ڤیدیۆ.. لەیلا زانا، گەیشتە یاریگای ئامەد سپۆر بزانە چۆن پێشوازیی لێدەکەن

هاوڵاتی خۆپیشاندان و ناڕەزایەتییەکانی رۆژهەڵاتی کوردستان و ئێران 78 رۆژە بەردەوامە و بە پێی ئامارەکانیش تا ئێستا نزیکەی 470 کەس لەو ناڕەزایەتیانەدا گیانیان لەدەست داوە. شەوی رابردو لە شاری قورەوە و چەند شارێکی دیکەی رۆژهەڵاتی کوردستان ناڕەزایەتیی بەڕێوەچو و لە پارێزگای سیستان و بەلوچستانیش ناڕەزایەتییەکان بەردەوام بون. لە لایەکەی دیکەوە هاوڵاتییەکی دانیشتوی سنە کە پێشتر بە گوێز و شیرینی پێشوازیی لە ئیبراهیم رەئیسی، سەرۆک کۆماری ئێران کردبوە، داوای لێبوردنی لە خەڵکی کوردستان و کەسوکاری کوژراوانی ناڕەزایەتییەکان کرد. بە پیێ ئامارەکان تا 77 رۆژ ناڕەزایەتییەکان لە رۆژهەڵاتی کوردستان لانیکەم 114 کەس کوژراون هاوکات لە ژمارەی کوژراوانی سەرتاسەری ئێران گەیشتوەتە 469 کەس.

نیگار عومەر حكومەتی هەرێمی كوردستان تائێستا لەسنوری  گەرمیان هیچ بەنداوێكی ستراتیژی دروستنەكردووە، ئەو بەنداوانەش كەكراون  بەنداوی بچووكن و بەگوێرەی پێویستی ناوچكە نین تا بتوانرێت سود لەسەرچاوەی ئاوی باران وەربگیرت و پارێزگاری لەئاوی سەرزەوی و ژێرزەوی بكات، تائێستا دوو بەنداو دروستكراون كەئەوانیش ئاوەسپی و  بەنداوی باوەشاسوارە، بەنداوی باوەنور كە بەبەنداوێكی گەورە وەسفدەكرێت تەنها لەسەدا پێنجی كارەكانی تەواوكراوەو ماوەی هەشت ساڵیشە كاركردن تیایدا راگیراوە، 10 پۆند لەسنورەكە بۆ كۆكردنەوەی ئاو دروستكراوەو شارەزایەكی دەرامەتی ئاویش دەڵێت: حكومەت كارە سەرەكییەكەی خۆی لەبواری ئاودا بیرچووەتە كە دروستكردنی بەنداوە، ئێستا پۆند دروستدەكات، ئەوە لەكاتێكدایە كەمئاوی و وشەكەساڵی هەڕەشەیەكی جدییە لەسەر ناوچەكە. لەسنوری گەرمیاندا لەساڵی 2013ەوە بڕیاری دروستكردنی بەنداوی باوەنور دەرچووەو تەنها پێنج لەسەدی كارەكانی كراو لەساڵی 2014ەوە كاركردن تێیدا راگیراوە، جگە لەم بەنداوە بەنداوی خۆرنەوازانە كەدەكەوێتە سنوری ناوچەی داودەو نزیكە لەتەواوبوون پێنج لەسەدی كاركانی ماوە تەواوبكرێت، بڕی بودجەی تەرخانكراو بۆ پرۆژەكەش 244 ملیار دینارەو بەبەنداوێكی گرنگ و ستراتیژی دادەنرێت بۆ سنورەكە. بەنداوی بەردەسور كە بەیەكێک لە بەنداوە ستراتیجیەكان دادەنرێت بۆ گەرمیان نەخشەو پلانی كاری بۆ داڕێژراو رەوانەی ئەنجومەنی وەزران كراو هێشتا نەچووەتە بواری جێبەجێكردنەوە. موئەیەد ئەحمەد، بەڕێوبەری ئاودێری گەرمیان بەهاوڵاتی راگەیاند:» لەگەرمیاندا لەئێستادا 10 پۆند ئاوی تێدایە كە سێ دانەیان لەسەر ئەركی رێكخراوەكان دروستكراوە  لەسنوری گوندەكان كە شەش دانەیان دەكەوێتە سنوری ناحیەی قۆرەتووەوە،  كاركردن لە سێ پۆندی دیكەدا بەردەوامەو چاوەڕوان دەكرێت لەم نزیكانەدا تەواو بكرێت». وتیشی: « ئەم دە پۆندە توانای كۆكرنەوەی دوو ملیۆن مەترسێجا ئاوی هەیە هەر پۆندێك نزیكەی 150 بۆ 500 مەترسێجا ئاو كۆدەكاتەوە هەر پۆندێك نزیكەی ملیارێك دیناری دەوێ بۆ دروستكردنی». بەڕێوەبەری ئاودێری گەرمیان دەڵێت:» داوامان كردووە 14 پۆندی دیكە دروستبكرێت، ئەم پۆندانەش بەزۆری  دەكەونە سنوری قەزای كفرییەوە كە دەزانین گوندەكانی ئەو سنورەكە وشك و بێئاون، ئەم پۆندانە سودێكی باشی هەیە بۆ ئەو گوندانەی كە دانیشتوانەكانیان بەهۆی وشكەساڵی و بێئاوی ناچاری كۆچكردن بوون و بەم هەنگاوە گوندەكان لەچۆڵبوون دەپارێزێت». عەدنان عەلی بەڕێوەبەری ناحیەی باوەنور بۆ هاوڵاتی دواو دەڵێت: « بەنداوی باوەنور لەساڵی 2013 بڕیاری دروستكردنی دراوەو لەسەدا شەشی كارەكانی تەواوبووەو لەساڵی 2014وە  كاركردن لەپرۆژەكەدا  راگیراوەو هەندێ كات ناوبەناو كەپارە خەرج كرابێت كاری تێداكراوەو ئێستا بەتەواوەتی كاركردن تێیدا راگیراوە، بڕی بودجەی تەرخان كراو بۆ پرۆژەكەش 244 ملیار دینارە «. وتیشی:» هۆكاری راگرتنی پرۆژەكە پەیوەندی بەقەیرانی داراییەوە هەیە، ئێمە بەبەردەوام داوامانكردووە كە بوجەی پێویستی بۆ تەرخانبكرێت و دووبارە كاركردن تێدا دەستپێبكاتەوەو رەنگە بەشێكیشی پەیوەندی بەوە هەبێت كەگەرمیان پشتگوێخراوە لەزۆربەی رووەكانەوە «. ئاماژەی بۆ ئەوەشكرد:» درێژی بەنداوەكە 880 مەترەو توانای گلدانەوەی 50 ملیۆن مەترسێجا ئاوی هەیە، دەتوانێت 33 مێگاوات كارەبا بەرهەمبهێنێت، بەتەواوبوونی ئەم بەنداوە سوودێكی گرنگی دەبێت بۆ ناوچەكە».  عەبدولموتەلیب رەفعەت، پسپۆری دەرامەتی ئاوو ژینگە بۆ هاوڵاتی دواو دەڵێت: «بەداخەوە لەگەرمیان نەتوانراوە وەك پێویست بەنداو دروستبكرێت، حكومەت ئیشە سەرەكیەكەی  بیرچووەتەوەو ئێستا لەجێگەی بەنداو پۆند دروستدەكات، ئێمە گەر بەنداوی ستراتیجیمان هەبوایە دەمانتوانی لەم چەندڕۆژەی باران باریندا ملیۆنەها مەترسێجا ئاو كۆبكەینەوە، بەڵام بەداخەوە ئەو ئاوی بارانە نەمانتوانی سودی لێببینین، تەنها جگە لەپۆند و بەنداوە بچووكەكاندا ئاو كۆكراوەتەوە ئەوەی دیكەی بەفیڕۆچووە». هاوكات جەلال شێخ نوری سەرپەشتیاری ئیداری گەرمیان بەهاوڵاتی راگەیاند:» بەنداوی خۆرنەوەزان نزیكەی پێج لەسەدی كارەكانی ماوە كە تەواوببێت بەتەواوبوونی بەنداوەكە بەسەرچاوەیەكی گرنگی كۆكردنەوەی ئاو دادەنرێت بۆ ناوچەكە، بەنداوی بەردەسور كە بەبەنداوێكی ستراتیجی دادەنرێت نەخشەو پلان و دەرخستەی تەواوكراوەو نێردراوە بۆ ئەنجومەنی وەزیران بەڵام تائێستا نەچووەتە بواری جێبەجێكردنەوە كە بەپێنجەم بەنداو دادەنرێت لەكوردستان «. وتیشی:»هۆكاری تەواونەكردن و دروستنەكردنی بەنداو لەگەرمیاندا بەهۆی قەیرانی داراییەوەیە، لەهەوڵداین كە لەگەڵ وەزیری كشتوكاڵ و سەرچاوەكانی ئاو كار بۆ دروستكردنی ئەو بەنداوانە بكەین». ئاماژەی بۆ ئەوەشكرد:» لەم ماوانەدا بەئامادەبوونی لایەنی پەیوەندیدار بەردی بناغەی سێ پۆندمان داناوە لە سنوری  گەرمیان كە ئەم پۆندانە گرنگی خۆی هەیە بۆ دانیشتوانی گوندەكان». هەروەها عەبدولموتەلیب رەفعەت جەختیكردەوە:» پێویستە حكومەت خەمێك لەدروستكردنی ئەو دوو بەنداوە بخوات كەبەنداوی باوەنورو بەردەسورە كە بەچوارەم و پێجەم بەنداو دادەنرێن لەكوردستان  و ئەو بەنداوانەی كە هەن بچووكن تەنها بەنداوی ئاوەسپی  15 ملیۆن مەترسێجا ئاو دەگرێت، ئەوانی دیكە پێنج بۆ شەش ملیۆن مەترسێجا ئاو دەگرن، چونكە لەئێستادا سەردەم سەردەمی گۆڕانی كەشوهەوایەو رەنگە لەچەندساڵی داهاتوودا جەنگی ئاو لەعێراق و جیهانیشدا دروست ببێت و گەرمیان بەگوێرەی تایبەتمەندی ئاووهەواكەی پێویستە مامەڵەی لەگەڵ بكرێت و بەنداوی زیاتر بۆ دروستبكرێت». «دروستكردنی پۆندەكان بەگوێرەی پێویستی ناوچەكە نین و مەترسی لەسەر وشكی رووباری سیروان هەیە، تەنها دەتوانین لەئاوی باران بەهەبوونی بەنداو ئاوی پێویست كۆبكەینەوە، پێویستە بەنداوەكان بەشێوەی زانستی دروستبكرێن و سیستەمی نوێی كشتوكاڵ پەیڕەو بكرێت لەگەڵ گۆڕانە كەشوهەواكانیشدا مامەڵەیەكی باش بكرێت»، عەبدولموتەلیب رەفعەت وای وت.

