هاوڵاتی بەهۆی خۆپیشاندان لە باکوری کوردستان و تورکیا بۆ ئۆجەلان 139 کەس دەستگیر کران بەهۆی خۆپیشاندانەکانی یادی 24ەمین ساڵی پلانی نێودەوڵەتی لە دژی ئۆجەلان لانیکەم 139 کەس لە شارەکانی باکوری کوردستان و تورکیا دەستگیر کران. ئاژانسی مێزۆپۆتامیا بڵاوی کردەوە؛ پۆلیسی تورکیا هێرشی کردوەتەوە سەر بەشدارابوانی خۆپیشاندانەکانەکانی یادی پلانی نێودەوڵەتی بۆ دورخستنەوە و دەستگیرکردنی عەبدوڵا ئۆجەلان، رێبەری پارتی کرێکارانی کوردستان (پەکەکە) و ژمارەیەک کەسی لە شەش شاری باکوری کوردستان و تورکیا دەستگیر کردوە کە ژمارەیەکیان پەرلەمانتاری هەدەپە-ن. پۆلیس بۆ رێگریی لە خۆپیشاندا هێرشی کردوەتە سەر گردبونەوەکانی شارەکانی رحا، جۆلەمێرگ،وان و ئامەد لە باکوری کوردستان و شارەکانی ئیزمیر و ئیستانبوڵ لە تورکیا. بە پێی زانیارییەکانی ئەو ئاژانسە زۆربەی پەرلەمانتاران و ئەندامانی رێکخرەی خۆپیشاندانەکانی پارتی دیموکراتی گەلان لەو شارانە دەستگیر کراون. ئەمڕۆ 24 ساڵ تێدەپەڕێت بەسەر (9/10/1998) کە بە پلانی نێودەوڵەتیی بۆ دژایەتی عەبدوڵا ئۆجەلان رێبەری پەکەکە ناو دەهێنرێت، ئۆجەلان ناچار کرا خاکی رۆژئاوای کوردستان جێبهێلێت و دواتر لە 15ی شوباتی ساڵی 1999 و بە پلانێکی هاوبەشی چەند دەزگایەکی هەواڵگریی دەستگیر و رادەستی تورکیا کرا تا ئێستاش لە زیندانی ئیمڕاڵی لەو وڵاتە بەند کراوە.
هاوڵاتی بهپێی ڕاگهیهندراوێک ناوەندی ڕاگەیاندنی هێزەکانی سوریای دیموکرات بانگهشهیهکی دەوڵەتی تورکیا ڕهتدهکاتهوه و ڕایدهگهیهنێت شەھیدبوونی ھەشت شەڕڤانیان درۆیە. ناوەندی چاپەمەنی و ڕاگەیاندنی هێزەکانی سوریای دیموکرات (ههسهده) لە لێدوانێکی نوسراودا بانگەشەی دەوڵەتی تورکی داگیرکەری ڕەتکردەوە کە گوایە ھەشت شەڕڤانیان شەهید بوون. ههسهده ڕایگەیاند، “وەزارەتی بەرگری دەوڵەتی تورکی داگیرکەر لە ٨ و٩ی تشرینی یەکەمدا ڕاگەیەندراوێکی بڵاوکردەوە و ڕایگەیاند، کە لەم ڕۆژانەدا هەشت شەڕڤانمان شەهید بوون ئەم بانگەشانە دوورن لە ڕاستییەوە. ئەوەش لە کاتێکدایە ماوەی ڕابردوو بەردەوام دەوڵەتی تورک شەھیدبوونی شەڕڤانانی ھەسەدە بڵاو دەکاتەوە.
هاوڵاتی د. دیندار زێباری ڕێکخەری ڕاسپاردە نێودەوڵەتییەکان لە حکومەتی ھەرێمی کوردستان رایگەیاند، بەھۆی بەکارھێنانی ماددەی ھۆشبەر زیاتر لە ٣ ھەزار کەس لە زیندانەکاندان. د. دیندار زێباری ڕێکخەری ڕاسپاردە نێودەوڵەتییەکان بهکهناڵی (کوردسات نیوز)ی ڕاگهیاندووه: زیاتر لە ٣ ھەزار کەس بەھۆی بەکارھێنانی ماددەی ھۆشبەر خراونەتە زیندان و پێویستە سەنتەرێکی چارەسەرکردن بۆ ئەم زیندانییانە بکرێتەوە. لەبارەی زیندانییانی بادینان، دیندار زێباری وتی، داوامان لە کونسوڵخانەکان کردووە لیژنەی یاسایی بھێنن و لەگەڵ دادوەرەکانی ھەرێم دانیشتن بکەن لەسەر کەیسی زیندانیانی بادینان. دیندار زێباری ژمارەی بێسەروشوێنبووانی شنگالی ئاشکرا کرد و رایگەیاند، نزیکەی ٣ ھەزار ھاوڵاتی شنگال کە لەلایەن چەکدارانی داعش رفێندراون، تا ئێستا بێسەروشوێنن. لەبارەی رێژەی توندوتیژی بەرامبەر بە ژنان، دیندار زێباری وتی، ژنکوژی زیادی نەکردووە بەڵکو ھۆشیاری بۆ رێگریکردن لەو دیاردەیە زیادی کردووە. دیندار زێباری راشیگەیاند، "ھەرێم بەراورد بە وڵاتانی ڕۆژھەلاتی ناوەڕاست زۆرترین ئازادی تیایە لە ھەموو ڕویەکی ڕۆژنامەنوسی و مافی مرۆڤەوە."
