دوو لیوای رژێمی بەعس لەسەر جینۆسایدکردنی بارزانییەکان دادگایی دەکرێن

هێرش جەلال  لەگەڵ نزیكبوونەوەی وادەی هەڵبژاردنەكانی سەرۆكایەتی و پەرلەمانی توركیا كەبڕیارە لە ١٤ی ئایاری ئەمساڵدا ئەنجامبدرێن، پرسی كاندیدی لایەنە سیاسییەكانیش بۆ پۆستی سەرۆكایەتی گفتوگۆی زۆری لەسەر دەكرێت و بووەتە باسی میدیاو رای گشتی ئەو وڵاتە، ئەگەر هەیە پارتی دیموكراتی گەلان (هەدەپە) كە لەگەڵ پێنج لایەنی سیاسی هاوپەیمانی هەیە ژنێك كاندید بكات، هاوكات لەناو لایەنەكانی هاوپەیمانی (گەل)ی ئۆپۆزسیۆن باس لەچەند كاندیدێك دەكرێت، ئەوەی زۆرترین مشتومڕی لەنێوان لایەنە سیاسییەكان و لەسەر ئاستی دەوڵەتیش دروستكردووە جارێكی تر كاندیدكردنەوەی ئەردۆغانە بۆ پۆستی سەرۆكایەتی كە لایەنەكانی دەرەوەی دەسەڵات دەڵێن، بۆی نیە خۆی كاندید بكاتەوەو بەرەی دەسەڵاتیش كە لەپارتی دادو گەشەپێدان (ئاكەپە)و پارتی بزوتنەوەی نەتەوەپەرست (مەهەپە) پێكدێت پێیان وایە هیچ گرفتێكی دەستوری و قانونی لەو رووەوە نیە. كەمال كلچدارئۆغلۆ سەرۆكی پارتی گەلی كۆماری (جەهەپە)، ئاشكرای كرد كە لە ١٣ی شوباتدا، كاندیدی هاوبەشی ئۆپۆزسیۆن ئاشكرا دەكرێت و ئەگەر لایەنەكان نێو هاوپەیمانی گەل رازی ببن، خۆی كاندید دەكات، بەڵام بەگوێرەی ئەو زانیاریانەی كە میدیاكانی توركیا بڵاوی دەكەنەوە، مەڕال ئاكشەنەر سەرۆكی پارتی باش زیاتر مەیلی بەلای ئەكرەم ئیمامئۆغلۆ سەرۆكی گەورە شارەوانی ئەستەنبوڵ و مەنسور یاڤاش سەرۆكی گەورە شارەوانی ئەنقەرەیە. جاروباریش باسی عەلی باباجان سەرۆكی پارتی دیموكراسی و پێشكەوتن دەكرێت، بەڵام ئەگەری كاندیدكردنی باباجان زۆر لاوازە. ئەگەر هەیە كاندیدی هەدەپە ژن بێت بەرپرسانی لایەنەكانی نێو هاوپەیمانی رەنج و ئازادی كە لەپارتی دیموكرایتی گەلان (هەدەپە) و پێنج لایەنی چەپڕەو پێك دێت، زۆر جار باسی كاندیدێكی ژن بۆ پۆستی سەرۆكایەتی توركیا دەكەن. ئوزگور پاكسوی رۆژنامەنووسی ئاژانسی میزۆپۆتامیای نزیك لەهەدەپە ئاماژەی بەوەكرد كەهاوپەیمانی رەنج و ئازادی، گفتوگۆ لەبارەی كاندیدكردنی، سەباحەت تونجەل سەرۆكی پێشووی پارتی دیموكراتی هەرێمەكان (دەبەپە) کەئێستا لەزینداندایە، گولتەن كشاناك سەرۆكی پێشووی گەورە شارەوانی ئامەد كەئەویش لەزینداندایە، شەبنەم كۆرور فینجانجی سەرۆكی یەكێتی پزیشكانی توركیا كەماوەیەك لەمەوبەر لەزیندان ئازادكرا، نووسەر زولفو لیڤانلی، ئایلین كۆتیل سیاسەتمەدار، ساروخان ئولوچ سەرۆكی فراكسیۆنی هەدەپە لەپەرلەمانی توركیاو گارۆ پایلان پەرلەمانتاری هەدەپەی ئامەد، دەكەن، بەڵام ئەگەری هەیە سەباحەت تونجەل یان گولتەن كشاناك یاخود شەبنەم كۆرور فینجانجی ببنە كاندیدی هاوبەشی هاوپەیمانێتیەكە. هۆكارەكەشی ئەوەیە كە چەندین جار پەروین بوڵدان هاوسەرۆكی هەدەپە ئاماژەی بەوەكردووە كە كاندیدەكەیان ژن دەبێت.   پرسی كاندیدكردنەوەی ئەردۆغان هەرا دەنێتەوە هاوپەیمانی كۆمار هەر لەسەرەتاوە ئاماژە بەوە دەكات كە كاندیدەكەیان جارێكی دیكە رەجەب تەیب ئەردۆغان سەرۆككۆماری ئێستاو سەرۆكی گشتی پارتی دادو گەشەپێدان ئاكەپە دەبێت، بەڵام بەهۆی ئەوەی سێیەم جار ئەردۆغان خۆی كاندید دەكاتەوە، ئۆپۆزسیۆن ئەردۆغان و دەسەڵات بەپێشێلكردنی دەستووری بنەڕەتی توركیا پێشێل دەكەن. ماددەی ١٠١ی دەستووری توركیا تایبەتە بەپرسی كاندیدی سەرۆكایەتی كە لە ساڵی ٢٠١٧دا لەلایەن ئاكەپەو مەهەپەوە هەمواركراوەتەوە. لەماددەكەدا ئاماژە بەوەدەكرێت كەنابێت هیچ كەسێك سێ جار پۆستی سەرۆكایەتی بەدەستبهێنێت. ئۆپۆزسیۆنیش پێی وایە كەئەردۆغان دوو جار بووەتە سەرۆك و مافی خۆكاندیدكردنەوەی نییە، بەڵام دەسەڵات ئاماژە بەوەدەكات كەیەكەم جار ئەردۆغان لەهەڵبژاردنەكانی ٢٠١٤ دا بووەتە سەرۆككۆمارو دواترو لەساڵی ٢٠١٧دا ماددەكە گۆڕانكاری بەسەردا هاتووەو بەگوێرەی ماددە نوێكە، یەك جار ئەردۆغان بووە بەسەرۆك، بۆیەش مافی ئەوەی هەیە بۆ جاری دووەم خۆی هەڵبژێرێتەوە. لەم بارەیەوە، مستەفا شەنتۆپ سەرۆكی پەرلەمانی توركیا دەڵێت، پرسی خۆكاندیدكردنەوەی ئەردۆغان دەستبەسەرداگرتنی كورسی نییە، بەڵكو یاساییەو دوای ٢٠١٨ یاساكان گۆڕاون و بەگوێرەی یاسا نوێیەكە ئەردۆغان دەتوانێت بۆ دووەم جار خۆی كاندیدبكاتەوە. خۆدی ئەردۆغانیش لەبارەی پرسەكەوە دەڵێت: «لایەنەكان دەڵێن نابێت خۆی كاندید بكاتەوە، بەڵام گەلەكەم هەم رێگەم دەدات، خۆم كاندید بكەمەوەو هەم جارێكی دیكە وەك سەرۆككۆماریان هەڵدەبژێرنەوە.   ئۆپۆزسیۆن: ئەردۆغان دەستوور پێشێل دەكات لەم بارەیەوە كورشاد زۆرلو وتەبێژی پارتی باش، رایگەیاند، كاتێك كە ئەردۆغان بەفەرمی سەردانی كۆمسیۆنی باڵای هەڵبژاردنەكانی كرد، پێویستە كۆمسیۆن بەئاشكرا پێی رابگەیەنێت كەهەنگاوەكەی نایاساییە، بەڵام هەمووان چاوەڕێی كۆمسیۆن دەكەن كەچی وەڵامێكی دەبێت. لەلایەكی دیكەوە ئیدریس شاهین گوتەبێژی پارتی دیموكراسی و پێشكەوتن (دەڤا) لەمبارەیەوە ئاماژەی بەوەكرد، پێویست بوو كاتێك مادەی ١٠١ی دەستووریان لەساڵی ٢٠١٧دا گۆڕی ئاماژەیان بەوە بكردایە كە بەگوێرەی سیستمی نوێ، هەموو شتێك لەسفرەوە دەستپێدەكات، واتە خولی یەكەمی سەرۆكایەتی ئەردۆغان سفر دەبێتەوە، بەڵام شتێكی بەو شێوەیە لەیاساكەدا نییەو خۆكاندیدكردنی ئەردۆغان نایاساییە. سەڵاحەدین دەمیرتاش هاوسەرۆكی پێشووی هەدەپەش لەتویتێكدا لەبارەی خۆكاندیدكردنەوەی ئەردۆغان بۆچوونی خۆی دەربڕی. دەمیرتاش ئاماژەی بەقسەیەكی ئەردۆغان كرد كەوتبووی، « یاساكانی پێشووی لەكاتی گۆڕینی هەندێك لەماددە دەستوورییەكان سفر بوونەتەوە» و وتی، « ئەردۆغان باسی سفر بوونەوەی یاساكان دەكات، بەڵام خەڵكی توركیا لەڕۆژی هەڵبژاردنەكاندا سفری دەكەنەوە.» كاندیدی سەرۆكایەتی، بەگوێرەی دەستووری توركیا پێویستە ٥١٪ی كۆی دەنگەكان بەدەستبهێنێت بۆ ئەوەی پۆستەكە بەدەستبهێنێت، بەڵام بەگوێرەی راپرسییەكان كاندیدی هیچ لایەنێك ناتوانێت، ٥١٪ی دەنگەكان بەدەستبهێنێت، بۆیە هەڵبژاردنەكە دەكەوێتە خولی دووەم و كاندیدی یەكەم و دووەم دەمێننەوەو لێرەدا ئەو دوو كاندیدە پێویستە پشتگیری لایەنەكانی دیكە بەدەستبهێنن كە لەخولی یەكەمدا لەپێشبڕكێكە چوونەتە دەرەوە كەگرنگترینیان هاوپەیمان رەنج و ئازادییەكانە كەدەتوانێت هاوكێشەكە بەتەواوی بگۆڕێت.