هاوڵاتی لەسەر داوای سەرۆکوەزیرانی عێراق، دەنگ لەسەر بەربژێرانی وەزیرانی وەزارەتەکانی ئاوەدانكردنەوە و ژینگە دەدرێت کە پشکی کوردن دەدرێت. سبەی شەممە پەرلەمانی عێراق کۆدەبێتەوە و یەکێک لە بڕگەکانی بەرنامەی کاریش بریتییە لە متمانەدان بە هەردو وەزیری ئاوەدانکردنەوە و ژینگەی عێراق کە یەکەمیان لە پشکی پارتی و دوەمیشیان لە پشکی یەکێتی  دەستبەکاردەبن. محه‌ممه‌د شیاع سوودانی، سه‌رۆكوه‌زیرانی عێراق له‌ نووسراوێكدا كه‌ رۆژی پێنجشه‌ممه‌ (1ـی كانوونی یه‌كه‌م/دیسێمبه‌ری 2022)، ئاراسته‌ی سه‌رۆكایه‌تی ئه‌نجوومه‌نی نوێنه‌رانی عێراقی كردووه‌، داواده‌كات بۆ ته‌واوكردنی كابینه‌كه‌ی له‌ دانیشتنێكدا متمانه‌ به‌ كاندیدانی هه‌ردوو وه‌زیرانی ئاوه‌دانكردنه‌وه‌ و ژینگه‌ ببه‌خشرێت. هەردوو بەنگین رێکانی کە بەربژێرە بۆ بوون بە وەزیری ئاوەدانكردنەوەی عێراق، لەسەر پشکی پارتی دیموکراتی کوردستانە و نزار محەممەدیش کە بەربژێری وەزیری ژینگەی عێراقە، لەسەر پشکی یەکێتیی نیشتمانیی کوردستانە. هاوکات لەم كابینەیەی حکومەتی عێراقدا، فوئاد حوسێن، وەزیری دەرەوەیە لە پشكی پارتی دیموکراتی کوردستان و خالید شوانی، وەزیری دادە لە پشكی یەكێتیی نیشتمانیی کوردستان. جێگەی باسە ڕۆژی (13ی تشرینی یه‌كه‌م/ئۆكتۆبه‌ری 2022)، له‌لایه‌ن له‌تیف ره‌شید، سه‌رۆككۆماری عێراقه‌وه‌ محه‌ممه‌د شیاع سوودانی راسپێردرا بۆ پێكێهێنانی حكومه‌تی نوێی عێراق و  رۆژی (27ی تشرینی یه‌كه‌م/ئۆكتۆبه‌ری 2022)، به‌ ئاماده‌بوونی (253) په‌رله‌مانتار، ئه‌نجوومه‌نی نوێنه‌رانی عێراق متمانه‌ی به‌ كارنامه‌ و 21  وه‌زیری‌ كابینه‌كه‌ی محه‌ممه‌د شیاع سوودانی به‌خشی.

هاوڵاتی بەگوێرەی ساڵنامەی وەزارەتی پەروەردەی حکومەتی  هەرێم لە رۆژی ٢٥ی ١٢ی ٢٠٢٢ەوە پشوی وەرزی یەکەم دەستپێکدەکات و لە ٢ی ١ی ٢٠٢٣ خوێندنی وەرزی دووەم دەستپێدەکات، بەمەش شەش رۆژی کۆتایی ئەمانگە دەبێت پشوو. بەگوێرەی ساڵنامەکەی وەزارەتی پەروەردە  تاقیکردنەوەکانی کۆتایی وەرزی یەکەم لەسەرجەم قۆناغەکانی خوێندنی بنەڕەتی و ئامادەیی لە ١٤ی ١٢ی ٢٠٢٢ دەستپێدەکات و لە ٢٤ی ١٢ی ٢٠٢٢ کۆتاییان دێت و راستەوخۆش لە رۆژی ٢٥ی ١٢ی ٢٠٢٢ پشووی وەرزی یەکەم دەستپێدەکات کە حەوت رۆژە. هەر بەگوێرەی ساڵنامەکە خوێندن لە کۆرسی دووەم سێزدە هەفتە دەبێت و لە رێکەوتی ٢٩ی ٤ی ٢٠٢٣ تاقیکردنەوەی کۆتایی وەرزی دووەم بۆ پۆلە ناکۆتاکان و تاقیکردنەوەی نیشتیمانی پۆلی ٩ی بنەڕەتی خولی یەکەم دەستپێدەکات.

هاوڵاتی ئۆپراسیۆنە هاوبەشەکانی هێزەکانی سوریای دیموکراتی (هەسەدە) و هاوپەیمانی نێودەوڵەتی دژی داعش بەهۆی هێرشە ئاسمانییەکانی تورکیاوە راگیراون. وتەبێژێک بەناوی هێزەکانی سوریای دیموکراتی (هەسەدە) بۆ ئاژانسی رۆیتەرز رایگەیاندووە، هەموو ئۆپەراسیۆنە هاوبەشەکانی بەرەنگاربوونەوەی تیرۆریان لەگەڵ هاوپەیمانی نێودەوڵەتی دژی داعش راگرتووە. ئاماژەشی بەوەکرد کە هۆکاری راگرتنی هەماهەنگی و ئۆپراسیۆنەکان، بۆ هێرشەکانی سوپای تورکیا بۆسەر خاکی رۆژئاوای کوردستان دەگەڕێتەوە. ئەوەش لەکاتێدایە کە بەرپرسانی ئەمریکا چەندین جار نارەزاییان لەبەرامبەر هێرشەکانی تورکیا بۆسەر خاکی رۆژئاوای کوردستان دەربڕیوە و رایانگەیاندووە کە هێرشەکان زیان بە شەڕی دژی داعش دەگەینن. لەلایەکی دیکەوە ئەمریکا دوای هێرشە ئاسمانییەکانی تورکیا، کارمەندە مەدەنییەکانی لە رۆژئاوای کوردستانەوە بۆ هەرێمی کوردستان گواستەوە. لەگەڵ ئەوەی بەرپرسانی هەسەدە رایانگەیاندووە کە ئەمریکا لەسەر خەتە بۆ ئەوەی هێرشەکانی تورکیا رابگرێت، بەڵام تۆپبارانکردنی خاکی رۆژئاوا لەلایەن سوپای تورکیاوە بەردەوامە. لەمبارەیەوە، ئەمڕۆ هێزەکانی سوریای دیموکراتی (هەسەدە) ئاماری ٢٤ کاتژمێری هێرشەکانی بڵاوکردەوە. لە ئامارەکەدا هاتووە، لە ١ی کانونی یەکەمدا نزیکەی ٧٠ گوند و شارۆچکە رۆژئاوا تۆپبارانکراون.

