.jpg)
هاوڵاتی وهزارهتی خوێندنی باڵا و توێژینهوهی زانستی حكومهتی ههرێم، 70 كورسی وهك سكۆلهرشیپ بۆ خوێندنی (بهكالۆریۆس و ماستهر و دكتۆرا)ی له وڵاتی روسیای فیدڕاڵ راگهیاند كه بهپێی ژمارهیهك مهرج و رێنمایی، فێرخوازان دهتوانن داواكاری پێشكهش بكهن. وهزارهتی خوێندنی باڵا و توێژینهوهی زانستی، مامۆستا و فهرمانبهران و هاوڵاتیانی ههرێمی كوردستان ئاگادار دهكاتهوه، روسیا 70 كورسی خوێندنی وهك سكۆلهرشیپ بۆ تهواوكردنی خوێندنی (بهكالۆریۆس و ماستهر و دكتۆرا) بۆ ساڵی خوێندنی (2024-2025)ی پێشكهش به ههرێمی كوردستان كردوه، ههركهسێك ئهم مهرجانهی خوارهوهی تێدا بهرجهسته دهبێت و ئارهزوی خوێندنی له زانكۆكانی ئهو وڵاته دهكات مەرجەکان بۆ خوێندنى بەکالۆریۆس: • پێشکەشکار دەبێت هاووڵاتی هەرێمی کوردستان بێت. • دەبێت لە هیچ دامەزراوەیەکى حکومەتی هەرێمی کوردستان دانەمەزرا بێت. • بۆ ئەو پێشکەشکارانەی کە داواکاری بۆ پسپۆری پزیشکی پێشکەش دەکەن دەبێت کۆنمرەی پۆلی 12ـی زانستییان لە 85% کەمتر نەبێت، بۆ ئەوانەشى کە پسپۆری ددان و دەرمانسازی پێشکەش دەکەن دەبێت کۆنمرەی پۆلی 12ـی زانستییان لە 80% کەمتر نەبێت، هەروەها بۆ ئەو خوازیارانەى کە داواکاری بۆ پسپۆری ئەندازیاری پیشکەش دەکەن دەبێت کۆنمرەی پۆلی 12ـی زانستییان لە 75% کەمترنەبێت. • کاندیدی سەرکەوتوو لەلایەن وڵاتی روسیا پشتگیری دارایی دەکرێت، بۆ وردەکاری زیاتر تکایە سەردانی وێبسایتى سکۆلەرشیپەکەیە (https://education-in-russia.com ) بکەن. مەرجەکان بۆ خوێندنى باڵا/ ماستەر: • پێشکەشکار دەبێت هاووڵاتی هەرێمی کوردستان بێت. • پێشکەشکار ئەگەر فەرمانبەر یا مامۆستا بێت لە یەکێک لە دامەزراوەکانی هەرێمی کوردستان، دەبێت بە لایەنی کەم دوو ساڵ خزمەتی هەبێت لە پاش بە دەستهێنانی دوایین بروانامە. • دەبێت کۆنمرەی بەکالۆریۆسی لە 65% کەمتر نەبێت. • داواکار دەبێت لە هەمان بواری خۆی داواکاری بۆ بەرنامەی ماستەر پێشکەش بکات. (واتا بەکالۆریۆس و ماستەرەکەی لە هەمان بوار بێت). • کاندیدی سەرکەوتوو ئەگەر دامەزراو بێت، لە لایەن وەزارەتی پەیوەندیدار تەنها مۆڵەتی خوێندنی پێدەدرێت واتا بە موچەی بنەڕەتی و دەرماڵە جێگیرەکان. • کاندیدی سەرکەوتوو لەلایەن وڵاتی روسیا پشتگیری دارایی دەکرێت، بۆ وردەکاری زیاتر تکایە سەردانی وێبسایتى سکۆلەرشیپەکە (https://education-in-russia.com ) بکەن. مەرجەکان خوێندنى باڵا/ دکتۆرا: • پێشکەشکار دەبێت هاووڵاتی هەرێمی کوردستان بێت. • پێشکەشکار ئەگەر فەرمانبەر یان مامۆستا بێت لە یەکێک لە دامەزراوەکانی هەرێمی کوردستان، دەبێت بە لایەنی کەم دوو ساڵ خزمەتی هەبێت لە پاش بە دەستهێنانی دوایین بروانامە. • دەبێت