سەرۆکایەتى هەرێم: سه‌ركۆنه‌ى هێرشەکەى ئيسرائيل ده‌كه‌ين

هاوڵاتی پێشەوا هەورامانی، وتەبێژی حکومەتی هەرێمی کوردستان لەبارەی مووچەوە راگەیێندراوێکی بڵاوکردەوە و دەڵێت، "تاوەکو ئەو رۆژەی پشتمان بە داهاتی ناوخۆ و نەوت دەبەست بۆ دابینکردنی مووچە، حکومەتی هەرێمی کوردستان کەمتەرخەم نەبووە و هەموو مانگێک مووچەی تەواوەتی هاوڵاتیانی دابین کردووە." پێشەوا هەورامانی، ‎وتەبێژی حکومەتی هەرێمی کوردستان لە راگەیەندراوێکدا کە ئەمڕۆ سێشەممە بڵاویکردەوە دەڵێت ،ئێستا کە داهاتی نەوت بە ڕێککەوتنێک لەگەڵ حکومەتی عێراقی لەدەست هەرێمی کوردستان نەماوە، "حکومەتی عێراق بە بەرپرس دەزانین، لە دابینکردنی موچە و شایستە داراییەکانی هاوڵاتیانی هەرێمی کوردستان بە پێی یاسای بودجە، لەم پرسەدا ئێمە هەمو ئەرکێکی سەرشانی خۆمان جێبەجێ کردوە و پابەندییەکی تەواوی یاساییمان بە جێ گەیاندوە". دەشڵێت:  لە پرسى موچەدا ئێمە هەمو ئەرکێکی سەرشانی خۆمان جێبەجێ کردوە و پابەندییەکی تەواوی یاساییمان بە جێ گەیاندوە و تا ئەمڕۆش سەرۆکوەزیرانی هەرێمی کوردستان لە پەیوەندیدا بوە بۆ ئەوەی حکومەتی عێراق هەرچی زوە موچەی موچەخۆران بنێرێت و لەمە زیاتر ئەم پرسە دوا نەکەوێت. هەروەک پەیامێک بۆ لایەنە سیاسییەکان دەنێرێت و دەڵێت: لەمە زیاتر لە پێگەی هەرێمی کوردستان مەدەن و بۆ جارێکیش بێت بەرپرسیارانە بەرامبەر خەڵکی کوردستان و مافە دەستورییەکانیان بجووڵێنەوە و مامەڵە بکەن. دەقی راگەیێندراوەکەی وتەبێژی حکومەتی هەرێمی کوردستان لەبارەی مووچە : بە ناوی خودای گەورە پرسی مووچەی هاونیشتمانیانی هەرێمی کوردستان گرنگترین بابەت و ئەولەوییەت بووە، لە لایەن حکوومەتی هەرێمی کوردستان و هەتا ئەو ڕۆژەی پشتمان بە داهاتی ناوخۆ و نەوت دەبەست بۆ دابینکردنی مووچە، حکوومەتی هەرێمی کوردستان کەمتەرخەم نەبووە و هەموو مانگێک مووچەی تەواوەتی هاونیشتمانیانی دابین کردووە. ئێستا کە داهاتی نەوت بە ڕێککەوتنێک لەگەڵ حکوومەتی عێراقی لەدەست هەرێمی کوردستان نەماوە، حکوومەتی عێراق بە بەرپرس دەزانین، لە دابینکردنی مووچەو شایستە داراییەکانی هاونیشتمانیانی هەرێمی کوردستان بە پێی یاسای بودجە، لەم پرسەدا ئێمە هەموو ئەرکێکی سەرشانی خۆمان جێبەجێ کردووە و پابەندییەکی تەواوی یاساییمان بە جێ گەیاندووە و تا ئەمڕۆش بەڕێز سەرۆکوەزیرانی هەرێمی کوردستان لە پەیوەندیدا بووە بۆ ئەوەی حکوومەتی عێراق هەرچی زووە مووچەی مووچەخۆران و شایستە داراییەکانی هەرێمی کوردستان بنێرێت و لەمە زیاتر ئەم پرسە دوا نەکەوێت.   پەیامی ئێمە بۆ بەشێک لە لایەنە سیاسییەکان و خەڵکانێک هەیە کە لە ماوەی ئەم چەند ساڵە بە هیچ جۆرێک گوێیان بە پێگەی یاسایی و دەستووری هەرێمی کوردستان نەداوە و وەک هاونیشتمانییەکی خەمخۆری خەڵکی کوردستان ڕەفتاریان نەکردووە، لەمە زیاتر لە پێگەی هەرێمی کوردستان نەدەن و بۆ جارێکیشبێت بەرپرسیارانە بەرانبەر خەڵکی کوردستان و مافە دەستوورییەکانیان بجووڵێنەوە و مامەڵە بکەن، ئەم پرسە پەیوەندیی ڕاستەوخۆی بە ژیان و گوزەرانی خەڵکەوە هەیە و بابەتی موزایەدە و بانگەشەی هەڵبژاردن نییە و پێویستە نەکرێتە  ئامرازێک بۆ لێدان لە پێگەی یاسایی و دەستووریی هەرێمی کوردستان.   ‎پێشەوا هەورامانی گوتەبێژی حکومەتی هەرێمی کوردستان 

هاوڵاتی پۆلیسی سلێمانی رایگەیاند، کچێک دەستگیرکرا کە ھەڕەشەی بڵاوکردنەوەی وێنە و ڤیدیۆی تایبەتی لە خەڵک کردووە و داوای پارەی لێکردوون. پۆلیس دەشڵێت، کەسێک سکاڵای تۆمارکردووە و وتویەتی، ئەو کچە هه‌ڕه‌شه‌ی‌ بڵاوكردنه‌وه‌ی‌ وێنه‌ و ڤیدیۆی‌ تایبه‌تی‌ لێده‌كات ئه‌گه‌ر بڕێك پاره‌ی‌ نه‌داتێ. کچەکە لە ‌یه‌كێك له‌ سیتییه‌كانی‌ شاری‌ سلێمانی‌ دەستگیر کراوە و دەستگیشگیراوە بەسەر مۆبایل‌ و لاپتۆپەکەیدا. بەگوێرەی راگەیەندراوەکەی پۆلیسی سلێمانی، "تۆمەتبار دانی بەتاوانەکەیدا ناوە كه‌ له ‌رێگەی‌ تۆڕه‌كۆمه‌ڵایه‌تییه‌كانه‌وه‌ چه‌ند كه‌سێكی‌ فریوداوه ‌و دواتر له‌ژێر هه‌ڕه‌شه‌ی‌ بڵاوكردنه‌وه‌ی‌ وێنه ‌و ڤیدیۆی‌ تایبه‌تیدا داوای‌ بڕێك پاره‌ی‌ لێكردون". کچەکە بەرەگەز عه‌ره‌بە و بەپێی ماددەی دوو لە یاسای خراپ بەکارھێنانی ئامێرەکانی پەیوەندیکردن راگیراوەو لێکۆڵینەوەی لەگەڵدا دەکرێت.