هاوڵاتی له‌ ئه‌نجامی بۆردومانی فڕۆكه‌ بێفڕۆكه‌وانه‌كانی توركیا بۆسه‌ر چیای ئاسۆس له‌ شاره‌دێی ماوه‌ت، ژماره‌یه‌ك هاووڵاتی گوندی قامیشه‌ی ئه‌و سنووره‌ بوونه‌ قوربانی. دوانیوەڕۆی ئەمڕۆ هه‌ینی (2ـی كانوونی یه‌كه‌م/دیسێمبه‌ری 2022)، فڕۆکەیەکی بێ فڕۆکەوانی تورکیا سنوری چیای ئاسۆسی لە شارباژێر بۆردومانکرد و لە ئەنجامیشدا دوو کەس شەهیدبون و شەش کەسی دیکەش برینداربون. بەگوێرەی زانیارییەکانی تەندروستیی قەزای شارباژێر ، دوایین ئاماری بۆردومانەکەی تورکیا لە شارباژێر شەهیدبونی دو کەس و برینداربونی شەش کەسی دیکەشی لێکەوتوەتەوە. تەندروستیی قەزای شارباژێر دەشڵێت، بەهۆی ئەوەی شوێنی بۆردومانەکە هیچ رێگایەکی هاتوچۆی لەسەر نییە و شوێنێکی سەختە، بۆیە چاوەڕێ دەکرێت رزگاکردن و بەهاناوەچونی بریندارەکان چەند کاتژمێرێکی دیکەی پێبچێت و دوای چارەسەری سەرەتایی بریندارەکان رەوانەی نەخۆشخانەکانی سلێمانی دەکرێن. بەگوتەی قایمقامی ماوەت، لە بۆردوومانەکەدا کەسێک بێسەروشوێنە و تاوەکو ئێستا نازانرێت لە ژیاندا ماوە یان گیانی لەدەستداوە. دەشڵێت، تیمە تەندروستییەکان و فریاکەوتن رەوانەی ئەو شوێنە کراون، بەڵام بەهۆی سەختیی شوێنەکەوە نەتوانراوە ئۆتۆمبێل بنێردرێتە شوێنەکە. ئەو کەسانەی لەکاتی بۆردومانەکەی سەر چیای ئاسۆس و لە نزیک گوندی گەڵاڵە بون ژمارەیان نۆ کەس بوە و بەمەبەستی راوکردن و کۆکردنەوەی گۆیژ و قارچ چونەتە چیاکە، کە سەرجەمیان خەڵکی گوندی قامیشەن. هەروەها  تیمی کوردستانی رێکخراوی سی پی تی لەبارەی رووداوی بۆردوومانەکەی شاخی ئاسۆسەوە نوێترین ئاماری کوژراو و بریدنارەکانی بڵاوکردەوە وڕایگەیاند، ئەو هاوڵاتییەی بەهۆی بۆردوومانەکەوە کوژراوە ناوی "عەزیز محەمە رەسوڵ"ە. دەشڵێت، بریندارەکان بریتین لە "محەمەد قادر ئاغا" و "زانا محەمەد عەلی" و "سەعید محەمەد رەسوڵ" و "ساڵح قادر" و "کوێخا محەمەد عەلی" کە برینەکەی سەختە. ئەوەشی خستووەتەڕوو، بەشێک لە بریندارەکان تا ئێستا لە شاخی کێلەشین گیریان خواردووە و داوای تیمی فڕۆکەوانی دەکەن کە بە هانایانەوە بچن. چیای ئاسۆس یه‌كێكه‌ له‌ چیا سه‌خته‌كان كه‌ رووبه‌رێكی فراوانی هه‌یه‌، له‌ شاره‌دێی قه‌ڵادزێوه‌ ده‌ستپێده‌كات تا ده‌كاته‌ گوندی گه‌ڵاڵه‌ له‌ سنووری شاره‌دێی ماوه‌ت    