هاوڵاتی باڵوێزی تورکیا لهعێراق لە رێوڕەسمێکدا بهئامادهبوونی وهفدێکی حکومهتی ههرێم سهنتهری پێدانی ڤیزای تورکیا لە ھەولێر کردهوهو ڕایگهیاند لهعێراق ڕۆژانه ٥ ههزار داواکاری وهرگرتنی ڤیزا پێشکهش دهکرێت. عەلی رەزا گونەی باڵوێزی تورکیا لهعێراق ئاماژەی بە کردنەوەی سەنتەرەکە کرد و رایگەیاند کە بە مەبەستی پەرەپێدانی خزمەتگوزارییەکان و باشترکردنی کوالێتی کارکردنمان، ھەروەھا بۆ رێگریکردن لە بازرگانییکردن بە ڤیزاوە، ئەم سەنتەرەمان کردەوە و لەمەودوا ھەموو ھاووڵاتییان دەتوانن لە رێگای ئەم سەنتەرەوە باشترین خزمەتگوزارییان پێشکەش بکرێت. باڵیۆزی تورکیا وتیشی: "لە کۆی ١٢ سەنتەری پێدانی ڤیزای تورکیا لە عێراق، رۆژانە پێنج ھەزار داواکاری وەرگرتنی ڤیزا پێشکەش دەکرێت و لە وەرزی ھاویندا ئەم رێژەیەیە بەرزبووەوە بۆ حەوت ھەزار داواکاری، توانیوومانە بە باشترین کوالێتی خزمەتگوزارییەکان پێشکەشی ھاووڵاتییان بکەین".
.jpg)
نوێنهری حكومهتی ههرێمی كوردستان له ئێران رایگهیاند: ئهگهر چالاكی هێزه چهكداره ئۆپۆزسیۆنهكانی ئێران لهخاكی ههرێمهوه بهردهوام بێت ئهوا حكومهتی ههرێم رێگهی تر دهگرێتهبهر. نازم دهباغ نوێنهری حكومهتی ههرێمی كوردستان له چاوپێكهوتنێكدا لهگهڵ ئاژانسی ئیرنا رایگهیاندوه، نزیكهی 20 رۆژ پێش ئێستا لیژنهی ئاسایشی هاوبهش له ههولێر و تاران كۆبونهوه تیایدا برِیاردرا ئاسایشی سنورهكانی نێوانیان بههێز بكرێت، جهختكرایهوه نابێت گروپه چهكداره ئۆپۆزسیۆنهكان چالاكیان ههبێت شاهیدی وهستانی چالاكییهكانی ئهم گروپانه بوین تا چهند رۆژی رابردوو كه روداوهكان له ناوخۆی ئێران سهریانههڵدا. دهباغ راشیگهیاندوه: له كۆبونهوهی شانده هاوبهشهكانی كونسوڵخانهی كۆماری ئیسلامی ئێران و حكومهتی ههرێمی كوردستان، جهختكرایهوه پێویسته بارهگای گروپه كوردییهكان چۆڵ بكرێت، ئێمهش چاوهرِێی جێبهجێكردنی دهكهین بارهگا سنورییهكان دهبێ چۆڵ بكرێن، حكومهتی ههرێم ههمیشه رایگهیاندوه كه رێگه نادات لهخاكهكهیهوه كاری دژ به ئاسایشی وڵاتانی دراوسێ ئهنجام بدرێت. دهباغ ئاماژهی بهوهشكردوه، گروپه كوردییهكانی ئۆپۆزسیۆنی ئێران دهیان ساڵه لهههرێمی كوردستانن توانیومانه تا رادهیهك كۆنترۆڵی چالاكیهكانیان بكهین و پابهند بین به رێككهوتنهكان، بهڵام بهداخهوه ههندێك گروپ و كهس ههندێكجار خراپ بهكاری دههێنن، ئهگهر پابهندی هۆشدارییهكان نهبن سهبارهت به دوركهوتنهوه له چالاكییه چهكدارییهكانیان ئهوا به دڵنیاییهوه حكومهت ئهمجارهیان برِیارێكی جدی لهبارهیانهوه دهدات. لێدوانەکەی دەباغ لە کاتێکدایە سوپای پاسدارانی ئێران هۆشداریی دابو, کە ئەگەر پارتەکانی رۆژهەڵاتی کوردستان مەترسیی بۆ دەسەڵاتی کۆماری ئیسلامی دروست بکەن ئەوا هاوشێوەی 28ی مانگ جارێکی دیکە هێرش دەکرێتە سەر بنکە و بارەگاکانی ئەو پارتە لە هەرێمی کوردستان. لە هێرشەکانی 28ی مانگی سوپای پاسداران بۆ سەر بنکە و بارەگاکانی هەرێم 17 کەس گیانیان لەدەستدا و زیاتر لە 60 کەسیش برینداربون.