هاوڵاتی ژمارەیەکی زۆر هاوڵاتی و چالاکوان و ڕۆشنبیر لە هەرێمی کوردستان لە بەیاننامەیەکدا پەیماننامەی لۆزانیان ڕەتکردەوەو ڕایانگەیاند: ئەگەرچی پەیماننامەکە ناوی ئاشتی لێنرا، بەڵام بەپێچەوانەوە ئاشتی بەدوادانەهات و سەد ساڵ پێشێلکاری مافی مرۆڤ و شەرو توندوتیژی لێکەوتەوە کە هەتا ئێستاش بەردەوامە، لەماوەی ئەو سەدساڵەدا گەلی كورد چەندینجار کەوتە بەرپەلاماری جێنۆسایدو کوشتنی فیزیکی بەکۆمەڵ و كۆچكردنی زۆرەملێ دەقی بەیاننامە: پەیماننامەی لۆزان و گەلێكی جینۆساید كراو..  سەد ساڵ بەسەر پەیماننامەی لۆزاندا تپەڕ دەبێت كە لەرێکەوتی ٢٤ی تەموزی ١٩٢٣دا لەلایەن وڵاتانی براوەی جەنگی یەكەمی جیهانی و دەسەڵاتدارانی ئەوكاتەی توركیا واژۆكراوە، ئەگەرچی پەیماننامەکە ناوی ئاشتی لێنرا، بەڵام بەپێچەوانەوە ئاشتی بەدوادانەهات و سەد ساڵ پێشێلکاری مافی مرۆڤ و شەرو توندوتیژی لێکەوتەوە کە هەتا ئێستاش بەردەوامە، لەماوەی ئەو سەدساڵەدا گەلی كورد چەندینجار کەوتە بەرپەلاماری جێنۆسایدو کوشتنی فیزیکی بەکۆمەڵ و كۆچكردنی زۆرەملێ. هێشتا چەندساڵێك بەسەر ئیمزاكردنی پەیماننامەكەدا تێنەپەری بوو، ساڵی ۱۹۳٤ توركیا یاسایەکی دەرکرد بەناوی "سەرلەنوێ نیشتەجێ بوونەوە" دەستیكرد بەڕاگواستن‌و گۆڕین دیموگرافیا، پاشان کۆمەڵکوژی خەڵكی شاری دەرسیم و لەساڵانی ۱۹۳۷ بۆ ۱۹۳۹ بەدەیان هەزار كەسی مەدەنی لەلایەن سوپای توركیاوە تەنها لەدێرسیم كرانە قوربانی. بەهەزاران منداڵ کوژران و بران و لەخانەوادەو زێدی خۆیان دابڕێندران و شوناسیان گۆڕین و کران بەتورک. هەرچەندە رێکخراوی نەتەوەیەکگرتوەکان لە ساڵی ۱۹٤٨ پەیماننامەیەکی دەركرد سەبارەت بە قەدەغە کردن و سزادانی ئەنجامدەرانی (جینۆساید) و دواتریش ئەمە بە بریاری ۲٦۰ پەسەند كراوەو لە ۱۲/۱/۱۹٥۱ بوە بەیاسایەکی نێودەوڵەتی، بەڵام بەداخەوە نە پەیماننامەی لۆزان و نەپەیماننامەی جاڕی گەردونی مافەکانی مرۆڤ و نەپەیماننامەی قەدەغەکردنی جێنۆسایدو نەپەیماننامەی جنێف کە دژ بەچەکی قەدەغەکراوبوو نە بوونە قەڵغان بۆ کوردو پارێزگاری لە ھاوڵاتیانی کورد نەکرد لە ھەڕەشەو پەلامارەکانی دەوڵەت.، بەپێچەوانەوە هەتا ئێستاش بە سیستماتیكیانە سیاسەتی لەناوبردنی کوردو جێنۆسایدو پێشێلکاری دژ بەكوردان درێژەی هەیە.  لەساڵی ١٩٣٧ کۆمەڵکوژی دەرسیم لە باکوری کوردستان و لە ساڵی ١٩٦٣سیاسەتی توندوتوژی و كۆچی بەكۆمەڵ لەباشوری کوردستان دەستی پێکردووە، ئەو كوردانەی ئامانج نیشتەجێ ناوچە بەپیتەکانن وەک سەرچاوەی وزە هەمیشە لەبەردەم کۆمەڵکوژی و پاکتاودان. کوردانی سەرسنور بەردەوام لەبەردەم هەرەشەی کوشتن و راگواستندان. ساڵی ١٩٧٥ هەتا ١٩٧٩ تەواوی گوندە سنورییەکانی ئێران – عێراق راگواسترانە ناو ئۆردوگای زۆرە ملێ کوردانی فەیلی لەناوەراست وخواروی عیراق لەوڵات دەرکراون و بەسەدان هەزارکەسیان کۆمەڵکوژکراوە. ساڵی ١٩٨٣ نزیکەی ٨٠٠٠ پیاوی عەشیرەتی بارزان کۆمەڵکوژکران ساڵەكانی ١٩٨٧ تاوانی دەوڵەتی عێراق گەیشتە بەکارهێنانی چەکی قەدغەکراوی کیمیایی لە شاری سەردەشت -٢٨/٦/١٩٨٧. دۆڵی بالیسان ١٦/٤/١٩٨٧ لە دۆڵی سورداش و دۆڵی جافایەتی مانگەکانی ئاب و ئەیلول و دواجاریش لە١٦/٣/١٩٨٨ شاری هەڵەبجە بەچەکی کیمیایی بۆمب باران کران و بەدەیان هەزار کەس کوژران و برینداربوون. هەر لەوساڵەدا تاوانی گەورەی ئەنفال دەستی پێکردو هەموو گوندەکانیان سوتاندو خانووەکانیان روخاندن و تەواوی خەڵکەکەیان بێ سەروشوێن کرد کەدواتر لەگۆڕی بەکۆمەڵی بیابانەکانی ناوەراست و خواروی عێراقدا روفاتەکانیان دۆزرانەوە... ئەم رووداوە تراژیدیانەی لەم چەند دێرەدا هاتوون بەشێكن لەستەمکاری و تاوانكاری ئەودەوڵەتانەی كە بەسەر گەلی كوردستاندا هاتوون وهەتا ئەمرۆش بەردەوامیان هەیە، رێکخراوی تیرۆرستی داعش بەپشتیوانی دەوڵەتی تورکیا پەلاماری شەنگال و کۆبانیانداو لەشەنگال جینۆسایدیان کردو لەکۆبانی شکێندران، دەوڵەتی تورکیا پەلاماری شاری عیفرینی داو چەكی قەدەغەكراوی بەکارهێناو منداڵان وخەڵکی مەدەنی سوتاندو داگیری کرد. لەم سۆنگەیەوە ئێمە وەك كۆمەڵێك لە خەڵكی باشور پشتیوانی خۆمان دەردەبرین بۆ ئەو هەوڵانەی لەم چەند رۆژەدا دەستپێكردوە بۆ بەرزكردنەوەی دەنگی نارازی بەرامبەرئەو بێدەنگەییە نێودەوڵەتییەی بەرامبەر جنۆسایدو قركردنی گەلی كورد لەسەر خاكی خۆی دژی ئەنجام دەدرێت، ئێمە پشتیوانی كۆنگرەی نەتەوەی كوردستان و هەموو ئەو هەوڵانە دەكەین كە دەخوازن جیهان و رای گشتی نێودەوڵەتی لەو نادادپەروەرییە بەئاگا بێننەوە كە ئەمرۆ لەسێبەری رێككەوتنی لۆزاندا دەرهەق بەكورد ئەنجامدراوە. ناوەكان: 1- کۆمەڵەی پێشمەرگە دێرینەکانی کوردستان  2- تۆری ھاوبەشی رێکخراوەکان  3- کۆمەڵەی زانستە سیاسیەکان  4- مامۆستایانی شۆرش  5- نوسەران ورۆشنبیران و ھونەرمەندانی کوردستان  6-  رێکخراوی رزگاربوانی چەکی کیمیایی / ھەڵە بجە ی شەھیدد. 7- گۆڤاری ئەنفالستان 8- مەریوان قانع  نووسەر 9- ئاسۆس هەردی رۆژنامەنووس 10- د. ئارام رەفعەت  مامۆستای زانكۆ/ نووسەر 11-    د. شێركۆ كرمانج ئەكادیمی- توێژەر 12-    د. سەردار موسی شەریف مامۆستای زانكۆ/ دهۆك 13-    مەسعود عەبدولخالق   چاودێری سیاسی 14-    د. رەعد رەفعەت مامۆستای زانكۆ 15-    كەنێر عەبدوڵا  نووسەر 16-    هۆمەر محەمەد   نووسەر / رۆژنامەنووس 17-    عومەر عەبدولكریم  (كەسان)  شاعیر 18-    د. هەژار عوسمان مەعروف پزیشك/ نووسەر 19-    لەتیف فاتح فەرەج   نووسەر] 20-    مەریوان مەحمود نەقشبەندی  شارەزا لەكاروباری ئاینی 21-    رەشید فاروق توفیق   نوسەر 22-    عیماد عەلی       نوسەر 23-    هیوا سەید سەلیم   نوسەر 24-    ئیبراهیم ئەحمەد حسێن    رۆژنامەنووس 25-    تاریق فاتح            رۆژنامەنووس 26-    پەیمان عیزەدین     پارێزەر 27-    ئەحمەد عەزیز لێكۆڵەر لەناوچە دابراوەكان 28-    سروە محەمەد   رۆژنامەنووس 29-    خالید سلیمان    رۆژنامەنووس 30-    هاوكار عیزەت   رۆژنامەنووس 31-    رێزان شیخ دڵیر پارێزەر 32-    ئیسماعیل قادر  پێشمەرگەی دێرین 33-    عەبدولقادر سەعید  نووسەر/ شاعیر 34-    د. محەمەد كیانی پەرلەمانتاری پێشوو/ بەغداد 35-    د. هێرش سەلیم    پزیشك 36-    سەلاح رەشید  نووسەر 37-    قادر ئەحمەد ئیسماعیل  پەرلەمانتاری پێشوو 38-    ئیسماعیل زەلمی   مامۆستای زانكۆ 39-    سالاری بازیان   نووسەر 40-    ئازاد عوسمان    رۆژنامەنووس 41-    دڵشاد ئەنوەر     رۆژنامەنووس 42-    محەمەد حسین     رۆژنامەنووس 43-    یاسین محەمەد    رۆژنامەنووس 44-    زریان محەمەد    رۆژنامەنووس 45-    ئازار محەمەد     رۆژنامەنووس 46-    شۆرش جوانرۆ   نووسەر 47-    سمكۆ ئەسعەد ئەدهەم  پارێزەر/ توێژەری یاسایی 48-    فاتح حەسەن    چالاكوانی مەدەنی 49-    بارزان ئەولەی هەورامی پەرلەمانتاری پێشوو 50-    كەمال رەئوف    رۆژنامەنووس 51-    نهاد قازی ..  ئەندازیاری ڕاوێژکار، چالاکوانی مافی کەمینەکان و مافی مرۆڤ ..  هولندا 52-    روناك شیخ جناب   پێشمەرگەی دێرین 53-    رەفیق غەفور   چاودێر 54-    هاورێ عزیز محمد/ ماموستا و رگەیەندكار 55-    دڵزار عارف    نوسەر 56-    سوزان خاله شهاب    پەرلەمانتاری پێشوو 57-    ازاد كركوكی    سینماكار 58-    روشن قاسم  رۆژنامەنووس/ نووسەر 59-    شوان داودی  پەرلەمانتاری پێشوو 60-    فلاح صلاح عبد الله    چالاكوانی مەدەنی 61-    کاوە محەمەد   نووسەر و چالاکوانی سیاسی 62-    فتح الله الحسینی     نووسەر/ چالاكی سیاسی 63-    سرتیب جوهر  رۆژنامەنووس 64-    جمیل خچر  كادری پێشكەوتووی یەكێتی نیشتمانی  65-    ئەمیرە ئەبوبەکر   مامۆستا 66-    ساکارعلی     مامۆستا 67-    شنە کەریم     خوێندکار 68-    باوان کەریم     کاسب 69-    کڵپە کەریم     قوتابی 70-    بەناز ڕەوف    فەرمانبەر 71-    سۆزان ڕەوف   فەرمانبەر 72-    شادە عبدوڵا     خوێندکاری زانکۆ 73-    ئەڵوەن سۆران     مامۆستا 74-    سازە عوسمان     مامۆستا 75-    سه میره عبدوڵا    ژنی ماڵەوە 76-    جوان قارەمان      فەرمانبەر 77-    محمد قارەمان        کاسب 78-    سارا فارەمان     مامۆستا 79-    ئەحمد قارەمان    کاسب 80-    ولید قارەمان      خوێندکار 81-    دێرین نەجات شوکت عزمی بابان /فەرمانبەر 82-    نوخشە غفور ڕەزا محمد /فەرمانبەر 83-    خجیجە ئیبراهیم وەیس محمد/خانەنشین 84-    فاتمە علی ئەحمەد /ژنی ماڵ 85-    یاد دێرین محمد نەجات بابان /خوێندکار 86-    بەناز نەجات شوکت عزمی بابان /فەرمانبەر 87-    هێمن بارام ڕەزا جاف /فەرمانبەر 88-    ئاکۆ شێخ محمد        مامۆستا. 89-    ئاکام عبداللە تۆفیق    / پاێزەر 90-     سعدی مصگفی عبدالرحمن   /ئەندازیار 91-        فواد احمد عبداللە   /ئەندازیار 92-    جبار محمد ساڵح     سەرۆکی کۆمەڵەی زانستە سیاسیەکانی کوردستان 93-    بەشدار حەسەن / پارێزەر /هەولێر 94-    حیدر وسین غفور   ی.پزیشک  95-    گارق ئەمین .کاسب 96-    یار حیدر..     خوێندکار 97-    ئەمەل شەهاب. فەرمانبەر 98-    سێوە صلاح الدین . مامۆستا 99-    هەرمێ صلاح الدن.  پارێزەر 100-    سەربەست محمد.   پارێزەر  101-    یەشار حیدر.   خوێندکار 102-    شیرین صلاح الدین  مامۆستا 103-    نیان صلاح الدن .  مامۆستا 104-    حسێن محمد .    فەرمانبەر  105-    سۆز سەربەست بابان .خوێندكار ی زانکۆ  106-    ماردین سۆران بابان    فەرمانبـەر 107-    سۆران صلاح بابان    فەرمانبەر 108-    جوان صلاح بابان  خانەنشین  109-    ڕۆژان کەریم  . فەرمانبەر  110-    ئاوات عبدڵا .  فەرمانبەر  111-    پاڤێڵ شێرکۆ . فەرمانبەر 112-    پروشە شێرکۆ . پەرستاری زانکۆ 113-    ارا نەوزاد بابان . مامۆستا 114-    بیلال عەزیز. کاسب 115-    ڕۆز سەربەست بابان مامۆستا  116-    نامۆ سلێمان .    فەرمنبەر 117-    پێشەوا صلاح الدین بگ    فەرمانبەر 118-    دونیا تورکێش.  بایلۆجی 119-    ئەیهان تورکێش  مامۆستا 120-    لەیلا ئەمین      چاودێر 121-    بوشرا عبدولا    فه رمانبه ر 122-    مھبات محمد      مامۆستا 123-    ناسک محمد      مامۆستا 124-    ئامینە محسن     ژمێریار 125-    پرژە جلال      مامۆستا 126-    ناسک على      مامۆستا 127-    ڕوناک على       مامۆستا 128-    نەجمەالدین عومه ر مامۆستا 129-    حەسەن صاڵح      مامۆستا 130-    ڕوخۆش عه تا     مامۆستا 131-    ڕۆژان سالم      مامۆستا 132-    تەلار سلاح       مامۆستا 133-    ڕۆشنا جلال      مامۆستا 134-    ژیان محمد         مامۆستا 135-    تاڤگە محمد       فەرمانبە 136-    هێرش رەشید   رۆژنامەنووس 137-    بروا ستار      نووسەر 138-    شوان بدالقادر رشید  مهندس IT 139-    شاد عبدالقادر رشید    ئەندازیار 140-    شه ن عبدالقادر رشید   اكار و كومبیوتر  141-    شاتوو عبدالقادر رشید  پزیشك 142-    دكتۆر عبدولقادر جاف    پزیشکی ڤێتەنەری 143-    پەخشان ئحمد عبدوڵا     بەرێوەبەری ماف پەروەر 144-    کۆچەر میرزا    سەرۆکی رێکخراوی دۆستانی  ھەڵبجە 145-    زاڤی ئاشتی ناوخۆیی کوردستان 146-    جڤاتی سلێمانی 147-    عبدالرحیم محمد سەعاتچی. پسپۆری پەروەردەیی خانەنشین 148-    سەربەست تۆفیق محمد مامۆستا 149-    دکتۆر دڵشاد محمد خچر خانەنشین 150-    فوزیە عبدالکریم محمد مامۆستا 151-    بەهار محمود محمد سەرۆکی رێکخراوی ئاماژە 152-    روناک صدیق کریم سەرپەرشتیار 153-    چەمەن گاهر شریف مامۆستا 154-    مسعود ابوبکر محمد مامۆستا 155-    هێرش انور محمد مامۆستا 156-    سەیران مستەفا کاکە مامۆستا 157-    ئارام محمد رەزا کارمەند 158-    نەورۆز علی رەزا مامۆستا 159-    عپمان عمر محمد ئەندازیار 160-    نجیبە قادر حسن مامۆستا 161-    کاوە احمد بابکر سەرپەرشتیاری یەکەم 162-    غفور عارف امین بەڕێوەبەر 163-    ئاری جلیل عبدالله مامۆستا 164-    جمال عبدالله علی ی بەڕێوەبەری گشتی 165-    حوێز محمد احمد سەرپەرشتیاری یەکەم 166-    ارسلان صالح حسن سەرپەرشتیار 167-    شێخ جمعە علی لەک سەرۆک هۆزی لەک 168-    فرهاد خالد احمد سەرپەرشتیار 169-    سەرگوڵ نجم الدین فرج مامۆستا و راگەیاندنکار 170-    شوان کریم فرج مامۆستا 171-    شیرین هاوڕێ محمد مامۆستا 172-    رزگار خدر مستەفا سەرپەرشتیار 173-    سەردار قادر محمد نوسەر و شاعر 174-    سیروان نوری عزیز سەرپەرشتیار 175-    نعیمە حمە صالح لاوە فەرمانبەر 176-    شێرزاد حامد امین خانەنشین 177-    سهیلە سعید علی سەرپەرشتیار 178-    محمد علی عباس مامۆستا 179-    کارزان محمد علی تەکنیککار 180-    خاڵینە سلێمان عزیز مامۆستا 181-    ولی اسد عباس مامۆستا 182-    حسن علی عباس سەرپەرشتیار 183-    دڵگیر کەیخوسرەو اللەکرم مامۆستا 184-    ئاسۆ جمال محمود کاسب 185-    انور حیدر حمەصالح کاسب 186-    کوپر محمدامین بەڕێوەبەر 187-    سورەیا فەیزوڵا ئاغا مامۆستا 188-    منیرە محمد راهێنەر 189-    دولبەر عبداللەکریم مامۆستا 190-    بکر عمر مصگفی بەڕێوەبەر 191-    صباح قادر عزیز فەرمانبەر 192-    شیلان شریف رشید مامۆستاونوسەر 193-    کامەران بابان زادە ئاکادیمست 194-    محمد ئاسۆ عزیز خوێنکاری زانکۆ 195-    رۆشنا توفیق رۆوف مامۆستا 196-    گۆناتۆفیق رۆوف مامۆستا 197-    ازاد محمود تۆفیق خانەنشین 198-    علی محمد علی خانەنشین 199-    سمیره‌ حنا عازر خانەنشین 200-    سمیر ناصر قدور  خانەنشین 201-    محمود نوری حسن /میکانیك 202-    گلیعە نوری حسن/ مامۆستا 203-    صلاح نوری حسن/میکانیك 204-    صالح نوری حسن/میکانیك 205-    سعاد نورى حسن/مامۆستا 206-    جمال صابر جوامیر/مامۆستا 207-    فوزیه‌ حسین رحمن/ربه‌بیت 208-    نسیبه‌ علی شاە رچا/مامۆستا 209-    بدریە حسین علی/مامۆستا 210-    نجاه‌ حسن میکائیل/مامۆستا 211-    سعاد حسن میکائیل/مامۆستا 212-    عادل حسن امین/ سائق 213-    حسن امین رچا/ پۆلیس 214-    رحیم کریم میکائیل / خانەنشین 215-    اسماعیل کریم میکائیل/ خانەنشین 216-    یسرى حسین امین/ کارمەند 217-    ئاوات کریم حسین/ کارمەند 218-    عمر عادل امین  /میکانیك 219-    محمد حسین امین /سائق 220-    غفور رحیم کریم  / موڤف 221-    هاجر علی بارام  /ربه‌ بیت 222-    شێرزادسیدقادر/ئەفسەر 223-    خالی عبداللە سالح  فەرمانبەر 224-    خدر حسن ممند  فەرمانبەر 225-    عەلی مەولود   چالاکی سیاسی 226-    ھێمن عەبدوڵا    رۆژنامەنووس 227-     سمکۆ سابیر شەریف  رۆژنامەنووس 228-    خەبات جەناب نوری  پێشمەرگەدێرین 229-    احمدحاجی علی  پێشمەرگە دێرین 230-    خەسرەوعەبەڕەش  باززرگان 231-    کاوە حاجی عزیز  مامۆستا 232-    الوەن جبارسعدون   کەیبانو 233-    ڕەواعومەرکەسان   پێشمەرگە 234-    کامران کریم ڕەشید   کاسب 235-    سورکێو خەفاف  زەڕنگەر 236-    کوێستان مامەند،   توێژەری کۆمەڵایەتی  237-    شاخەوان ئیدریس،   ئەندازیار 238-    لانە موحسین،   توێژەری کۆمەڵایەتی 239-    ھێمن مامەند،  ڕۆژنامەنووس و چاڵاکوانی مەدەنی 240-    سالار مەحمود    نووسەر  241-    مەلا خالید       پێشمەرگەی دێرین 242-    د. عەبدواللە  مەحمود   پزیشك 243-    د.  شیرین حسین   پزیشك 244- ھەرێم  عەلی ،مامۆستا 245- ڕۆژان سڵاح،چاڵاکوانی بواری ژنان 246-شاخەوان عومەر ،چاڵاکوان 247-خەندە مامەند، مامۆستا 248-نەبەز خالید محەمەد، ڕۆژنامەنووس و نووسەر 248-ڕێژین مەعروف ، مامۆستا 250- د.دارا محەمەد جەمیل مامۆستای زانکۆ 251- نێرگز ئیبراھیم، پارێزەر 252- سەعدی ھادی، کرێکار 253-سازان محەمەد، فەرمانبەر 254- عەلی بەندی ،نووسەری بواری جینۆساید  255-ئارام ھەڵەدنی ، نووسەر 256-شاسوار شێخ عه تا صالح / پارێزەر  257-شرام فائق محمد /  پارێزەر  258- شیرین محمود / راگەیند کار  259- گولالە عزیز / چالاکەوانی ژنان  260- بەھرە عپمان  / چالاکوانی بواری سەندیکا  261- کلپوم كریم / ماموستا  262- د.رووناك محمود / ماموستاى زانکۆ  263- ناھیدە عپمان مصگفى/ رۆشنبیرو چالاکەوان  264- ژیان رەحمان / چالاکوانی کۆمەلایەتی  265- تریفە شێخ سەمەد / کادری کۆمەلایەتی  266- ساکار سعدی،  ڕووپێوی ئەندازیاری 267-سبیحە قادر حەمە / پێشمەرگەی دێرین و کۆمەلایەتی  268- تەلار عبدالله حاجى / كادرى سیاسى  269-نسرین كورده / چالاکەوانی ژنان  270- پرشنگ محمد ئەمین / چالاکوانی ژنان  271- شێنێ فائق محمد / مامۆستای معهدى کۆمپوتەر  272_ بوشرا عومه ر / مهندسى مه ده نى  273- شانیا فائق محمد / مھندسی کۆمپوتەر بەشی سۆڤت وێر 274-فێنک جمال / پارێزەر  275- رووخۆش محمد ئەمین / مامۆستا 276- د.فاتیح سەنگاوی، توێژەری لەبواری ئەنفال 277-مەریەم فاتیح فتاح، زچاڵاکوان لەکاری ڕێکخراوەیی 278- یەکێتی پەرلەمانتارانی کوردستان، لقی سلێمانی 279- سامانی وەستا بەکر ، سوید، نووسەر 280- دکتۆر فائق محمد گوڵپی / پزیشک و  نووسەرو شاھێد حاڵی جینۆسایدی ئەنفال و کیمیاباران 281-سەبریە میروەیس سلێمان/مامۆستا 282- نامیق تۆفیق سعید/ئەندامی ئەنجومەنی ڕاوێژکاری 283- صبیحە قادر حمە احمد/ فەرمانبەر 284- محمد مصگفی احمد ڕسوڵ/ئەندامی ئەنجومەنی ڕاوێژکاری 285- زۆراو عزیز زۆراو/فه رمانبه ر 286-سالار مصگفی صابڕ/ فه رمانبه ر 287-شەهێن ئەکرەم کاکەڕەش/ مامۆستا 288- چرۆ ڕەحمان عبداڵڵە/ کاتب 289-مروان نوری عارف/فەرمانبەر 290- شاد عادل اسماعیل/فەرمانبەر 291- ئاڵا غریب تۆفیق/ژمیریار 292- ئاڵا لەتیف صاڵح/فەرمانبەش 293- ڕێواس حمە رەئوف حسین/فەرمانبەری it 294- زۆزک ڕەفعت غفار/کاربەندی ھۆبەی نەوجونان 295- کوێستان علی سعید/ ژمیار 296- ئاریا محمد جلال/ژمێیار 297-عیماد علی حسن/ فەرمانبەر 298-شادی محمد عزیز/پارێزەر 299-ڕۆژان بایز نادر/فەرمانبەر 300-شازاد عزیز محمد/خوێندکار 301ڕەیان ئارام بارام/ ژمێریار 302-هەناو حسن/مامۆستا 303-ئارمان سەرهەنگ علی/فەرمانبەر 304-دڵشاد عزیز/بەکالۆریۆس لە زمانی کوردی