عەمار عەزیز ماوەی شەش ساڵە سەرووی سەدا 90 دانیشتووانی ناوەندی دهۆك و زاخۆو ئاكرێ یەك لیتر نەوتیان وەرنەگرتووە، ئەمە لەكاتێدایە هەر خێزانێك لەو شارانە بەلایەنی كەمی لەوەرزی زستان پێویستی بەدوو بەرمیل نەوت هەیە. عەبدولسەمەد تێلی، سەرۆكی لیژنەی سووتەمەنی و سامانە سروشتییەكان لەئەنجومەنی پارێزگای دهۆك بەهاوڵاتی راگەیاند:»بۆ ئەمساڵ حكومەتی هەرێم تائێستا تەنها بڕی 70 ملیار دیناری تەرخانكردووە بۆ كڕینی نەوت و دواتر لەسەر هاووڵاتیان بە 103 هەزار دینار دابەشی دەكات، ئەم بڕە پارەیە تەنها بەشی 247 هەزار بەرمیل دەكات، ئەمە لەكاتێكدایە تەنها لە پارێزگای دهۆك پێویستمان بە 270 هەزار بەرمیلە، پارەكەی حكومەت تەنها بەشی پارێزگایەك دەكات، حكومەت دەڵێت وەجبەی تر بڕێكی تر لەپارە دابیندەكەین، بەڵام بەبڕاوی من هەر وەجبەیەک چەند مانگێكی تری پێدەچێت و دواتر زستان تەواو دەبێت و ئەمساڵیش بەدەردی ساڵانی تر دەڕوات، سەرووی 90 لەسەدی دانیشتووانی ناوەندی دهۆك و زاخۆ شەش ساڵە یەك لیتر نەوتیان وەرنەگرتووە». «هەموو ساڵێك حكومەتی عێراق 50 ملیۆن لیتر نەوتی وەك بەشی هەرێمی كوردستان دەنارد، بەڵام ئەمساڵ تائێستا نەیناردووە، پێویستە  پێش هاتنی وەرزی زستان حكومەتی هەرێم فشارێكی زۆر لەسەر بەغدا بكردایە تاوەكو بەشە نەوتی خەڵكی هەرێمیان بناردایە، ئەم شێوازەی ئێستای حكومەت تەنها رازیكردنی خەڵكە، چۆن دەكرێت بەدوو سێ مانگ تەنها نەوت بدرێتە ناوچە شاخاوییەكان ئەی خەڵكی تر چی بكات». «بەدواداچوونمان بۆ شێوزای دابەشكردنی نەوت كردووە زۆر بەهێواشی بەڕێوەدەچێت، پێویستە حكومەت بەزووترین كات بڕێكی باش لە پارە دابین بكات، هەروەها پرۆسەی دابەشكردنیش لەیەك كاتدا لەچەند ناوچەیەك  و چەند شارێك دەستپێبكەن تاوەكو زۆرترین كەس بەلایەنی كەمی یەك بەرمیل نەوت وەربگرێت»عەبدولسەمەد تێلی وای وت. قەزای ئاكرێ ناحیەكانی (دینارتە، گردەسێن، بجێل)ی لەسەرە تائێستا تەنها دانیشتووانی ناحیەی دینارتە نەوتیان وەرگرتووە. شەعبان خەلیل، قایمقامی قەزای ئاكرێ بەوەكالەت بەهاوڵاتی  وت: «زیاتر لەدوو هەفتەیە دەست بەدابەشكردنی نەوت كراوە لەسنوری قەزای ئاكرێ تەنها یەك ناحیە تەواوبووە ئەویش ناحیەی دینارتەیە، لەبەرنامەی حكومەتدایە دەست بەدابەشكرنی نەوت بكرێت لەناحیەی بجیل ئینجا ناحیەی گردەسێن، جارێ بۆ ناوەندی قەزا دیارنیەو دەبێت لەوەزارەتی سامانە سروشتییەكان بپرسن كەئایا كەی دەست بەدابەشكرنی نەوت دەكرێت بۆ ناوەندی شار». وتیشی:» دابەشكردنی نەوت بەسەر هاووڵاتیانی ناو شار لەدەستی ئێمەدانیە، ئێمەش دەمانەوێت هەموو هاووڵاتیانی ناوەندی ئاكرێ بەشە نەوتی خۆیان وەربگرن، بەڵام ئەمە شتێكە لەدەست ئێمە نیە». محەمەد ئەمین تەمەر، نیشتەجێی گەڕەكی ئاڵەیی-یە لەناوەندی دهۆك، خاوەنی چوار منداڵە شەش ساڵە یەك لیتر نەوتی وەرنەگرتووە بەهاوڵاتی وت:»هەموو ساڵێك حكومەت درۆ لەگەڵ خەڵك دەكات بەچەند بەڵێنێكی نادروست خەڵك رازیدەكەن و دەڵێن دەست بەدابەشكردنی نەوت بەسەر هاونیشتیمانیان دەكەین، بێزاربووین لەدرۆكانی حكومەت، دەیان بیرە نەوت لەسنوری قەزای ئاكرێ هەن، خوا قبوڵ دەكات ساڵانە یەك بەرمیل نەوت بەخەڵك نەدرێت، نەوت بووەتە نەگبەتی لەجیاتی ئەوەی خێری بۆ خەڵك هەبێت تەنیا چەند كەس و لایەنێك سوود لێیوەردەگرن». محەمەد ئەمین تەمەر وەكو هەموو ساڵێك پێش دوو هەفتە بەناچاری بەرمیلێك نەوتی بە 270 هەزار دینار كڕیوە، ئەو وتی»كەشوهەوای ئاكرێ ساردە بەتایبەت لەشەوان، كارەبای نیشتیمانیش زۆر خراپ بووە ناچاربووم بەرمیلێك نەوتم كڕی بە 270 هەزار دینار، بەدڵنیاییەوە بەشمان ناكەت ماوەیەكی تر دەبێت بەرمیلێكی تر بكڕین، شەش ساڵە ئەوە حاڵمانە، یەك لیتر نەوتمان وەرنەگرتووە». زانا عیسا، هاووڵاتیەكی تری ناوەندی شاری دهۆكە، ئەویش شەش ساڵە نەوتی وەرنەگرتووە، بەهاووڵاتی وت: «پارساڵ كۆمەڵێك بریكاری بەشەخۆراكی مانگانە بلیتی نەوتیان دابەشكرد، بەڵام بریكاری ئێمەی تیادا نەبوو، پار دوو بەرمیل نەوتم كڕی، ئەمساڵیش تائێستا بەرمیلێك نەوتم كڕیوە بە 270 هەزار دینار، حكومەت بەنیاز نیە نەوت بەسەر هاونیشتیمانیانی ناوەندی شار دابەشبكات، مانگێكە دەست بەدابەشكردنی نەوت كراوە تائێستا تەنها چەند ناحییەك وەریانگرتووە، ئەگەر بەم شێوەیە دابەشبكرێت ساڵێكی تر ناگاتە ناوەندی دهۆك».

هاوڵاتی هێزەکانی سووریای دیموکرات - هەسەدە رایدەگەیێنێت کە هیچ پەیوەندییان بە کوشتنی ئەبو حەسەن ئەلهاشمی ئەلقورەشی، خەلیفەکەی داعشەوە نەبووە. ئەوە لەکاتێکدایە کە رۆژی چوارشەممە، رێکخراوەکە کوژرانی خەلیفەکەی لە سووریا راگەیاند. رۆژی پێنجشەممە 1ـی کانوونی یەکەمی 2022، فەرماندەیی هێزەکانی سووریای دیموکرات لە راگەیێندراوێکدا گوتی: "ئێمە بەشداریمان لە کوشتنی سەرکردەی نوێی داعش، ئەبو حەسەن ئەلقورەشی نەکردووە و هیچ پەیوەندییەکمان بە رووداوەکەوە نییە."  هەسەدە دەشڵێت، "پاراستنی ناوچەکانمان و گەلەکەمان لە باکوور و رۆژهەڵاتی سوریا لە هێرشەکانی دەوڵەتی داگیرکەری تورکیا، گرنگترین ئەرکە بۆ هێزەکانمان لەم کاتەدا، بەڵام تەنانەت بەو شێوەیەش هێزەکانمان رێگە نادەن داعش لەو هێرشانە و دەرفەتەکە بقۆزێتەوە لە داگیرکاری تورکیا و هێرش بکەن." فەرماندەیی هەسەدە ئاماژە بەوەش دەکات، هێزەکانیان بە ئۆپەراسیۆنی پێشوەختەی رێکخراو رێگری لە ئەگەری هێرشەکانی داعش دەکەن و "رێگری لە ئەنجامدانی ئەو هێرشانە دەکەن کە دەکرێنە کامپ و زیندانەکان."  ئێوارەی رۆژی چوارشەممە، 30ـی تشرینی دووەمی 2022، کۆشکی سپی رەتیکردەوە ئەمریکا دەستی لە کوژرانی خەلیفەکەی داعشدا هەبووبێت و گوتی: "لەبارەی هەر دەستوەردانێک لەلایەن ئەمریکاوە کە پەیوەندیی بە کوژرانی قورەشییەوە هەبێت، دەتوانم ئەوە پشتڕاست بکەمەوە کە ئەمە لە ئەنجامی هیچ کارێکی ئەمریکا نەبووە."  هەر رۆژی چوارشەممە، جۆ بۆچینۆ، گوتەبێژی فەرماندەیی ناوەندیی هێزەکانی ئەمریکا لە راگەیێندراوێکدا گوتی: "ئەمریکا پشتڕاستی دەکاتەوە کە ئەبو حەسەن ئەلهاشمی ئەلقورەشی نێوەڕاستی تشرینی یەکەم لە دەرعا لەلایەن سوپای سووریای ئازادەوە کوژراوە." ئەوە لە کاتێکدایە رۆژی چوارشەممە، رێکخراوەکە لە تۆمارێکی دەنگیدا کوژرانی خەلیفەکەی راگەیاند. ئەبو عومەر ئەلموهاجیر، گوتەبێژی رێکخراوە پەڕگیرەکە لە تۆمارێکی دەنگیدا کە لە رێگەی تەلەگرامەوە بڵاوکراوەتەوە، رایگەیاند، ئەبو حەسەن ئەلهاشمی ئەلقورەشی لە شەڕدا کوژراوە. ئەوە لە کاتێکدایە کە تورکیا مانگی ئایاری ئەمساڵ راگەیاندبوو، کەسێکیان دەستگیرکردووە کە گومان دەکرێت خەلیفەکەی داعش بێت.  گوتەبێژەکەی داعش، کە خەڵکی عێراقە، وردەکاریی لەبارەی کات و شوێنی کوژرانی ئەبو حەسەن ئەلهاشمی ئەلقورەشی نەخستووەتەڕوو، بەڵام گوتی، "لە شەڕێکی دژی دوژمنانی خوا" کوژراوە.  لە دوای راگەیاندنی کوژرانی خەلیفەکەیان، ئەبو حوسەین ئەلحوسەینی ئەلقورەشی بە خەلیفەی نوێی داعش هەڵبژێردرا. 