ئاراس جه‌بار، شاره‌زایه‌كی كه‌شناسی رایده‌گه‌یه‌نێت، بارستە ھەوایەکی سارد هه‌رێمی كوردستان ده‌گرێته‌وه‌ و سبەی شەمە ئاسمانی ھەرێم بە زۆری ھەوری تەواو دەبێت لەکاتەکانی ئێوارە و شەودا شەپۆلێکی بەفر و بارانبارین ناوچەکه‌ دەگرێتەوە، ده‌شڵێت، به‌فربارین سەنتەری ناوچه‌ دەگرێتەوه. شارازەکەی کەشوهەوادەڵێت ئه‌مڕۆ هه‌ینی له‌باره‌ی پێشبینیه‌كانی كه‌شوهه‌وا، رایگه‌یاند، "لە ئەنجامی بەردەوامی کاریگەری نزمەپاڵەپەستۆی دەریای ناوەڕاست و بارستە ھەوایەکی سارد لەگەڵیدا سبەی شەمە ئاسمانی ھەرێم بە زۆری ھەوری تەواو دەبێت لەکاتەکانی ئێوارە و شەودا شەپۆلێکی بەفر و بارانبارین ناوچەکانمان دەگرێتەوە سەرەتاش لەسنوری پارێزگای دھۆکەوە دەستپێدەکات بۆ کاتەکانی نیوەی شەو بەدواوە درێژدەبێتەوە بۆ سەرجەم ناوچەکان بەکاریگەری جیاواز و زۆرترین کاریگەری لەسەر ناوچە شاخاویەکانی سنوری پارێزگای دھۆک و ھەولێر و ئیدارەی راپەرین دەبێت". خێرایی با لەسەرخۆ بۆ مامناوەند دەبێت 10 تا 25 کیلۆمه‌تر له‌ كاتژمێرێكدا ده‌بێت  ئەو وتیشی، خێرایی با لەسەرخۆ بۆ مامناوەند دەبێت 10 تا 25 کیلۆمه‌تر له‌ كاتژمێرێكدا ده‌بێت و ئاڕاستەكه‌ی باشوری رۆژھەڵاتە، پلەکانی گەرما لەکاتی رۆژدا بەجێگیری دەمێنێتەوە. سبەی شەو لەگەڵ دەستپێکردنی ئەم شەپۆلەدا و ھاتنی بارستە ھەوای سارد ئەگەر ھەیە ئاراس جەبار زیاتری وت، "سبەی شەو لەگەڵ دەستپێکردنی ئەم شەپۆلەدا و ھاتنی بارستە ھەوای سارد ئەگەر ھەیە بەفربارین سەنتەری ئەم ناوچانە بگرێتەوە باتیفا، بامەرنێ، چەمانکێ، ئامێدی، دێرەلولک، سەرسەنگ، بارزان، سیدەکان، مێرگەسور، پێنجوێن، بەرزنجە، چوارتالە سەنتەری ئەم ناوچانەشدا بەتێکەڵی بەفر و باران دەبێت شیلادزێ، ئاکرێ، سۆران، خەلیفان، ڕەواندز، سلێمانی".

نرخی دۆلار بەرامبەر دینار $100=172,500 نرخی تمەن بەرامبەر دۆلار $100=4,390,000 نرخی لیرەی تورکی بەرامبەر دۆلار 1900=100$ ‎نرخی یۆرۆ بەرامبەر دینار 185,000=€100 

جۆ بایدن سەرۆكی ئەمریكا،  لە میانەی پەیوەندییەكی تەلەفونیدا لەگەڵ محەمەد شیاع سودانی سەرۆك وەزیرانی عێراق، دۆسیەی ئابوورییان تاووتوێ كردوە. كۆشكی سپی ئەمریكا لە راگەیەنراوێكدا ئاشكرای كردوە، بایدن، پابەندبوونی ئەمریكای بەرامبەر بە عێراق لەبەرامبەر پەرەسەندەكانی ناوچەكەدا  دووپاتكردوەتەوە، هەروەك هەردوولا بەهێزكردنی سەروەریی و سەربەخۆیی خاكی عێراقیان دووپات كردوەتەوە. هەروەك جۆبایدن و محمد سودانی لە بارەی كارنامەی ئابووری حکومەتی عێراق و پلانی زامنكردنی ئابووری عێراقیان تاڵوتووێ كردوە و لەو روەوە بایدن رایگەیاند، ئامادەن بە تەواوی پشتیوانی بكەن. لە بارەی هەرەشەكانی داعش و ئاسایشی ئیقلیمی و نێودەوڵەتییشەوە بایدن پاراستنی عێراقی دووپاتكردوەتەوە. جێی باسە هەر لەمیانی پەیوەندییە تەلەفونییەکە، بایدن پابەندبونی واشنتۆنی بە ڕێکەوتنی ستراتیژی نێوان هەردوڵاتی دوپاتکردۆتەوە