هاوڵاتی وتەبێژی حکومەتی هەرێمی کوردستان رایگەیاند، چاوەڕوانن و هیوایان هەیە حکومەتی عێراق پابەندی رێککەوتنەکان بێت و پێشبینی دەکەن لە چەند رۆژی داهاتودا بابەتی مووچەو کێشەکانی دیکە یەکلایی بکرێتەوە.    پێشەوا هەورامانی، وتەبێژی حکومەتی هەرێمی کوردستان لە پانێڵێکدا باسی لە دابەشکردنی مووچە کرد و وتی، چاوەڕوانن و هیوایان هەیە بەغدا پابەندی رێککەوتنەکان بێت و پێشبینی دەکەن لە چەند رۆژی داهاتوودا بابەتەکە یەکلاببێتەوە.     وتەبێژی حکومەتی هەرێمی کوردستان دەشڵێت، "رەنگە دەنگێک هەبێت بیەوێت خەڵکی هەرێمی کوردستان توشی ناڕەحەتی بکات بەڵام سەرۆک وەزیرانی عێراق تائێستا پابەندە بە رێککەوتنەکەوە و پێشبینی دەکەین لەم چەند رۆژەدا ئەم بابەتە یەکلایی بکرێتەوە و هیوادارین سەردەمی یەکترسڕینەوە کۆتایی پێبێت".

هەواڵگریی کۆماری ئیسلامی رایدەگەیەنێت تۆرێکی سەر بە ئیسرائیلی لە رۆژهەڵاتی کوردستان و ئێران دەستگیرکردوە کە ویستویانە بە بۆم لە چەندشارێک و لە کۆڕ و کۆبونەوەکاندا تەقەینەوە ئەنجام بدەن. وەزارەتی هەواڵگریی کۆماری ئیسلامی ئێران (ئیتلاعات) ئەمرۆ دووشممە لە بەیاننامەیەکدا بڵاوی کردەوە؛ ژمارەیەک کەس لە پارێزگاکانی تاران، کرمان، ئەسفەهان،  کۆهگیلۆیە و بۆیرئەحمەد، مازەندەران و پارێزگای سنە لە رۆژهەڵاتی کوردستان دەستگیرکراون کە ئامانجیان بوە هێرشی سەربازیی و تەقینەوە ئەنجام بدەن. لە بەیاننامەکەی ئیتلاعاتدا هاتوە؛ ئەو کەسانە سەر بە تۆڕێکی بەربڵاوی ئیسرائیل بون و زیاتر لە 43 بۆمبی بەهێزیان پێوە گیراوە کە ویستویانە کاری تێکدەرانە لەو پارێزگایەنە ئەنجام بدەن. بە پێی بەیاننامەکە ئەو کەسانە پێشتریش هێرشیان بۆ سەر دامودەزگاکانی حکومەت ئەنجام داوە و دەستیان هەبوە لە سوتانی چەند بنکە و بارەگایەکی بەسیجی سەر بە سوپای پاسدارن و تۆماری ڤیدیۆیی کارەکانیان بۆ بەرپرسەکانیان لە وڵاتی دانیمارک و هۆڵندا رەوانە کردوە. بڵاوبونەوەی بەیاننامەکەی ئیتلاعات لە کاتێکدایە کۆماری ئیسلامی ئێران ئەندامانی پارتە نەیارەکانی خۆی بە بەکرێگیراوی ئیسرائیل و ئەمریکا ناودەهێنێت و لە ماوەی رابردودا ژمارەیەک لە گەنجانی رۆژهەڵاتی کوردستان بە بیانوی ئەندامێتی لە پارتە نەیارەکاندا لە لایەن دەزگا ئەمنیی و هەواڵگرییەکانەوە دەستگیر کراون.  

