمنی و سیاسی و دیپلۆماسییانەی حكومەت گرتوویانەتەبەر، ئەو سكاڵایەی عێراق دەیخاتە بەردەم ئەنجومەنی ئاسایشی نەتەوە یەكگرتووەكان. هاوكات، بەپێی بەیاننامەكە، ئامادەبووان یەكڕیزی نیشتمانی عێراقیان دووپاتكردەوە لە پاراستنی سەروەری عێراق و گیانی عێراقییەكان، دەستدرێژییەكانی توركییان ئیدانە كرد و پاڵپشتیكردنی خۆیان بۆ رێكارەكانی سكاڵا نێودەوڵەتییەكان راگەیاند. بەشداربوانی كۆبونەوەكە دووپاتیان كردەوە  عێراق رێز لە بنەماكانی دراوسێیەتی باش بگیرێت، رێگری بكات لە دەستدرێژی بۆ سەر  وڵاتانی دراوسێ لە خاكەكەیەوە. لە كۆبوونەوەكەدا جەخت لەسەر یەكدەنگی هەڵوێستی سیاسی و جەماوەری بەرامبەر بەو دۆخەكرایەوە، داواش لە حكومەت كرا هەموو رێكار و هەنگاوێكی پێویست بگرێتەبەر بۆ پاراستنی ئاسایش و سەروەری عێراق ورێگری لە دووبارەبوونەوەی هێرشەكان بكات.

عەمار عەزیز دوای روداوەكەی دوێنێ سنوری قەزای زاخۆ كە نزیكەی30كەس بوونە قوربانی، چەند گروپێكی گەشتیاری عێراق، گەشتەكانیان بۆ بادینان ڕادەگرن. محەمەد مستەفا، نوێنەری کۆمپانیای بورجی العەرەب گواستنەوەی گەشتیارەكانە لە بەغدابۆ هەرێمی كوردستان لەلێدوانێكدا هاوڵاتی وت"بە دڵنیاییەوە روداوەكەی زاخۆ كاریگەری زۆر دەكاتە سەر كەرتی گەشتیاری بۆ هەرێمی كوردستان وبەتایبەت بۆ بادینان، ئێمە بڕیارمان داوە بە ڕاگرتنی گەشتەكان تا كاتێكی نادیار، بەپێی زانیاریەكانم چەند گرۆپێكی دیكەش هەمان شت گەشتەكانیان ڕاگرتووە" تا رۆژی روداوەكە محەمەد و هاورێكانی هەفتانە سەدان گەشتیاریان لە پارێزگایەكانی خوارووی عێراق دەگواستەوە بۆ هەرێمی كوردستان. "ڕاگرتنی گەشتەكان یان كەمبوونەوەی رێژەی گەشتیاران كاریگەری زۆر لەسەر خەڵكی كوردستان وبەتایبەت شوێنە گەشتیارەكان دەكات. نوێنەری كۆمپانیا گەشتیارییەكە ئەوەشی دووپاتكردەوە كە" بەدڵنیایەوە بۆ ئێمەش ناخۆشە توشی زیانێكی گەورە دەبینەوە، بەڵام پاراستنی گیانی هاوڵاتیانمان سەرووی هەموو شتێكە". هاوكات داوای لە عیراق و حكومەتی هەرێم كرد فشاری زۆر لەسەر توركیا بكەن تا چیتر شوێنە گەشتیارەكان بۆردومان نەكرێت و خەڵكی گەشتیارو مەدەنی نەبێتە قوربانی.  

هاوڵاتی وتەبێژی وەزارەتی دەرەوە رەتكردنەوەی بەرپرسیارێتیی لە كۆمەڵكوژیەكەی زاخۆ لەلایەن دەوڵەتی توركەوە بە خاڵێكی ڕەش دەزانێت و دەشڵێت:" بە توندترین زاراوە ئەو هێرشەمان شەرمەزار كرد،ئەمڕۆ یاداشتێكی ناڕەزایەتیمان دایە عەلی ڕەزا گونای، باڵیۆزی توركیا". ئەحمەد سەحاف، وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی عێراق لە چاوپێكەوتنێكی تەلەفزیۆنیدا ڕایگەیاند:" ئێستا وەزارەتەكەمان لە چوارچێوەی كاری دیپلۆماسیدا زۆرترین پەیڕەوی ڕێكارەكان دەگرێتەبەر، دوێنێش بەیاننامەیەكمان بڵاوكردەوە بە توندترین زاراوە ئەو هێرشەمان شەرمەزار كرد،ئەمڕۆ یاداشتێكی ناڕەزایەتیمان دایە عەلی ڕەزا گونای، باڵیۆزی توركیا. هەروەها ئاشكرای كرد ئەمڕۆ پەیوەندی بە نوێنەرایەتی هەمیشەیی عێراقەوە لە نیویۆرك كراوە بۆ ئەوەی داوا لە ئەنجوومەنی ئاسایش بكرێت دانیشتنێكی بەپەلە ئەنجامبدات بۆ تاوتوێكردنی دەستدرێژییەكانی توركیا و دەركردنی بڕیارنامەیەك كە گەرەنتی سەلامەتی و ئاسایشی عێراق بكات. ئەوەی توركیا دەیڵێت رێككەوتنێك هەیە رێگەی پێدەدات بچێتە ناو عێراقەوە نادروستە، بەو پێیەی تەنها تۆماری كۆبوونەوەیەك هەیە ئەنقەرە لەگەڵ رژێمی پێشوودا ئەنجامیداوە، ئەو تۆمارەش پابەندی دەكات بە داوای مۆڵەت لە حكومەتی عێراق لەشكركێسی بكات ئەویش نابێت لە ٥ كم زیاتر بێت. سەبارەت رەتكردنەوەی بەرپرسیارێتی لە هێرشەكەی دهۆك، وتەبیژی وەزارەتی دەرەوەی عیراق ڕایگەیاند:" دەوڵەتی عێراق پشتڕاستی دەكاتەوە ئەنقەرە لە پشت هێرشەكەوەیە، یەكەم هێرش نییە و زنجیرەیەك هێرشی بەردەوامە، نكۆڵیكردنی توركیا لە بونی بەرپرسیارێتی (گاڵتەیەكی ڕەشە) دیپلۆماسیەتی عێراق ئەمە قبوڵ ناكات". " عێراق چەندین بژاردەی هەیە بۆ‌ گەرەنتیكردنی  ئاسایش و سەروەری، ڕەنگە لەنێویاندا كاغەزی ئابووری هەبێت"، سەحاف وا دەڵێت.  