ناڕەزایەتییەکانی رۆژهەڵات و ئێران 139 رۆژە بەردەوامە و تەنها لە یەک مانگدا نزیکەی 200 گەنج و لاوی کورد دەستگیر دەکرێن و دەسەڵات رێگریی دەکات لە کۆکردنەوەی هاوکاریی بۆ لێقەوماوانی بومەلەرزەکەی شاری خۆی لە ورمێ و پارتەکانی رۆژهەڵاتیش لە هەرێم تۆمەتەکانی تاران بۆ هێرشکردنە سەر کارگەی چەک و تەقەمەنی لە ئەسفەهان رەت دەکەنەوە. رێگریی لە کورد دەکرێت هاوکاریی بۆ خۆی کۆکاتەوە رێکخراوەکانی مافی مرۆڤی رۆژهەڵاتی کوردستان هۆشداریی دەدەن لە دۆخی خراپی لێقەوماوانی بومەلەزەکەی شاری خۆی لە رۆژهەڵاتی کوردستان و ئاشکرای دەکەن دەسەڵاتی ئێران رێگریی لەو رێکخراو و کەسایەتی و ناوەندە سەربەخۆیانەی رۆژهەڵات کردوە کە هاوکاریی بۆ قوربانییانی بومەلەزەکە کۆدەکەنەوە. زیاتر لە 12 هەزار خانوی شاری خۆی بەهۆی بومەلەرزەوە، زیانیان پێگەیشتوە و قوربانییانی رەخنە لە حکومەت دەگرن کە لانیکەمی پێداویستییەکانی لێقەوماوانی دابین نەکردوە. بەهۆی نەبونی خێمە و خێوەت و شوێنی مانەوە، لێقەوماوانی شاری خۆی و ناوچەکانی دەوروبەری ناچار بە سەرما لە سەر شەقامەکان و بە بێ پەناگا سەربنێنەوە. رۆژنامەی (شەرق) لە ئێران بە ناونیشانی "بانگی عەلی دایی بکەن" نوسیویەتی: پڕۆسەی فریاگوزاریی لە شاری خۆی زۆر خاوە و هەنگاوەکانی بەرپرسان لە ئاستی لانیکەمی پێویستییەکاندا نییە بۆیە پێویستە ئەو یاریزانە ناودار و کەسایەتییە خاوەن پێگانە بەدەم قوربانییانەوە بچن کە لە کاتی خۆپیشاندان و ناڕەزایەتییەکاندا لە لایەن دەسەڵاتەوە تۆمەتبار کران بە ناپاکیی نیشتیمانیی. دەستگیرکردنی گەنجان و لاوانی کورد ناوەندی هەنگاو بۆ مافەکانی مرۆڤ بڵاوی کردوەتەوە؛ تەنها لە شاری ئاودانان لە پارێزگای ئیلام زیاتر لە 100 گەنج و چالاکوانی ئەو شارە بە تۆمەتی بەشداریی لە ناڕەزایەتییەکان دەستگیرکراون و بە بێ دادگایی لە زیندانەکانی کۆماری ئیسلامیدان. ئەو ناوەندە ئاماژەی بەوە کردوە لە مانگی رابردودا بە بیانوی ناڕەزایەتییەکان 182 کەس لە رۆژهەڵاتی کوردستان دەستبەسەر کراون کە پێدەچێت ژمارەکە زۆر زیاتر بێت بەڵام ناسنامەی ئەو کەسانە ئاشکرابوە کە ژمارەیەکیان خوێندکار و مامۆستای زانکۆن. قورسترین هێرشی ئەلیکترۆنی بۆسەر ئێران دوای هەفتەیەک لە هێرشە ئەلیکترۆنییەکە عیسا زارعپور، وەزیری گواستنەوە و گەیاندنی کۆماری ئیسلامی دان بەوەدا دەنێت کە هێرشی ئەلیکترۆنیی بەفراوان کراوەتە سەر دامەزراوەکانی ئێران و هەر بەو هۆیەوە خێرایی ئینتەرنێت لەو وڵاتە بەشێوەیەکی بەرچاو دابەزیوە. کۆمپانیای نێت بلاک هێرشەکەی(25/1/2023)ی پشتڕاست کردوەتەوە و رایگەیاندوە ناڕەزایەتییەکان بوەتە هۆی ئەوەی دەسەڵاتی ئێران چاودێرییەکانی بۆسەر هێڵەکانی ئینتەرنێت چڕتر بکاتەوە و ئەوەش وا دەکات کاردانەوەی گروپە هاککەر و هێرشکارە ئەلیکترۆنییەکان بەدوای خۆیدا بێنێت. ریفۆرمخوازان لە پشتیوانیی خەڵک بێ هیوا دەبن محەمەدعەلی ئەبتەحی، بەڕێوبەری نوسینگەی محەمەد خاتەمی، سەرۆک کۆماری پێشوتری سەر بە باڵی ریفۆرمخوازی ئێران رایگەیاند؛ خەڵکی وڵاتە ریفۆرمخوازانیان تێپەڕاندوە و رەخنە و ناڕەزایەتیی خەڵک زۆر لەو بابەتانە گشتگیرتر و بەرفراوانترە. لە لایەکی دیکەوە حەسەن رۆحانی، سەرۆک کۆماری پێشوتر کە ئەوێش سەر بە باڵی ریفۆرمی کۆماری ئیسلامییە لە نوێترین وتاریدا رایگەیاند؛ خەلک رویان لە کۆماری ئیسلامی وەڵگێڕاندوە بەڵام ناچارن پشتگیریی و پشتیوانیی لە دەسەڵات و حوکمڕانیی بکەن. ئێران بە فەرمی ئیسرائیل تۆمەتبار بە هێرشەکەی ئەسفەکان دەکات ئێران بە فەرمی ئیسرائیلی تۆمەتبار کرد بە ئەنجامدانی هێرشی سەر کارگەی چەک و تەقەمەنیی ئەسفەهان. ئەمیرسەعید ئیرەوانی نوێنەری کۆماری ئیسلامی ئێران لە نەتەوەیەکگرتوەک رایگەیاند؛ رۆژی پێنجشەممە رایگەیاند بە فەرمی رێکخراوی نەتەوەیەکگرتوەکان لەوە ئاگادار کراوەتەوە کە بە پێی لێکۆڵینەوە سەرەتاییەکان هێرشەکەی سەر کارگەی چەک و تەقەمەنیی ئەسفەهان لە لایەن ئیسرائیلەوە ئەنجام دراوە. ئەو نامەی ئێران بۆ نەتەوەیەکگرتوەکان لە کاتێکدایە دەسەڵاتی ئەو وڵاتە پارتەکانی رۆژهەڵاتی لە هەرێم بە ئەنجامدانی هێرشەکە تۆمەتبار کردوە و لە بەرابەریشدا ناوەندی هاوکاریی پارتەکانی رۆژهەڵات تۆمەتەکایان رەت کردوەتەوە و تا ئێستا هیچ بەرپرسێکی ئیسرائیل بە فەرمی ئەو هێرشەی لەئەستۆ نەگرتوە.   جوانکاریی لە بێژەر و پێشکارە ژنەکانی ئێران قەدەغە دەکرێت بکەن سیما پەروانە گەوهەر، رۆژنامەنوس لە ئێران ئاشکرای کرد؛ دوو مانگە کارمەندانی بەشی میکاپ لە تەلەڤزییۆنەکانی فەرمیی کۆماری ئیسلامی ئێران دورخراونەتەوە و بە پێشکار و بێژەرە ژنەکانی ئەو تەلەڤزیۆنانە راگەیەنراوە کە دەبێت بە بێ میکیاج و جوانکاریی هەواڵ و بەرنامەکانیان پێشکەش بکەن. سەرچاوەکانی هەواڵ بڵاویان کردوتەوە؛ عەلیڕەزا خودابەخشی، جێگیر ناوەندی پەخشی دەنگ و رەنگی کۆماری ئیسلامی بڕیای داوە خانمانی ئەو ناوەندە بە بێ میکیاج و جوانکاریی دەرکەون. 287 رۆژ مانگرتن لە پێناو راگرتنی سێدارە لە ئێران بڵاوبونەوەی وێنەکانی پزیشک و چالاکوانێکی مەدەنی ئێران نیگەرانیی و ئاستی بێباکیی دەسەڵاتی ئێران بەرامبەر زیندانیانی سیاسی و مەدەنی ئاشکرا دەکات. فەرهاد مەیسەمی تەمەن 53 ساڵ کە بە پلەی زانستیی 9 کەسی یەکەمی زانکۆکانی ئێران بوەتە پزیشک بە تۆمەتی چالاکیی مەدەنی و دژایەتیی کۆماری ئیسلامی ئێران نزیکەی پێنج ساڵە بە بێ یەک رۆژ ئازادیی مەرجدار لە زیندانە و زیات لە نۆ مانگە بۆ راگرتنی لەسێدارەدان لەو وڵاتە مانی لە خواردن گرتوە. مەیسەمی لە نامەیەکدا پێش مانگرتن لە خواردن بە ناونیشانی " ئەو رۆژانەی  مەینەتی و ئازاری ناو ئازاریان زیاتر کردوە" نوسیویەتی: لە پێناو راگرتنی سێدارە و ئازادیی زیندانیانی سیاسیی و مەدەنیی و راگرتنی ئازاری سەرپۆشی ناچاریی و زۆرەملێ بۆ ئەرکێکی سەرشانم کە بەدیهێنانی ئاستەمە بەردەوام دەبم. خۆپیشاندان لە دەرەوە لە شاری ڤێنیس لە ئیتاڵیا خۆپیشاندان دژی کۆماری ئیسلامی ئێران و بە مەبەستی پشتیوانیی لە ناڕەزایەتییەکانی رۆژهەڵاتی کوردستان و ئەو وڵاتە بەڕێوچو.  

هاوڵاتی بە گوێرەی نووسراوێکی دادگەی لێکۆڵێنەوەی ئاسایشی هەولێر کە لە 1-2-2023 دەرچووە، دادگە وەڵامی نووسراوێکی کۆمسیۆنی باڵای هەڵبژاردنەکانی عێراق دەداتەوە و دەڵێت: لاهوور شێخ جەنگی، هاوسەرۆکی یەکێتیی نیشتمانیی کوردستانە.    بەگوێرەی ناوەڕۆکی نووسراوەکەی دادگەی هەولێر، کەدەقەکەی تۆڕی میدیایی ڕووداو بڵاویکردۆتەوە بڕیارەکەی دادگەی بەرایی سلێمانی لە 9-10-2022 بە رەتکردنەوەی سکاڵاکەی لاهوور شێخ جەنگی و ناساندنی بافڵ تاڵەبانی وەکو سەرۆکی یەکێتی، پشتی بە "نووسراوێکی ناڕاستی" وەزارەتی ناوخۆی هەرێمی کوردستان بەستووە کە ئاڕاستەی ئەو دادگەیە کراوە، لەسەر بنەمای ئەو بڕیارەی دادگەی سلێمانیش، کۆمسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردنەکانی عێراق بڕیاری داوە. دادگەی هەولێر دەڵێت، هیچ پێشینەیەکی کۆنگرەی چوارەمی یەکێتی لە وەزارەتی ناوخۆی هەرێمی کوردستاندا نییە "بەگوێرەی مەحزەری کۆنگرەی چوارەمیش، یەکێتی لەلایەن دوو هاوسەرۆکەوە بەڕێوەدەبرێت". رۆژی 1-2-2023 دادگەی لێکۆڵینەوەی ئاسایشی هەولێر، لە رێگەی نوێنەرایەتی حکومەتی هەرێمی کوردستانەوە لە بەغدا، وەڵامی نووسراوێکی فەرمانگەی کاروباری حیزب و رێکخراوە سیاسییەکانی کۆمسیۆنی باڵای هەڵبژاردنەکانی عێراقی داوەتەوە، کە لە رۆژی 30-1-2023 ئاڕاستەکراوە و تێیدا راستاندنی بڕیارێکی پەسندکردنی لیژنەی پەیڕەوە نێوخۆییەکان لە کۆمسیۆن دەخرێتەڕوو کە لە 12-1-2021 دەرچووە و تایبەتە بە پەسندکردنی پەیڕەوی نێوخۆیی یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان کە تێیدا هاتووە: "پشت بە هیچ نووسراوێک نەبەسترێت ئەگەر واژۆی هاوسەرۆکی پێوە نەبێت"، لەگەڵ خستنەڕووی ئەوەی ئەو پەیڕەوە نێوخۆییە لەلایەن حیزبەکەوە هەموارکراوەتەوە و لە کۆمسیۆن ئاماژەی بۆکراوە بە نووسراوێک لە 12-12-2022 و تێیدا هاتووە کە بڕگەی هاوسەرۆکی هەڵدەوەشێندرێتەوە و لە ناوەڕۆکی نووسراوەکەشدا ئاماژە بەوەکراوە دوای ئەوە کار بە هەموارەکان دەکرێت کە پەیڕەوی نێوخۆی هەموارکراوی یەکێتی بە مۆری حیزبەکەوە دوای پەسندکردن لەلایەن فەرمانگەی پەیڕەوە نێوخۆییەکانەوە پێشکەشی فەرمانگەی کاروباری حیزب و رێکخراوە سیاسییەکان دەکرێت. لە نووسراوەکەی داگەی هەولێردا باسی ئەوەشکراوە کە لە 30-1-2022 ئەنجوومەنی کۆمسیاران بڕیاری فەرمانگەی کاروباری حیزبەکانی پەسندکردووە کە رەتکردنەوەی داواکاریی پارێزەری لاهوور شێخ جەنگییە بە ناوی "سەیوان سیروان جاسم" کە داوایکردووە پەسندکردنی بڕیارەکان رەتبکرێتەوە، ئەوەش دوای ئەوەی فەرمانگەی حیزب و رێکخراوە سیاسییەکان پشتی بە بڕیارێکی دادگەی سلێمانی بەستووە کە لە 9-1-2022 دەرچووە کە تێیدا لاهوور شێخ جەنگی سکاڵای لەسەر بافڵ جەلال تاڵەبانی تۆمارکرد و داوایکردبوو "پاڵپشت بە پەیڕەوی ناوخۆیی پەسندکراوی کۆنگرەی چواری یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان کێشەی هاوسەرۆکان بە یاسایی چارەسەر بکرێت." وەک دەردەکەوێت، دادگەی هەولێر نووسراوی بۆ وەزارەتی ناوخۆی هەرێمی کوردستان کردووە و داوای پەیڕەوی نێوخۆی هەموارکردراوی یەکێتیی نیشتمانیی کوردستانی کردووە، لە وەڵامدا لە رۆژی 15-1-2023 وەزارەتی ناوخۆی هەرێمی کوردستان وەڵامی دادگەی داوەتەوە و لە نووسراوەکەدا دادگە دەڵێت: "نووسراوەکەی وەزارەتی ناوخۆ دەڵێت تۆماری هیچ ئەولەویاتێکی کۆنگرەی چوارەمی یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان لە وەزارەتدا نییە، سەرەڕای ئەوەی لە رۆژی 17-10-2022 نووسراویان بۆکراوە (یەکێتی) بەڵام وەڵامیان نەدراوەتەوە." هاوکات پارێزەرێکی لاهوور شێخ جەنگی ئەمڕۆ یەکشەممە لە روونکردنەوەیەکدا ئاماژەی بەوە کرد، لە سکاڵاکەیان داوای خەرجیی نووسینگەی تایبەت و پاسەوان نەکراوە، بەڵکو لاهوور شێخ جەنگی لە سکاڵاکەیدا "داوای کردووە پاڵپشت بە پەیڕەوی ناوخۆیی پەسندکراوی کۆنگرەی چواری یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان کێشەی هاوسەرۆکان بە یاسایی چارەسەر بکرێت." رۆژی 8ـی تەممووزی 2021، ئاڵۆزییەکانی نێو یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان زەقبوونەوە دوای ئەوەی بافڵ تاڵەبانی، هاوسەرۆکی ئەوکاتی یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان بەرپرسانی دەزگای زانیاری و دژەتیرۆری گۆڕی، ئەوەش نیگەرانیی لاهوور شێخ جەنگی لێکەوتەوە و دواتر پەیوەندییەکانیان گرژتربوو، تاوەکو گەیشتە ئەوەی رۆژی 15ـی تەممووز مەکتەبی سیاسیی یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان دەسەڵاتەکانی لە لاهوور شێخ جەنگی وەکو هاوسەرۆک وەرگرتەوە. دواتر لاهوور شێخ جەنگی، بە تۆمەتی پێشێلکردنی پەیڕەوی یەکێتی و بڕیاری نایاسایی، لە بەغدا و سلێمانی، سکاڵای یاسایی لەسەر بافڵ تاڵەبانی تۆمارکرد.