هاوڵاتی ئەمڕۆ دووشەممە، لە شاری لۆزانی وڵاتی سویسرا ئەنجامنامەی کۆنفرانسی 100 ساڵەی لۆزان بە کۆمەڵێ بڕیار و ڕاسپاردەوە بۆ ڕای گشتیی ڕاگەیەندرا کە لە ڕۆژانی شەممە و یەکشەممەدا بەبەشداری سەدان کەس بەڕێوەچوو و تێیدا پەیماننامەى لۆزان رەتکرایەوە. کۆنفرانسەکە کە لە 22ـی ئەم مانگەوە تاوەکو ئەمڕۆ بەردەوام بوو، بە بەشداریی پارت و رێکخراوە کوردستانییەکان و ژمارەیەکی زۆر لە ئەکادیمیست، یاساناس، رووناکبیر، کەسایەتی، نوێنەری پێکھاتە نەتەوەیی و ئایینیەکان و ژنان بەڕێوەچوو. لە کۆنفرانسەکەدا بەچڕی لێکەوتە و ئەنجامەکانی پەیماننامەی لۆزان تاوتوێ کرا و، لە راگەیەندراوی کۆتاییشیدا هاتووە، "کۆنفرانسەکە سڕینەوەی ئاسەوارەکانی لۆزانی بە ڕەوا زانی." دەقی تەواوی ئەنجامنامەکە: لە رۆژانی ٢٠٢٣/٧/٢٤/٢٣/٢٢ لە شاری لۆزانی وڵاتی سویسرا بەبەشداری پارت و رێکخراوە کوردستانیەکان و ژمارەیەکی زۆر لە ئەکادیمیست و یاساناس و روناکبیرو کەسایەتی، نوێنەری پێکھاتە نەتەوەیی و ئاینیەکان و ژنان. کۆنفرانسی سەد ساڵەی لۆزان بەسترا. لەو جێگایەی بەر لە سەد ساڵ بڕیاری ئینکارکردنی گەلی کوردو مافەکانی لە چوارچێوەی پەیماننامەی شومی لۆزان درا. کۆنفرانس بە چڕو پڕی لێکەوتەو دەرئەنجامەکانی پەیمانی لۆزان تاوتوێ کراو لەھەموو رووەکانەوە لێکدانەوە بۆ لێکەوتە خراپەکانی کرا. کۆنفراس پێشنیارو راسپاردەکانی بەشێوەیەکی زانستی و یاسایی گەڵاڵە کرد بە جۆرێک لەگەڵ ھەلومەرجی ناوخۆیی و ناوچەیی و نێودەوڵەتیدا بگونجێ و پۆڵێنی ئەرک و بەرپرسیارێتیەکان کرا. کۆنفراس خەباتی گەلی کوردستان بۆ بەدیھێنانی مافە رەواکانی و سڕینەوەی ئاسەوارەکانی لۆزان بە ڕەوا زانی. کۆنفرانس داوا  لەو وڵاتانە دەکات کە واژۆیان لەسەر پەیماننامەی لۆزان کردوە کە پشتگیری گەلی کوردستان بکەن و ھاوکار بن لە چارەسەر کردنی ئەو کێشە مێژووییە و، پشتیوانی مافی رەوای گەلەکەمان بن.  چیتر پشتیوانی داگیرکەرانی کوردستان نەکەن. لەھەمان کاتدا داوا لەو دەوڵەتانە دەکەین کە بەپێی پەیماننامەی لۆزان کوردستانیان بەسەردا دابەش کرا، دەرگای چارەسەری ئاشتیانەی دۆزی گەلی کوردستان و کێشەی خۆشیان بکەنەوە. لەکۆتاییدا کۆنفراس سوپاسی ھەموو بەشداربوانی کرد و بڕیاری لەسەر پێکھێنانی کۆمسیۆنێکی کارا دا بۆ بەدواداچوون و پلانڕێژی و لەسەر کۆی پرسەکانی پەیوەست بە لۆزان و، تەواوی پێشنیارو راسپاردەو ئەرکەکانی بەم جۆرەی خوارەوە دابەشی سێ ئاستی ناوخۆیی و ناوچەویی و نێودەوڵەتی کرد. یەکەم:— لە ئاستی نێودەوڵەتی ١- پێویستە کۆمەڵی نێودەوڵەتی پشتیوانی داوای گەلی کوردستان بێت لەو وڵاتانەی کوردستانیان بەسەردا دابەشکراوە بۆ بەدیھێنانی مافی چارەنووس.  ٢- لە ژێر چاودێری نەتەوە یەکگرتووەکاندا، کۆمسیۆنێکی  نێونەتەوەیی دروست بکرێت، کە نوێنەرایەتی خەڵکی کوردستانی تێدابێت، ئەو کۆمسیۆنە لەگەڵ دەوڵەتانی بەشداری پەیمانی لۆزان پەیوەندی دروست بکات بۆ هەلومەرجی دیالۆگ و ڕێگای ئاشتیخوازانه لەپێناو چارەسەری دۆزی کورد بەپێی جاڕنامەی گەردونی مافی مرۆڤ. ٣-  کورد ببێتە ئەندامی چاودێر لە رێکخراوی نەتەوەیەکگرتوەنان. بۆ ئەم مەبەستە ھەنگاوی کرداری بنرێت. ٤- ھەوڵ بدرێت ئەو وڵاتانەی کوردستانیان بەسەردا دابەشکراوە ببن بە ئەندامی دادگای تاوانی نێودەوڵەتی. لە پێناو پاراستنی گەلی کوردستان لە تاوانە نێودەوڵەتیەکان. ٥- دامەزراندنی دامەزراوەیەکی نیشتمانی ھاوبەشی کوردستانی بۆ چالاکی دیبلۆماسی و جێبەجێکردنی ناوەڕۆکی ئەم ئەنجام نامەیە لە ئاستی نێودەوڵەتیدا. ٦- لەماوەی سەد ساڵی لۆزاندا چەندین پرۆسەی قڕکردن و کۆمەڵکوژی و تاوانی نێودەوڵەتی دەرھەق بە گەلی کوردستان ئەنجام دراوە، پێویستە وڵاتانی واژۆکەری لۆزان قەرەبووی ئەو تاوانانە بکەنەوە. دڵنییاش فەراھەم بکەن بۆ رێگەگرتن لە روودانەوەی تاوانی نێودەوڵەتی بەرامبەر بەگەلی کوردستان. بە پشت بەستن بە یاسای قەدەغەکردن و سزادانی تاوانی نێودەوڵی. ٧- رێگری کردن لە ھێرشی ئاسمانی دژ بەگەلی کوردستان بەگشتی و لە رۆژئاواو ھەرێمی کوردستان  بەتایبەتی. بە دامەزراندنی ناوچەی دژە فڕین لەلایەن ئەنجومەنی ئاسایشی نێودەوڵەتی. یان لەگەڵیدا ھێزی ئاشتی پارێزی نێودەوڵەتی لە نێوان تورکیاو رۆژئاوای کوردستان جێگیر بکرێت لە پێناو ئاسایش و سەقامگیری ناوچەکە. ٨- لەپێناو دەستپێکردنەوەی پرۆسەی ئاشتی و دەستەبەر کردنی سەقامگیریی و چارەسەرکردنی کێشەکان لە رێگەی دایەلۆگەوە داواکارین بەڕێز عەبدوڵا ئۆجەلان و گیراوانی تری سیاسی ئازاد بکرێن. دووەم:— لە ئاستی ناوخۆیی کوردستان ١- پاراستن و پێشخستنی بەرژەوەندیە باڵا نیشتمانیەکانی کوردستان لەسەرووی ھەموو بەرژەوەندیە کەسی و  سیاسیەکان. ٢- وەلانانی ناکۆکیە سیاسیە ناوخۆییەکان و کارکردن بە ئاراستەی چارەسەرکردنی ناکۆکیە ناوخۆییەکان. ٣- دەستوەرنەدان لەکاروباری ناوخۆیی بەشەکانی کوردستان و بەئەولەویەتگرتنی پاراستنی  و پشتگیری لەقەوارەی ھەرێمی کوردستان و خۆ بەڕێوەبەری رۆژاڤا، پێکھێنانی کۆمیتەیەکی ھاوبەش لە نێوان ھەرێمی کوردستان و خۆبەڕێوەبەری رۆژئاڤا بۆ ھەماھەنگی ھاوکاری لەبواری سیاسی و ئابوری و کەلتوری و کۆمەڵایەتی. راپەڕاندنی ئەرکە ھاوبەشەکان. ٤- بانگەواز دەکەین بۆ سازدانی کۆنفرانسێکی نیشتمانی و نەتەوەیی و پێکھێنانی کۆمیتەیەکی ھاوبەش بۆ دانانی ستراتیژو پلانی خەبات و تێکۆشان لە ئاستی ھەر چوار پارچەی کوردستان. ٥- مسۆگەرکردنی پاراستنی تایبەتمەندی و رێزگرتن لە پێکەوە ژیانی پێکھاتەکانی خەڵکی کوردستان و بەھەموو نەتەوەو ئاین و ئاینزاکان. ٦- نرخاندن و ھاندانی خەباتی ئازادی ژنان ھاوشانی پیاوان لە پێناو برەو دانی زیاتر بەو خەباتە نمونەییە لەناو کۆمەڵی کوردستاندا. سێیەم:—،لەئاستی ناوچەیی و  ئەو وڵاتانەی کوردستانی بەسەردا دابەش کراوە: ١-  پارچەکانی کوردستان لەناو سنوری دەوڵەتی سوریاو تورکیا بە فەرمی بناسرێن لە ناو تورکیا و سوریادا بەو دیڤاکتۆیەکیەی کە خۆیان دەخوازن پەسەند بکرێن. ٢- ئەو دیڤاکتۆ خۆبەڕێوبەری کوردستان لە ناو ناوەندە نێودەوڵەتیەکان و بەتایبەتی نەتەوە یەگگرتوەکان دانی پێدا بنرێت و بەفەرمی بناسرێت. ٣-  بۆ گەیشتن بە ھەموو ئامانجەکانی خەڵکی کوردستان پێویستە بەھەموو شێوەیەک یەکێتی و یەک دەنگی لە ئاستی باڵادا پێک بھێنرێت، شکاندنی سەردەمی پەیمانی لۆزان بەتەنیا بە رێکەوتنی ناوخۆیی دەسەلمێنرێت و دەچەسپێت. ٤-  داخوازیەکی جدی لە دەوڵەتی تورکیا دەکرێت بە بەڵێنەی لە پەیمانی لۆزاندا بە کەمیایەتیەکانی نا موسڵمان دراوە بێ جیاوازی و ھەڵاوێردەکردن جێبەجێ بکرێت. ٥- ئێزیدی و یارسانەکان کە لەناو کاتاگۆری نا موسڵماندان ناساندنی فەرمیان پەسەند بکرێت، بە جۆرێک ئەو مافەی بۆ رۆم و ئەرمەنی و سریانی وکلدانی قبوڵ کراوە بۆ کوردانی ئێزیدی و یارسانەکان پەسەند بکرێت. ٦- پێویستە لەسەر حکومەتی ھەرێمی کوردستان و ئەزموونی رۆژئاوای کوردستان ھەریەک نوسینگەیەکی تایبەت بە پەیمانی لۆزان و لێکەوتەکانی و ئەرکەکان بەرابەری بکرێتەوە. ٧- ئۆرگانێکی راوێژکاری و رێنیشاندەر لە نێوان بەشەکانی کوردستان دروست بکرێت. لە پێناو ھۆشیاروی بەرچاو روونی و پلاندانانی ھاوبەش. ٨- دواکارین لە ھەردوو دەسەڵادارانی ھەرێمی کوردستانی عیراق و رۆژئاوای کوردستان دەکەین، ھەموو گرفتەکانی نێوانیان چارەسەر بکەن و لە بەرامبەردا ھەموو تێکەڵاویەکی سیاسی و کەلتوری و ئابوری کۆمەڵاتی لەنێوان خۆدا پیادە بکەن. بە پشت بەستن بە بڕیاری پەرلەمانی کوردستان لە فەرمی ناسینی کانتۆنەلانی رۆژئاوای کوردستان. ٩- لەپێناو دەستپێکردنەوەی پرۆسەی ئاشتی و دەستەبەر کردنی سەقامگیریی و چارەسەرکردنی کێشەکان لە رێگەی دایەلۆگەوە داواکارین بەڕێز عەبدوڵا ئۆجەلان و گیراوانی تری سیاسی لە تورکیا ئازاد بکرێن. ١٠-  بە پێی مادەی ١٤٠ ی دەستوری ھەمیشەیی عیراق چارەسەری کێشەی ناوچە کوردستانیەکانی دەرەوەی ھەرێم بکرێت و رەچاوی تایبەتمەندی ناوچە تەعریبکراوەکان بکرێت. سەرکەوتوو دەبێت ئیرادەی گەلی کوردستان نەمری بۆ شەھیدانی رێگای ئازادی خەڵکی کوردستان.