.jpg)
ئهمڕۆ یهكشهممه ٢٠٢٢/١٠/٩، بهسهرۆكایهتیی د. ڕێواز فائق، سهرۆكی پهرلهمانی كوردستان و ئامادهبوونی د. هێمن ههورامی، جێگری سهرۆكی پهرلهمانی كوردستان و منی نبی قههوهچی، سكرتێری پهرلهمان، دانیشتنی ژماره (١١)ی ئاسایی خولی پایزهی ساڵی چوارهم له خولی پێنجهمی ههڵبژاردنی پهرلهمان بهڕێوهچوو. بهپێی خاڵی یهكهمی بهرنامهی كاری دانیشتنهكه، كهبریتی بوو له دهنگدان لهسهر پێشنیازهیاسای بهردهوامبوونی خولی پێنجهمی پهرلهمانی كوردستان-عێراق، بهپێی بڕگهی (پێنجهم) له ماددهی (٧٨)و ماددهكانی (٧٩، ٨٠) لهپهیڕهوی ناوخۆی پهرلهمانی كوردستان، لهلایهن لێژنهی كاروباری یاساییهوه، ڕاپۆرتی دهنگدان لهسهر پێشنیازهیاساكه بهڕهچاوكردن و جێكردنهوهی ئهو سهرنج و تێبینی و پێشنیازانهی لهلایهن ئهندامانی پهرلهمانهوه له دانیشتنی پێشووتردا له كاتی خوێندنهوهی دووهمی پێشنیازهیاساكه خرابوونهڕوو، بهناوونیشان و ماددهكانی و هۆكارهكانی دهرچوواندنی بهجیا خرانه دهنگدانهوه و پهسند كران، پاشان كۆی یاساكهخرایه دهنگدانهوه و بهدهنگی (٨٠) ئهندامی پهرلهمان پهسند كرا. یاسای بهردهوامبوونی خولی پێنجهمی پهرلهمانی كوردستان، له سێ مادده و هۆكارهكانی دهرچوواندنی پێكهاتووه و لهلایهن ژمارهی یاسایی ئهندامانی پهرلهمانهوه پێشكهش كرابوو، مهبهست له دهرچوواندنیشی ڕێگریكردنه له دروستبوونی بۆشایی یاسایی و بهرجهستهكردنی پرهنسیپی بهردهوامیی دامهزراوه دهستوورییهكانی ههرێمی كوردستان-عێراق، ههروهها گهرهنتیكردنی بهرژهوهندییه گشتییهكان له بهردهوامیی پیادهكردنی دهسهڵاتهكاندا و بۆ تهواوكردنی ڕێكسازییه یاسایی و كارگێڕی و هونهرییهكانی ئهنجامدانی ههڵبژاردنێكی پاك و بێگهرد و جێمتمانه و دهستهبهركردنی تۆماری بایۆمهتریی پاك و بێگهرد و ڕهخساندنی ژینگهیهكی سیاسیی لهبارتر بۆ هێنانهدیی یهكڕیزی و كۆدهنگیی نیشتیمانی لهپێناو دهستهبهركردنی مافی سهرجهم هاووڵاتییانی ههرێمی كوردستان له پیادهكردنی مافهكانی خۆپاڵاوتن و دهنگدان و فهراههمكردنی ههلومهرجی ڕكابهریی یهكسان لهنێوان ههموواندا. بهپێی خاڵی دووهم و كۆتایی بهرنامهی كاری دانیشتنهكهش، كه به ئامادهبوونی ئالان حهمهسهعید، وهزیری پهروهردهو د. سهیوان عهلی، بریكاری وهزارهتی پهروهرده بهڕێوهچوو، لهلایهن لێژنهی پهروهرده و لێژنهی كاروباری یاساییهوه، ماددهكانی ( ١٦٦، ١٦٧، ١٦٨، ١٦٩، ١٧٠، ١٧١، ١٧٢، ١٧٣، ١٧٤، ١٧٥، ١٧٦، ١٧٧، ١٧٨، ١٧٩، ١٨٠، ١٨١) له پڕۆژهیاسای پهروهرده و فێركاری، كه تایبهت بوون به(حووكمهدارایی و گشتییهكان)، ههروهها هۆكارهكانی دهرچوواندنی پڕۆژهیاساكه خوێندنهوهی دووهمیان بۆ كرا. لهلایهن ئهندامانی پهرلهمانیشهوه چهندین سهرنج و تێبینی و پێشنیاز لهسهر ئهو ماددانه و بڕگهكانیان و هۆكارهكانی دهرچوواندنی، بهمهبهستی دهوڵهمهندكردنی زیاتریان خرایهڕوو، بۆئهوهی لهلایهن لێژنهی هاوبهشهوه ڕاپۆرتی دهنگدانی لهسهر ئاماده بكرێت بهڕهچاوكردنی ئهو سهرنج و تێبینی و پێشنیازانه. لای خۆشیهوه وهزیری پهروهرده، بهناوی وهزارهتی پهروهردهوه سوپاس و پێزانینی خۆیانی ئاراستهی دهستهی سهرۆكایهتیی پهرلهمان و لێژنهی پهروهرده و ههموو ئهوانه كرد كه پشتگیریی ئهو پڕۆژهیاسایهیان كرد، ههروهها سوپاسی سهرجهم ئهندامانی پهرلهمانی كرد كه بهگفتوگۆكانیان له چهند ڕۆژی ڕابردوودا لهكاتی خوێندنهوهی دووهمی پڕۆژهیاساكهدا بهمهبهستی دهوڵهمهندكردنی زیاتری چهندین سهرنج و تێبینی و پێشنیازیان خستهڕوو، ههروهها ڕوونكردنهوهی پێویستیشی لهسهر سهرنج و تێبینی و پرسیارهكانی ئهندامانی پهرلهمان لهسهر ئهو ماددانه و بڕگهكانیان كه له دانیشتنی ئهمڕۆدا خوێندنهوهی دووهمیان بۆ كرا، خستهڕوو. بهمجۆره سهرۆكی پهرلهمان كۆتایی بهدانیشتنهكه هێنا.