هێمن مەحموود   رەنگە بڕیارەكەی ئەمجارەی دادگای فیدراڵی عێراق كە لەدژی ناردنی هەموو جۆرە بڕە پارەیەكە بۆ هەرێم لەلایەن حكومەتی عێراقییەوەو هەر هەنگاوێكی لەو جۆرە بەنایاسایی وەسفدەكات، دوایین بڕیاری ئەو دادگایە نەبێت لەدژی حكومەتی هەرێمی كوردستان، بەتایبەت پێشوتریش ئەم دادگایە لەسێپتەمبەری 2017 بڕیاری لەدژی ئەنجامدانی ریفراندۆم لەهەرێمی كوردستان دەركردو لەشوباتی 2022یش بڕیاری لەدژی یاسایبوونی هەناردەكردنی نەوتی هەرێم دەركرد. بڕیارەكەی دادگای فیدراڵی كە لەسەر سكاڵایەكی پەرلەمانتارێكی چوارچێوەی هەماهەنگی دەركرا، هەرزوو لەلایەن حكومەتی هەرێمی كوردستانەوە رەتكرایەوەو لەبەیاننامەیەكدا رایگەیاند:»هەرێمی كوردستان، هەرێمێكی فیدراڵی دەستوورییەو ئەم بڕیارانە پێشێلكردنێكی زەق و ئاشكرای دەستووری عێراقە، هەروەها دژی رێككەوتنی لایەنەكانی ئیدارەی دەوڵەتە بۆ پێكهێنانی حكومەتی نوێ و دژی كارنامەی وەزاری حكومەتی عێراقیشە كە لەلایەن ئەنجومەنی نوێنەرانەوە پەسەندكراوەو تێیدا لەبڕگەیەكدا بەڕوونی باس لەخۆدوورگرتن لەهەر رێكاڕێك دەكات كەكێشەكان ئاڵۆزتر بكات، بۆیە ئێمە ئەو بڕیارەی دادگای ئیتیحادی، بەبڕیارێك نەك تەنیا دژی هەرێمی كوردستان، بەڵكو دژی حكومەتی نوێی عێراق و لایەنە پێكهێنەرەكانی حكومەت دەزانین». حكومەتی هەرێم دادگاكە بەنادەستووری وەسفدەكات و دەڵێت بەشێوەیەكی دەستووری پێكنەهاتووەو ڕێكنەخراوەو ناتوانێت وەك دادگایەكی فیدراڵی بڕیار بدات، بۆیە بڕیارەكانی رەتدەكەینەوە. دادوەر جاسم محەمەد عەبود، سەرۆكی دادگای فیدڕاڵی عێراق دەربارەی بڕیارەكەی دادگاكە رایگەیاندووە بڕیاری ژمارە 6ـی ساڵی 2019ش كەدادگای فیدڕاڵی بەنایاسایی داناوە، پەیوەستە بەوەی كەهەر پارەیەك تەرخانبكرێت ئەگەر لەیاسای بودجەدا بوونی نەبێت، پێچەوانەی یاسایە، بەگوێرەی ماددەی 27یش لەبەڕێوەبردنی دارایی دەوڵەت دەبێت تەواوی شایستە داراییەكان و قەرزەكانی نێوان هەرێم و بەغدا لە 2004ەوە تاوەكو 2020 پاكتاو بكرێن، بەگوێرەی یاسای بودجەو بەڕێوەبردنی دارایی دەوڵەت، دادگای فیدڕاڵی گەیشتە ئەو ئەنجامەی كەبڕیارەكەی ئەنجومەنی وەزیران بۆ خەرجكردنی پارە بۆ هەرێمی كوردستان پێچەوانەی دەستورە، پابەندنەبوونیش بەبڕیارەكانی دادگای فیدڕاڵی بەپێشێلكردنی ماددەی 94ی دەستور دادەنرێت و دەبێت هەموو دەسەڵاتەكان پابەندی جێبەجێكردنی بڕیارەكە بن. دادگای فیدراڵی عێراق بەپێی یاسای ژمارە 30 لەساڵی 2005 و بەپێی ماددەی 93ی دەستووری هەمیشەیی عێراق بۆ یەكلاكردنەوەی ناكۆكییە دەستوورییەكان درووستكراوەو بڕیارەكانی بۆ تەواوی لایەنەكان مولزەمەو دەبێت جێبەجێبكرێت و تانەی لێنادرێت. لەڕۆژی 18ی ئازاری 2021، جارێكی تر ئەم یاسایە هەمواركرایەوەو دوو ئەندامی كوردی لەسەر لیستی پارتی و یەكێتی بۆ دادگاكە زیادكرا، لەكاتی خۆشیدا رەخنەی ئەوە لەپەرلەمان گیرا، دەبوو ئەم یاسایە بەدەنگی یەك لەسەر سێی ئەندامانی پەرلەمان تێبپەڕێت، بەڵام بەهۆی رێككەوتنە سیاسییەكانی نێوان حزبەكانەوە بەدەنگی زۆرینەی سادە دانیشتنەكە كەنزیكەی 225 پەرلەمانتار لەكۆی 329 پەرلەمانتار یاساكە تێپەڕێندرا. ئەزموونەكانی حكومەتی هەرێمی كوردستان لەگەڵ مامەڵەكردن لەگەڵ بڕیارەكانی ئەم دادگایەدا یەكجۆر نییەو بەپێی بارودۆخەكان گۆڕانكاری بەسەرداهاتووە، بۆ نموونە لەدوای ریفراندۆمەكەی مانگی ئەیلولی 2017 كەدادگاكە بڕیاریدا بەنایاسیبوونی ئەو ریفراندۆمەو ئەنجامەكانی، دوای ئەو دۆخەی لەدوای ریفراندۆمەكەوە درووستبوو، حكومەتی هەرێم بۆ ئاسایبوونەوەی پەیوەندییەكانی لەگەڵ بەغدا رایگەیاند رێز لەبڕیارەكەی دادگا دەگرێت و داوای لەبەغدا كرد دەرگای گفتوگۆ دانەخات، بەڵام لەدوای بڕیارەكەی هەمان دادگا بۆ نایاسایبوونی هەناردەكردنی نەوت لەلایەن هەرێمەوە حكومەتی هەرێم هاوشێوەی ئەم بڕیارەی ئێستا رەتیكردەوەو بەپێشێلكردنی دەستووری وەسفكرد. هەرچەندە وابڵاوكرایەوە كەگوایە دوو ئەندامە كوردەكەی دادگای فیدراڵی دەنگیان بەبڕیارەكە دابێت و ئەمەش بەدووفاقی هەڵوێست و بڕیارەكانی پارتی و یەكێتی لەبەغدا بڵاوكرایەوە، بەڵام یاساناسێك دەڵێت ئەوە هەڵەیەو یاساكە بەزۆرینە دەرچووە نەوەك بەبڕیاری هەمووان. حاكم شێخ لەتیف یاساناس لەنووسینێكدا دەڵێت دوای دەرچوونی بڕیارەكەی دادگای فیدراڵی زۆرێك لەمیدیاكان نووسیویانە دوو دادوەرە كوردەكەش ئیمزایان لەسەر بڕیارەكە كردووە، واتە بەبڕیارەكە رازیین. دەڵێت» دەبێ بزانن  كەبڕیارەكە نووسراوە (بەزۆرینە دەرچووە )، واتە دادوەر هەن لەگەڵ ئەو بریارە نین، بەڵام رای  ئەو دادوەرانەی پێچەوانەی زۆرینەن بەگوێرەی یاسای دادبینی شارستانی نابێ ئاشكرابكرێت، بەڵكو بەنووسین دەدرێ بەسەرۆكی دادگاو لەناو دۆسیەكە هەڵدەگیرێ، بەڵام دەبێ  ئیمزای بڕیارەكە هەربكات». جیهانگیر سدیق گوڵپی لەوتارێكدا بەناونیشانی بڕیارەكەی دادگای فیدراڵی عێراق، سەرلێشێوان لەنێوان شایستەو پێشینەدا لەگۆشەنیگای دارایی و ژمێریاریەوە سەرنجی لەبڕیارەكە داوەو دەڵێت: دادگای فیدراڵی لەدادبینی و بڕیاردانەكەیدا سەبارەت بەنایاسایی بوونی ناردنی ئەو پێشینەیە پشتی بەماددەی (11)ی یاسای بودجەی ساڵی 2021 بەستووە، لەكاتێكدا بەپێی سیستەمی ژمێریاری هەریەك لەپێشینە‌و بارمتەكان‌ بەهەژماری نێوەندگر (حسابات الوسیطه‌) دادەنرێن و لەیاسای بودجەدا ئاماژەیان بۆ ناكرێت، بەهەژماری دەرەوەی بودجە (حسابات خارج الموازنە) ناوزەد دەكرێن و تاڕادەیەكی زۆر جیاوازن لەخەسڵەت و بڕی هەژمارەكانی ناو یاسای بودجە، بەڵام دادگای فیدراڵی هاتووە وەك شایستە (مستحقات) مامەڵەی لەگەڵ پێشینە (سلفە) كردووەو راستەوخۆ تێكستی یاسای بودجەی بەموجەڕەدی بەسەردا چەسپاندووە،‌‌ بۆیە كەوتووەتە هەڵەیەكی گەو‌رەوە. ئەوەش دەخاتەڕوو كێشەی دادگای فیدراڵی لێرەدا ئەوەیە كەجیاوازیی نەكردووە لەنێوان شایستەكان (مستحاقات) كە لەیاسای بودجەدا هاتووە لەگەڵ پێشینە (سلفە‌) كە لەیاسای بودجەدا نایەت و بەپێی یاسای كارگێڕی دارایی دەدرێت بەمەبەستی جێبەجێكردنی یاسای بودجە، هەربۆیە دادگاكە بەپشتبەستن بەیاساكەی بودجە‌ ئەو بڕیارەی داوە  كەناردنی پێشینە بۆ هەرێم پێچەوانەی یاسایەو قورسكردنی باری گەنجینەی دەوڵەتە، لەڕاستیدا ناردنی پێشینە نەك نادرووست نیە، بەڵكو ئەر‌كە لەسەر بەغدا وەك بەشێك لەئەركی جێبەجێكردنی یاسای بودجە. بەشێك لەچاودێرە سیاسییەكانی دۆخی عێراق بڕوایان وایە لەئەگەری جێبەجێكردنی بڕیارەكەی دادگای فیدراڵی ئایندەی حكومەتی عێراق و هاوپەیمانێتی بەڕێوەبردنی دەوڵەت كەحكومەتەكەی پێكهێناوە لەبەردەم مەترسیدایە، چونكە ئەم بڕیارە وادەكات لایەنە كوردییەكان تووشی كێشمەكێش ببن لەگەڵ لایەنەكانی دیكەو ئەگەری كشانەوەیان لەهاوپەیمانێتی بەڕێوەبردنی دەوڵەت لەئارادابێت. عەلی بەیدەر چاودێری سیاسی عێراق دەڵێت ئەم بڕیارەی دادگا گرفتێكی نوێ درووستدەكات و كاریگەری هەیە بۆ سەر كاری حكومەت كەهەمووان بەهۆی ئەو ئارامییەی لەوڵاتدا لەئارادایە ئاواتەخوازی نین، زەرەرمەندی یەكەمیش تەنیا هاووڵاتیانی هەرێمن كەپێویستە موچەیان تێكەڵی تەنگەژە سیاسییەكان نەكرێت. رێبوار بابەكی ئەندامی پەرلەمانی كوردستان لەفراكسیۆنی پارتی بڕوای وایە لەناو چوارچێوەی هەماهەنگی شیعەكان هێزو لایەنی تێدایە دەیانەوێت كابینەكەی سوودانی شكستبهێنێت و دۆخی نێوان هەرێم و بەغدا تێكبدەن، بەڵام وەلید سەهلانی پەرلەمانتاری فەتح بڕوای وانیە ئەم بڕیارە ببێتە هۆی هەڵوەشاندنەوەی هاوپەیمانێتی بەڕێوەبردنی دەوڵەت و بڕیارەكانی دادگاش بەپارێزەری وڵات وەسفدەكات، چونكە بەپێی یاسا دەرچووە نەك موجامەلەو رووپاماییكردن. جێگای ئاماژەیە تائێستا هەڵوێستی سوننەكانیش لەسەر بڕیارەكەی دادگای فیدراڵی روون نییەو نە پشتگیرییان كردووەو نە لەدژیشی وەستاونەتەوە.  