هاوڵاتی نوێنەری ڕێكخراوێكی نێودەوڵەتی زانیاری نوێ لەبارەی هێرشەكەی دوێنێی توركیا لە زاخۆ ئاشكرا دەكات و دەڵێت" توركیا بۆی ڕوون بۆوە كە گوندی پەرەخێ چۆڵناكرێت، سوپای توركیا تۆپخانەكانی فەرماندار كرد بۆ تۆپبارانكردن و بۆردوومانكردنی تا گوندنشینان گوندەكە بۆ سەربازەكانیان چۆڵبكەن".  كامەران عوسمان، نوێنەری ڕێكخراوی (CPT) نێودەوڵەتی دوایین زانیارییەكان لەبارەی هێرشەكەی دوێنێی توركیا لە قەزای زاخۆ ئاشكرا دەكات و دەڵێت" لە حوزەیرانی (٢٠٢٠)ەوە و لە چوارچێوەی ئۆپەراسیۆنەكانی چنگی ھەڵۆ و پڵنگدا، توركیا دوو بارەگای سەربازی لە چیاكانی خامتیر و گرێ كوخێ لە باكوری گوندەكە جێگیركردووە".  هەروەها ئاماژەی بەوەشكردووە، ئامادەیی سەربازی توركیا و ھەبوونی قەرەقول لەو ناوچەیەدا بونەتە ھۆی چۆڵبوونی تەواوی گوندەكانی دەوروبەری پەرەخێ، لە ناویاندا گوندەكانی "دەشتە تەخ، شوشێ، سینۆمە، قەسرۆك، جوومە، ستەبلان، بھێرێ، شرانش-ئیسلام، شرانش-كریستیان و كەلوك" و لەكۆی ١١ گوندی ناوچەكە تەنیا دانیشتوانی پەرەخێ گوندەكەیان چۆڵنەكردووە و تۆپ و تەیارە و دوكەڵ نەیتوانیوە ھەواری باب و باپیرانیان پێ چۆڵبكات. " ساڵی پار سەربازانی توركیا لە بارەگا تازەكانیانەوە ھاتنە خوارەوە بۆ ناو گوندی پەرەخێ و ماڵ بە ماڵ ئاگاداریان پێدان بۆ جێھێشتنی گوندەكەیان، گوندنشینان بە تێكڕا بڕیاریاندا بە مانەوەیان لە گوندەكەیاندا ڕێگری لە پێشڕەوی خاكڕەوی توركیا بكەن بۆ ناو خاكی ھەرێمی كوردستان، چونكە دڵنیابوون كە ئەگەر توركیا بێتە گوندەكەوە ئەوا ھەرگیز جێی ناھێڵێت و گوندەكەیان وەك سەدان گوندی تری سەر سنور دەكات بە گۆڕەپانی شەڕ"، كامەران وا دەڵێت. هاوكات ئەوەشی دووپاتكردووەتەوە كە لەدوای ئەوەی كە توركیا بۆی ڕوون بۆوە كە گوندەكە چۆڵناكرێت، سوپای توركیا تۆپخانەكانی فەرماندار كرد بۆ تۆپبارانكردن و بۆردوومانكردنی دەوروبەری گوندەكە بە ئامانجی ئەوەی گوندنشینان گوندەكە بۆ سەربازەكانیان چۆڵبكەن، تا ئەوە بوو لە ١٥ی حوزەیرانی ئەم ساڵدا بۆ یەكەمجار توركیا ناوەڕاستی گوندەكەی تۆپباران كرد و نەزیر عومەری جوتیار و محەمەدی كوڕی بەسەختی برینداركرد، وتیشی:" ئەم ڕووداوە نەك نەبووە ھۆی چۆڵكردنی گوندەكە، بەڵكو خەڵكی گوندەكە بۆ ھاوینی ئەم ساڵ چەند ناوچەیەكی زیاتری گەشتیاریان لە گوندەكەیاندا دروستكرد و میوانداری و خانەخوێیەتی كورد و عەرەب و بیانیان دەكرد. كامەران عوسمان ئەوەشی دووپاتكردووەتەوە كە لە ڕووداوەكەی ٢٠ی تەمووزدا، توركیا لە سەبازگەی خاتیرێ-وە بە چوار تۆپ وەڵامی بەرگریكردن و مانەوەی مەدەنیانەی گوندنشینانی پەرەخێ'ی دایەوە و ڕقی دوو ساڵەی خۆی بەسەر گوندنشینان پەرەخێ و میوانەكانی ئەو گوندەدا ڕشت. "توركیا بەم تۆپبارانە ویستی تەواوی گوندەكە لە ھاوڵاتیانی چۆڵبكات. لەدوای شەھیدبوونی ٩ ھاوڵاتی مەدەنی و برینداربوونی ٢٣ ھاوڵاتی مەدەنی تر، ھەم بۆ یاوەریكردنی بریندارەكان و ھەمیش بۆ خۆپاراستن لە ئەگەری بۆردوومانی تر، تەواوی  دانیشتوانی گوندی پەرەخێ، پاشنیوەڕۆی دوێنێ ڕوویانكردە زاخۆ و گوندەكەیان بەجێھێشت". ئەوەشی روونكردووەتەوە كە" درەنگانێكی دوێنێ شەویش، تا دوانیوەڕۆی ئەمڕۆ، بۆ ڕێگریكردنی لە خواستی توركیا لە ھاتنە خوارەوەی بۆ ناو گوندەكە، گوندنشینان پۆل پۆل گەڕانەوە بۆ زێدی خۆیان".  