هاوڵاتی   پرۆژەی ئۆتۆبانی بابان (شەقامی 100 مەتریی سلێمانی) كارەكانی بەسستی بەڕێوەدەچێت و نزیكە لەپەككەوتن، لەو 400 ملیار دینارەی حكومەتی هەرێم بەئامادەبوونی مەسرور بارزانی لەتەمموزی 2020 بڕیاری لێدا تەنها لەسەدا 15ی خەرجكراوە، ماوەی پرۆژەكە سێ ساڵە، بەڵام زیاتر لەدوو ساڵی ماوەكەی تەواوبووەو تائێستا لەسەدا 48ی تەواوكراوە، چاوەڕوان ناكرێت لەوادەی خۆیدا تەواو بكرێت. پڕۆژەی شەقامی 100 مەتریی سلێمانی، بەتۆڕی شەقامە لاوەكییەكانیەوە درێژییەكەی 145 كیلۆمەترەو بە سێ قۆناغ جێبەجێ دەكرێت. قۆناغی یەكەمی پڕۆژەكە بڕی 400 ملیار دینار بۆ ئەم پرۆژەیە تەرخانكراوە، بەهۆی دابین نەكردنی پارە لەلایەن حكومەتی هەرێمەوە تائێستا كارەكانی بەسستی بەڕێوەدەچێت. زەردەشت رەفیق وتەبێژی سەرۆكایەتی شارەوانی سلێمانی بەهاوڵاتی راگەیاند: تائێستا لە 48٪ كارەكانی پرۆژەی شەقامی 100 مەتری لەسلێمانی تەواوبووە، ئەوەی لەسەر شارەوانی سلێمانییە تەنیا لایەنی ئەندازیاریەكەیەتی سەرپەرشتی دەكات. هاوكات ئەبوبەكر تەیب، بەڕێوەبەری پرۆژەی شەقامی 100 مەتریی سلێمانی لەسەرۆكایەتیی شارەوانی سلێمانی بەهاوڵاتی وت: قۆناغی یەكەمی پڕۆژەكە 34 كیلۆمەتر درێژە، لەشارۆچكەی تاسڵوجەوە دەستپێدەكات تاگوندی دەمركان و 48٪ـی كارەكانی تەواو بووە. بەڕێوەبەری پڕۆژەكە دەڵێت: شەقامەكە چوار سایدی هاتن و چوونەو پانییەكەشی 100 مەترە، هەروەها پێنج ئەندەرپاس، حەوت یەكتربڕو سێ پردی پەپوولەیی لەخۆدەگرێت، جگە لەوەی لەسەر چەمی تاسڵوجە، پردێك دروست دەكرێت، كە درێژییەكەی 500 مەترەو 20 ملیۆن دۆلاری تێدەچێت. ئەبوبەكر تەیب، سەبارەت بەدابینكردنی كارەباو تۆڕی ئاو بۆ شەقامەكە، وتی: قۆناغی یەكەمی پڕۆژەكە، 67 ئاوباری كۆنكرێتی بۆ پەڕینەوەی ئاوی باراناو لەخۆدەگرێت، كەدرێژایی هەر یەكێكیان 110 مەترە، هەروەها تۆڕێكی كارەبای مۆدێرنی بۆ رووناككردنەوەی تەواوی شەقامەكە تێدایە. بەپێی ئەو بەدواداچوونەی هاوڵاتی ، تائێستا حكومەتی هەرێم تەنها 15٪ی گوژمەی دابینكراوی پرۆژەكە كە 400 ملیار دینارە خەرجكردووە، هۆكارەكەشی دەگەڕێننەوە بۆ نەبوونی پارە لەبانكەكان، چونكە حكومەتی هەرێم ئەو پرۆژەیەشی لەسەر داهاتی ناوخۆی پارێزگای سلێمانی خستووەتە بواری جێبەجێكردنەوە. رەمەزان نامیق سەرۆكی بەشی پلان لەئەنجومەنی پارێزگای سلێمانی بەهاوڵاتی وت: دواینجار سەردانی شەقامی (100) سلێمانیمان كرد بەمەبەستی بەدواداچوون بۆ ئیشوكارەكانی ناو پڕۆژەكە، بەهۆی خەرجنەكردن و نەبوونی پارەی پێویست لەلایەن حكومەتەوە پڕۆژەكە وەك پێویست كاری تێدا نەدەكراو تەنها (46٪) پڕۆژەكە تەواو كرابوو و بۆ ئەمساڵیش ناتوانرێت شەقامەكە تەواو بكرێت . وتیشی: هەروەها چەندین زیادەڕەوی جۆراوجۆر لەناوچەی (تاسڵوجەو تانجەرۆ) لەبەردەم پڕۆژەكەدا هەیەو تائێستا لانەدراون و رێگرن لەبەردەم پڕۆژەكە. رۆژی 11-07-2020، مەسرور بارزانی، سەرۆكی حكومەتی هەرێمی كوردستان، بەئامادەبوونی قوباد تاڵەبانی، جێگری سەرۆكی حكومەت و ژمارەیەك وەزیرو پارێزگاری سلێمانی، بەردی بناغەی شەقامی 100 مەتریی سلێمانی دانا، گوژمەی پڕۆژەكە 400 ملیار دینارەو بڕیارە لەماوەی 1100 رۆژ تەواوبكرێت كە 30-8-2023 دەكات. ئۆتۆبانی بابان، یان شەقامی 100 مەتریی سلێمانی بریتییە لەدروستكردنی رێگەیەكی خێرای 100 مەتری، درێژیی شەقامی 100 مەتریی سلێمانی لەگەڵ تۆڕی شەقامە لاوەكییەكانی 146 كیلۆمەترە كە لەتاسڵوجەوە دەستپێدەكات تاوەكو دەگاتە دەمركان نزیك شارۆچكەی عەربەت. پڕۆژەكە چوارسایدی هاتن و رۆشتن لەخۆدەگرێت كە پانیی سایدی سەرەكی 21 مەترەو سایدی خزمەتگوزاری نۆ مەترە، دوو سایدیان بۆ رۆیشتن و دووانیان بۆ هاتن بەكاردەهێندرێت.