حکومەتی عێراق نرخی دۆلاری بۆ کۆمپانیاکانی وەبەرهێنان کردە 147 هەزار دینار، بەپێی بڕیارەکە، هاوڵاتیان ئەو قیستانەی لایەنە دەتوانن بۆ هەر 100 دۆلارە و 147 هەزار بدەن بە كۆمپانیاكان. دەستەی باڵای وەبەرهێنانی عێراق کە ڕاستەوخۆ سەر بە ئەنجومەنی وەزیرانە، لە بڕیارێکی نوێدا سەرجەم کۆمپانیاکانی وەبەرهێنانی خانووبەرە یەکەکانی نیشتەجێبوون ناچار دەکات بەوەی، لە کاتی وەرگرتنی قیستدا نرخی هەر 100 دۆلارێک بە 147 هەزار دینار ئەژمار بکەن بۆ بەشداربوانیان. شایەنی باسە ، بڕیارەکە لەکاتێکدایه نرخی دۆلار بەردەوام لە بەرزبونەوە دایە،  ئەمڕۆ 100 دۆلار گەیشتە 174 هەزار دینار.

زیاتر لە 12 هەزار خانوی شاری خۆی بەهۆی بومەلەرزەوە، زیانیان پێگەیشتوە و قوربانییانی رەخنە لە حکومەت دەگرن کە لانیکەمی پێداویستییەکانی لێقەوماوانی دابین نەکردوە. بەهۆی نەبونی خێمە و خێوەت و شوێنی مانەوە، لێقەوماوانی شاری خۆی و ناوچەکانی دەوروبەری ناچار بە سەرما لە سەر شەقامەکان و بە بێ پەناگا سەربنێنەوە. محەمەد سادق موعتەمدیان، پارێزگاری ورمێ رایگەیاند: بەپێی بەراوردە سەرەتاییەکانی زیاتر لە 12هەزار و 200 خانو لە شاری خۆی و گوندەکانی دەوروبەری زیانیان پێگەیشتوە کە دەبێت بەشێکیان بە تەواوەتی بڕوخێنرێن و نۆژەن بکرێنەوە. ئەو بەرپرسە ئاماژەی بەوە کردوە: تا ئێستا 50 کامپ ئامادە کراون کە 90 هەزار کەس لەخۆ دەگرن و 23 هەزار خێمەش دابەش کراون و سەرەڕای ئەوانەش پێویستیان بە شوێن و کامپی دیکە هەیە بۆ پەنادانی لێقەوامانی بومەلەرزەکە. لە بومەلەرزەکەی شاری خۆی کە شەوی شەممەی رابردو 28ی مانگ رویدا، تا ئێستا سێ کەس گیانیان لەدەستداوە و زیاتر لە دو هەزار کەسیش بریندار بون.  