شەنای فاتیح سەرەڕای گرانبوونی نرخی سوتەمەنی بازرگانی، حكومەتی هەرێم ئامادە نییە كوالێتی بەنزینە 800 دینارەكەش چارەسەر بكات و شۆفێران ئۆكتان دەكەنە تەنكی ئوتومبێلەكانیانەوە. لەئێستادا نرخی نەوتیخاو لەبازاڕەكانی جیهاندا بە 105 دۆلارەو بڕیار بووە نرخی بەنزینی نۆرماڵی بازرگانی بەپێی نرخی نەوتی خاو بێت، بۆ نموونە نرخی نەوت بە 105 دۆلار بێت، لیترێك بەنزینی نۆرماڵ بەهەزارو 50 دینار بێت، بەڵام نەبوونی چاودێری و بازاڕی بەرەڵا وای كردووە هیچ بەنزینخانەیەك نرخەكان كەمنەكاتەوە. لەئێستادا یەك لیتر نرخی بەنزینی بازرگانی بەم شێوەیەیە (بەنزینی سوپەر هەزارو 525 دینار، بەنزینی موحەسەن هەزارو 475 دینار، بەنزینی نۆرماڵ هەزارو 350 دینار) بەپێی ستانداری وەزارەتی سامانە سروشتییەكان دەبێت بەنزینی 800 دیناری ئۆكتانەكەی 92 كەمتر نەبێت و 690 دیناری ئۆكتانەكەی 90 كەمتر نەبێت، بەڵام بەنزینی 800 دینارییەكە لەئێستادا ئۆكتانەكەی 89 بۆ 90 و بەنزینی 690 دیناری ئۆكتانەكەی 86 بۆ 87 و تائێستا چارەسەر نەكراوە. وتەبێژی بەنزینخانەكانی سلێمانی: پارێزگای سلێمانی لەنرخ و كوالێتی بەنزیندا لەپارێزگاكانی دیكە باشترە بەهمەن شێخ قادر، وتەبێژی بەنزینخانەكانی سلێمانی لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتی وت: بەنزینی 800 دینارییەكە كە دێتە بەنزینخانەكانەوە سەرف دەبێت و نامێنێـت، لەبەرئەوەی نرخەكەی هەرزانە». هەروەها پێشیوابوو شۆفێران سوودیان لێبینیوە، بەڵام لەوەرزی هاویندا تووشی كێشە دەبنەوە و شۆفێران گلەیی خراپی كوالێـتی بەنزینەكە دەكەن. بەهمەن وتیشی:»پارێزگای سلێمانی لەنرخ و كوالێتی بەنزیندا لەپارێزگاكانی دیكە باشترە، بەردەوام نرخ لەسلێمانیدا هەرزانتر بووە و كوالێتییەكەشی باشترە» و ئەوەش ئەولەویەتی ئێمە بووە كە «قازانجێكی كەمتر بخەینە سەر نرخی بەنزینەكە بۆ ئەوەی هاووڵاتیان سودمەند ببن». سەبارەت بەنرخی بەنزینی بازرگانی»جیاوازی هەیە لەنرخەكەیدا لەهەولێرو سلێمانی و دهۆك، بەڵام كێشەكە ئەوەیە سوتەمەنی لەشوێنی سەرەكی سوتەمەنیەوە گرانەو كە بۆرسە روو لە دابەزین بێت بێگومان نرخ دادەبەزێـت».  شۆفێران گلەیی لەخراپی كوالێتیی بەنزینی 800 دیناری دەكەن و شۆفێرێكی تاكسیش دەڵێت: «كوالێتی ئەم بەنزینە هەتا بڵێی خراپە». كوالێتی ئەم بەنزینە هەمان ئەو كوالێتییە نییە كە وەزارەتی سامانە سروشتییەكان دایناوە بۆ هێنانی بەنزین لەدەرەوە،  ئەم كوالێتییە لەپشكنیندا ئۆكتانی كەمترە، وەزارەتی سامانە سروشتییەكان ئۆكتانی 92ی داناوە، بەڵام ئەم بەنزینە لە پشكنینەكاندا ئۆكتانی 90.5 دەردەچێت و لەعێراقدا لیترێك بەنزینی پشتیوانیكراو 450 دینارە، بەڵام لەهەرێمی كوردستاندا 800 دینارە. چالاك ئەحمەد شۆفێرێكی تاكسیە لەسلێمانی كە ماوەی 17 ساڵە ئەو كارە دەكات و لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتی وت:» ئەم بەنزینە بۆ تاكسی نرخەكەی زۆرباشە، بەڵام كوالێتیەكەی زۆرخراپە وتیشی:» تا تاكسی مۆدێلەكەی بەرزتربێت خراپی كوالێتی بەنزین كێشەی زیاتری بۆ دروستدەكات». «ئەگەر بێت و تاكسیەك ئیشی پێبكەیت و پڕی بكەیت لەبەنزین بەشی سێ‌ رۆژ دەكات، بۆ سەرە گرتنیش بەشێوەیەكی گشتی بیست خولەك بۆ نیو كاتژمێر دەخایەنێـت و هەندێ‌ كات قەرەباڵغە». خەلیل عەبدوڵا، ئوتومبێلێكی تایبەتی پێیەو لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتی وت:» بەنزینی 800 دینارییەكەم كردووەتە ئوتومبێلەكەو نەمتوانیوە تەبرید هەڵبكەم بەم چلەی هاوینە، ناچار پەنام بۆ كرینی تەنەرو ئۆكتان بردووەو بایی 12 هەزارم بۆ كڕیوە، ئەنجا دوای ئەوەش بایی 10 هەزار دینار بەنزینی سوپەرم تێكردووە تا باش بووە». هاوكات، خۆشەویست ئەحمەد كە پیشەی فیتەرە لەسلێمانی ئەوەی ئاشكرا كرد كە  رۆژانە بەشێكی زۆری شۆفێران سەردانیان دەكەن كەكێشەیان هەیە لە ئۆتۆمبێلەكانیاندا بەهۆی خراپی كوالێتی بەنزینەوە. «ئەم بەنزینە 800 دیناری و 690 دینارییە حكومییە هیچ بەكەڵك نایەت، چونكە هەمووی خڵتەیەو نەوتیشی تێكەڵە لەبەرئەوەی بەنزین دەبێت ئۆكتانی باش بێت، زۆربەی ئەو شۆفێرانەی دێنە لامان فیت پەمپیان ئەوەستێت، كێشە بۆ سەر بزوێنەری ئۆتۆمبێل دروستدەكات»، خۆشەویست ئەحمەد وای وت. لەدوو هەفتەی