هاوڵاتی پۆلیسی سلێمانی لە ڕاگەیەندراوێکدا هۆکاری گیانلەدەستدانی خێزانە چوار کەسییەکەی شاری سلێمانی ڕاگەیاند پۆلیسی سلێمانی ڕایگەیاند لەڕوداوێكدا چوار ئەندامی یەك خێزان بەیانی ئەمڕۆ لەماڵێكداو لە گەڕەكی جولەكان لە شاری سلێمانی بەهۆی تەزووی كارەباوە چوار ئەندامی یەك خێزان گیانیان لەدەستدا . وتیشی دوای گەیشتنی تیمەكانی بەڵگەی تاوانی بەڕێوەبەرایەتی پۆلیسی پارێزگای سلێمانی و بەڕێوەبەرایەتی ئاسایشی پارێزگای سلێمانی كەشف و هێڵكاری شوێنی ڕوداوەكە كرا و دەركەوت كە هەرچوار قوربانییەكە بەهۆی تەزوی كارەباوە گیانیان لەدەستداوە. هەروەها دوای بردنی تەرمەكانیشیان بۆ پزیشكی دادوەری ، هۆكاری گیانلەدەستدانەكەیان پشتڕاست كرایەوە كە بەهۆی تەزوی كارەباوە گیانیان لەدەستداوە . قوربانییەكان باوك و دایك و دوومنداڵی كوڕو كچیانن بەناوەكانی عادل مستەفا سەعید لەدایكبووی 1966 شعریە عەلی ئەمین لەدایكبووی 1972 محەمەد عادل مستەفا لەدایكبووی 1999 جوان عادل مستەفا لەدایكبووی 2002
هاوڵاتی کاتژمێر 10ی سەر لە بەیانی ئەمڕۆ 9/10/2022، کۆبوونەوەی پەرلەمانی کوردستان دەستیپێکرد، تەوەری یەکەمی دانیشتنی پەرلەمان دەنگدان بوو لەسەر بەردەوامبوونی خولی پێنجەمی پەرلەمان بوو بە دەنگی 80 پەرلەمانتار پەسندکرا. بەگوێرەی بانگهێشتنامەی سەرۆکی پەرلەمان، کۆبوونەوەکەی ئەمڕۆی پەرلەمانی کوردستان کاتژمێر 10ی سەر لە بەیانی دەستیپێکردوو، تێیدا دەنگدان لەسەر پێشنیازە یاسایەک کە ئاڕاستەی سەرۆکایەتی پەڕلەمانی کوردستان کرابوو بۆ درێژکردنەوەی ئەم خوولەی پەڕلەمان کە ٦ی تشرینی دووەم دواین ڕۆژیەتی. کراو تیایدا بە دەنگی ٨٠ پەرلەمانتار تا ٣١/١٢/٢٠٢٣ خولی پێنجەمی پەڕلەمان درێژکرایەوە. وەکو ناڕەزایەتی دژی درێژکردنەوەی تەمەنی خوولی پێنجەمی پەرلەمان.بەشێک لە پەرلەمانتاران، بە مێزەکانی بەردەمیاندا کێشا. هاوکات شایان عەسکەری، پەرلەمانتاری فراکسیۆنی گۆڕان گۆڕان دەستی لەکارکێشایەوە. هەروەها پەڕلەمانتارانی فراکسیۆنی نەوەی نوێ ڕایانگەیاند: چیتر بەشداری کۆبونەوەکانی پەڕلەمانی کوردستان ناکەن و موچەش وەرناگرن.
هاوڵاتی لە گەڕەکی چوارباخی سلێمانی، تەرمی چوار کەس بە خنکاوی دۆزراوەتەوە. بە گوێرەی زانیارییەکان ئەو کەسانەی خنکاون ئەندامی یەک خێزانن،کە لە دوێنێ ئێوارەوە ، دەنگیان نەبووە و نەچوونەتە شوێنی کارەکانیان، لەدوای چوونی کەسوکارەکەیان بۆ ماڵەکەیان دەرکەوتووە گیانیان لەدەستداوە . هەروەها بەگوێرە وتەی نافەرمی لایەنە پەیوەندیدارەکان، پێدەچێت بەهۆی شۆرتی کارەباوە گیانیان لەدەستدابێت، چونکە ناو ماڵەکەیان تەڕ بووە، دەڵێن شۆرتی کارەبا لە موبەریدەی ماڵەکەیان روویداوە." کەسوکارەکەشیان دەڵێن، "کێشەیان لەگەڵ کەسدا نەبووە." سامان نادر، بەڕێوەبەری سەنتەری فریاکروتنی خێرای سلێمانی ١٢٢، ڕایگەیاندووە “کەمێک لەمەوبەر لە گەڕەکی چوارباخی شاری سلێمانی، لە ماڵێکی بەرامبەر حەمامی چوارباخ، تەرمی دایک و باوک و کوڕ و کچێکیان دۆزراونەتەوە”. وتیشی “تەرمەکانتان گواستراونەتەوە بۆ پەیمانگەی پزیشکی دادوەری ، تا ئێستا هۆکاری راستەقینەی رووداوەکە دیار نیە”.
هاوڵاتی پەرلەمانی کوردستان ئەمڕۆ کاتژمێر ١٠ کۆدەبێتەوە بۆ دەنگدان لەسەر لەسەر پێشنیازەیاسای ،بەردەوامبوونی خولی پێنجەمی پەرلەمانی كوردستان-عێراق بەگوێرەی بانگهێشتنامەی سەرۆکی پەرلەمان، کۆبوونەوەکەی ئەمڕۆی پەرلەمانی کوردستان کاتژمێر 10ی سەر لە بەیانی دەستپێدەکات، بە مەبەستی دەنگدان لەسەر پێشنیازە یاسایەک ئاڕاستەی سەرۆکایەتی پەڕلەمانی کوردستان کراو خوێندنەوەی یەکەم و دووەمی بۆ کرا بۆ درێژکردنەوەی ئەم خوولەی پەڕلەمان کە ٦ی تشرینی دووەم دواین ڕۆژیەتی جێی ئاماژەیە پێکهاتەکان و بەشێک لە پەرلەمانتارانی گۆڕان لەگەڵ پارتی و یەکێتین بۆ درێژکردنەوەی ئەم خوولەی پەرلەمان، بەڵام کۆمەڵ، یەکگرتوو، نەوەی