هاوڵاتی فیدراسیۆنی رێکخراوەکانی کۆمەڵگەی مەدەنیی یاداشتنامەیەکیان لەبارەی ناسەربەخۆیی دەسەڵاتی دادوەریی و نەپاراستنی مافەکانی تۆمەتباران بڵاوکردەوە. دەقی یاداشتنامەکە: یاداشتنامەی فیدراسیۆنی رێکخراوەکانی کۆمەڵگەی مەدەنیی لەبارەی ناسەربەخۆیی دەسەڵاتی دادوەریی و نەپاراستنی مافەکانی تۆمەتباران بۆ بەڕیزان : - نوێنەرایەتیی نەتەوە یەكگرتووەكان - نوێنەرایەتیی یەکێتیی ئەورووپا - رێكخراوە بیانیی و نێودەوڵەتییەكان - سەرجەم کونسووڵخانەی وڵاتان لە عێراق - ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق - ئەنجوومەنی وەزیرانی عێراق - ئەنجوومەنی دادوەریی عێراق - سەرۆکایەتیی ھەرێمی کوردستان - سەرۆکایەتیی پەرلەمانی کوردستان - سەرۆکایەتیی ئەنجوومەنی وەزیران - سەرۆکایەتیی ئەنجوومەنی دادوەری بابەت: ناڕەزایینامە سڵاو و رێز:- ساڵانێكە فیدراسیۆنی رێکخراوەکانی کۆمەڵگەی مەدەنی (FCSO) بەگشتیی و ھەندێک لە ڕێكخراوە ئەندامەکانی بەتایبەتی؛ لەگەڵ چەندین لایەن و کەسایەتییدا هۆشداریی لەو پێشێلكاریە زەقە نایاساییانەی دەسەڵاتدارانی ھەرێمی کوردستانی عێراق دەدەن دژ بە ھەژموونی حزبیی بۆ بێبەھاکردنی سەروەریی یاسا، سەربەخۆیی دادگەکان، پاراستنی مافەکانی مرۆڤ و لەنێویشیاندا مافی تۆمەتباران. لەو نێوەندەدا؛ سەنتەری پەرەپێدانی دیمووکراسیی و مافی مرۆڤ (DHRD) وەک یەكێك لە رێکخراوە چالاکەکانی فیدراسیۆنی رێکخراوەکانی کۆمەڵگەی مەدەنیی تائێستە 11 ڕاپۆرتی ساڵانەی لەبارەی پێشێلكردنی مافەكانی تۆمەتبار لە كاتی ڕاگرتن و وتەوەرگرتن و ئەو گرنتیە یاساییانەی كە یاسا بۆ پاراستنی مافەكانی مرۆڤ لە قۆناغەكانی لێكۆڵینەوە و دادگەییکردن و پرۆسەی سەپاندنی سزا و چاكسازییدا دەریکردوون بڵاوکردووەتەوە. بەتایبەت کە چەندینجار بێشەرمانە پێشێلكاریی بەرامبەر مافەكانی تۆمەتباران كراوە و بێسڵەمینەوە لە تەلەڤزیۆنەکانەوە و بەبێ هیچ دەرگاوانێکی یاسایی و پیشەیی؛ دەم و چاوی تۆمەتباران نیشاندراوە و وێنەکانیان بەسیستەمی پەخشی HD بڵاوکراونەتەوە كە ئەمەش دژ و پێچەوانەی سەرجەم بنەما یاسایی و پەیماننامە نێودەوڵەتییەکانی تایبەت بە پاراستنی مافەكانی مرۆڤە. تەنانەت كار گەیشتووە بەوەی لە سەروەختی ھەڵمەتەکانی ھەڵبژاردن، قەیرانەکان و ململانێ سیاسییەکاندا پەناببرێتەبەر خراپبەكارهێنانی دام و دەزگا ئەمنییەکانی ھەرێمی کوردستان لە دژایەتییكردن و یەکلاییکردنەوەی چارەنووسی رەخنەگران، رۆژنامەوانان و نەیارانی سیاسیی بە قازانجی ھەڵسووڕێنەرانی چەکدارە گوێڕایەڵەکانی سەرکردە سەربازییەکانی حزبە باڵادەستەکان. لەھەموویشی خراپتر و شەرمھێنەرتر؛ جووڵاندنی ھێزی ھەواڵگریی و ئەمنیی ئەمدوایە بۆ زانکۆ و پەیمانگەکان و لەبەرکردنی جلی مەدەنیی بوو بۆ دۆزینەوەو دەستگیرکردنی خوێندکارانی ناڕازیی کە چەند ھەفتەیەکە بەھۆی نەدانی دەرماڵەوە، رەشبگیرییەک لەلایەن ھێزە ئەمنییە ناسراو و نەناسراوەکانەوە دەستیپێکردووەو ھێشتا درێژەی ھەیە. ئێمە لە فیدراسیۆنی رێکخراوەکانی کۆمەڵگەی مەدەنیی نایشارینەوە کە دوای نزیکەی سێ دەیە لە ئەزموونی فەرمانڕەوایی کورد لە کوردستانی عێراقدا؛ دۆخی ماف و ئازادییەکانی مرۆڤ لە دەربڕین و رۆژنامەگەریی و خۆپیشاندان، سەربەخۆیی دەستەڵاتی دادوەریی و پیشەیی کارکردنی دادوەر و دادگەکان لە خراپترین دۆخی خۆیدایە. تەنانەت سەرۆک و سەرکردەی حزبەکانیش کە داھێنەری دەستێوەردانی حزبیی بوون لە دادگەکاندا؛ ئێستە ھیچ تەماھی و خۆزگەیەکی پێناخوازن و بۆ یەکلاییکردنەوەی کێشە حزبییەکانی خۆیشیان پەنا بۆ دادگەکانی عێراق دەبەن و ھیچ متمانە و بەھایەکیان بۆ درووست کارکردنی دادوەر و دادگەکان نەھێشتووەتەوە. ھەربۆیە لە درێژەی #ھەڵمەتی_گەڕانەوەی_شکۆ_بۆ_سلێمانی و سەرجەم شارەکانی دیکەدا ئەم داواکاریانە دەخەینەروو تاوەکوو لەسەرانسەری لەسەرانسەری ھەرێمی کوردستانی عێراقدا کاریان لەسەر بکرێت، لەوانە: 1. راگرتنی دەستێوەردانی حزبیی لە كاروباری ئەنجوومەنی دادوەری؛ لەپێناو سەربەخۆیی دادگە و پیشەیی کارکردنی دادوەر و دەسەڵاتی دادوەرییدا. 2. بەزوویی دوورخستنەوەی دەستی حزب و سەرکردە ھەواڵگریی و ئەمنییەکان لە پرۆسەی دامەزراندنی دادوەران و پلە بەرزكردنەوەیان و ئاڵوگۆڕكردنی شوێنەكانیان. 3. دەستبەجێ یەکلاییکردنەوەی چارەنووسی دەستگیراوانی بادینان كە لە تۆمتبارکردنیانەوە تا بە تاوانبارناساندن و زیندانییکردنیان؛ چەندین پێشێلكاریی زەق و ئاشكرایان بەرامبەر کراوە. 4. بەزوویی دۆزینەوەی بکەرانی کردەوە تیرۆریستییەکانی ئەمدواییە و یەکلاکردنەوەی دۆسییەی تۆمەتباران و تاوانبارانی ئەو تاوانانەی گوومانی تەسفییە حساباتی حزبیی رێکخراویان لێدەکرێت. بەتایبەت دۆسییەی تیرۆری ئەفسەرانی دژەتیرۆر. 5. دەستبەجێ یەکلاکردنەوەی چارەنووسی ئەنجوومەنی ئاسایشی ھەرێمی کوردستان و دەستەڵاتەکانی و دیارییکردنی کەسێکی شیاو بۆ راوێژکاری ئەنجوومەنەکە؛ لە دەرەوەی ئەندامانی ھەردوو بنەماڵەی بارزانیی و تاڵەبانیی کە ساڵانێکە ھەژموونیان بەسەر دەزگە ھەواڵگریی و ئەمنییە حزبیی و حکوومییەکاندا ھەیە. فیدراسیۆنی رێکخراوەکانی کۆمەڵگەی مەدەنی 25ی تشرینی دووەمی 2022 ....................................................... *فیدراسیۆنی رێکخراوەکانی کۆمەڵگەی مەدەنی (FCSO)؛ تۆڕێكی سەربەخۆی قازانجنەویستی سەربەخۆیە. لە 20ی ئابی 2006ەوە وەک گرووپێکی گووشاری مەدەنیی بە ئامانجی؛ چەسپاندنی پایەکانی سیستەمی دیموكراسی، پاراستنی مافەکانی مرۆڤ و سەرپێخستنی پیشەیی كۆمەڵگەی مەدەنیی دامەزراوە. ئەم فیدراسیۆنە؛ 12 رێكخراوی ناحكومیی تۆمارکراو ئەندامێتیی دەکەن کە ئەوانیش لەمانەی خوارەوە پێکدێن: 1. پەیمانگەی كوردی بۆ هەڵبژاردن (KIE) 2. سەنتەرى پەرەپێدانی ديمووکراسیی و مافى مرۆڤ (DHRD) 3. رێکخراوی هاريكاريى ياسايى ژنان (WOLA) 4. رێکخراوی چاودێریی میدیای كوردی (چمک) 5. رێكخراوی ماڵی سەركەوتن بۆ گەشەپێدانی تواناکان 6. ناوەندی نیشتمانیی بۆ مافی مرۆڤ 7. رێكخراوی تیمی ئاشتی جڤاكی (CPT) 8. رێكخراوی كوردستان بۆ هەمووان 9. ئینستتیوتی پەی بۆ پەروەردە و گەشەپێدان (PAY) 10. رێکخراوی گەشەپێدانی چالاكی لاوان (YADC) 11. رێكخراوی هەڵوێست 12. رێكخراوی ئاران بۆ پەرەپێدانی كەلتوری مەدەنی (ARAN)