رابردوودا هێڤیدار ئەحمەد پەرلەمانتاری پارتی رایگەیاند كە «بەنزینە 800 دینارییەكە خراپەو گوناحە بەسەر خەڵكیدا دابەشدەكرێـت». تاساڵی 2019 نرخی بەنزین لەهەرێمی كوردستاندا 500 دینار بوو و ساڵی 2020 بەهۆی ڤایرۆسی كۆرۆناوە نرخەكەی زیاتر دابەزی، بەڵام ساڵی 2021 نرخی بەنزین بەرزبوونەوەی بەخۆیەوە بینی و نرخی لیترێك بەنزینی نۆرماڵا بوو بە 650 دینارو لەكۆتایی هەمان ساڵدا لیترێك بەنزینی نۆرماڵا نرخەكەی گەیشتە 950 دینار لەئێستاشدا نرخی لیترێك بەنزینی نۆرماڵ لەهەرێمی كوردستان 1350 دینارە، لیترێك بەنزینی نۆرماڵا لە بەغدا و كەركووك 450 دینارە.  وەزارەتی سامانە سروشتییەكانی حكومەتی هەرێمی كوردستان پاش بەرزبوونەوەی نرخی بەنزین و گلەیی و گازاندەی هاووڵاتیان، رۆژانە یەك ملیۆن لیتر بەنزینی 690 دیناری و دوو ملیۆن لیتر بەنزینی 800 دیناری لەلایەن كۆمپانیاكانی كارو قەیوانەوە بەرهەمدێت. سەرۆكی لیژنەی وزە لەئەنجومەنی پارێزگای هەولێر: بەنزینی هەرزان دەستكاری كوالێتیەكەی كراوە، بۆیە نرخی هەرزانە. نافیز ناوپردانی،سەرۆكی لیژنەی وزەو سامانە سروشتییەكان لەئەنجومەنی پارێزگای هەولێر لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتی وت:» كێشەی بەنزین ئەوەیە یەك سەرچاوە و یەك پاڵاوگە نییە، ئەو بەنزینەی كە دەگاتە سەر سنوور لەوێ‌ دەستكاری كوالێتییەكەی دەكرێ بۆ ئەوەی نرخەی هەرزان بێت و حكومەتیش چاوپۆشی لێدەكات لەبەر ئەوەی نرخەكەی هەرزانترە». هەروەها  وتیشی:» بەبێ‌ پشتگیری حكومەت بەنزین بەشێوەی بازرگانی بەهیچ شێوەیەك هەرزان نابێـت و پێویستە حكومەت و وەزارەتی سامانە سروشتییەكان پشتگیری پاڵاوگەكان بكات و بەنرخێكی زیاتر بیكڕێت و بەنرخێكی مەدعوم بیداتەوە بە بەنزینخانەكان». سەرۆكی لیژنەی وزە لەئەنجومەنی پارێزگای سلێمانی: ئەم بەنزینە 800 دیناریە بڕەكەی و  كوالێتییەكەی و نرخەكەشی جێی تێبینی ئێمەیە. كەریم عەلی، سەرۆكی لیژنەی وزەو سامانە سروشتییەكان لە ئەنجومەنی پارێزگای سلێمانی لەلێدوانێكدا بۆ هاوڵاتی باسی لەوەكرد كەئەم بابەتە بەشێوازێك قۆرغكاریەو تەنها بۆ دوو پاڵاوگە دانراوە لەكاتێكدا دەیان كۆمپانیاو پاڵاوگە لەهەرێمی كوردستاندا هەن،وتیشی:» بەداخەوە ئەم بەنزینە نەبووە جێی متمانەی هاووڵاتیان، بۆیە كاریگەرییەكی ئەوتۆشی لەسەر بازاڕی بەنزین نەبوو». سەبارەت بەنرخی بەنزین كەریم عەلی وتی: ئێمە وەك ئەنجومەنی پارێزگای سلێمانی «پێشنیازمان كردووە كە نرخەكەی داببەزێنرێت و بڕەكەی زیاد بكرێـت و كوالێتییەكەشی باش بكرێت و بەلایەنی كەمەوە نرخی بەنزین ببێتە 500 بۆ 550 دینار بۆ ئەوەی هاووڵاتیان سودمەند بن، بەڵام تائێستا وەڵامنەدراوینەتەوە. جێگری سەرۆكی لیژنەی وزە لەئەنجومەنی پارێزگای دهۆك: كێشەی خراپی كوالێتی بەنزین لەئۆكتانەكەیدایە ایشخان ملكون سركیس، جێگری سەرۆكی لیژنەی وزەو سامانە سروشتییەكان لە ئەنجومەنی پارێزگای دهۆك لەلێدوانێدا بەهاوڵاتی وت:»كوالێتی بەنزینە 800 دیناریەكە گلەیی زۆری لەسەر هەیە كەكوالێتییەكەی خراپەو كێشە بۆ فیت پەمپی ئۆتۆمبێل دروستدەكات».

هاوڵاتی مستەفا كازمی سەرۆكی حكومەتی عێراق و وەزیری بەرگری لە فرۆكەخانەی بەغدا پێشوازیان لە تەرمی ئەو نۆ قوربانییە كرد كە بەهۆی تۆپبارانی توركیاوە لە سنوری زاخۆ گیانیان لەدەستدا. تەرمی ئەو نۆهاوڵاتییە بە ڕەچەڵك عەرەبەی كە لە هێرشە خوێناوییەكەی دوێنێی دەوڵەتی توركیادا گیانیان لەدەستدا گەیشتنە فڕۆكەخانەی بەغدا و لە مەراسیمێكدا لەلایەن بەرپرسانی باڵای حكومەتی عێراقەوە پێشوازییان لێكرا. لە فڕۆكەخانەی بەغدا، مستەفا كازمی، سەرۆك وەزیرانی عێراق و جومعە عیناد، وەزیری بەرگری عێراق و بەشێك لە بەرپرسانی حكومی و كەسوكاری قوربانییەكان پێشوازی لە تەرمی قوربانییانی هێرشە خوێناوییەكەی سوپای توركیا كرد. ئەو نۆ هاوڵاتییەی لە هێرشە خوێناوییەكەی دوێیی توركیادا لە سنوری زاخۆ گیانیان لەدەستدا، حەوتیان خەڵكی پارێزگای بەغدان و دوانیشیان خەڵكی پارێزگای كەربەلان. دوێنێ چوارشەممە سوپای توركیا تۆپبارانی گوندی پەرەخی لە سنووری زاخۆ كرد و بەهۆیەوە نۆ گەشتیار گیانیان لەدەستدا و 23ی دیكەش بریندار بوون، كە سەرجەمیان لە نەتەوەی عەرەب بوون و خەڵكی ناوەڕاست و خوارووی عێراقن.