هاوڵاتی   كەسوكاری قوربانیانی شیلادزێ كە لەتوركیا كوژران، داوای  دەستگیركردنی هەموو ئەو كەسانە دەكەن كەبوونەتە هۆكاری كوژرانی پێنج كەس لەخێزانەكانیان، ئاماژە بۆ ئەوەش دەكەن: تائێستا بۆیان ئاشكرانەبووە كەئایا لەبەر پارە تاوانەكە ئەنجامدراوە یان هۆكاری تری هەیە. بەپێی زانیارییەكان تاوەكو ئێستا حەوت كەس لەسەر رووداوەكە دەستگیركراون و دانیان بەوەدا ناوە كە بۆ پارە ئەو كارەیان كردووە، یەكێك لەو كەسانەی دەستگیركراوە پێش دووساڵ لەشوقەكانی ئەڤرۆ سیتی لەناوەندی دهۆك وەك كرێكار كاری كردووە. مەیسەر حاجی عەبدوڵلا ساڵح ، كوری یەكێك لەقوربانیەكانە بەهاوڵاتی  وت:» باوكم و دایكم و خوشكێكم لەگەڵ دوو كەسی تر بەشێوەیەكی زۆر دڕاندانە شەهیدكران، ئەم تاوانە زۆر گەورەیە لەهیچ كەس و لایەنێك قبوڵ ناكەین كەمتەرخەمی لە لێكوڵینەوە و بەدواداچوونەكان بكەن، خێزانەكەم لەگەڵ خێزانی مەلا ئەحمەد بۆ مەبەستی سەردانی پزیشك روویان لەتوركیا كردبوو، كێشەمان لەگەڵ هیچ كەسێك نەبووە لەڕابوردووو ئێستاش، تووشی شوكێكی زۆر گەورە بووین، چونكە هەموویان پێكەوە شەهیدكران، تائێستا بوومان ئاشكرا نەبووە كە ئایا لەبەر پارە تاوانەكەیان ئەنجامداوە یان لەبەر چەند هۆكارێكی تر بووە». وتیشی:»دڵخۆشین كەحەوت كەس لەسەر رووداوكە دەستگیركراون، بەڵام ئێمە دەمانەوێت ئەو دەستەیە بدۆزرێتەوە كەبوونەتە هۆكاری ئەم رووداوە گەورەیە، بەداخەوە لەیاسایی سزادانی توركیا لەسێدارەدان نیە، سزای لەهەموو گەورەتر زیندانی هەتا هەتاییە، دوێنێ 30كانونی دووەم ئۆتۆمبێلەكەمان وەرگرتەوە، بەڵام ئەو كۆژمە پارەیەی كە لەگەڵ خویان بردبوو وەرماننەگرتووەتەوەو  بەرپرسانی توركیا بەئێمەیان ووت لەڕۆژی دادگاییكردنی ئەو تۆمەتبارانە ‌پارەكەشتان بۆ دەگێڕینەوە». هاوكات سەعید عەلی عەبۆ، بەرپرسی مەڵبەندی 3ی یەكگرتوو لەشاری دهۆك بەهاوڵاتی راگەیاند: «دوایین زانیاری لەسەر رووداوەكە ئەوەیە كەحەوت كەس دەستگیركراون و دانیان بەوەدا ناوە كەتاوانەكەیان ئەنجامداوە ، بەڵام لەهەمووی گرنگتر تائێستا بۆمان رووننەبووەتەوە كەئایا لەبەر هۆكارێكی دارایی یاخود سیاسی تاوانەكە ئەنجامدراوە، سەركردایەتی یەكگرتوو بەخودی سەڵاحەدین بەهائەدین ئەمینداری یەكگرتووی ئیسلامی بەدواداچوون بۆ كەیسەكە دەكات، بۆ ئەم مەبەستەش پێش چەند رۆژێك سەردانی توركیای كردووە و لەگەڵ بەرپرسانی ئەو وڵاتە لەبارەی دۆسیەكە چەند كۆبوونەوەیەكی كردووە، ئێمە هەموولایەك دڵنیادەكەینەوە كەوەكو یەكگرتووی ئیسلامی بەردەوام دەبین لەبەدواداچوون و لێكوڵینەوە لەسەر رووداوەكە تاوەكو بزانین هۆكارەكانی ئەم رووداوە چی بووە یان كێ لەپەشت ئەم رووداوە گەورەیەوەیە». وتیشی:»تاوانەكە ئەوەندە گەورەیە ناتوانین وەسفی بۆ بكەین، لەگەڵ كونسوڵخانەی توركیا لەعێراق و هەرێمی كوردستان و بەرپرسانی حكومەتی هەرێم و توركیا لەسەر خەتین بۆ دوزینەوە و ئاشكراكردنی ئەو هۆكارانەی لەپشت روداوەكەن، ئەم دوو خێزانە كێشەیان لەگەڵ هیچ كەسێك نەبووە، بەپێچەوانەوە خوشەویست بوون لای هەموو خەڵكی پارێزگای دهۆك، چونكە ئەزیەتی هیچ كەسێكیان نەداوە». بەرەبەیانی 20 ی كانوونی دووەمی 2023 تەرمی ئەو پێنج هاونیشتیمانییەی دهۆك گەڕێنرانەوە دهۆك، ئەوەش دوای كوژرانیان لەلایەن چەندكەسێك لەشەوی 19ی كانوونی دووەم، كەبریتیبوون، لە حاجی عەبدوڵلا ساڵح مەستەفا 69ساڵ، چیمەن شاهین خالد 75ساڵ هاوژینی حاجی عەبدوڵلا ، هندرێن عەبدوڵلا ساڵح، 39ساڵ كچی حاجی عەبدوڵلا، واحیدە حەیدەر جاسم 63ساڵ و مەلا ئەحمەد جەلالەدین ئیبراهیم 45ساڵ.

هاوڵاتی سەلاحەدین دەمیرتاش هاوسەرۆکی پێشووی پارتی دیموکراتی گەلان (هەدەپە) کە لە ساڵی ٢٠١٦ەوە لە زینداندایە، کتێبێکی نوێی بەناوی "داد" نووسیەوە. بەگوێرەی زانیاریەکان، بڕیارە کتێبەکەی دەمیرتاش لە ١٠ی ئەم مانگەدا بە زمانی تورکی بڵاوببێتەوە و بکەوێتە دەستی خوێنەران. رۆژنامەنووس هێرش جەلال، بەشێکی سەرەتایی کتێبەکەی دەمیرتاشی وەرگێڕاوەتە سەر زمانی کوردی و لە پەڕەی تایبەتی فەیسبوکەکەیدا بڵاوکردووەتەوە. بەشێکی کتێبەکە کە لە ١٦ لاپەڕە پێک دێت، بە پی دی ئێف و بە زمانی تورکی بڵاوکراوەتەوە، بۆ ئەوەی خوێنەران سەرەتا بە کتێبەکە ئاشنا ببن. ئەو بەشە کورتەی کە وەرگێڕاوەتە سەر زمانی کوردی بەم شێوەیەیە: "داد" "تاوەکو ئێستا لە زبڵدانێکی شاردا کاتت بەسەر بردووە؟ نا. زۆربەتان لەوانەیە لە دووریشەوە نەتان بینیبێت. ئەگەر بەڕاستی دەتانەوێت بزانن کاپیتالیزم چییە، سەردانێکی بکەن. لەوێ ئەکادیمیایەک هەیە کە مێژووی خەباتی چینایەتی دەگێڕێتەوە، بەڵام بۆ ئەو کەسانەی کە دەزانن سەیری بکەن. لە مۆڵەکانی کڕێن و فڕوشتندا ناتوانرێت بە روونی ئەم پرسە ببینرێت. لەوێ شتەکان هەمووی بۆ نمایشکردنە ، مێشکت لەسەردا ناهێڵن. ئایا زبڵدانەکە بەو شێوەیەیە؟ لێرەدا هەموو شتێک لەبەرچاوە، وەک گوو لە گۆڕەپانەکەدا دیارە . هەندێک جار لەسەر یەکێک لە زبڵدانەکان دەوەستم و سەیری پاشماوەکان دەکەم کە لە دەوروبەرم فڕێدراون. سەرسام دەبم بەوەی کە کەی و بۆچی ئەم هەموو شتانەتان خواردووە. باشە بۆچی ئەم هەموو شتانەتان بەرهەم هێناوە؟ گرنگتر ئەوەیە، بۆچی سیستمێکی بەم شێوەیەتان دروست کرد کە ببن بە کۆیلەی سیستمەکە و بەم ئەندازەیە بەرهەم بهێنن و بەکاری بهێنن؟ ئایا لە سۆمەریەکان دڵخۆشترن؟ ئایا لە ئینکاکان ئارامتر و لە هۆزە ئەسمەرەکانی دۆڵی ئیندۆسەکان خۆتان زیاتر لە ئاسایش و ئارامیدا دەبینن؟ بۆ خاتری خوا چیتان لە خۆتان کردووە؟ لەوێ بوونایە کە لێی دانیشتبوون باشتر نەدەبوو. ئەمە چی بەفیڕۆدان و خۆسووککردنێکە؟ ئەگەر حەوت ملیار مرۆڤ، بۆ ماوەی حەفتەیەک دەست لە بەفیڕۆدان هەڵبگرن، کاپیتالیزم دەڕووخێت. بەهۆی ئەوەی کە راوەستان نییە، ٢٤ کاتژمێر پێویستە بەکاربهێنن، لە هەمان کاتدا ٢٤ کاتژمێر بەرهەم بهێنن. سەرچاوەکانی جیهان سنوردارن، لەسەر لێواری تەواوبووندان، لە هەموو روویەکی بەرهەمهێناندا، دەستبەسەرداگرتنێکی مەترسیداری رەنج هەیە، سروشت بەشێوەیەک لەناودەچێت، کە جارێکی دیکە ناگەڕێتەوە دۆخی جارانی، بەهۆی بەکاربردنێکی شێتانەەوە کە قۆنی خۆمان دڕیوە، هەموو بەها مرۆییەکانمان لەناوبردووە؛ خۆشەویستی، رێز، لێبوردن، هاودەنگی، ئەوین، شەرەف و شکۆ پێنج پارە ناکات و ئەمەش لە خەمی کەسدا نییە... ئەگەر خەمخۆری، ئەوەندە بەکاری مەهێنە ڕۆڵە، بەکاری مەهێنە؛ لێگەرێن کاپیتالیزن با بڕوخێت. ئەوکاتە لەوانەیە سی و پێنج جۆر گەنمە شامیتان نەبێت بیخۆن، بەڵام دڵخۆش دەبن. خەمتان نەبێت، ئەو کاتە هێشتا گەنمە شامیەکە بە قەدەکەوەیە کە گازی لێدەگری، تازە تازە. سروشتی، هەرزان، بە ئەندازەیەک کە بەشی هەموو کەسێک دەکات. تاوەکو ئەو شوێنەشتان عارەق دەکاتەوە، بە جۆرێک کە ناچار نابن رۆژی دە کاتژمێر کار بکەن. باشە دەی، بانگەشەکردن بۆ ئەم هەموو زبڵە بەسە. بنواڕن، من دەڵێم زبڵ دەمارەکانی مرۆڤ دەکاتەوە، لەوانەیە پێبکەنن، کێشە نییە پێبکەنن، بە من چی. گوێی پێنادەم. ئەگەر ئەم زبڵدانە نەبوایە، من بەم هەموو کێشەوە نەمدەتوانی لەبەرامبەر ئەم ژیانەدا بوەستمەوە. ئەم شوێنە چاکی کردمەوە. چەند رۆژێکە بەیانیان بە زەحمەت هەڵدەستم. بەهۆی ئەوەی هەموو گیانم رەق بووەتەوە، بە زەحمەت لە خەو هەڵدەستم. زیاتر پشتم ژان دەکات. وابزانم پێویستە نوینەکانم بگۆڕم. کە دەڵێم نوین، جۆشەک و بەتانیەکی کۆنن کە وەک شەڵتەیان لێهاتووە. دەگەڕێم بەشکم ئەمشەو شتێک بدۆزمەوە لەنێو ئەم شتومەکانەی کە هێنراون. فێری هەموو شتێک بووم، بەڵام جەستەم فێری ئەم نوینە لەعنەتیانە نەبوو. لە منداڵیمەوە، رێک بیست و حەوت ساڵ لە نوێنێکی ئاساییدا دەخەوتم... سەرەتا لێرە بۆنێک بێزاری دەکردم. بەڵام دواتر ئاسایی بوو بەلامەوە. ئیدی بۆنەکە بەلامەوە خۆشە. بۆنێکی وەک سووتاویە. بۆنی ژیانی راستەقینە. دەمەوێت بڵێم وەک بۆنی زبڵدانی شارەکەکە، هەرچەندە ئێرە زبڵدانی شارەکەیە. پێنج مانگە لێرە دەژیم. ئەگەر رێکی بکەینەوە، چوار مانگ و هەژدە رۆژە. کارتۆنێکم هەیە کە بە دیوارەکەوە هەڵمواسیوە، رۆژی جارێکی هێڵێکی لەسەر دەکێشم، وەک زیندانیەک. بەهۆی ئەوەی بایەکی بەهێز هەڵیکردووە، بە دیوارەکەوە ناوەستێت و دەکەویت. "ماڵەکەم" ئەگەر رۆژێک هەموو بفڕێت و بچێت شۆک نابم. خۆم دروستم کردووە. چەند تەختەیەکە لەسەر شیشێک، دەوروبەریم بە لایلۆن داخستووە، بووەتە ماڵێک. دەرگای نییە؛ لایلۆنەکە بەرز دەکەمەوە و خۆم نەوی دەکەم و دێم و دەچم. چونکە دەرگای نییە، کەسیش لە دەرگاکەم نادات. ئاوها باشترە. ئەگەر حەز بکەم، بەم کەلوپەلەی نیو زبڵدانەکە خانوویەکی شاهانە دروست دەکەم لێرە. پێنج ساڵە ئەندازیاری میکانیکم. لەو نێوەندەدا، ناوم ئەحمەدە. خەڵکی باتمانم. ئێستا دەڵێن، باشە بۆچی ئەندازیارێکی میکانیک لەنێو زبڵدانی شارەکەدا دەژی؟ پێتان دەڵێم. بەڵام بووەستن، نانی بەیانی بخۆم دواتر. لێرە کێشەی خواردن نییە. ئەگەر بزانن لەژێر زبڵەکە چی هەیە، عەرەبانەی مارکێتەکە لێدەخۆڕن و رێک بۆ ئێرە دێن. بەڵام ئێرەش مافیای خۆی هەیە. رێگەتان پێنادەن بە شێوەیەکی هەڕەمەکی بێن و زبڵەکە سەراوژێر بکەن. خۆشبەختانە ئێرە لەژێر کۆنتڕۆڵی جۆلەمێرگیەکانە (خەڵکی جۆلەمێرگ بە تورکی هەکاری). بێدەنگن لەبەرامبەر کۆشکە بچووکەکەم. بگرە جاروبار سەردانم دەکەن و لە بارودۆخم دەپرسن. لەگەڵ خۆیاندا، خواردنەوە و کێکیش دەهێنن، بێگۆمان لە زبڵدانەکە کۆیدەکەنەوە. خۆشە زۆر. دەی با مژارەکە نەگۆڕین. باسی ئەلەنیم دەکرد. ئایا باسی ئەوم دەکرد؟ دەی باسی دەکەم. چاوەکانی ئەلەنی هاوشێوەی چاوەکانی هولیا ئاڤشار بوو کە بۆ هاوکاریکردن سەردانی کەمپی ئەو پەنابەرانەی کردبوو کە بەهۆی هێرشی داعشەوە لە کۆبانێوە ئاوارەی کەمپەکانی ناوچەی پرسوس ببوون. لێوەکانیشی وەک لێوەکانی ئەنجولینا جۆلی بوو، بەڵام بەر لەوەی سلیکۆنی تێبکات کە سەردانی کەمپی ئەو کوردە ئێزدیانەی کرد کە بەهۆی کۆمەڵکوژی داعشەوە ئاوارەی کەمپەکانی مێردین بوون. دەموچاوێکی درێژکوڵەی جوانی هەبوو' لە دوورەوە هاوشێوەی جولیا رۆبەرتس بوو، بەڵام لەبەرئەوەی تاوەکو ئێستا سەردانی کەمپەکانی نەکردووە، شانسی ئەوەم نەبووە لە نزیکەوە جولیا ببینم. من و ئەلەنی بە شێوەیەکی خۆبەخش لە کەمپەکان کارمان دەکرد. ئەو لە رووی دەروونیەوە هاوکاری منداڵانی دەکرد؛ منیش وەک ئەندازیاری ئاوەدانکردنەوە لێرە بۆئەوێ بازم دەدا. دەتوانم یەک بە یەک ئەو ئازار، دڕندەیی، کەوتن، کارەسات، شەرمەزار، بێچارەییەتان بۆ بگێڕمەوە کە بینیومن. دەهەژن ئەگەر کەمێک مرۆڤایەتییان تێدا بێت. بەڵام من باسی ئەوینتان بۆ دەکەم، لەبەرئەوەی ئەوین لە هەر شوێنێک بێت، ئومێد و هیوا لەوێیە. بە جۆرێکی دیکە مرۆڤ چۆن دەتوانێت لەسەر پێ بمێنێتەوە؟"