نوێ و بەشێک لە پەرلەمانتارانی گۆڕان درێژکردنەوەی ماوەی ئەم خوولەی پەرلەمان بە نایاسایی دەزانن. دەقی بانگهشێتنامەی سەرۆکی پەرلەمان بۆ پەرلەمانتاران:. پاڵپشت به حوكمی بڕگهی (سێیهم) له ماددهی (١٨)ی پهیڕهوی ناوخۆی پهرلهمانی كوردستان-عێراق، د. ڕێواس فائق سەرۆکی پەرلەمانی کوردستان بانگهێشتی گشت ئهندامه بهڕێزهكانی پهرلهمان دەکات بۆ دانیشتنی ژماره (١١)ی ئاسایی خولی پایزەی ساڵی چوارەم له خولی ههڵبژاردنی پێنجهمی پهرلهمانی كوردستان-عێراق، له كاتژمێر (١٠)ی بهیانیی ڕۆژی یهكشەممە ڕێكهوتی ٢٠٢٢/١٠/٩. بهرنامهی كار:. بهپێی حوكمی مادهی (٥) و بڕگهی (یهكهم) له مادهی (١٦) و بڕگهی (سێیهم) له مادهی (١٨) و بڕگهكانی (یهكهم و دووهم و سێیهم و چوارهم و پێنجهم) له مادهی (٢٠) و مادهكانی (٤٧، ٤٨) و بڕگەی (یەكەم) لە مادەی (٥٢) و مادەكانی (٥٤، ٥٥، ٥٦، ٥٧) له پهیڕهوی ناوخۆی پهرلهمانی كوردستان-عێراق، دهستهی سهرۆكایهتیی پهرلهمان بڕیاریدا بهرنامهی كاری دانیشتنی ژماره (١١)ی ئاسایی خولی پایزهى ساڵی چوارەم له خولی پێنجهمی ههڵبژاردنی پهرلهمان له كاتژمێر (١٠)ی بهیانیی ڕۆژی یهكشهممه ڕێكهوتی ۲۰۲۲/۱۰/٩ بهم شێوهیه بێت: یەكەم: دەنگدان لەسەر پێشنیازەیاسای (بەردەوامبوونی خولی پێنجەمی پەرلەمانی كوردستان-عێراق)، بهپێی حوكمی ماددهكانی (٩٠، ٩١، ٩٣، ٩٦) له پهیڕهوی ناوخۆی پهرلهمانی كوردستان. دووهم: بەردەوامبوون لەسەر خوێندنەوەی دووەم بۆ پڕۆژەیاسای (پەروەردە و فێركاری لە هەرێمی كوردستان-عێراق)، بهپێی حوكمی ماددهكانی (٨٧، ٨٨، ٨٩، ٩٧) له پهیڕهوی ناوخۆی پهرلهمانی كوردستان
هاوڵاتی سوپای پاسداران هەڕەشەی دوبارەکردنەوەی هێرشەکانی بۆسەر هەرێمی کوردستان و پارتەکانی رۆژهەڵاتی کوردستان دەکات و دەڵێت بەرپرسانی هەرێم ئاگادارکراونەتەوە. سەرچاوەیەک لە سوپای پاسدارانی ئێران بە ئاژانسی هەواڵی (تەسنیم)ی راگەیاندوە؛ بە فەرمی بەرپرسانی هەرێمی کوردستان ئاگادارکراونەتەوە لەگەڵ هەر جموجۆلێکی پارتەکانی رۆژهەڵاتی کوردستان ئەوا هاوشێوەی 28ی مانگی رابردو هێرشی موشەکی و تۆپباران بۆسەر ئەو پارتانە دەست پێدەکاتەوە. ئەو سەرچاوەیە وتویەتی: لە هێرشەکانی رابردودا بە قوڵای 150 کیلۆمەتر لە ناو خاکی هەرێمی کوردستان لە لایەن تۆپخانە و موشەک و فڕۆکە بێفرۆکەوانەکانی سوپای پاسداران هێرش کراوەتە سەر بنکە و بارەگانی پارتەکانی نەیاری کۆماری ئیسلامی ئێران. بە پێی ئەو زانیارییانەی لە تەسنیم بڵاوی کردوەتەوە ؛ سوپای پاسداران بەرپرسانی هەرێمی کوردستانی ئاگادارکردوەتەوە بەردەوامبونی هێرشەکانی ئێران بە هەوڵەکانی ئەو بەرپرسانەوە بەستراوەتەوە بۆ راگرتنی جموجۆڵی پارتەکانی نەیاری ئێران بە پێچەوانەشەوە هێرشەکان دەست پێدەکەنەوە. لە هێرشەکانی (28/9/2022)ی سوپای پاسداران بۆسەر بنکە و بارەگاکانی کۆمەڵە و دیموکرات و پارتی پاک لە هەرێمی کوردستان 17 کەس گیانیان لەدەستدا و نزیکەی ٦٥ کەسیش برینداربون کە ژمارەیەک لە قوربانییەکان ژن و منداڵ بون.
هەژار ئەنوەر لە پارێزگای هەولێر 70 پرۆژەی وەبەرهێنان مۆڵەتیان هەڵوەشاوەتەوە، پڕۆژەكانی نیشتەجێبوون لەلایەن وەزارەتی شارەوانی و دەستەی وەبەرهێنان ڕەزامەندییان پێدەدرێت، پێویستە پڕۆژەكان لە10% كارەكانی جێبەجێ بكات ئینجا كڕین و فرۆشتن بكات، پڕۆژە هەیە مۆڵەتی وەرگرتووە لەماوەی (2) ساڵ و نیو تەواوی بكات، كەچی ساڵێك تێپەڕیوە هێشتا بناغەی دانەنراوە، پڕۆژە هەیە هێشتا دەستی بەكارەكانی نەكردووە لە نهۆمی سێ و چوار شوقەی فرۆشتووە، بەو هۆیەوە دەیان ملیۆن دۆلار زیان بە كڕیارانی یەكە نیشتەجێبوەكان كەوتووە، كابینەی نۆیەم لەسەرەتاوە بانگەشەی ئەوەی دەكرد كە كەس بۆی نییە دەستوەردان بكات لە كەرتی وەبەرهێنان، بەڵام بەشێكی پرۆژەكان بەهۆی دەستوەردانی شەخسی و حزبەوە گرفتیان بۆ دروست دەكرێت و راگیراون. لە ماوەی 16 ساڵدا كۆی قەبارەی