هاوڵاتی ملازم عومەر لە روونكردنەوەیدا كە دەیان بەڵگەی لەگەڵدایە ئاماژە بەوە دەدات كە پەیوەندییەكانی مام جەلال و كاك نەوشیروان لەگەڵ شەهید دكتۆر قاسملۆ لە لوتكەدا بووەو دەشڵێت:"مام جەلال و شەهید دکتۆر قاسملۆ پێکەوە سەرپەرشتی شەڕەکانیان دەکرد". دەقی روونکردنەوەی ملازم عومەر: روونکردنەوەیەک لە(ملازم عومەر)ـەوە لەبارەی پەیوەندییەکانی (دکتۆر قاسملو) و (مام جەلال و کاک نەوشیروان) ملازم عومەر   لەسایتی ئاوێنه بابەتێکم خوێندەوە لەسەر خوالێخۆشبوان (مام جەلال و کاک نەوشیروان) کە گوایە دەستیان هەبووە لە تیرۆرکردنی (شەهید قاسملو) و هاوڕێکانی دا.  بەر لەهەموو شت، پێم ناخۆشبوو لەسایتی ئاوێنە کە خاوەنی رێزو جێگەی متمانەی خەڵکە، ئەو هەواڵە چەواشەکەرە بڵاوبێتەوە. بابەتەکە سەرلەبەری ناڕاستەو بەندە وەک شایەتحاڵێکی ئەو مێژووە بەئەرکی خۆمی ئەزانم روونکردنەوەی لەسەر بدەم.  لەدڵمەوە خەفەتبارم کە (مام جەلال و کاک نەوشیروان) لەژیاندا نەماون، هەتا بەرگری لەخۆیان بکەن و بەبەڵگەی زیندوو وەڵامی ئەو تۆمەتە ناڕەوایانە بدەنەوە. من بەئەرکی ئەخلاقی و ویژدانی خۆمی دەزانم کەوەک شایەتحاڵێک و وەک ئەوەی ئاگاداری رووداوەکەم، لەڕێی ئەم روونکردنەوەیەوە وەڵامی ئەو هەواڵە ناڕاست و هەڵبەستراوە بدەمەوە بۆ مێژوو.  مام جەلال و کاک نەوشیروان و بەندە هاوڕێی زۆر نزیکی شەهید دکتۆر قاسملو بووین. بەندە زۆر سەرسام بووم بەتوانا و زیرەکی و لێهاتوویی دکتۆر قاسملو کە دکتۆرای لەزانستی ئابوریدا هەبوو، بەڵام شارەزایی لەزۆربەی بوارەکاندا هەبوو، بەتایبەتی ئەدەب و هونەری کوردی. پەیوەندیمان بە جۆرێک بوو، کە ساڵی ١٩٨٥ لەسەر ناکۆکی و کێشە ناوخۆییەکانی یەکێتی، بەندە دەستملەکارکێشایەوە، بەڕێز مام جەلال دکتۆر قاسملوی راسپاردبوو کە قسەم لەگەڵدا بکات بۆ کارکردنەوە لەگەڵ یەکێتی.  لەکۆتایی ساڵی ١٩٨٢دا، کە هێرشی گەورە کرایە سەر حزبی دیموکرات و کۆمەڵەی ئێران، لەحزبی دیموکرات، مامۆستا عبداللەی حەسەن زادە، کە ئەندامی مەکتەبی سیاسی حزبی دیموکراتی ئێران بوو هات بۆ لامان بۆ ناوزەنگ، داوای یارمەتی و هێزی لێکردین، خوالێخۆشبوان مام جەلال و کاک نەوشیروان و بەندە وەکو بەرپرسی مەکتەبی عەسکەری لەگەڵیدا کۆبووینەوە.  راستەوخۆ مام جەلال فەرمانیدا کە هێز کۆبکەینەوەو بەندە وەکو بەرپرسی هێزەکانی یەکێتی چووم بۆ هاوکاری حزبی دیموکراتی ئێران و کۆمەڵەی زەحمەتکێشانی کوردستانی ئێران. بەهێزێکی دوو هەزار کەسی بەشداری شەڕەکانمان کرد. ئەو بەڕێزانەی کە لەناو حزبی دیموکراتی ئێران و کۆمەڵەی زەحمەتکێشانی کوردستانی ئێران کە لەژیاندا ماون، شایەتحاڵی ئەو رووداوەن. تەنانەت کە شەڕەکان توند بوون، مام جەلال هاتە دیوی کوردستانی ئێران لەگەڵ شەهید دکتۆر قاسملۆ پێکەوە سەرپەرشتی شەڕەکانیان دەکرد. سەبارەت بەشەهیدکردنی (دکتۆر قاسملۆ) لە ساڵی ١٩٨٩ دوای ئەنفالەکان، ئەو زەمەنە (کاک نەوشیروان) لە دەرەوەی وڵات بوو؛ هیچ ئاگای لەگفتوگۆی حزبی دیموکراتی ئێران نەبوو. (کاک نەوشیروان) ئەوکات لەفەرەنسا بوو. (شەهید قاسملو) لە پاریس کاک نەوشیروانی دیبو و پێی وتبوو ماوەیەک لە پاریس بمێنەرەوە لەڕێگەی (دکتۆر کەنداڵ)ەوە ئیقامەی فەرەنسات بۆ وەردەگرم. واتە کاک نەوشیروان دووربوو لەگفتوگۆکانی نێوان دەوڵەتی ئێران و دیموکرات. بەرێز (مام جەلال) لەسەر داوای دەوڵەتی ئێران کەوتە نێوان دەوڵەت و حزبی دیموکراتی ئێرانەوە. جەولەی یەکەمی گفتوگۆکەیان لەڤێنای پایتەختی نەمسا لەماڵی (کاک خەبات کەریم مەعروف) دەستی پێکرد؛ مام جالال، کاک خەبات و چەند کادرێکی ئەو زەمانەی (ی.