هاوڵاتی ئەندامی کۆمیتەی ناوەندیی پارتی ئەمڕۆ لە چاوپێکەوتنێکدا لەگەڵ کەناڵی کوردستان ٢٤ رایدەگەیەنێت، بڕیارەکەی دادگای هەولێر لەبارەی کێشە ناوخۆییەکانی یەکێتی هیچ پەیوەندیەکی بە پارتییەوە نییە و بڕیاری دادگایە. بڵند ئیسماعیل، ئەندامی کۆمیتەی ناوەندیی پارتی دیموکراتی کوردستان لەبارەی دواخستنی وادەی کۆبوونەوەی پارتی و یەکێتی کە بڕیاربوو رۆژی شەممەی داهاتوو لە هەولێر ئەنجامبدرێت، بە کوردستان24ی راگەیاندووە: "وادەی کۆبوونەوەکە لەلایەن برادەرانی یەکێتی بۆ کاتێکی نادیار دواخراوە، هیوادارین بڕیارێکی دادگای هەولێر نەبێتە هۆکار بۆ دواخستنی کۆبوونەوەکان". گوتیشی: "ئەو بڕیارەی دادگای هەولێر هیچ پەیوەندییەکی بە پارتییەوە نییە و بڕیارێکی دادگایە، هیوادارین کێشە ناوخۆییەکانی یەکێتی نەبنە هۆی ئەوەی پەرلەمانی کوردستان نەتوانێت دانیشتن بکات و هەڵبژاردن، و گرفت بۆ حکومەت و کۆی پرۆسەی سیاسی لە هەرێمی کوردستان دروست بکرێت". بڕیاری دواخستنی کۆبونەوەی یەکێتی و پارتی دوای ئەوە هات کە بەپێی ئەو هەواڵانەی بڵاوبوونەتەوە، دادگەی هەولێر بڕیاری داوە بە یەکلاکردنەوەی سکاڵایەکی لاهور شێخ جەنگی کە دژی بافڵ تاڵەبانی سەرۆکی یەکێتی تۆماری کردبوو و سەرجەم مافەکانی لەنێو یەکێتی بۆ گەڕاندەوە و دوورخستنەوەی لە یەکێتی بە نایاسایی نێوبرد؛ بەڵام تاوەکو ئێستا هیچ لایەنێکی فەرمی ئەو زانیارییانەی پشتڕاست نەکردووەتەوە. جێگەیباسە، بڕیاربوو رۆژی شەممە 04-02-2023، یەکێتی و پارتی لە هەولێر بۆ جاری دووەم کۆببنەوە، دوای ئەوەی شەممەی رابردوو لە شاری سلێمانی کۆبوونەوە، بەڵام بەپێی زانیارییەکان، ئەو کۆبوونەوەیە لەلایەن یەکێتییەوە "هەڵوەشێندراوەتەوە."

هاوڵاتی کۆچبەرێکی کورد لە لۆکسمبۆرگ لە کاتی یاریی تۆپی پێ لەگەڵ چەند هاوڕێیەکی ئەفغانی و پاکستانی، دەبێتە شەڕی،  دواتر بە چەقۆ لێی دەدرێت و بەهۆی سەختیی برینەکەشییەوە گیان لەدەستدەدات. رەنج پشدەری، چالاکوانی بواری کۆچبەران ئەمڕۆ (پێنجشەممە، 2-2-2023) بە تۆڕی میدیایی رووداوی راگەیاند،کۆچبەرێکی کورد لە لۆکسمبۆرگ لە کاتی یاریی تۆپی پێ لەگەڵ چەند هاوڕێیەکی ئەفغانی و پاکستانی، دەبێتە شەڕی،  دواتر بە چەقۆ لێی دەدرێت و بەهۆی سەختیی برینەکەشییەوە گیان لەدەستدەدات. وتیشی،  ئەو گەنجە ناوی هەڵۆ جەبارە، لەدایکبووی 18-7-1997ـی شاری کەرکووکە بەڵام لە سلێمانی ژیاوە، لە کامپێکی کۆچبەران بووە لە لۆکسمبۆرگ، کاتێک بە چەقۆ لێی دراوە.   ئەو چالاکوانەی بواری کۆچبەران باسی لەوەشکردووە، هاوڕێ کوردەکەی هەڵۆ داوای لێکردووە ناو و زانیاریەکانی بڵاوبکاتەوە بۆ ئەوەی کەسوکارەکەی هەواڵی کوژرانی کوڕەکەیان بزانن و رێکاریی یاسایی بۆ وەرگرتنەوەی تەرمەکەی بگرنەبەر.