وەبەرهێنان لە هەرێمی كوردستان گەیشتووەتە زیاتر لە 66 ملیار دۆلار، و لە ماوەی سێ ساڵدا مۆڵەتی وەبەرهێنان بە 201 پڕۆژە بە سەرمایەی 11 ملیار و 562 ملیۆن دۆلار دراوە، بەشێكی زۆری وەبەرهێنان لە بورای دروستكردنی یەكەی نیشتەجێبووندایە. پڕۆژەكانی نیشتەجێبوون زۆرێكیان بەهۆی قەیرانی داراییەوە بۆ ماوەیەك لەكارەكانیان وەستان و بەشێكیشیان سەرمایەدارەكانیان مایەپوچ بوون، جگە لەمەش ژمارەیەك بەرپرسی باڵا دەستیان خستوتەرنێو وەبەرهێنانی خانووبەرە و چەندین كێشەو گرفتیان بۆ وەبەرهێنەری دیكە دروستكرد. پڕۆژەی نیشتەجێبوونی هەنگ ستی لە شاری هەولێر ماوەی (12) ساڵە كارەكانی تەواو نەكراوەو چەندین جاریش بەشداربووانی پڕۆژەكە سەردانی دەستەی وەبەرهێنانیان كردووەو لەبەردەم دەستەكەش گردبوونەوەی ناڕەزاییان ئەنجامداوە، بەڵام بێسوود بووە. بایز مەولود ئەنجومەنی بەشداربووانی پڕۆژەی نیشتەجێبوونی هەنگ ستی بە هاوڵاتی ڕاگەیاند:» زۆرینەی بەشداربووانی پڕۆژەكە قستەكانیان داوە بەكۆمپانیاكە، بەڵام بەبیانووی شەڕی تیرۆریستانی داعش و قەیرانی دارایی ماوەی (11) ساڵە دانمان بەخۆمان گرتووە، كە چەندین كێشەی خێزانی و كۆمەڵایەتی بۆ دروستكردووین، لەكاتێكدا لە 90% كێشەو گرفتەكانمان خستۆتەبەردەم دەستەی وەبەرهێنان، بەڵام بێسوود بووە». سەردار ئاكرەیی خاوەنی پڕۆژەی نیشتەجێبوونی هەنگ ستی بەهاوڵاتی ڕایگەیاند:» بەشداربووان مافی خۆیانەو منیش لە ساڵی 2011 لە 50% ی پڕۆژەكەم تەواو كردووەو لەو كاتەوە ڕایانگرتووە و ئێستاش سەرجەم رێكارە یاساییەكان تەواوكراوە و داوا لە سەرۆكی حكومەت دەكەم ڕێگەمان پێبدات دەستبەكارەكانمان بكەینەوەو پڕۆژەكە تەواوبكەم». وتیشی: «لە سەرۆكایەتی ئەنجومەنی وەزیران نوسراوێك هاتووە گوایە دەبێ ئەم پڕۆژەیە بدرێتە وەبەرهێنەرێكی تر، من تێناگەم لەسەر چ بنەمایەك پڕۆژەكەی من دەدرێتە یەكێكی تر، نیوەی كارەكانم كردووە ، رۆژانە سەردانی دەستەی وەبەرهێنان دەكەم و چارەسەری گرفتەكانم ناكەن«. لەساڵی 2019 ئەنجومەنی باڵای وەبەرهێنان بڕیاریدا كە خیتاب زەمانی ئامادە بكات و دەست بەكارەكانی بكاتەوە، ئێستا سەرجەمی رێكارەكان تەواو كراوە، سەردار ئاكرایی دەڵێت: «بەداخەوە خەڵكانێك لە نوسیگەی سەرۆكی حكومەت بەهەڵە پەیامەكان و نووسراوەكانی من دەگەیەنێتە سەرۆكی حكومەت». هاوكات رابەر وەرتی خاوەنی یەكێك لە كۆمپانیاكانی خانووبەرە، بە هاوڵاتی وت:» ساڵێك تێپەڕدەبێت بەسەر گرێبەستی كڕینی شوقەكانی ڤارپارك، بەڵام تاوەكو ئێستا هیچ شوقەیەك لەم پڕۆژەیە دروست نەكراوە، زیاتر لە هەزار و (400) كەس شوقەیان كڕیوە، هەموو لایەنە پەیوەندیدارەكان ئاگاداری كێشەو گرفتەكانی ئەم پڕۆژەیەن و خاوەن كۆمپانیاكەش لە هەولێرە و زۆر بەئازادی دەسوڕێتەوە. پڕۆژەكانی نیشتەجێبوون لەلایەن وەزارەتی شارەوانی و دەستەی وەبەرهێنان ڕەزامەندییان پێدەدرێت، پێویستە پڕۆژەكان لە10% كارەكانی جێبەجێ بكات ئینجا كڕین و فرۆشتن بكات تاوەكو تواناداراییەكانی وەبەرهێنەر بسەلمێندرێت، بەڵام بەپێی ئەو زانیارییانەی دەست هاوڵاتی كەوتووە، پڕۆژە هەیە هێشتا دەستی بەكارەكانی نەكردووە لە نهۆمی سێ و چوار شوقەی فرۆشتووە، ئێستا جۆرێك بەنەمانی متمانە لەنێوان هاوڵاتیان و خاوەن پڕۆژەكان و كۆمپانیاكانی خانووبەرە دروست بووە. لە ماوەی سێ ساڵدا مۆڵەتی وەبەرهێنان بە 201 پڕۆژە بە سەرمایەی 11 ملیار و 562 ملیۆن دۆلار دراوە، بەگوێرەی زانیارییەكانیش، لە ماوەی نزیكەی 16 ساڵدا كۆی قەبارەی وەبەرهێنان لە هەرێمی كوردستان گەیشتووەتە زیاتر لە 66 ملیار دۆلار. سەردار ئازاد یەكێكی ترە لە خاوەن كۆمپانیاكانی خانووبەرە لەوبارەیەوە بۆ هاوڵاتی دواو دەڵێت : «قوربانی سەرەكی پڕۆژەكان هاوڵاتیانن بۆیە پێویستە قەرەبوو بكرێنەوە و حكومەتی هەرێمیش ئەم كێشەو گرفتانە چارەسەر بكات، چونكە بەهۆی نەمانی متمانەوە پرۆسەی