هاوڵاتی فڕۆكەی بێفڕۆكەوانەكانی ئێران بووەتە كێشە بۆ هاوپەیمانی ناتۆ و ئەمریكا و ئیسرائیل و تەنانەت هەرێمی كوردستان و عێراق، چونكە هیچ گروپێكی چەكداری شیعە نەماوە لە جیهاندا كە سوودی لە درۆنەكانی ئێران  وەرنەگرتبێت.  سەرەڕای سزا قورسەكانی سەر كۆماری ئیسلامی ئێران دەركەوتوە ئەو وڵاتە كەرەستە و ئامێری دروستكردنی ئەو فڕۆكانەی لە دەرەوە هاوردە كردوە، فەرماندەیەكی سەربازیی وڵاتەكە رایگەیاند وڵاتەكە توانیویەتی لە دروستكردنی بزوێنەری فڕۆكەی بێفڕۆكەوان و موشەكی كڕوز تەنها پشت بەخۆی ببەستێت. ناوەندێكی توێژینەوە و لێكۆڵینەوەی بەریتانیا (Conflict Armament Research) ئێران كە پێشتر پارچەكانی دروستكردنی درۆن یان فڕۆكەی بێفڕۆكەوانی ناڕاستەوخۆ لە ئەمریكا و دواتر لە چین و ژاپۆن كڕیوە لە ئێستادا توانیویەتی بە لەبەرگرتنەوەی ئەو پارچە و ئامێرانەی دروستكراوی ئەو وڵاتانە لە ناوخۆی وڵاتەكەدا درۆن بۆ روسیا دروست بكات. بەریتانیا ئاشكرای كردوە ناوەندی (سەرمەد ئەلیكترۆنیكی سپاهان) سەر بە سوپای پاسدارانی كۆماری ئیسلامی توانیویەتی بە لەبەرگرتنەوەی پارچە ئەمریكی و ژاپۆنی و چینییەكان ئەو ئامێرانە دروست بكات كە بۆ دروستكرنی درۆن پێویستە و سودی لێوەردەگیرێت لە هەمانكاتدا ئەو هەنگاوە بوەتە هۆی ئەوەی سزاكانی ئەمریكا و هاوپەیمانەكانی كاریگەریی لەسەر بواری دروستكردنی فڕۆكەی بێفڕۆكەوانی كۆماری ئیسلامی نەمێنێت و ترسە گەورەكەش ئاسانكارییە بۆ سوپای روسیا بە مەبەستی سودوەرگرتنی زیاتر لە درۆنە ئێرانییەكان دژی ئۆكرانیا. ژمارەیەك لێكۆڵەری بەریتانی سەر بەو ناوەندە جەختیان لەوە كردوەتەوە ئەگەرچی ئێران هەندێك ئامێر و كەرەستەی درۆنی بە تەكنەلۆژیای لەبەرگرتنەوە دروست كردوە بەڵام تا ئێستاش بۆ دابینكردنی ژمارەیەك لە پارچە پێشكەوتوەكانی درۆنەكانی پێویستی بە وڵاتانی ئەوروپا و ئەمریكا و ژاپۆن و چین و كۆریای باشور هەیە. كۆماری ئیسلامی دەیان جار بە بیانوی پارتەكانی رۆژهەڵاتی كوردستان و پاراستنی ئاسایشی سنورەكانی بەو فڕۆكە بێفڕۆكەوانانە هێرشی لە دژی خاكی هەرێم ئەنجام داوە لە كاتێكدا دەركەوتوە بەشێكی لە پارچە سەرەكییەكانی ئەو فڕۆكانە لە ئەمریكا و وڵاتانی ئەوروپا بەرهەم دەهێنرێت درۆنی ئێران لە كرماشان تا یەمەن و ئۆكرانیا دوای ئەوەی ئۆكرانیا دەستی بەسەر درۆنێكی چاودێریی ئێران بە ناوی (موهاجری 6)دا گرتوە دەركەوتوە هەمان ئەو بزوێنەر و كەرەستانەی كە لەو فڕۆكانەدا بەكارهاتون لە فڕۆكە بێفڕۆكەوانانەی كە حوسییەكانی یەمەن بەكاریان دەهێنن سودیان لێوەرگیراوە و تەنانەت ژمارەیەك لەو پارچانە لە وڵاتی ئیمارات و كەنداوی عەدەن دەستیان بەسەردا گیراوە كە بڕیاربوە بۆ یەمەن و ئێران بگوازرێنەوە. ئێران لە 32 ساڵی رابردودا بە هەمو توانایەوە هەوڵی گەشەی پیشەسازیی دروستكردنی فڕۆكەی بێفڕۆكەوانی داوە و لە هەمو ئەو ماوەیەدا بە سود وەرگرتن لە تەكنیكی ئەو فڕۆكە بێفڕۆكەوانانەی ئەمریكا و ئیسرائیل كە لە خاكی وڵاتەكەیدا دەستیان بەسەردا گیراوە توانیویەتی ببێتە جەمسەرێك لەو بوارەدا. روسیا بۆ تێكشاندنی سیستمی دژە موشەكیی جۆری (هیمارس ئێم 142)ی ئەمریكا لە ئۆكرانیا سودی لە سیستمی فڕۆكە خۆكوژەكانی ئێران لە جۆری (قاسف 1) و (قاسف 2) و (ئەبابیل) وەرگرتوە چونكە ئەو درۆنانە ساڵی 2019 لە لایەن حوسییەكانی یەمەنەوە توانیویانە سیستمە دژە موشەكییەكی ئەمریكا لە سعودیە بكەنە ئامانج  و زیانیكی گەورە بە دامەزراوە نەوتییەكانی ئارامكۆ بگەیەنن. ساڵی 2019 دامەزراوە نەوتییەكانی ئارامكۆ لە لایەن حوسییەكانی یەمەن بە 12 درۆنی ئێران كرایە ئامانج كە بووە هۆی دابەزاندنی بەرهەمهێنانی نەوتی سعودیە لە نزیكەی 10 ملیۆن بەرمیل نەوتی رۆژانە بۆ پێنج ملیۆن بەرمیل بۆ ماوەیەكی زۆر ئیسرائیل چەند جارێك ئاشكرای كردوە فڕۆكە بێفڕۆكەوانەكانی ئێران لە لایەن گروپە توندڕەوەكانی لوبنان، عێراق، سوریا، یەمەن بەكار دەهێنرێن و تەنانەت ئەو فڕۆكانە گەیشتونەتە ڤەنزوێلا و هەندێك وڵاتی ئەفریقا كە دەسەڵاتی ئەو وڵاتانەش بە هاوپەیمانی تاران ئەژمار دەكرێت. ئێران بەوەشەوە نەوستاوەتەوە لە ماوەی رابردودا كارگەیەكی دروستكردنی فڕۆكەی بێفڕۆكەوانی لە وڵاتی تاجیكستان كردووەتەوە. دەزگای هەواڵگریی ئیسرائیل و ئەمریكا لە نوێترین راپۆرتی خۆیاندا بڵاویان كردوەتەوە كە سوپای پاسدارانی ئێران لە قوڵایی زیاتر لە سەد مەتر لە ژێر زەوی لە زنجیرە چیاكانی زاگرۆس لە پارێزگای كرماشان لە رۆژهەڵاتی كوردستان دەیان فڕۆكەی بێفڕۆكەوانی شاردوەتەوە. درۆنی ئێرانی بە ئامێری ئەمریكی ئەفشین خاجەفەرد، بەڕێوبەری ناوەندی پیشەسازیی ئاسمانیی وەزارەتی بەرگریی ئێران رایگەیاند؛ تواناكانی وڵاتەكەی لە بواری فڕۆكەی بێفڕۆكەواندا گەیشتوەتە ئاستێك كە 10 جۆری جیاوازی بزوێنەری ئەو جۆرە فڕۆكانە و بزوێنەری موشەكی كڕوز دروست دەكات و پشت بە هیچ وڵاتێك نابەسترێت. لێدوانی ئەو فەرماندەی كۆماری ئیسلامی ئێران لە كاتێكدایە پێشتر رۆژنامە (نەشناڵ پۆست) وڵاتی كەنەدا ئاشكرای كردبوو كۆمپانیایەك بە ناوی (بی ئارپی) تا ساڵی 2019 بزوێنەری فڕۆكەی بێفڕۆكەوانی رادەستی ئێران كردووە. سوپای پاسدارانی ئێران لە قوڵایی زیاتر لە سەد مەتر لە ژێر زەوی لە زنجیرە چیاكانی زاگرۆس لە پارێزگای كرماشان لە رۆژهەڵاتی كوردستان دەیان فڕۆكەی بێفڕۆكەوانی شاردوەتەوە لە لایەكی دیكەوە تەلەڤیزیۆنی (سی ئێن ئێن)ی ئەمریكا لە راپۆرتێكدا ئاشكرا كردوە كە زیاتر لە 52 پارچە و ئامێری تایبەت بە دروستكردنی فڕۆكەی بێفڕۆكەوان لە لایەن (13) كۆمپانیای ئەمریكا دابین دەكرێت و هاوكات 12 پارچە و ئامێری دیكەی ئەو فڕۆكە بێفڕۆكەوانانەی ئێران لە لایەن كۆمپانیاكانی سویسڕا، چین، ژاپۆن و تایوان دابین دەكرێت. وڵاتانی ئەندامی پەیمانی باكوری ئەتڵەسی (ناتۆ) لە بەیاننامەیەكدا داوایان كردوە كۆماری ئیسلامی ئێران نابێت بە هێچ شێوەیەك سنوری وڵاتانی هاوپەیمانی ناتۆ بەتایبەت ئۆكرانیا پێشێل بكات و بە پێشكەشكردنی هاوكاریی سەربازیی بە روسیا ببێتە هۆی زیانگەیاندن و دروستكردنی مەترسیی. لەو بەیاننامەیەدا داوا لە ئێران كراوە بە زوترین كات ناردنی فڕۆكەی بێفڕۆكەوان بۆ روسیا راگرێت چونكە لە رێگەی ئەو فڕۆكانەوە زیانی گەورە بە ژێرخانی ئۆكرانیا دەگات و تا ئێستا قوربانیی زۆری لەو وڵاتە لێكەوتوەتەوە. پێشتر ئیسرائیل و دوو رۆژنامەی ئەمریكا ئاشكرایان كربو كە كۆماری ئیسلامی ئێران زیاتر لە 1500 فڕۆكەی بێفڕۆكەوانی رادەستی روسیا كردوە كە دژی ئۆكرانیا بەكار دەهێنرێت و دواتر پەرلەمانی ئۆكرانیا بەهۆی ئەو درۆنانەوە سزایەكی 50 ساڵەی بەسەر ئێراندا سەپاند و بە پێی سزاكە ژمارەیەك گەمارۆی ئابوریی و سیاسیی تا نیو سەدە لەسەر ئێران دەسەپێنرێت.    