هاوڵاتی ئەمڕۆ، دانیشتنی دادگاییکردنی دۆسیەی 'کۆبانێ' بەڕێوەچوو کە زۆربەی سیاسەتمەدارە گەورەکانی هەدەپە کە دەستگیرکراون لەم چوارچێوەیەدا دادگایی دەکرێن کە یەکێک لەو سیاسەتمەدارانە سەلاحەدین دەمیرتاشە. دەمیرتاش لە دانیشتنەکەدا، رەخنەی لە لیژنەی دادگا گرت و رایگەیاند، دادوەری دانیشتنەکە وەک پارێزەری ئەردۆغان مامەڵەیان لەگەڵدا دەکات. ئەمڕۆ حەوتەمین دانیشتنی ١٩مین خولی دادگای دۆسیەی کۆبانێ، لە هۆڵی زیندانی سینجانی ئەنقەرە بەڕێوەچوو. لیژنەی ٢٢مین دادگای سزا قورسەکانی ئەنقەرە دانیشتنەکەی بەڕێوەبرد. ژمارەیەک پەرلەمانتاری هەدەپە، ئەندامانی کۆمەڵەی یاساناسان بۆ ئازادیەکان و پارێزەری سیاسەتمەدارە کوردەکان کە لە زینداندان بەشداریان لە دانیشتنەکەدا کرد. یەکێک لەو کەسانەی کە لە چوارچێوەی دۆسیەی کۆبانێدا دادگایی دەکرێت، سەلاحەدین دەمیرتاش هاوسەرۆکی پێشووی پارتی دیموکراتی گەلان هەدەپەیە کە لە ساڵی ٢٠١٦ەوە لە زینداندایە. دەمیرتاش لە رێگەی سیستمی ڤیدیۆ کۆنفڕانسەوە بە شێوەیەکی ئۆنلاین لە زیندانی شاری ئەدرنەوە، لە دانیشتنی دادگاکەدا بەشداری پێکرا. دەمیرتاش: دیکتاتۆریش بەم شێوەیە نییە دەمیرتاش لەبەرامبەر تۆمەتبارکردنیدا کە لە دۆسیەکەدا، باسی ئەوە دەکرێت، لە سەردەمی شەڕی کۆبانێدا، خەڵکی لە شارە کوردیەکان هانداوە کە راپەڕن و بەم هۆیەوە گوایە ژمارەیەک هاوڵاتی کوژراون رایگەیاند، لەم دۆسیەیەدا (دۆسیەی کۆبانێ)، بە هەزاران پێشێلکاری هەیە. لە هەموو شوێنێک، مرۆڤ لە بەرامبەر دادوەردا هەست بە ئاسایش دەکات. بەڵام لەم دادگایەدا، زۆرترین هەڕەشەمان لێدەکرێت. رێگە نادرێت کە بە شێوەیەکی راستەوخۆ پارێزەران لەگەڵ ئێمەدا دابنیشن. دەمیرتاش وتی، " من وتم قسەکانی ئەردۆغان کە باسی گەڕاندنەوەی یاسای لەسێدارەدان دەکات تاوانە. ئەم قسانەی من وەک تاوان لێکدراوەتەوە و بێ ئەوەی ئاگادار بکرێمەوە خراوەتە نێو دۆسیەکەمەوە. من بە تەنیا باسی قسەکانی ئەردۆغانم کردووە و ئەوەم خستووەتەڕوو کە قسەکانی ئەردۆغان پێشێلکردنی مادەی ١٨ی دادگای باڵای مافەکانی مرۆڤی ئەوروپایە. بەڵام دادوەر لێرەدا بەرپرسانی دەوڵەت دەپارێزێت. بە ئاشکرا وەک پارێزەری ئەردۆغان مامەڵە دەکات. من دەپرسم. ئایا ئەردۆغان لە رووی سیاسی و ئایدۆلۆژیەوە سەرۆکی ئێوەیە؟ ئایا هاوکاری یاسایی لەنێوانتاندا هەیە؟ لێرە چەندین بەڕێوەبەری سێیەم گەورەترین پارتی تورکیا لەبەردەمتدایە. ناتوانیت جلی دادوەر لەبەربکەن و پەنجەی تاوانمان بۆ درێژ بکەن. من ئەم دۆخەم بە دادگای باڵای مافەکانی مرۆڤی ئەوروپا گەیاندووە." سەلاحەدین دەمیرتاش هاوسەرۆکی پێشووی پارتی دیموکراتی گەلان (هەدەپە)، لە ٤ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٦ لەگەڵ فیگەن یوکسەکداغ هاوسەرۆکی پارتەکە، دەستگیرکران و داواکاری کۆماری تورکیا، بە دەیان دۆسیەی لەدژیان جووڵاندووە. دادگای باڵای مافەکانی مرۆڤی ئەوروپا، چەندین جار، دەمیرتاش و پەرلەمانتار، هاوسەرۆکی شارەوانی و بەڕیوەبەرانی هەدەپەی بە بێتاوان وەسف کردووە و داوای کردووە ئازاد بکرێن، بەڵام دەسەڵاتی ئاکەپە\ مەهەپە، رەتی دەکەنەوە کە داواکاری دادگای ئەوروپا جێبەجێ بکەن.

هاوڵاتی 76 رۆژ بەسەر ناڕەزایەتییەکاندا تێدەپەڕێت و خوێندکاران لە زانکۆکان و بارهەڵگرەکانی سەرتاسەری ئێران بۆ شەشەم رۆژ بەردەوامبون لە مانگرتن و ناڕەزایەتیی. داواکاری گشتی ئێران رایگەیاند؛ پەرلەمانی ئێران لێکۆڵینەوە لە پرسی باڵاپۆشبون و سەرپۆش بۆ کچان و ژنان لە وڵاتەکە دەکات و تا 15 رۆژی دیکە ئەنجامەکان بڵاو دەکرێتەوە. وەک چاوەڕوان دەکرا ئیبراهیم رەئیسی سەرۆک کۆماری ئێران رۆژی پێنجشەممە چوە شاری سنە لە رۆژهەڵاتی کوردستان و لە هۆڵێکی داخراوی یارگایەکی ئەو شارە لەگەل ئەندامان و لایەنگرانی کۆماری ئیسلامی کۆبوەوە و دواتر سەردانی چەند شوێنێکی کرد و لە وتارێکیشدا لەو شارە رایگەیاند پلانی دوژمنانی کۆماری ئیسلامی ئێران شکستی هێناوە. سەرچاوەکانی هەواڵی رۆژهەڵاتی کوردستان بڵاویان کردوەتەوە لەگەڵ سەردانی رەئیسی، هێزی زۆری ئەمنیی و سەربازیی لە شاری سنە بڵاوەیان پێکراە و دۆخێکی ئەمنی قورس باڵی بەسەر شارەکەدا کێشاوە. رێوڕەسمی چلەی مەرگی رامین فاتحی لە سنە بەڕێوەچو، ئەو دوای دەستگیرکردنی لە لایەن ناوەندە ئەمنییەکانی ئێرانەوە مەرگی لە شاری سنە راگەیەنرا و هاوکات برایەک و خوشکێکی رامین دوای ماوەیەک دەستبەسەربون بە بارمتە ئازاد کران. ئەمڕۆش هاوشێوەی 75 رۆژی رابردو زۆربەی خوێندکارانی زانکۆکانی کوردستان و تاران و شیراز و تەبرێز و چەند شارێکی دیکە گردبونەوەی ناڕەزایەتییان ئەنجام داوە و داوای ئازدکردنی ئەو خوێندکارانەیان کرد کە لە ناڕەزایەتییەکاندا دەستگیر کراون. هاوکات لەگەڵ ناڕەزایەتییەکانیش دو خوێندکار لە زانکۆی سنە و تاران دەستگیر کران. لە بەشی پزیشکی زانکۆی ئەلزەهرا لە تاران، خوێندکاران دروشمیان دژی بەڵێنە ناڕاستەکانی دەسەڵات وتەوە و بایکۆتی هۆڵەکانی خوێندنیش بەردەوامبوە. 144 مامۆستای زانکۆ لە پارێزگای گیلان لە باکوری ئێران بە بەیاننامەیەک ئیدانەی دەستگیرکردنی خوێندکارانی زانکۆیان کرد و داوایان کرد مافی خوێندن بۆ خوێندکارە سزاکان دەستەبەر بکرێت و ئەوانەی دورخراونەتەوە بگەڕێنەوە زانکۆکان. بە پێی ئامارێک تا ئێستا ناوی 576 خوێندکاری 140 زانکۆ لە ئێران تۆمار کراوە کە رەوانەی زیندان کراون و جگە لەوانەش سەدان خوێندکاری دیکە دەستبەسەر ئەوە سەرەڕای دورخستنەوەی ژمارەیەکی زۆر لە خوێندکارانی زانکۆ و بێبەشکردنیان لە پڕۆسەی خوێندن. دەستەی توێژەرانی زانستی ئێران بڵاویان کردوەتەوە رۆژی چوارشەممە 150 زانکۆی جیهان پشتیوانیان لە خوێندکارانی زانکۆی ئێران کردوە و لەو زانکۆیانەدا چالاکی و گردبونەوەی پشتیوانیی بۆ خوێندکارانی ناوخۆی ئێران بەڕێوەچوە. ئەمڕۆش بۆ شەشەمین رۆژ مانگرتنی بارهەڵگرەکانی زیاتر لە 20 پارێزگای ئێران و رۆژهەڵاتی کوردستان بەردەوامبو. بە پێی تۆمارێکی ڤیدیۆیی کە لە تۆڕەکۆمەڵایەتییەکان بڵاو کراوەتەوە هێزێکی زۆری ئەمنی و سەربازیی رەوانەی شارەکانی پارێزگای سیستان و بەلوچستان کراوە. بە پێی دوایین ئامار لە 75 رۆژدا 113 کەس لە رۆژهەڵاتی کوردستان کوژراون و هاوکات ژمارەی گشتی کوژراوانی ناڕەزایەتییەکانی سەرتاسەری ئێران گەیشتوەتە 459 کەس و میدیاکانی سەر بەدەسەڵاتی کۆماری ئیسلامی ئێران باس لە کوژرانی 51 چەکداری سوپای پاسداران و هێزە ئەمنییەکان دەکەن لەو ناڕەزایەتییانەدا.