وەبەرهێنان بەرەو شكستێكی گەورە دەڕوات. وتیشی : «بەدەیان ملیۆن دۆلار زیان بەر خاوەن كۆمپانیاكانی خانووبەرە و هاوڵاتیان كەوتووە، ئەمەش لەكاتێكدایە ئەم كابینەیەی حكومەت لەسەرەتاوە بانگەشەی ئەوەی دەكرد كە كەس بۆی نییە دەستوەردان بكات لە كەرتی وەبەرهێنان، بەڵام ئێستا ئەم دەستوەردانە هەیەوە پێویستە حكومەت بەزووترین كات تەداخول بكات.» ئەو خاوەن كۆمپانیاییەی خانووبەرە باسلەوەدەكات:»زۆرێنەی پڕۆژەكانی نیشتەجێبوون چاودێریان بەسەرەوە نییە، پڕۆژە هەیە مۆڵەتی وەرگرتووە كە لەماوەی (2) ساڵ و نیو تەواوی بكات، كەچی ئێستا ساڵێك تێپەڕیوە هێشتا بناغەی دانەنراوە. لە شەش مانگی یەكەمی ساڵ حكومەتی هەرێمی كوردستان مۆڵەتی بە 35 پڕۆژەی جۆراوجۆر داوە بە سەرمایەی 330 ملیۆن 696 هەزار و265 دۆلار. سامان عارەب بەڕێوەبەری گشتی دەستەی وەبەرهێنانی هەولێر بە هاوڵاتی ڕاگەیاند:» بەهۆی كەمتەرخەمی و جێبەجێنەكردنی پڕۆژەكان تاوەكو ئێستا 70 پڕۆژە مۆڵەتی هەڵوەشاوەتەوەو پڕۆژەكانی دەشتی بەهەشت و ئەڵمانی و كۆیە ستی ڕاگیراون، بەپێی یاسای مۆڵەتت لە وەبەرهێنەرێك وەرگرتەوە بلاك لیست دەكرێت، ئەو وەبەرهێنەرە مافی پێدانەوەی ئەو پڕۆژەی نییە لە رووی یاساییەوە و هەموو ئەو زەرەر و زیانانەی لە پڕۆژەكە و لە هاووڵاتی كەتووە وەبەهێنەر بەرپرسیارێتی هەڵدەگرێت. بۆیە پێشنیاری وەبەرهێنەری ترمان كردووە تاوەكو پڕۆژەكان دەست پێبكەنەوە و بەوردی دیراسەی كارەكانیان كراوە. دلێر حسێن ئەندامی ئەنجومەنی پارێزگای هەولێر بەهاوڵاتی راگەیاند: « كە لەهەرێمی كوردستان لەڕووی وەبەرهێنان لە نیشتەجێبوون لەسەرەتای گەشەی وەبەرهێنان بەتایبەت هەولێر بە قۆناغێكی مەترسیدار و خراپ تێپەڕیوە لە ساڵانی ڕابردوودا، بەداخەوە هۆكاری سەرەكی خراپ ئیدارەدانی ئەو كەرتە بووە لەلایەن حكومەتی هەرێمی كوردستان، هەم لەڕووی یاسایی، وەهەم لەڕووی چاودێری كەئەمەش وایكردووە خەڵكانێكی زۆر زەرە مەندبن . «ئەوەی قازانجی كردووە تەنها وەبەرهێن بووە، كە زەوی لەلایەن حكومەتەوە بۆی دابینكراوەو بەپارەی خەڵكیش پرۆژەكانی دروستكردوە، سەڕەڕای ئەمانەش لە كۆمەڵێ پڕۆژە پارە لەخەڵك وەرگیراوە، بەڵام پرۆژەكان تەواو نەكراون و بەنیوەناچڵی بەجێهێڵراوە، لە نمونەی دەشتی بەهەشت و فلۆریاستی و چەندان پرۆژەی تر، لەهەندێ پڕۆژەش پارە لەخەڵك وەرگیراوە كە پرۆژەكە ئەصڵەن هەر بوونی نیە، بۆیە بەدڵنیاییەوە خەڵكێكی زۆر زەرەمەندبووە ئەمەش بەڵگەیە لەسەر ئەوەی حكومەت چاودێر نەبووە بەسەر پڕۆژەكان و فەوزاییەكی زۆر لەو بوارەدا هەیە، هۆكاری بنەڕەتیش تەداخولی شەخسی و حیزبیە بەسەر پرۆژەكان لەبەرامبەردا حكومەت لەو بوارە زۆر لاواز و بێ دەسەڵات بووە». سەبارەت بە وەررتنەوەی مافی خەڵك و چ جۆرە دڵنیاییەك بدرێتە هاوڵاتیان تاوەكو بتوانن یەكەی نیشتەجێبوون بكڕن، دلێر حسێن دەڵێت: «بەداخەوە لەڕابردوو بەشی زۆری گرێبەستەكان لەنێوان كۆمپانیا و هاوڵاتی كراون و هەندێ كۆمپانیا لە ئێستادا خاوەنداریەتیان دیارنیە یاخود هەر وجودیان نەماوە و وەبەرهێنەكەی ڕایكردووە لە ووڵات نەماوە، بۆیە ئاستەمە بتوانرێ مافی ئەوخەڵكانە وەربگیرێتەوەو پێموانیە حكومەتیش ئەو بەرپرسیارێتییە هەڵبگرێت، چونكە خانوو یان شوقە هەیە بە زیاتر لەكەسێك فرۆشراوە یاخود شوقە هەیە فرۆشراوە ئەصلەن هەر وجودی نیە بۆیە ئیجرائاتكردن لەو كەیسە ئاڵۆز و قورسە هۆكاری سەرەكی وەبەرهێنانە كە كەمتەرخەمە، چونكە ناكرێ مۆڵەت بەو جۆرە پڕۆژانە بدرێت لە كاتێكدا توانای چاودێری و ئیجرائات كردنیان نەبێت لە ڕووی كوالێتی و پاراستنی مافی هاوڵاتیان و ئاگاداری لە شێوازی گرێبەستەكان و خاوەنداریەتی». لە هەرێمی كوردستاندا 12 هەزار و670 یەكەی نیشتەجێبوون كە ساڵانێكی زۆرە تەواو نەكراون، بووەتە كێشە بۆ ئەو كەسانەی گرێبەستی كڕینی ئەو یەكانەیان كردووە و پارەیەكی زۆریشیان داوە.