هاوڵاتی بەبۆنەی تێپەڕبوونی ١٠٠ ساڵ بەسەر پەیماننامەی لۆزاندا، تەڤگەری ئازادیی کۆمەڵگەی کوردستان ڕایدەگەیەنێت، پەیماننامەی لۆزان کورد و خاکەکەی دابەشکرد و لە ١٠٠ ساڵی ڕابردوودا کورد ڕووبەڕووی جینۆساید بوویەوە و جەخت لە یەکێتی نەتەوەیی دەکەنەوە و داوا دەکات، یەکێتی ئەورووپا و وڵاتانی زلهێز و ڕێکخراوە نێودەوڵەتییەکان، لۆزان وەک ڕێککەوتنێک لە دژی مرۆڤایەتیی بناسێنن. تەڤگەری ئازادیی کۆمەڵگەی کوردستان لەیادی ١٠٠ ساڵەی پەیماننامەی لۆزاندا، کە تێیدا کوردستان دابەشکرا بەسەر چوار دەوڵەتدا، بە ناونیشانی” لەسەد ساڵەی لۆزاندا  یەکێتیی نەتەوەیی دەکەینە بنەمای تێکۆشان” ڕاگەیەندراوێکی بڵاو کردەوە.  لە ڕاگەیەندراوەکەدا، تەڤگەری ئازادیی کۆمەڵگەی کوردستان دەڵێت: "پێویستە گەلەکەمان لە جێگەی عەقڵییەتی لۆزان و زهنییەتی پارچەکردن، وەک بەرپرسیارێتیی مێژوویی خۆی، یەکێتیی کۆمەڵگەی دیموکرات بکەن بە ستراتیژ و ئامانج." دەقی ڕاگەیەندراوەکەی تەڤگەری ئازادی : لەسەد ساڵەی لۆزاندا  یەکێتیی نەتەوەیی دەکەینە بنەمای تێکۆشان دوای پەیمانی سایکس-پیکۆ لە ساڵی ١٩١٦ بۆ دیزاین کردنەوەی نەخشەی سیاسیی رۆژهەڵاتی ناوەراست و دابەشکردنی مومتەلەکات(کێک)ی دەوڵەتی عوسمانیی دۆڕاو لەجەنگ و پێشبڕکێی زۆرتریین پشک، دەوڵەتانی براوەی جەنگی  یەکەمی جیهانیی بەپێشەنگایەتیی بریتانیا و فەرەنسا، دوای گەڵاڵە کردنی پڕۆژەی دەوڵەت-نەتەوە کەماوەیەکی مێژوویی درێژ بوو ئامادەکاریی بۆ دەکرا، وەک دەرفەتێکی زێڕیین لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست دا خستیانە بواری جێبەجێ کردنەوە، بەم شێوەیە ئەم پڕۆژەیە لەناوچەکەدا پێی نایە ناو قۆناغێکی ریالیستییەوە، ئەم فۆڕمە سیاسیی و کۆمەڵایەتییە نوێیە(دەوڵەت-نەتەوە) شوێنی فۆڕمە کۆنەکە(ئیمپراتۆریای) گرتەوە، لۆزان کە دۆخی کۆنکرێتیی بەرجەستەی سایکس-پیکۆیە، وشک تریین شێوەی دەوڵەت نەتەوەی لە دەرگای رۆژهەڵات-رۆژئاوادا ئەرێ(فەرمیی) کردو جیۆپۆلەتیکی کوردستان کە دڵی رۆژهەڵاتی ناوەڕاستی گڕگرتوو بوو، نەک وەک ناوچەی تامپۆن، بەڵکو وەک کۆڵۆنیی سیستەمی جیهانیی کەپێویستی سروشتی سیستەمەکە بوو، دەست نیشانکرا و کورد خرایە دەرەوەی نەخشەی سیاسیی نوێی جیهان، ئەمەش وەک راگرو ستوندێک بۆ هاوسەنگیی هێزە نوێکان لەلایەک و کۆنتڕۆڵ کردنی دەوڵەت-نەتەوە تازە دروستکراوەکان لە لایەکی تر، هەرئەمەیش نەریت و مەزهەبێکی سیاسیی کوردیی هێنا کایەوە و بەردەوام سەرهەڵدان و بزوتنەوە کوردییەکانی ناچار دەکرد لە ناو ئینتاقی گەمە سیاسییە هەرێمایەتیی و جیهانییەکاندا گیرۆدەی دەستی دەستیی بن و لە مەرگ رزگاریان نەبێت، تا دەرکەوەتنی بزوتنەوەی ئازادری پەکەکە کورد لەسەر ئەم نەریتە کلاسیکەی وابەستە بەدەرەوە(سیاسەتی بەش بەشێنە و عەقڵیەتی پارچەچییەتیی) بەردەوام بوو. بەم شێوەیە رەهەندی گشتی لەسەر بنەمای چەمکی مێژوویی زاڵ کەپشت بەزانستی ئۆریانتالیزم دەبەستێت گەورەی رۆژئاوا بەسەر بچووکی رۆژهەڵاتدا لە چوارچێوەی دیالێکتیکی (شوان-مەڕدا)، رۆژهەڵات بۆ رۆژئاوا بازاڕی ساغکردنەوەی کاڵاو ناوەندی دەستخستنی وزەو کەرەستەی خامە و تا ئەمڕۆ بەردەوامیی بەچەمکی مێژووی زاڵ دەدرێت، واتا بۆ سەرلەنوێ دابەشکردنەوەی ناوچەکە لەسەر بنەمای بەرژەوەندیی و ھاوسەنگیی ھێز دەوڵەتانی خاوەن هێز لەگەڵ دەوڵەتی نوێی تورکیادا کە لەسەر دار و پەردووی رووخاوی پاشماوەی دەسەڵاتی عوسمانیی بونیادنرا بوویەوە، لەچوارچێوەی زنجیرە سیناریۆیەکی سیاسیی ناوک ئۆپۆرتۆنیستدا بەپێشەنگایەتیی ئەکتەری سیاسیی مستەفا کەمال ئەتاتورک کە هێزێکی پراگماتیکیی لە رادەبەدەری پیشاندەدا، بەسود وەرگرتن لە ئەتمۆسفێر و بارودۆخی قوناغەکە لەسیڤەر کە زیاتر لایەنی تەکتیکیی لەپێشە و قورسایی ئەم رێککەوتننامەیە زیاتر لەسەر سڕکردن و پاسیڤ کردنی بزوتنەوەی بەشێک لە پێکهاتەکانە، بۆ نموونە لەم قۆناغەدا کورد بەتەواوەتیی خرایە گۆشەیەکی مردووەوە، پەشیمانبونەوە و بەوەی کە ئەوترێت ئەوکەمە خاک و مافەش کە بە کورد درابوو  رەتی کردەوە، پەیمانی لۆزان بووە جێگرەوەی سیڤەر و سەعد ئاباد و سانتۆ و قاھیرە، لۆزان کە بەتەواویی لەسەربنەمای عەقڵیەتی دەوڵەت-نەتەوە داڕێژراوە، زۆر زاڵمانە نەتەوەی کوردی کردە قوربانیی بەرژەوەندییەکانی سیستمی جیھانیی و دەوڵەت-نەتەوەکانی ناوچەکە، بەم شێوەیە لەچوارچێوەی پارچە کردنی جەستە و عەردنیگاریی کوردستان دا، لۆزان گرەنتۆری بەرژەوەندییەکانی سیستمی کەپیتالیزمی مسۆگەرتر کرد. لێرەوە کورد و کوردستانیان دابەشکرد، کەخاوەن خاک، ناسنامە و مێژویەکی دێریین بوو، نەتەوەی کورد بەتەواوی فڕێدرایە دەرەوەی  یاسا و رێساکانی سیستمی جیھانیی، کورد وەک نەفرەتلێکراو خرایە بەردەم چەقۆی دەوڵەت-نەتەوە، پەڕگیریی و ناسیۆنالیستە لومپەنەکانی تورک و فارس و عەرەب، بەوپێیەی بێ ئامادەبوونی کورد خاکەکەی دابەش کرا لەماوەی ئەم سەدساڵەدا فراوانتریین رووبەری جینۆسایدی لەسەر بەڕێوەچووە، لەکوشتن و لەناوبردنی جەستەییەوە تا کۆمەڵکوژیی و  قەدەغە کردنی زمان و جینۆسایدی کولتووریی، تا ئاستی سڕینەوەی ناسنامەی نەتەوایەتیی و بێبەشکردنیان لە مافە سیاسیی و رۆشنبییرییەکان، لەبەرامبەردا لەماوەی ئەو سەد ساڵەدا گەلی کورد دەیان سەرھەڵدان و راپەڕیینی ئەنجامداوە، لە چوارچێوەی بەرەنگاریی و بەرگریی رەوادا بۆ پاراستنی زمان و ناسنامەکەی، لەبەرامبەردا سیستمی جیھانیی ئەو بەرگریی لەخۆکردن و شۆڕشانەی بە تیرۆر ناساندوە و بەردەوام چاوی لەئاست کۆمەڵکوژیی و تاوانەکان داخستوە و رۆڵی پیلانگێڕانەی بینیوە،  بەڵام گەلی کورد ھیچ کات شکستی سەرھەڵدان و لەسێدارەدانی رێبەرەکان، کۆمەڵکوژییەکان، کیمیاباران و ئەنفالکردن و قەدەغەی زمان و خاک سوتاندن، دەربەدەریی و لەسێدارەدانی رێبەرەکانی وەک سەید رەزای دەرسیم و شێخ سەعیدی پییران تا دەگاتە شێخی نەمر و قازیی محەمەد لە رۆژھەڵات تا دواجار گەلەکۆمەی نێودەوڵەتیی دژ بە رێبەی گەلی کورد عەبدوڵا ئۆجالان کە لە چوارچێوەی کۆنسێپتی لۆزاندا بە پشتیوانیی ھێزە جیھانیی و ھەرێمییەکان پێک ھات، نەیانتوانی چۆک بەو گەلە دابدەن و تێکۆشانی گەلی کورد خامۆش بکەن چجای لە ناوبردنی، بەپێچەوانەوە بزوتنەوەی ئازادیی گەلی کورد، بەپێشەنگایەتیی کوردی ئازاد کەوتە قۆناغێکی نوێی تێکۆشان و ئامادەیی خۆی لە ھەموو گۆڕەپانەکانی تێکۆشان نیشاندا. لە ئێستا دا تێکۆشانی گەلی کورد بۆ دیموکراسیی و ئازادیی و پێکەوەژیان لەقۆناغێکدایە، چیدیکە پەیمانێکی لەم شێوەیە قبوڵناکات. ئیدی بەتێپەڕاندنی دەورانی سەرۆک خێڵ عەقڵیەتیی پارچەگەرایی و میللیی گەرایی وابەستەو پاشڤەڕۆ  ھاوسەنگیی ھێز لە کوردستان و رۆژھەڵاتی ناوەڕاست گۆڕاوەو کوردی ئازاد لە دایک بووە، کەخاوەن  رێبەر ھێز و رێکخستن و پارادایمی ئازادیی ژن و نەتەوەی دیموکراتە، کورد ژمارەیەکی جێکەوتە لە ناو هاوکێشە جیهانیی و هەرێمایەتییەکاندا، نەک تەسلیم بوون و خیانەت قبوڵ ناکات، بەو پێیەی کورد فاکتەرە ناوخۆییە لاوازەکانی تێپەڕاندووە، کورد بووەتە ئاکتۆرێکی کاریگەر  لەسەر تەختەی شانۆی سیاسیی ناوچەکە و خاوەن پڕۆژەی ئەڵتەرناتیڤی کۆمەڵگەی دیموکراتییکە، ھیچ ھێزێک ناتوانێت پەراوێزی بخات و نادیدەی بگرێت، ھەر ئەوەش وای کردووە داگیرکەرانی کوردستان و ھێڵی خیانەت  بێ پشتیوانیی ھێزی دەرەکیی ناتوانن درێژە بەمانەوەی خۆیان بدەن، لە بەرامبەردا ھێڵی تێکۆشان و وڵاتپارێزیی لە گەشە و پێشڕەویی دایە، یەکێتیی کۆمەڵگە دیموکراتەکان، لە  نێوان کوردان و گەلانی ناوچەکەدا دەمێکە لە چوارچێوەی یاسا و نەریتە دیفاکتۆیەکاندا کۆتایی بە پەیمانی لۆزان هێناوە، پەیوەست بەو یاساو  حەقیقەتەی کە ژیان لەسەروی هەموو بەهاکانەوە دێت، پڕۆژەی نەتەوەی دیموکرات  نەک هەر کلیلی چارەسەریی کێشەکانی رۆژهەڵاتی ناوەڕاستە، بەڵکو لە ئێستادا بەهایێکە ژیان بەناویەوە مافێکی باڵاتر داوا دەکات، لێرەشەوەیە کە دەڵێین کورد رۆڵی ئەو دادوەرە دەبینێ کە پارێزگاریی لە بەها گەردونییەکان دەکات، لەسەر ئەم بنەمایە:- ١-وەک ئەنجامێکی داسەپێنراوی سیستمی جیهانیی لۆزان و تەواوی ئەو رێککەوتننامە نێودەوڵەتییانەی، کە کورد و کوردستانیان خستە ناو چەمکی تراژیدیایەکی سەرەوژێرکەری ماوە(دوورمەودای) سەد ساڵەوە، بۆ کاتێکی درێژ وەک قەدەرێکی رەها گەلی کوردو گەلانی ناوچەکەی توشی گرێژنە کرد و گەلی کوردی خستە بن قورسایی ئێش و ئازارێکی نەبڕاوە، پێویستە گەلەکەمان بەهۆشیارییەکی قوڵی مێژووییەوە لەم سەدەیەدا هەڵسوکەوت بکات و هەنگاوەکانی بۆ گرێبەستێکی سۆسۆپۆلەتیکی چڕ بکاتەوە، وەکو فەریزەیەک تەنانەت هەر تاکێک پێویستە چەکوشەکەی حەزرەتی ئیبراهیم هەڵگرێت و ئەو عقڵیەتە ورد و خاش بکات کە هەڵگری زەهنیەتی ئەو کوردستان و ئەم کوردستانە، لەجێگەی عقڵیەتی لۆزان و زەهنیەتی پارچە چییەتیی وەک بەرپرسیاریەتیی مێژوویی قۆناغ یەکێتیی کۆمەڵگەی دیموکرات بکات بە ستراتیژ و ئامانجی خۆی… ٢-پێویستە ئەو وڵاتانەی کە کارەکتەری سەرەکیی دابەشکردنی کوردستان و سۆبژەی ئەو نەهامەتییە ماددیی و مرۆییە بوون، کە لەماوەی سەد ساڵی رابردوودا بەسەر گەلەکەماندا هات، کە تیایدا بەهەزاران کورد بوونە قوربانیی لە رێگەی جینۆسایدە نەبڕاوەکانەوە، داوای لێبوردن لە گەلەکەمان بکەن و لە بەرامبەر دادگای مێژوودا ددان بە تاوانەکانیاندا بنێن.. ٣-داوا لەوڵاتانی یەکێتیی ئەوروپا و وڵاتانی زلهێز کە بانگەشەی دیموکراتییەت و مافی مرۆڤ دەکەن، هەروەها ناوەندە جیهانییەکانی مافی مرۆڤ دەکەین، کە رێککەوتننامەی لۆزان وەک رێککەوتنێک لە دژی مرۆڤایەتیی بناسێنن و ئەم رێککەوتنە تەشهیر بکەن. ٤-پێویستە وەک نیازپاکیی وڵاتانی یەکێتیی ئەوروپا و ناوەندەکانی مافی مرۆڤ لە جیهاندا، دەست بەجێ هەوڵەکانیان چڕ بکەنەوە بۆ کۆتایی هێنان بە گۆشە گیریی و ئازاد کردنی فیزیکیی رێبەر ئۆجالان، لەکاتێکدا گەلەکۆمەی سەر رێبەر ئۆجالان ئەنجامێکی دوور مەودای رێککەوتننامەی لۆزانە، بۆ هێشتنەوەی گەلی کورد لەناو دۆخی ریالەتی کەپێشتر بەسەریدا سەپێنرابوو. تەڤگەری ئازادیی کۆمەڵگەی کوردستان  ٢٣/٧/٢٠٢٣  

هاوڵاتی ئاوات شێخ جەناب، وەزیری دارایی و ئابوری حکومەتی هەرێمی کوردستان دەڵێت، داهاتی نەوت لەژێر دەستی ئەوان نەماوە و پارەی ناوخۆش بەشی موچە ناکات و وەڵامی موچەش لای حکومەتی عێراقە. ئاوات جەناب نورى، وەزیرى دارایی و ئابورى هەرێمى کوردستان لە کۆنگرەیەکى رۆژنامەوانییدا لە خێوەتى مانگرتوانى کفرییەوە رایگەیاند؛ "من لە سەردەمى پێشمەرگایەتییەوە ئاگادارى کێشە و گرتەکانى خەڵکى کفرى بوم پاشکەوتنى شارەکە بوم. دەشڵێت: بەداخەوە تائێستا بەشێک لە کێشەکانیان بەردەوامە. ئاماژەى بۆ ئەوەشکرد کە کۆدەنگییەک هەیە لەناو حکومەتدا بۆ هاوکارى و پشتیوانى کفرى، هەمو وەزارەتەکانیش ئامادەییان تێدایە خزمەتى کفرى بکەن. وەزیری دارای سەبارەت بە مووچە ڕایگەیاند، "دۆخێکی گشتی خراپ هاتوەتە ئاراەوە و ئومێدەوارم بابەتی بودجەی عێراق سەربگرێت و پشکی هەرێمی کوردستان بنێرێت و ئەمە کۆتایی موعانات ونەگبەتییەکانی هەرێم بێت بەشێوەیەکی گشتی و کفریش بەتایبەتی". ئەوەشی ڕونکردەوە، " بە داهاتی ناوخۆ موچە دابینناکرێت، لە ماوەی 24 مانگی رابردودا هەمو مانگێک 720 ملیار دینار داهاتی نەوتمان بۆ دەهات کە دەیکردە 80%ی موچە، ئەوەی دەمایەوە لە داهاتی ناوخۆ دابیندەکرا، ئێستا بەپێی یاسای بودجە 50%ی داهاتی ناوخۆ وەردەگرین ئێمە لەسەر هێڵین بۆ ئەوەی لەسەر داهاتی ناوخۆ و مامەڵە لەگەڵ نەوت بگەینە رێککەوتن". 

هاوڵاتی کەشناسى هەرێم بڵاوی کردەوە، ئەمڕۆ ئاسمان ساماڵ دەبێت و لە ناوچە شاخاوییەکان هەور دەبێت و لە کاتەکانى ئێوارەدا خۆڵ دەبارێت و خێرای با لەنێوان ١٠ بۆ ٢٠ کیلۆمەتر دەبێت لە کاتژمێرێکدا و هەندێ کات زیاد دەکات و مەوداى بینین لە نێوان حەوت بۆ ٩ کیلۆمەتر دەبێت. ئەوەش خراوەتەڕوو، بەپێى پێشبنیەکان ئەمڕۆ بەرزترین پلەى گەرما لە گەرمیان دەبێت، کە ٤٦ پلەیە و نزمترین پلەى گەرماش لە حاجى ئۆمەران دەبێت، کە ٢٩ پلەیە. هاوکات، لە بەشێکى دیکەى ڕاگەیەندراوەکەدا ئاماژە بەوەشکراوە، سبەى ئاسمان ساماڵ دەبێت و پلەکانى گەرما بەراورد بە ئەمڕۆ یەک تا سێ پلە نزم دەبنەوە. بەرزترین پلەکانی گەرمای پێشبینیکراو بە پلەی سیلیزی : هەولێر : 44 پلەى سیلیزى سلێمانی : 40 پلەى سیلیزى دهۆک : 41 پلەى سیلیزى کەرکوک : 45 پلەى سیلیزى هەڵەبجە : 42 پلەى سیلیزى حاجی ئۆمەران : 29 پلەى سیلیزى زاخۆ : 42 پلەى سیلیزى سۆران : 39 پلەى سیلیزى گەرمیان : 45 پلەى سیلیزى