ن.ک) راسپارد لە چەند ژوورێک دانیشن بە دەمانچەوە بۆ پاراستنی (دکتۆر قاسملو)  کاتێک (مام جالال) گەڕایەوە بۆ کوردستان، ئەو زەمانە لە قاسمە رەش بووین لەسەر سنوری عێراق و ئێران، باسی گفتوگۆکانی بۆ مەکتەبی سیاسی گێڕایەوە؛ مام جەلال وتی وەفدی ئێرانی گەڕاونەتەوە بۆ ئێران بۆ ئەوەی ئەنجامی گفتوگۆکانیان بە بەرپرسانی سەروو خۆیان بڵێن. دوای ئەوە، (مام جالال) لە رێگەی ئێرانەوە بەنیازی سەفەربوو بۆ دەرەوەی وڵات. (مام جەلال) پێش رۆشتنی بۆ ئێران، نامەی بۆ (د.قاسملو) نووسی کە ئەو زەمەنە بارەگاکانیان لە بناری قەندیل بوو، بۆی نوسیبوو لە تاران بەرپرسانی ئێرانی دەبینم و قسەیان لەگەڵ دەکەم لەسەر دانیشتنی دووهەمی گفتوگۆکانی نێوان ئێوەو نوێنەرانی دەوڵەتی ئێران کەی و لەکوێ دەستپێبکاتەوە. بۆ (دکتۆر قاسملۆ)ی نووسیبو، کات و شوێنی کۆبوونەوەکە بەبروسکە بۆ (ملازم عومەر) دەنێرم و ئەویش بە نامە جەنابتی لێئاگاداردەکاتەوە. نوسینگەی تارانی (ی.ن.ک) جیهازی راکاڵی لێبو. دوای ماوەیەک لە سەفەرەکەی، (مام جەلال) بروسکەی بۆ کردم، نوسیبووی کە وا ئێرانیەکان (بە تایبەت سوپای پاسداران کە سەرقاڵی گفتوگۆکان بوون) وتوویانە هەرکات بەتەواوی گەیشتینە رێکەوتن، ئەوکات دەیخەینە بەردەست (ئیمام خومەینی)؛ کە ئەو فتوای لەسەردا ئیتر ئیتڵاعات و هیچ لایەنێک ناتوانن لە د‌ژی بوەستنەوە. پاش ماوەیەک، سوپای پاسداران بە مام جەلالیان وتبوو کە هەندێک کادری یەکێتی لەشاری سەردەشت بڵاویان کردۆتەوە کە وا حزبی دیموکراتی ئێران بەنێوەندگیری (ی.ن.ک) خەریکن لەگەڵ دەوڵەتی ئێران رێکدەکەون؛ ئیتڵاعات پێیان زانیوەو کارەکەیان لێتێکداوین، ئێستا هیچ ئامادەییەکمان نییە بۆ دانیشتنی گەڕی دووهەم. مام جەلال بە بروسکە ئەمانەی بە من گەیاند، تەنانەت وتی ئەمەش بۆ د.قاسملو بنووسە کە ئێرانیەکان بەڕاستیانە، یان دەیانەوێ ئێمە (واتە مام جەلال و ی.ن.ک) لە دانوستانەکان دوورخەنەوە. من هەموو پەیامەکەی (مام جەلال)م بەنامە وەک خۆی بۆ (د.قاسملو) نارد. دوایی دەرکەوت ئێرانیەکان بە (د.قاسملو)یان راگەیاندبوو کە ئێمە سوپاسی (ی.ن.ک) و مام جەلال دەکەین کە ئێمەیان بەیەک گەیاند؛ بەڵام ئێمە هەردوولامان ئێرانین و پێویستمان بە نێوەندگیری نەماوە. پێشبینیەکەی مام جەلال راست دەرچوو کە وا ئێرانیەکان ویستوویانە مام جەلال و (ی.ن.ک) لە نێوەندگیری دوورخەنەوە، بۆ ئەوەی بتوانن بەئاسانی پیلانی تیرۆرکردنی (د.قاسملو) جێبەجێبکەن.  دەرکەوت جەولەی دووهەمی دانیشتنەکەیان بەبێ ئاگاداری مام جەلال و یەکێتی، لەماڵی (شەهید فازیلی مەلا مەحمود) بوو، جگە لە (د.قاسملو، و د.فازیل)، ئەندامێکی کۆمیتەی ناوەندی حزبی دیموکراتیشیان شەهید کردو چوونە ڕیزی شەهیدانی کوردو کوردستانەوە. بەداخەوە شەهیدبوونی دکتۆر قاسملو گورزێکی کوشندەی لە خەبات و تێکۆشانی گەلی کورد لە ناوچەکە و بەتایبەتی یەکێتی دا لەو سەردەمەدا.  پاش شەهیدکردنی دکتۆر قاسملۆ، خێزانەکەی کە خەڵکی چیک بوو، دوو کچیشی لێی هەبوو، لە دادگا شایەتیدا و وتی کە وەسیەتی بۆ ئێمە کردووە کە ئەو پارانەی لە بانک هەیەتی، هی خۆی نیە، هی حزبی دیموکراتەو دەبێت تەسلیمی حزب بکرێتەوە. تەنانەت کتێبخانەکەی خۆیشی لە وەسێتنامەکەیدا پێشکەشی حزی دیموکرات کردبوو.  درود بۆ گیانی پاکی شەهید قاسملوو شەرەفکەندی و سەرجەم شەهیدانی کوردستان.  