هاوڵاتی بەرپرسێکی باڵای ئێران دان بە کوشتنی ژینا ئەمیندا دەنێت فەرماندەیەکی باڵای سوپای پاسدارن بەهۆی ئاشکراکردنی هۆکاری مەرگی ژینا ئەمینی دەستگیر دەکرێت محەمەدباقر بەختیار، یەکێک لە فەرماندە باڵاکانی پێشوی سوپای پاسداران لە لایەن هێزە ئەمنییەکانەوە دەستگیر دەکرێت و دەست بەسەر مۆبایل و کەلوپەلە تایبەتییەکانیدا دەگیرێت. ئەو فەرماندەیە لە تۆمارێکی دەنگیدا رایگەیاندوە بەپرسانی ئێستای کۆماری ئیسلامی ئێران گەمژانە مامەڵە لەگەڵ روداوەکان دەکەن و ژینا ئەمینی بەهۆی لێدان لەسەری و شکانی ئیسکی سەری گیانی لەدەست داوە. محەمەدباقر بەختیار هەر لەو تۆمارە دەنگیەدا ئاماژەی بەوە کردوە بەرپرسانی کۆماری ئیسلامی پێویست بو دەستبەجێ داوای لێبوردن لە خەڵک و بنەماڵەی ژینا ئەمینی بکەن.

هاوڵاتی پەرلەمانى عێراق بڕگەیەکى بۆ کۆبوونەوە شەممەى داهاتووى زیادکرد کە دەنگدانە لەسەر تەواوکردنى کابینەى حکومەت، کە متمانەدانە بە بەربژێرانى هەردوو وەزارەتەکانى ژینگە و ئاوەدانکردنەوە و نیشتەجێکردن و، هەردووکیان لە پشکى کوردن. ئه‌مڕۆ پێنجشه‌ممه‌ (1ی كانوونی یه‌كه‌م/دیسێمبه‌ری 2022)، فه‌رمانگه‌ی میدیایی په‌رله‌مانی عێراق، كارنامه‌ی دانیشتنی په‌رله‌مانی بۆ رۆژی شه‌ممه‌ی داهاتووی رایگه‌یاند و خشته‌كه‌ 9 بابه‌ت له‌خۆده‌گرێت، له‌وانه‌ش ده‌نگدان به‌ ته‌واوكردنی كابینه‌ وه‌زارییه‌كه‌ی محه‌مه‌د شیاع سوودانی. رۆژی 27ـى تشرینى یەکەمى 2022، پەرلەمانى عێراق لە کۆى 23 بەربژێرى وەزارەتەکانى حکومەتى عێراق، دەنگى لەسەر 21  بەربژێر دا کە بەهۆى رێککنەکەوتنى یەکێتى و پارتى لەسەر ئەو دوو وەزارەتە بەربژێریان پێشکێش نەکردبوو.  وه‌ك له‌ كارنامه‌كه‌دا هاتووه‌، کۆبوونەوەى داهاتووى پەرلەمانى عێراق، جگە لە دەنگدان بە تەواوکردنى کابینەى حکومەت، خوێندنەوەی یەکەم بۆ پێنج پڕۆژەیاسا و خوێندنەوەى دووەم بۆ پڕۆژەیاسایەک دەکرێت، ئەوە جگە لە خوێندنەوەى دوو راپۆرتى تایبەت بە کەرتى تەندروستى و ژینگە.

هاوڵاتی ئه‌مڕۆ پێنجشەممە، سامان بەرزنجی، وەزیری تەندروستی حكومه‌تی‌ هەرێمی کوردستان، تۆمارکردنی دەیان تووشبووی ئایدزی لە ماوەی ساڵی 2022 ڕاگەیاند. پێشنیوەڕۆی ئەمڕۆ، بە بۆنەی ڕۆژی جیهانی ئایدز لە شاری سلێمانی، پانێڵێکی زانستی دەربارەی ئایدز و ڕێکارەکانی خۆپارێزی و چارەسەرەکانی لە نەخۆشخانەی شیرەکە بەڕێوەچوو.د. سامان بەرزنجی،وەزیری تەندروستی لە لێدوانێکی رۆژنامەوانیدا رایگەیاند، لە ماوەی 11 مانگی رابردوودا زیاتر لە 538 هەزار پشکنینی ئایدز لە هەرێمی کوردستان کراوە، لە کۆی ئەو پشنکنینانە 54 حاڵەتی ئایدز تۆمارکراون.  ڕاشیگەیاند، "لە ماوەی ١١ مانگی ساڵی ٢٠٢٢ وەزارەتی‌ ته‌ندروستی‌ زیاتر لە ٥٣٨ هەزار پشکنینی ئایدز بۆ ئەو کەسانە ئەنجامداوە کە هاوسەرگیری دەکەن، هەروەها بۆ ئەو کەسانەی کە خوێن ده‌بەخشن و خوێن وەردەگرن، یان پێش ئەنجامدانی پشکنینە ته‌ندروستییه‌کان، یان پشكنینی‌ بیانییه‌كان كه‌ دێنه‌ هه‌رێمی‌ كوردستانه‌وه‌، یاخود به‌ هۆكاری‌ دیكه‌" له‌و پشکنینانەش، 54 حاڵەتی پشتڕاستکراوی تووشبوون بە ئایدز دەستنیشانکراون، لەنێویاندا 40 حاڵەتی بیانییەکان کە هاتوونەتە هه‌رێمه‌وه‌. وەزیری تەندروستی ئاماژەی بەوەشدا، لە ماوەی ساڵێکدا یەک ملیۆن و 500 هەزار حاڵەتی ئایدز لەسەر ئاستی جیهان تۆمارکراون، بە گشتی ئێستا نزیکەی 40 ملیۆن کەس وەک هەڵگری ڤایرۆسی HIV هەن و چارەسەر وەردەگرن. هەرلەوبارەیەوە، د. هێرش سەلیم، جێگری بەڕێوبەری گشتی تەندروستی سلێمانی ڕایگەیاند، تووشبووانی بیانی نێردراونەتەوە بۆ وڵاتەکای خۆیان، سێ حاڵەتی تر کە لە ناوەندی شاری سلێمانیدابوون، لە ژێر چاودێری تەندروستی بەڕێوەرایەتی خۆپاراستنی سلێمانی دان و چارەسەر وەردەگرن. ئەوەشی خستەڕوو، هەموو حاڵەتەکان گەنجن و لە سەرو تەمەنی سی ساڵەوەن، وتیشی: زیاتر هۆکاری بڵاوبونەوەی ئەم ڤایرۆسە لە ڕێگای سێکس، خوێن، شیری دایک، بەکارهێنەرانی ماددە هۆشبەرەکان، ئامێرەکانی نەشتەرگەری، کە بەباشی پاکنەکرابێتنەوە و دووبارە بۆ نەخۆشێکی دیکە بەکارهێنرابنەوە، هەروەها  دوبارە بەکارهێنانی سرنجێک کە پێشتر بۆ کەسێکی تر بەکارهاتووە، هەڵگری ئەم ڤایرۆسە بووە. ئایدز واتە لاوازی و نەمانی بەرگری لەش، نەخۆشییەکی درێژخایەنی ترسناکە و تا ئێستا چارەسەرێکی بنەڕەتی بۆ نەدۆزراوەتەوە و بەبێ دەنگی سیستەمی بەرگری مرۆڤەکە لەناودەبات.