هاوڵاتی ئەشكەنجەی گەنجانی كورد لە رۆژهەڵات بووەتە چەكێكی مەترسیداری دەسەڵات دژی دانیشتوانی ئەو بەشە لە كوردستان و شارەكانی ئێران بە جۆرێك كە لە دوای مەرگی ژینا ئەمینی 27 كەس كە زۆرینەیان كورد بوون لە زیندانەكانی كۆماری ئیسلامی ئێران كوژراون. ژمارەیەك لەو گەنجانەی لە زیندانەكان لەژێر ئەشەكەنجەدا كوژراون ئەندامانی پێشوی پارتەكانی رۆژهەڵات بون كە بە پێی یاسا بەر لێبوردن كەوتون و گەڕاونەتەوە بۆ ژیانی ئاسایی بەڵام بە بیانوی رێكخستن و بەشداریی لە چالاكییەكانی ئەو پارتانە ئەشكەنجە كراون بە بێ ئەوەی هیچ تۆمەتێكیان لەسەر ساخ ببێتەوە. لە ماوەی چەند رۆژی رابردودا كوژرانی دوو گەنجی رۆژهەڵات لە ژێر ئەشكەنجەدا كە پێشتر ئەندامی یەكێك لە پارتەكانی ئەو بەشە لە كوردستان بون كاردانەوەی لێكەوتەوە دەسەڵاتی ئێرانیش بۆ هێوركردنەوەی كاردانەوە و ناڕەزایەتییەكان بڵاوی كردەوە كە یەكێك لەو كەسانە بە تۆمەتی فێڵكردن دەستگیركراوە ئەشكەنجە نەكراوە و تەنها بەهۆی نەخۆشییەوە گیانی لەدەستداوە بەڵام بڵاوبونەوەی وێنەی تەرمەكەی هەمو لێدوانی بەرپرسانی كۆماری ئیسلامی بەدڕۆ خستەوە. چالاكوانان كوشتن لە ژێر ئەشكەنجەدا بە ئامرازێكی سەركوت و چاوترسێنكردنی دەسەڵاتی ئێران ناودەهەنێن و رەنگە هەر ئەوەش كاردانەوەی توندی لێبكەوێتەوە و سەرهەڵدانی بەرفراوانی ناڕەزایەتییەكانی لە رۆژهەڵاتی كوردستان و شارەكانی دیكە لێبكەوێتەوە بە تایبەت كە ژمارەیەكی زۆری ئەو كەسانەی لەژێر ئەشكەنجەدا كوژران كورد بون. ئەشكەنجەی گەنجان و بێڕێزیی دەسەڵات  لە دوای مەرگی ژینا ئەمینی و دوای زیاتر لە هەشت مانگ 27 كەس بە ئەشكەنجە لە زیندانەكان و ناوەندە ئەمنیی و هەواڵگرییەكانی كۆماری ئیسلامیی كوژراون كە زیاتر لە 15 كەسیان كورد بون. لە دوای مەرگی ژینا ئەمینی و دوای زیاتر لە هەشت مانگ لانیكەم  27 كەس بە ئەشكەنجە لە زیندانەكان و ناوەندە ئەمنیی و هەواڵگرییەكانی كۆماری ئیسلامیی كوژراون كە زیاتر لە 15 كەسیان كورد بون. پزیشكانی خۆبەخشی كوردستان بڵاویان كردوەتەوە لە ماوەی نزیكەی ساڵێكی دوای مەرگی ژینا ئەمینی 27 كەس لە رۆژهەڵات و ئێران لە ژێر ئەشكەنجەی هێزە ئەمنیی و هەواڵگرییەكانی كۆماری ئیسلامیدا كوژراون. تۆڕی مافەكانی مرۆڤی كوردستان بڵاوی كردەوە تەنها هەفتەی رابردو لە ماوەی 24 كاتژمێری دوو گەنجی كورد لە لایەن دەزگای هەواڵگریی كۆماری ئیسلامی ئێران (ئیتلاعات) لە شاری ورمێ لە رۆژهەڵاتی كوردستان بە ئەشكەنجە كوژراون. رێكخراوەكە ئاشكرای كرد كە هەر یەكە لە موسا ئیسماعیلی خەڵكی پەسوێ سەر شاری پیرانشار و پەیمان گەلوانی خەڵكی مەهاباد لە لایەن ئیتلاعاتی ورمێ ئەشكەنجەدراون و گیانیان لەدەستداوە. موسا ئیسماعیلی 62 رۆژ و پەیمانی گەڵوانی تەمەن 24 ساڵ 14 رۆژ لە ژێر ئەشكەنجەدا بون و هەندێك سەرچاوەی رۆژهەڵات باسیان لەوە كردوە؛ ئیسماعیلی كە ئەندامی پێشوی پارتێكی رۆژهەڵات و باوكی دوو منداڵ بوە دوای 24 كاتژمێر لە دەستبەسەركردنی لەژێر ئەشكەنجەدا گیانی لەدەستداوە بەڵام دەزگای داد مەرگی ئەو گەنجەی شاردوەتەوە و تۆمەتی ئەوەی خستوەتە پاڵی كە لە روبەڕوبونەوەیەكی هێزەكانی كۆماری ئیسلامی كوژراوە.  ناوەندی هەنگاو بۆ مافەكانی مرۆڤ ئاشكرای كردوە لە نزیكەی 200 رۆژدا هەزار كەس لە رۆژهەڵات و ئێران بە تۆمەتی چالاكی مەدەنیی و سیاسیی و ئایینیی دەستگیر كراون كە لەو ژمارەیە لانیكەم 513 هاوڵاتیی كورد و  258 هاوڵاتیی بەلوچ بون هاوكات پەیمان گەڵوانی دانیشتوی شاری مەهاباد دوای دەستگیركردنی لە لایەن هەواڵگریی كۆماری ئیسلامی ئێران لە شاری ورمێ 14 ئەشكەنجە كراوە و دواتر بەهۆی تێكچونی دۆخی تەندروستییەوە رەوانەی نەخۆشخانەی ئەو شارە كراوە بەڵام داواكاری گشتیی كۆماری ئیسلامی لە مەهاباد وای بڵاو كردەوە كە ئەو گەنجە بە تۆمەتی فێلكردنی بازرگانیی ئۆنلاین دەستگیركراوە و هۆكاری مردنەكەی گەڵوانیان بۆ نەخۆشییەكەی گەڕاندوە و تەنانەت میدیا فەرمییەكانی دەسەڵاتی ئێران هەواڵەكەیان بەو شێوە بڵاو كردەوە. لە بەرامبەر ئەو تۆمەتانەی دەسەڵات بڵاوی كردەوە سەرچاوەكان و رێكخراوەكانی مافی مرۆڤی رۆژهەڵات بەڵگە و وێنەی سەلمێنەری ئەشكەنجەی ئەو دوو گەنجەیان بڵاو كردەوە و لە وێنەكاندا ئاسەواری ئەشكەنجەی قورس بە تەرمی هەر دووكیانەوە دیارە و بە پێی زانیارییەكانیش موسا ئیسماعیكی بەهۆی لێدان لە سەری و خوێنبەربونی مێشك لە ناوەندی هەواڵگریی ورمێ كوژراوە. شەوی یەكشەممەی هەفتەی رابردو بە بەشداریی هەزارن كەس تەرمی پەیمان گەڵوانی لە شاری مەهاباد بەخاك سپێردرا و جەماوەر دروشمی "شەهید نامرێ"یان وتەوە و سەرەڕای رێگریی هێزە ئەمنییەكان بەڵام جەماوەرێكی زۆر بەشدارییان لە خاكسپاردنی ئەو گەنجەدا كردو و لە هەندێك كۆڵان و شەقامی مەهاباد گەنجان بە ئاگركردنەوە و دروشم دژی دەسەڵات ناڕەزایەتییان دەربڕی. بە پێی ئامارەكان تەنها لە پێنج مانگی ئەمساڵدا لانیكەم 11 هاوڵاتیی كورد لە رۆژهەڵاتی كوردستان بەهۆی ئەشكەنجە لە زیندانەكانی ئێران گیانیان لەدەستداوە و بە گشتی لە 10 مانگی دوای مەرگی ژینا 27 گەنج و لاوی كورد و شارەكانی ئێران لەژێر ئەشكەنجەدا كوژراون كە زۆرینەیان بەهۆی ناڕەزایەتییەكانی دژی دەسەڵاتەوە بوە و دەزگای دادی كۆماری ئیسلامی لەگەڵ رەتكردنی مەرگی ئەو كەسانە بە ئەشكەنجە تۆمەتی جیاوازی خستوەتە پاڵیان و لە میدیا فەرمییەكانیدا بڵاوی كردوەتەوە. زیندان و ئەشكەنجەی گەنجانی رۆژهەڵات بەردەوامە سەرەڕای ئەوەی سەركوت و ئەشكەنجە و ئازاری چالاكوانان و گەنجانی رۆژهەڵات زیادی كردوە بەڵام ئاماژەكانی سەرهەڵدانەوەی دەستپێكردنەوەی ناڕەزایەتیی و خۆپیشاندان بوەتە هۆی دروستبونی ترس لای دەسەڵات و لە بەرامبەردا هەڵمەتێكی دەستگیركردن لە لایەن هێزە ئەمنییەكانەوە رۆژهەڵاتی كوردستانی گرتوەتەوە و تەنانەت ئەو كەسانەشی بەر لێبوردنی گشتیی عەلی خامنەیی، رێبەری كۆماری ئیسلامی كەوتبون لە ماوەی رابردودا دەستگیركراونەتەوە. ناوەندی هەنگاو بۆ مافەكانی مرۆڤ ئاشكرای كردوە لە نزیكەی 200 رۆژدا هەزار كەس لە رۆژهەڵات و ئێران بە تۆمەتی چالاكی مەدەنیی و سیاسیی و ئایینیی دەستگیر كراون كە لەو ژمارەیە لانیكەم 513 هاوڵاتیی كورد و  258 هاوڵاتیی بەلوچ بون بەوەش دوای هاوڵاتییانی كورد زۆرترین هاوڵاتیی بەلوچ كە دانیشتوی پارێزگای سیستان و بەلوچستان-ن دەستگیر كراون.

هاوڵاتی لەسنوری ئیدارەی گەرمیان كاركردن لە66 پرۆژەدا راگیراوەو شەش پرۆژەیان بەتەواوی هەڵوەشاوەتەوە كە بەزۆری پرۆژەی خزمەتگوزاری و تەندروستی و پەروەردەو گەشتیارییە. یەكێك لەگرنگترین ئەو پرۆژانەی كەهەڵوەشاوەتەوە پرۆژەی دروستكردنی نەخۆشخانەیەكی سەد قەرەوێڵەییە لەقەزای كەلار، لەنێو ئەو پرۆژانەی كەڕاگیراون نزیكەی  70% دەكەوێتە قەزای كەلارەوەو بەشەكەی دیكە دەكەونە قەزای كفری و قەزای خانەقینەوە كە 15پرۆژەی شارەوانی گەرمیانی تێدایە كەڕاگیراون. ئەمەش لەكاتێكدایە كەحكومەتی هەرێم  رایدەگەیەنێت كە 160پرۆژە لەگەرمیان جێبەجێكراوەو ئیدارەی گەرمیانیش رایدەگەیەنێت پرۆژەكان نەچوونەتە بواری جێبەجێكردنەوە و  تەنها بڕیاری لەسەر دراوە. دوو ساڵ پێش ئێستا لەسەردانێكیدا جێگری سەرۆكی حكومەتی هەرێم بۆ گەرمیان بڕیاری دەركرد بۆ جێبەجێكردنی 19پرۆژە بەهەمان شێوەی پرۆژەكانی دیكە تەنها بڕیارە و كرداری بەدوادا نەهاتووە. چالاكوانێكی مەدەنی دەڵێت:» گەرمیان پشتگوێخراوە لەهەموو روویەكەوە، هۆكاری ئەمانەش دەگەڕێتەوە بۆ ئەوەی كەحزب دەستی خستووەتە نێو هەموو كارەكانی حكومەتەوە». ئەیاد محەمەد، چالاكی مەدەنی دەشڵێت:» لەگەرمیاندا چەندین پرۆژەی گرنگ هەیە كەپێویستە جێبەجێ بكرێن و كاری تێدابكرێتەوە وەك پرۆژەی رێگای كەلار- سلێمانی و چەند ڕۆژێك كاری تێدادەكرێت و دووبارە ڕادەگیرێتەوەو پرۆژەی بەنداوی باوەنورو كە پێویستی سەرەكی ناوچەكەیەو  نەخۆشخانەی سەد قەرەوێڵەییەكەی كەلارە. زانیاری زیاتر لەم ڕاپۆرتەی ڕۆژنامەی هاوڵاتی بخوێنەرەوە: پڕۆژە راگیراوەكانی گەرمیان ژمارەیان لەوانە زیاترە کە جێبەجێكراون

هاوڵاتی سێ جۆر بودجە هەیە بۆ پارێزگاكان، پەرەپێدانی پارێزگا، پترۆدۆلار، گشتی ، ئەم سێ بودجەیە لە 2014وە نەدراوە بەپارێزگاكانی هەرێم. ئەنجومەنی پارێزگاكانی هەرێم چاوەڕێی خەرجكردنی بودجەی پەرەپێدان و پتڕۆدولار دەكەن بۆ جێبەجێكردنی پڕۆژە خزمەتگوزارییەكان. جەمال كۆچەر، ئەندامی پەرلەمانی عێراق لەلیژنەی دارایی لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتی وت: "بودجەی پەتڕۆدۆلار هیچ پەیوەندی بەژمارەی دانیشتوان نیە، بەڵكو پەیوەیستە بەڕێژەی نەوت هەر بەرمیلیك پێنج دۆلاری بۆ دیاریكراوە". ئەوەشی باسكرد نازانرێت هەرێمی كوردستان بودجەی پەتڕۆدۆلاری هەیە یان نا، خۆی دەیدات بەپارێزگاكان، یان عێراق راستەوخۆ دەیداتە پارێزگاكانی هەرێم. بودجەی پەرەپێدانی پارێزگاكان نزیكەی چوار ترلیۆن دینارە لەعێراقدا، كە رێژەی دانیشتوان 20%ی هەژارە بۆیە ئەو بڕە بودجەیە تەرخان كراوە. بۆ هەرێمی كوردستان رێژەی هەژاری بەگشتی 7%ە، لەسەر ئەو بنەمایە بودجەی پەرەپێدانی پارێزگاكانی بۆ رەوانە دەكرێت. "پارێزگای دهۆك هیچ جارێك بەشە بۆدجەی خۆی لە پەتڕودولارو پەرەپێدان و هەموو بودجەكان بەشی خۆی كەمتر وەرگرتووەو هەمیشە مەغدور بووە، كەس لەحساباتی بودجەی عێراقدا نیە، واتە هەموو تاكێكی عێراق بودجەی نیە، لەبیرش نەكەین بەشی زۆری بودجەی عێراق بۆ مووچەخۆران دەڕوات كە 74 ترلیۆن دینارە، ئەوەی تر بۆ پرۆژەو خزمەتگوزاری گشتییە، لەوانەیە هەر فەرمانبەر سوود لێیوەربگرێت، واتە زۆرینەی بودجەی عێراق هەر فەرمانبەر سوود لێیوەردەگرێت " جەمال كوچەر وای وت.