هاوڵاتی وەزارەتی سامانە سروشتییەكانی حكومەتی هەرێمی كوردستان رایدەگەیەنێت، لەو دو ملیۆن لیتر نەوتەی کە بەغدا رەوانەی هەرێمی کوردستانی کردوە، (20) تەنكەر بۆ هەولێر و سۆران، (10) تەنكەر بۆ دهۆك و زاخۆ، (30) تەنكەر بۆ سلێمانی، هەڵەبجە، راپەڕین و گەرمیان نێردراوە و هەر خێزانێکی هەژار 100 لیتر نەوتی سپی پێدەدرێت. ئەمڕۆ پێنجشەممە وەزارەتی سامانە سروشتییەکان ڕونکردنەوەیەکی سەبارەت بەو دوو ملیۆن لیتر نەوتەی بەغدا بۆ هەرێمی ناردووە بڵاوکردەوەو دەڵێت،کە وەزارەتەکەیان "پاش گەیشتنی 60 تەنكەر بەبڕی 2 ملیۆن لیتر نەوتی سپی بەبێ بەرامبەر لەلایەن حكومەتی عێراقی فیدراڵەوە، وەزارەتی سامانە سروشتییەكان 20 تەنكەری رەوانەی كۆگاكانی نەوت و كانزاكانی پارێزگای هەولێر و  ئیدارەی سۆران و  30 تەنكەری رەوانەی پارێزگاكانی سلێمانی و هەڵەبجە و هەردوو ئیدارەی گەرمیان و راپەرین و 10 تەنكەر بۆ پارێزگای دهۆك و ئیدارەی زاخۆ كرا بەپێی  لیستی ئامادەكراو بۆ خێزانە هەژار و كەم دەرامەتەكان كە لە رێگەی  پارێزگا و ئیدارە سەربەخۆكانەوە بۆ بەڕێوەبەرایەتی نەوت و كانزاكان رەوانە كراوە". ئەوەشی خستوەتەڕو، "بەپێی  لیستی ئامادەكراو بۆ خێزانە هەژارو كەم دەرامەتەكان كە لەرێگەی  پارێزگا و ئیدارە سەربەخۆكانەوە بۆ بەڕێوەبەرایەتی نەوت و كانزاكان رەوانە كراوە و ، لەرێكەوتی 1ی شوباتی 2023 بە بڕی 100 لیتر نەوتی سپی بۆ هەر خێزانێكی هەژارو كەم دەرامەت دەست كراوە بەدابەشكردنی." دەقی روونکردنەوەی وەزارەتی سامانە سرووشتییەکان: پاش گەیشتنی 60 تەنكەر بەبڕی 2 ملیۆن لیتر نەوتی سپی بەبێ بەرامبەر لەلایەن حكومەتی عێراقی فیدراڵەوە ؛ وەزارەتی سامانە سروشتییەكان 20 تەنكەری رەوانەی كۆگاكانی نەوت و كانزاكانی پارێزگای هەولێر و  ئیدارەی سۆران و  30 تەنكەری رەوانەی پارێزگاكانی سلێمانی و هەڵەبجە و هەردوو ئیدارەی گەرمیان و راپەرین و 10 تەنكەر بۆ پارێزگای دهۆك و ئیدارەی زاخۆ كرا بەپێی  لیستی ئامادەكراو بۆ خێزانە هەژار و كەم دەرامەتەكان كە لە رێگەی  پارێزگا و ئیدارە سەربەخۆكانەوە بۆ بەڕێوەبەرایەتی نەوت و كانزاكان رەوانە كراوە و، لە رێكەوتی 1ی شوباتی 2023 بە بڕی 100 لیتر نەوتی سپی بۆ هەر خێزانێكی هەژارو كەم دەرامەت دەست كراوە بەدابەشكردنی. وەزارەتی سامانە سروشتییەكانی حكومەتی هەرێمی كوردستان 2ی شوباتی 2023

هاوڵاتی سەرباری فشاری دەرەكی بەتایبەت ئەمریكا لەسەر یەكێتی و پارتی بۆ چارەسەركردنی كێشەو ناكۆكیەكانیان و دەستپێكردنی دانیشتنەكانیان، بەڵام تائێستا هەردوولایان بەدوو ئاراستەی جیا جموجۆڵ و چالاكی سیاسییان هەیەو نەوت و غاز پرسی سەرەكی ناكۆكییەكانی ئەو دوو حزبەیە. وادەردەكەوێت هێشتا كاریگەری و فشارەكانی سەردانەكەی برێت مەكگۆرگ نێردەی سەرۆكی ئەمریكا بۆ كاروباری رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و باكووری ئەفریقا كە رۆژی 17ی مانگی رابووردوو سەردانی هەرێمی كوردستانی كردو لەگەڵ بەرپرسانی باڵای یەكێتی و پارتیدا كۆبووەوە بەتەواوەتی دەرنەكەوتبێت و ئەو دوو حزبە دەسەڵاتدارەی هەرێم ناكۆكییەكانیان چارەسەرنەكردبێت. رۆژی 28ی مانگی رابووردوو هەردوو مەكتەبی سیاسی یەكێتی و پارتی كۆبوونەوەو بڕیاریاندا كۆبوونەوەكانیان بەردەوام بێت، بەڵام هێشتا لەناو حكومەتدا ئەو رێككەوتنە رەنگینەداوەتەوەو قوباد تاڵەبانی جێگری سەرۆك وەزیران نەگەڕاوەتەوە بۆ كۆبوونەوەكانی ئەنجومەنی وەزیران و لەئاستی دەرەوەشدا هەردوولایان بەوەفدی جیاجیا سەردانی بەغداو توركیایان كرد. وەفدی حكومەتی هەرێم كە رۆژی 10ی مانگی 12ی ساڵی رابووردوو سەردانی بەغدای كرد بەبێ بوونی نوێنەرانی یەكێتی لەحكومەتدا سەردانەكە ئەنجامدرا. رۆژی 11ی مانگی 1ی ئەمساڵیش مەسرور بارزانی سەرۆكی حكومەتی هەرێم سەردانی بەغدای كردو لەگەڵ بەرپرسانی باڵای عێراق كۆبووەوەو لەگەڵ سەرۆك وەزیرانی عێراق رایانگەیاند كەگەیشتوونەتە رێككەوتن بۆ چارەسەركردنی پرسی بودجەو ناردنی 400 ملیارەكە بۆ هەرێمی كوردستان. هەروەها رۆژی 21ی مانگی یەكی ئەمساڵیش نێچیرڤان بارزانی سەرۆكی هەرێم سەردانی بەغدای كردو لەگەڵ بەرپرسانی بەغدا كۆبووەوە، رۆژی 26ی هەمان مانگیش سەرۆكی هەرێم سەردانی توركیای كردو لەگەڵ رەجەب تەیب ئەردۆغانی سەرۆكی توركیا كۆبووەوەو بەپێی راگەیەندراوێكی سەرۆكایەتی هەرێم-یش لەكۆبوونەوەكەدا پرسی ‏چارەسەركردنی كێشەكانی نێوان هەرێم و بەغداو دەرفەتەكانی هاریكاریی عێراق و هەرێمی ‏كوردستان لەگەڵ توركیا لەبواری وزەدا، تاووتوێكراوە. لەلایەكی تریشەوە بەپێی راگەیەندراوێك كەبڵاویكردووەتەوە، قوباد تاڵەبانی بەجیا رۆژی 30ی مانگی یەک سەردانی بەغدای كردووەو  لەبارەی ئەو زنجیرە كۆبوونەوانەی لەسەردانەكەیدا بۆ بەغدا لەگەڵ ژمارەیەك كەسایەتی باڵای حكومی و حزبی عێراق ئەنجامیداون، دەڵێت یەكەم بژاردەو كۆتا بژاردەی بەردەم هەردوو حكومەت رێككەوتنێكی گشتگیرو درێژخایەنەو چیتر دواكەوتنی رێككەوتن لەبەرژەوەندی هیچ لایەكدا نییە. هاوكات هەندێك سەرچاوەی هەواڵ بڵاویانكردووەتەوە، (قوباد تاڵەبانی) جێگری سەرۆكی حكومەت سەردانی توركیای كردووەو لەگەڵ بەرپرسانی ئەو وڵاتەدا كۆبووەتەوە، بەڵام نە تیمی رۆژنامەوانی قوباد تاڵەبانی و نە میدیای یەكێتی نیشتمانی كوردستانیش باسیان لەم سەردانە نەكردووە. سەرچاوەیەكی ئاگادار بەڕۆژنامەی هاوڵاتی راگەیاند: یەكێتی نیشتمانی كوردستان بەپەرۆشە لەگەڵ بەغداد رێكبكەوێت و غازی سنوری خۆی لەڕێگەی عێراقەوە بفرۆشێت نەك لەڕێگەی حكومەتی هەرێمەوە، ئێران-یش پشتیوانی لەم ئاراستەیە دەكات و پێی خۆشە غازی سنوری زۆنی سەوز لەڕێگەی عێراقەوە بفرۆشرێت، بەڵام ئەمریكا فشار دەكات غازی هەرێمی كوردستان لەڕێگەی توركیاوە هەناردەی وڵاتانی ئەوروپا بكرێت و لەڕێگەی برێت مەكگۆرگ نێردەی سەرۆكی ئەمریكا بۆ كاروباری رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و باكووری ئەفریقا ئەم پەیامەی بەدەسەڵاتدارانی هەرێمی كوردستان گەیاندووە. ئەو سەرچاوەیە ئاماژەی بۆ ئەوەشكرد: حكومەتی عێراق لەنێوان خواستی ئێران و فشاری ئەمریكا ناتوێت بەهیچ لایەكدا بڕیار بدات. سەرباری فشاری ئەمریكا كەداوادەكات لەڕێگەی حكومەتی عێراقەوە غازی هەرێمی كوردستان نەفرۆشرێت، بەڵام یەكێتی بەهۆی خراپی دۆخی ناوخۆی خۆی و لاوازی پێگەكەی پێناچێت سەركەوتووبێت لەجێبەجێكردنی ئەو خواستەی بۆ رێكەوتن لەگەڵ بەغدادو فرۆشتنی غازەكەی لەڕێگەی حكومەتی عێراقەوە.