هاوڵاتی كۆمیتەی پەیوەندییەكانی دەرەوەی كەجەكە كۆمەڵكوژی زاخۆی شەرمەزار كرد و دەشڵێت: ئێمە وەك بزووتنەوە و گەل بەڵێن دەدەین كە تۆڵەی ئەو كۆمەڵكوژییە لە كۆماری تورك بكەینەوە. ئەمڕۆ پێنجشەممە 21ی تەموزی 2022، كۆمیتەی پەیوەندییەكانی دەرەوەی كۆما جڤاكێن كوردستان(كەجەكە) بەیاننامەیەكی لەبارەی كۆمەڵكوژییەی دوێنیی دەوڵەتی توركیا لە سنووری زاخۆ بڵاوكردەوە. دەقی راگەیەندراوی كەجەكە:  لە ٢٠ی تەمموزی ٢٠٢٢ دەوڵەتی توركی فاشیست و داگیركەر بە هاوكاری پەدەكە هێرشە داگیركارییەكانی لە باشوری كوردستان بێ پسانەوە بەردەوام كرد، دوێنێ دوانیوەڕۆ سوپای تورك لە گوندی پەرەخی هەرێمی دەركاری زاخۆ بە تۆپ گەشتیارانی عەرەبی بۆردوومان دەكرد، لە بۆردوومانەكەدا كە لەلایەن سوپای توركی داگیركەرەوە ئەنجامدرا، نۆ گەشتیار ژیانیان لەدەستدا و ٢٣ كەسیش برینداربوون، لە ماوەی حەوت مانگی ڕابردوودا بە هۆی هێرشەكانی دەوڵەتی توركی فاشیستەوە ٢٨ مەدەنی بە بێ دادگایی و بە ناڕەوا كوژراون. دەوڵەتی توركی فاشیست و پاكتاوكەر لە باشوری كوردستان، ڕۆژئاوا و باكووری كوردستان سیاسەتی پاكتاوكاریی كە لە هیچ پاكتاوكارییەك ناچن بەسەر گەلی كورددا دەهێنێت، كۆماری توركی فاشیستی پاكتاوكەر لە نەتەوەیەكگرتووەكان، ئەمریكا، ناتۆ، یەكێتی ئەوروپا و پشتیوانی هەرێمی و هاوكارە كوردەكان پشتگیری و پاڵپشتی وەردەگرێت، لە سیاسیەتەكانیدا سنوورەكان ناناسێت، لەگەڵ مەدەنی و گەریلاكان ژینگەی كوردستانیش لە ناو دەبات، دەیسوتێنێت و لەبەریەك هەڵیدەوەشێنێتەوە”. كۆماری تورك بەرامبەر بە گەریلا لە زاپ، ئاڤاشین و مەتینا زیانی گیانی گەورە و مێژوویی دەكات، بە بۆمبی ئەتۆمی تاكتیكی ، چەكی تەرمۆباریك و چەكی كیمیایی كە دەكەونە چوارچێوەی تاوان و قەدەغە بەكاردەهێنێت، چەپەڵیی شەڕی ئاكەپە-مەهەپە كە وێڕای ئەوەی ئەنجام بەدەستناهێنێت لە شەنگال، مەخمور، كونەماسی، كەلار، رۆژئاوا، موسڵ، سلێمانی و دوایین جاریش لە زاخۆ دەیان مرۆڤی ئێمەی كوشت و بە دەیانیشی بریندار كرد. بێدەنگیی حكومەتی عێراق و باشووری كوردستان ڕەوایەتیی بەو هێرشانە دەدات، دەبێت لە دژی هێرشە لە ڕادەبەدەرەكانی توركیا بۆ سەر عێراق و سووریا، نەتەوەیەكگرتووەكان، ئەمریكا، یەكێتی ئەوروپا و هێزە نێونەتەوەییەكان خاوەنی هەڵوێست بن، نەبنە هاوكاری تاوانەكانی شەڕی كۆماری تورك. دەبێت ئامانجی سەرەكی ئەوە بێت، رژێمی فاشیست بە خەیاڵی نیوعوسمانی كە هەموو ناوچەكە لە ناو خوێندا دەهێڵێتەوە، ڕابگیرێت، دەبێت هەموو تواناكانی ناوچەكە ئەوە بزانن، تا فاشیزمی تورك بێكاریگەر نەكرێت، تێنەپەڕێنرێت رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و جیهانیش ئارامی بە خۆیەوە نابینێت. داواش لە گەل و دۆستانی كورد دەكات، كە لە دژی ئەو هێرشە جارێكی تر هەڵوێست و چالاكی خۆیان لە ئاستی هەرە رێكخراو و بەرز نیشان بدەن و دەڵێن: ئێمە ئەو مرۆڤانەی خۆمان كە شەهیدبوون بە رێزەوە بە بیردەهێنینەوە، هیوای چاكبوونەوە خێرا بۆ بریندارەكان دەخوازین، وەك بزوتنەوە و گەل بەڵێن دەدەین كە تۆڵەی ئەو كۆمەڵكوژییە لە كۆماری تورك بكەینەوە.  

هاوڵاتی سكرتێری گشتیی كۆمكاری عەرەبی ئیدانەی بۆردومانی سوپای توركیا لە زاخۆ دەكات و پشگیریی عێراق دەكات لە ڕەتكردنەوە و ئیدانەكردنی دەستدرێژییەكانی ئەنقەرە. ئەمڕۆ پێنجشەممە 21ی تەموزی 2022، جەمال ڕەشید، وتەبێژی فەرمیی ئەحمەد ئەبو غەیس، سكرتێری گشتیی كۆمكاری عەرەبیی لە بەیاننامەیەكدا ڕایگەیاند:" ئێمە بەهەموو شێوەیەك دەستدرێژیی توركیا بۆ سەر سەروەریی عێراق ڕەتدەكەینەوە، كە  پێشێێلكارییەكی ڕوونە بۆ سەر یاسای نێودەوڵەتیی بنەماكانی دراوسێیەتیی باش". هەروەها راشیگەیاند:" كۆمكاریی عەرەبیی پشگیریی عێراق دەكات لە ڕەتكردنەوە و ئیدانەكردنی دەستدرێژییەكانی توركیا". هاوكات داوا لە توركیا دەكات دووبارە پەیوەندییەكانی ڕێكبخاتەوە لەگەڵ عێراق لەسەر بنەمای دراوسێیەتیی باش بپارێزێت.  