.jpg)
هاوڵاتی لە زۆربەی شارەکانی رۆژهەڵاتی کوردستان مانگرتن و خۆپیشاندان بەڕێوچو و هێزە ئەمنییەکانیش بە توندی هێرشیان کردە سەر خۆپیشاندانەکانی شاری سنە و سێ کەس لەو شارە کوژران. سەرچاوەکانی هەواڵی رۆژهەڵاتی کوردستان بڵاویان کردەوە لە زۆربەی شارەکانی رۆژهەڵاتی کوردستان رۆژی شەممە مانگرتن و خۆپیشاندان بەڕێوەچو و خۆپیشاندانەکانی شاری سنە بەهۆی توندوتیژیی هێزە ئەمنییەکانەوە پێکدادانی لێکەوتەوە و سێ کەسیش کوژران. هاوکات لەگەڵ مانگرتنەکانی زۆربەی شارەکانی رۆژهەڵاتی کوردستان، کچانی خوێندکار و گەنجان لە شارەکانی سنە و کرماشان، ئیلام، مەهاباد و بۆکان و زۆربەی شارەکانی دیکە خۆپیشاندانیان کرد. لەگەڵ ئەو بەشە لە کوردستان بەشێکی بەرچاو لە دوکان و بازاڕەکانی تاران وەک پشتیوانییەک بۆ مانگرتنەکانە سەرتاسەرییەکان نەکرانەوە و بە وتەی میدیاکانی ناوخۆی ئێران یەکمجارە کە لە پایتەختی وڵاتەکە بەوشێوەیە دوکان و بازاڕەکان داخراون. بۆ بینینی خۆپیشاندانهكانی سنه ئهم لینكه بكهرهوه
هاوڵاتی بهرپرسێكی پارتی گهلی كۆماری (جهههپه) لهشاری ئامهدی رایگهیاند؛ پارتهكهی له ههڵبژاردنهكانی داهاتووی ئامهد سێ كهس بۆ پهرلهمانی توركیا سهردهخهن. عهبدوڵا ئاتیك، سهرۆكی رێكخستنی پارتیی گهلی كۆماری (جهههپه) لهشاری ئامهد، له چاوپێكهوتنێكیدا لهگهڵ پێگهی (گازهته دوڤار)ی توركی رایگهیاند؛ پارتهكهی له ههڵبژاردنی داهاتووی توركیادا سێ كهس بۆ پهرلهمانی توركیا له ئامهد سهردهخهن و ئهگهریش ههیه ژمارهكه بگاته چوار كهس. ئهو بهرپرسهی جهههپه، ماوهیهكی زۆر لهناو رێكخستنهكانی پارتی دادوگهشهپێدان (ئاكهپه) له ئامهد كاریكردوه لهو ماوهیهی كهدهستی لهو پارته كێشاوهتهوه، چوهته ریزهكانی پارتی گهلی كۆماریی توركیا. ئاماژهی بهوهشكرد، برِاوای وایه كه جهههپه كاری گرنگ دهكات بۆ چارهسهركردنی پرسی كورد، بۆیه ئهو چوته ناو ئهو پارتهوه. له دوایین ههڵبژاردنی پهرلهمانی توركیادا كه لهساڵی 2018دا بهرِێوهچو، ههدهپه نۆ پهرلهمانتار و ئاكهپه سێ پهرلهمانتاری له ئامهدهوه سهرخست بۆ پهرلهمانی توركیا.
هاوڵاتی دانیشتنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق دەستیپێکرد و لە بڕگەی دووەمی دانیشتنەکەدا تاوتوێی هێرشەکانی ئێران بۆ سەر هەرێمی کوردستان دەکرێت. پهرلهمانی عێراق به ئامادهبوونی١٨٩ پهرلهمانتار لهبارهی بۆردوومانهكانی كۆماری ئیسلامی ئێران بۆ سهر بنكه و بارهگهكانی حزبه كوردییهكانی رۆژههڵاتی كوردستان لهنێوخۆیی ههرێمی كوردستان و بۆردوومانهكانی توركیا بۆ سهر گوند و ناوچه سنوورییهكانی ههرێمی كوردستان له كۆبوونهوهدایه. بڕگەی یەکەمی دانیشتنەکە تایبەتە بە سوێندخواردنی دەستووریی ژمارەیەک پەرلەمانتار. لە بڕگەی دووەمدا تاوتوێی هێرشەکانی چەند ڕۆژی ڕابردووی ئێران بۆ سەر هەرێمی کوردستان دەکرێت. هەروەها له كۆبوونهوهكهدا لیژنهی بهرگری پهرلهمانی عێراق راپۆرتێك لهبارهی ئهو هێرش و بۆردوومانانهوه پێشكهشی سهرۆكایهتی پهرلهمان دهكات. ئەمەش لە کاتێکدایە رۆژی 28ی مانگی رابردوو، ئێران لە رێگەی دەیان مووشەکی بالیستی و فڕۆکەی بێفڕۆکەوانی بۆمبڕێژکراوەوە هێرشی کردە سەر بارەگای هێزەکانی رۆژهەڵاتی کوردستان لە سنووری کۆیە، پردێ و زڕگوێز؛ بەهۆیانەوە 17 کەس گیانیان لەدەستدا و زیاتر لە 50 کەسی دیکەش برینداربوون. هەروەها سوپای پاسدارانی ئێران بەرپرسیارێتی خۆی لە هێرشەکاندا راگەیاند و لە بەیاننامەیەکدا دووپاتی کردووەتەوە، "ئۆپەراسیۆنەکان تا لەناوبردنی هەڕەشە و بارەگای گرووپە تیرۆریستییەکان و پابەندی بەرپرسانی هەرێم [هەرێمی کوردستان] بە بەرپرسیارێتیان، بەردەوام دەبن".