کاکەلاو عەبدوڵڵا ماوەی سێ رۆژە سەرۆككۆماری توركیا لە كەنداوی عەرەبی دێت و دەچێت، تەنها بۆ یەك ئامانج: هەستانەوەی ئابوری وڵاتەكەی و رزگاربوون لەو قەیرانەی خەڵكی توركیا تێیكەوتووە.  لە دووشەممەی رابردووەوە رەجەب تەیب ئەردۆغان لەگەڵ 200 بازرگانی وڵاتەكەی سەردانی سێ وڵاتی كەنداوی كرد كە یەكەم شوێنی سعودیە بوو، دواتریش قەتەر و ئیمارات. لە سەردانەكەیدا بۆ سعودیە، ئەردۆغان چاوی كەوت بە محەممەد بن سەلمان، شازادەی جێنشینی سعودیە و رایگەیاند "سەردانەكە دوو تەوەری سەرەكی هەیە، وەبەرهێنان و رەهەندێكی دارایی، بۆ هەردوو مەبەستەكەش هیوای گەورەمان هەیە." سەرۆككۆماری توركیا باسی لەوەش كرد، "توركیا وەبەرهێنانی جدی دەبێت لە پیشەسازی بەرگری و ژێرخان لە هەر سێ وڵاتەكەدا و هەر سێ وڵاتەكەش هەلی ئەوەیان دەبێت سەرمایەی دیاریكراو لە توركیاوە بەدەست بهێنن." ئەم سەردانەی سەرۆككۆماری توركیا لە كاتێكدایە كە ئابوری وڵاتەكەی بە قەیرانێكی سەختدا تێدەپەڕێت و لیرەی توركیش لە دابەزینێكی زۆردایە، ئەمە جگە لەوەی ئەنقەرە ماوەی چەند ساڵێكە لەگەڵ سعودیە لە پەیوەندییەكی ئاڵۆزدایە و لەسەر چەندین بابەت ناكۆكییان هەیە.  بۆچی ئەردۆغان لەگەڵ نەیارەكانی كۆدەبێتەوە؟  ئەنقەرە لە چەند ساڵی رابردوودا پەیوەندییەكانی لەگەڵ سعودیە و ئیمارات ئاساییكردەوە، ئەمەش دوای زیاتر لە 10 ساڵ لە ناكۆكی لەگەڵ ئەو دوو وڵاتە. ناكۆكییەكان دوای بەهاری عەرەبی لە 2011 و پاڵپشتی توركیا بۆ ئیخوان موسلیمین دەستیپێكرد، كە لەلایەن هەندێ وڵاتی كەنداوە بە هەڕەشە داندەنرێن. ناكۆكی ئەنقەرە و وڵاتانی كەنداو زیاتر قووڵ بوویەوە كاتێك سعودیە، ئیمارات، میسر و بەحرەین گەمارۆی ئابوریان خستەسەر قەتەر، كە هاوپەیمانی توركیایە. كوشتنی جەمال خاشقچیش لە ساڵی 2018 لە كونسوڵخانەی سعودیە لە ئیستەنبوڵ وایكرد كە هەردوو وڵات پەیوەندییەكانیان گرژی تێبكەوێت. دەزگا هەواڵگرییەكانی ئەمریكا پێیانوایە كوشتنی خاشقچی بە فەرمانی خودی بن سەلمان بووە. بەڵام هیچ یەكیك لەم كێشانە نەبوونە رێگر لە سەردانەكەی ئەردۆغان و لەكاتی بینینی بن سەلماندا چەندین رێككەوتنی ئابوریان مۆركرد. بەپێی وتەی شازدە خالید بن سەلمان، وەزیری بەرگری سعودیە، شانشینی سعودیە رازیبووە درۆنی بەیكاری توركی بكڕێت "بەمەبەستی بەهێزكردنی بەرگری و زیادكردن یتوانستی بەرگری شانشینی سعودیە."  لەماوەی رابردوودا قەتەر و ئیمارات بە بڕی 20 ملیار دۆلار یارمەتی توركیایان داوە لە ئاڵوگۆری دراودا لەكاتێكدا سعودیە لە مانگی ئازاری ئەمساڵ پێنج ملیار دۆلاری لە بانكی ناوەندی توركیادا دانا لەو كاتەوەی ئەردۆغان دەستیكردووە بەئاسایكردنەوەی پەیوەندییە دیبلۆماسییەكانی لەگەڵ ئیمارات و سعودیە، دابینكردنی بودجە لەلایەن ئەم وڵاتانەوە بووەتە یارمەتیدەر بۆ رزگاركردنی ئابوری توركیا. لەماوەی رابردوودا قەتەر و ئیمارات بە بڕی 20 ملیار دۆلار یارمەتی توركیایان داوە لە ئاڵوگۆری دراودا لەكاتێكدا سعودیە لە مانگی ئازاری ئەمساڵ پێنج ملیار دۆلاری لە بانكی ناوەندی توركیادا دانا. هاوكات بەپێی چەند راپۆرتێكی رۆژنامەكانی كەنداو، ئاڵوگۆری بازرگانی ئەنقەرە و سعودیە لە ساڵی رابردوودا شەش ملیار و 500 ملیۆن دۆلار بووە. چەند رۆژێك دوای بردنەوەی هەڵبژاردن لەلایەن ئەردۆغانەوە لە مانگی رابردوودا، ئیمارات و توركیا رێككەوتنێكی بازرگانییان واژۆكرد بۆ پێنج ساڵی داهاتوو كە بەهاكەی نزیك دەبێتەوە لە 40 ملیار دۆلار.  'ئەنقەرە قەیران دروست دەكات و خۆشی چارەسەری دەكات' لیرەی توركی نزیك دەبێتەوە لە سێ هەزار لیرە لەبەرامبەر 100 دۆلاردا، ئەمە جگە لەوەی خەڵكی توركیا بە دۆخیكی سەختدا تێدەپەڕن و باجیان لەسەر زیادكراوە. زیادكردنی باج یەكێكە لە رێكارەكانی محەممەد شیمشەك، وەزیری دارایی توركیا، كە باس لەوە دەكات كارێكی پێویستە بۆ كەمكردنەوەی هەڵئاوسان.  بەپێی ئامارە فەرمییەكانی وڵات، هەڵئاوسان لە مانگی رابردوودا لەسەدا %38 بوو كە بە بەراورد بە ساڵی رابردوو كەمیكردووە بەوپێیەی لە تشرینی یەكەمی 2022 هەڵئاوسان لەسەدا %85 بوو. بەڵام بەپێی وتەی ئابوریناسانی سەربەخۆی وڵاتەكە، ئاستی راستەقینەی هەڵئاوسان لە لەسەدا %108 وەستاوە. دوای دەستبەكاربوونی محەممەد شیمشەك وەك وەزیری دارایی، بانكی ناوەندی وڵاتەكە سوودی سەر بانكەكانی بۆ لەسەدا %20 زیادكردووە، ئەمەش پێچەوانەی ئەو سیاسەتەی ئەردۆغان بوو كە لە كابینەی رابردوودا پەیڕەوی دەكرد كاتێك بانگەشەی ئەوەیدەكرد بۆ بەرزكردنەوەی بەهای لیرە و كەمكردنەوەی هەڵئاوسان پێویستە سوودی سەر بانكەكان كەمبكرێتەوە. لە كابینەی رابردوودا سوودی سەر بانكەكان لە لەسەدا %40ەوە كەمكرایەوە بۆ لەسەدا %10. كورتهێنانی بودجەی توركیا لە پێنج مانگی یەكەمی ئەمساڵدا كەمترین ئاستی تۆماركرد لە مێژوودا و گەیشتە 37 ملیار و 700 ملیۆن دۆلار، سەرۆككۆماری توركیاش هەوڵ دەدات بە رێككەوتن لەگەڵ وڵاتە كەنداوەكانی دەوڵەمەند بە نەوت ئەو كورتهێنانە پڕ بكاتەوە. میدیاكانی حكومەتی توركیا سەردانەكەی سەرۆككۆماری وڵاتەكەیان بە سەردانێكی گرنگ وەسف دەكەن و وا پیشانی دەدەن كە ئەمە بەشێكە لە سیاسەتی نوێی جیهانی. میدیای تەرەتە لەسەر سەردانەكەی ئەردۆغان نوسیویەتی: ئەم سەردانە قۆناغێكی نوێی ئەنقەرەیە لەگەڵ سعودیەی دەوڵەمەند بە وزە و قەتەر و ئیمارات لە سیاسەتی نوێی جیهانی. ئەمە یەكەم سەردانی فەرمی ئەردۆغانە لەوكاتەوەی وەك سەرۆككۆمار هەڵبژێردراوەتەوە، ئەمەش قایمكردنی پێگەی خۆیەتی وەك كاریگەرترین سەركردەی توركیا لە مێژوودا. بەڵام لەبارەی سەردانەكەی ئەردۆغانەوە، سێز فرانتزمن، رۆژنامەنوس و ستووننوسی ئیسرائیلی دەڵێت، چەندین ساڵە ئەنقەرە دەیەوێت پەیوەندی لەگەڵ هەردوولا (رۆژهەڵات و رۆژئاوا) باش ببێت، بەڵام ئەم سیاستە هەموو جارێك كاری خۆی نەكردووە. "ئەنقەرە ئەمە وەك ستراتیجییەكی بردنەوە بە بردنەوە دەبینێت. ئەم سەردانە دوای ئەوەیە كە ئەنقەرە زۆرجار سیاسەتی دەرەوەی بەشێوەیەك پەیڕەو دەكات كە تێیدا قەیرانێك دروست دەكات و دواتر چارەسەری دەكات. ئەوەی لەگەڵ ناتۆ كرد و بانگەشەی سەركەوتنی كرد، دواتر لەگەڵ ئەمریكاش هەمان شتی كرد و بانگەشەی سەركەوتنی كرد، ئێستاش لەگەڵ وڵاتانی كەنداو بانگەشەی سەركەوتن دەكات،" فرانتزمن وا دەڵێت. ستووننوسە ئیسرائیلییەكە دەشڵێت، "روون نییە كە ئەم هەموو 'بردنەوانە' نیشانەی سەركەوتن بن. پرسیارە گەورەكە ئەوەیە ئاخۆ ئەم هەموو رێككەوتنە لەبواری بەرگری و هەروەها رێككەوتنە بازرگانییەكانی تر سەردەكێشن بۆ چەكەرە و خونچە كردن یان تەنها كێڵانێكی زۆرە بەبێ دروێنە كردن."  

هاوڵاتی ئەمڕۆ دانا عەبدولکەریم، وەزیری ئاوەدانکردنەوە و نیشتەجێکردنی حکومەتی هەرێمی کوردستان سەردانى خێوەتى مانگرتوانى کفرى کرد و ڕایگەیاند، ئومێدەوارین ئەو پڕۆژانەی کە بۆ ناوچەکە دەرچوە لە نزیکترین کاتدا تەواوبکرێن. دانا عەبدولکەریم ئەمڕۆ یەکشەممە سەردانى خێوەتى مانگرتوانى کفرى کرد و وتی،"سەردانی دەربەندیخانمان کرد و رێگەی سەرەکی ناو دەربەندیخان نۆژەندەکەینەوە بەدرێژیی 7 کیلۆمەتر کە بڕی 490 ملیۆن تێچوەکەیەتی، هەوڵیش دەدەین پارەی دوسایدی نێوان دەربەندیخان - کەلار زیادبکەین بۆ ئەوەی تا هاوینی داهاتو بتوانین رێگاکە تەواوبکەین". وتیشی پرۆژەی دوو سایدی دەربەندیخان - کەلار درێژییەکەی 41 کیلۆمەترە و ئیدارەی گەرمیان بە پارێزگای سلێمانییەوە دەبەستێتەوە هەروەها  ''تەواونەکردنی پڕۆژەکە بەهۆی نەبوونی نەختینەوە بووە، بەڵام ئەو چەند مانگە پڕۆژەکە بە باشی دەستیپێکردووەتەوە و کاری لەسەر دەکرێت.'' دانا عەبدولکەریم باسی لەوەشکرد، "پڕۆژەکە یەکێکە لەو سێ داواکارییەی ھاوڵاتیان و ئیدارەی سنورەکە کە بەڵێنمان بە هاوڵاتییانی ناوچەکە دابو بە جێبەجێکردنی، دوای تەواوکردنی نۆژەنکردنەوەی تونێلی دەربەندیخان لەگەڵ بەردەوامی کارکردن لە قیرتاوکردنی رێگای دوڕیانی ژاڵەناو لە دەربەندیخان". سەبارەت بە کاتی تەواوکردنی پرۆژەکە، دانا عەبدولکەریم ئاشکرایکرد، "ئەگەر هیچ گرفتێک روونەدات، تاوەکو مانگی ١٠ـی ساڵی داهاتوو ١٠٠٪ـی پڕۆژەکە تەواو دەکرێت و دەخرێتە خزمەت هاووڵاتییانەوە."