هاوڵاتی سەرۆكی هەرێمی كوردستان لە فڕۆكەخانەی نێودەوڵەتی هەولێر باوەش و هاوخەمی خۆی بۆ كەسوكاری گیان لەدەستدانی نۆ گەشتیارەكەی زاخۆ دەردەبڕێت كە بەهۆی بۆردومانەكانی سوپای توركیا بونە قوربانی. نیوەڕۆی ئەمڕۆ پێنجشەممە 21ی تەموزی 2022، لەكاتی ناردنەوەی تەرمی نۆ گەشتیارەكەی عێراق كە لەبۆردومانەكانی سوپای توركیا لە گوندی پەرخەی سەر بە ئیدارەی زاخۆ گیانیان لەدەستدا، نێچیرڤان بارزانی سەرۆكی هەرێمی كوردستان تاجە گوڵینەی خستە سەر قوربانیانی رووداوەكە. هاوكات، سەرۆكی هەرێمی كوردستان باوەش و هاوخەمی خۆی بۆ كەسوكاری ئەو 9 كەسەی گیانیان لەدەستداوە دەربڕی.  

هاوڵاتی توركیا لەئەمڕۆ پێنجشەممەوە بۆ كاتێكی نادیار سەرجەم بنكەكانی ڤیزای لەسەرتاسەری عێراق داخست.

هاوڵاتی 99 ئەندامی پەرلەمانی عێراق لە یاداشتێكدا داوا لە سەرۆكایەتی پەرلەمان دەكەن لەبارەی بۆردومانەكەی سوپای توركیا لە زاخۆ  كازمی و وەزیری بەرگری بانگێشت بكرێن. هادی سەلامی، پەرلەمانتاری سەربەخۆ لە ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق لیستێک لەناوى پەرلەمانتارانى بڵاوکردەوە، کە واژۆى 99 پەرلەمانتارى لەسەرە و تێیدا داوایان لە محەمەد حەلبووسى، سەرۆکی پەرلەمانی عێراق کردووە، دانیشتنێکى پەرلەمان لەبارەى کۆمەڵکوژییەکەی دوێنێى دەوڵەتى داگیرکەرى تورک لە زاخۆ ئەنجام بدات. ئەو پەرلەمانتارانە دەڵێن: داوا دەکەین لە کۆبونەوەکەى پەرلەمانی عێراقدا مستەفا کازمى سەرۆکی حکومەتى عێراق و فەرماندەی هێزە چەکدارەکان و وەزیری بەرگریی بەشداربن. جێگەى ئاماژەیە، دوێنێ دەوڵەتى تورکيا تۆپبارانى گوندى پەرەخى لە سنوورى زاخۆ کرد و بەهۆیەوە نۆ گەشتیار گیانیان لەدەستدا و 26ی دیکەش بریندار بوون، کە سەرجەمیان لە نەتەوەی عەرەب بوون و خەڵکی ناوەڕاست و خوارووی عێراقن.  ناوى پەرلەمانتارانەش بەمشێوەیەیە:- هادی سەلامی محەممەد شياع سودانی ئيڤان فایەق جەبرۆ عەدنان جابری سۆران عومەر سەعيد باسم خەشان عەلی عەبدولستار مەشكور كازم فەياز             مەديحە موسوی نيسان زائر كاروان عەلی ياروەيس حەيدەر سەلامی دورەيد جەميل بەيدء خضر سەلمان ئەسوان كلدانی فارووق حەنا عەتۆ ئيمان عەبدولڕەزاق محەممەد  مستەفا خەليل كەرعاوی هەرێم کەمال ئاغا سۆزان مەنسور کەریم کەریم شکوور کوردە عومەر سەباح حەبيب  غەريب ئەحمەد عەلی شداد فارس نەرمين مەعرووف غەفوور سروه عەبدولواحید رونزی زياد سيدۆ بەدريە حوسێن عەزيز موەفەق حوسێن قادر ئەمير كامیل مەعموری رێبوار ئەوڕەحمان وەستا ساڵح مستەفا سەنەد موحسین عەلی ئەكبەر عەتوان عەتوانی ئەحمەد جبووری موسەننا ئەمين سوهيلە سوڵتانی ڤيان عەبدولعزيز دارا سێكانيانی ياسين عامری عەلی موسەوی سەردی نايف محياوی باسم نغيمش غرێباوی جەمال كۆچەر غەريب ئەحمەد مستەفا حەيدر موتێری حوسێن سەعبری ياسر حوسێنی نیداء كرێتی حوسێن حەبيب محەممەد حەسەن رازی زەهرە بجاری خەليل غازی دۆسكی كاڤين سەعيد محەممەد ئەڤين سەليم نووری زۆزان عەلی ساڵح عومەر ساڵح عومەر سەگڤان يوسف بەشار سندی دیلان غەفوور ساڵح فیراس مەسلماوی ڤيان دەخيل سەعيد مونا محەممەد خەڵەف بوشرا قەيسی شێروان دووبەردانی نەهلە ئەفەندی ئومێد محەممەد ئەحمەد توعمە لهێبی خالید سەليم رێكانی ياسر هاشم حوسێنی محەممەد جاسم محەممەد عەلی خەفاجی زوهێر شەهيد عەبدوڵڵا حەسوون فەتلاوی مونتەها عەبدولوهاب فازڵ مەنال موسوی نفوز حوسێن موسەوی زياء هندی ئەحمەد جەواد مازی سائیب خەڵەف حجامی فاتن قەرەغولی ئەحمەد جەواد مازی كیفاح سودانی فاتیمە عيساوی ئەحمەد شەرمانی كامیل عەنيد موحسین شەعۆ هودا سامر نوور نافیع جلێحاوی عەلا روكابی فەلاح هیلالی حوسێن يەساری ئیبتیسام هیلالی شێخ سائیر جبووری محەممەد زيانی حوسێن نیعمه بەتات شوان محەممەد رۆستەم موەفەق شەهاب پاشا چرۆ حەمەشەريف عەبدوڵڵا ماجد شنگالی حەيدەر تاریق شەمخی