کۆنمرەی ماستەری لە 70% کەمتر نەبێت. • داواکار دەبێت لە هەمان بواری خۆی داواکاری بۆ بەرنامەی دکتۆرا پێشکەش بکات. (واتا ماستەر و دکتۆراکەی لە هەمان بوار بێت). • کاندیدی سەرکەوتوو ئەگەر دامەزراو بێت، لەلایەن وەزارەتی پەیوەندیدار تەنها مۆڵەتی خوێندنی پێدەدرێت واتا بە موچەی بنەڕەتی و دەرماڵە جێگیرەکان. • کاندیدی سەرکەوتوو لەلایەن وڵاتی روسیا پشتگیری دارایی دەکرێت، بۆ وردەکاری زیاتر تکایە سەردانی وێبسایتى سکۆلەرشیپەکە (https://education-in-russia.com ) بکەن. وەزارەتی خوێندنی باڵا ئاماژەی بەوەشکردووە، لەبەر ئەوەی پێشکەشکردن راستەوخۆ لەرێگەی وێبسایتى سکۆلەرشیپەکەیە (https://education-in-russia.com ) وەزارەت هیچ فایلێکى لەبەردەست نییە تا کاری لەسەر بکات، بۆیە تا دەرچوونی ئەنجامی سکۆلەرشیپەکە بە هیچ شێوەیەک سەردانی وەزارەت مەکەن. هەروەها ئاماژەی بەوەشكردووە، کاندیدی سەرکەوتوو پێویستە دۆسیەی ئەلیکترۆنی لە وەزارەتی خوێندنی باڵا و توێژینەوەی زانستی لە رێگەی ئەم لینەکەوە پڕبکاتەوە (https://scholarship.digital.gov.krd/#/login). هاوکات وەزارەتی خوێندنی باڵا روونیکردووەتەوە، هەرر پێشکەشکارێک ئەم مەرج و رێنماییانەی سەرەوەی تیایدا بەرجەستە نەبێت، دواجار مۆڵەتی خوێندنی پێنادرێت و بروانامەکەی بۆ یەکسان ناکرێت.
هاوڵاتی پەرلەمانی عێراق چەند بڕیارێکی لەبارەی دۆخی فەڵەستینەوە دەرکرد و تێیدا داوا لە حکومەت دەکات هەستێت بە یارمەتیدانی خەڵکی فەڵەستین ود اوا لە ئەنجومەنی ئاسایش دەکرێت چەند ڕێکارێک بگرێتەبەر بۆ وەستاندنی جەنگەکە. ئهنجومهنی نوێنهرانی عێراق لهكۆبونهوهی ئهمڕۆیدا حهوت بڕیار و راسپاردهی تایبهت به بۆردومانهكانی سوپای ئیسرائیل بۆسهر كهرتی غهززه دهركرد كه یهكێك له راسپاردهكان، گرتنهبهری رێوشوێنی پاڵپشتی و ناردنی پێداویستی فریاگوزاریه لهلایهن حكومهتی عێراقهوه بۆ كهرتی غهززه. دەقی بڕیار و راسپاردەكانی پەرلەمانی عێراق: 1- ئیدانەکردنی هێرشکردنەسەر خەڵکی فەڵەستین و جەختکردنەوە لەوەی مافی خەڵکی فەڵەستینە بەرگری لە خۆیان بکەن. 2- داوا لە حکومەتی عێراق دەکەین کە سەرجەم ڕێکارەکان بگرێتەبەر بۆ یارمەتیدانی خەڵکی فەڵەستین بەتایبەت خەڵکی غەززە. 3- داوا لە پەرلەمانی عەرەبی دەکەین بۆ ئەوەی دانیشتنێکی بەپەلە لە بەغداد ساز بکات بۆ ڕاگەیاندنی هەڵوێستی وڵاتانی عەرەبی لەو بارەیەوە. 4- داوا لە نەتەوەیەکگرتوەکان دەکەین کە هەنگاوبنێت بۆ کردنەوەی ڕێڕەوێک بۆ گەیاندنی هاوکاری بە هاوڵاتییانی فەڵەستین. 5- داوا لە ئەنجومەنی ئاسایش دەکرێت چەند ڕێکارێک بگرێتەبەر بۆ وەستاندنی جەنگەکە. 6- چەند پەنجەرەیەکی فەرمی بکرێتەوە بۆ کۆکردنەوەی کۆمەکی حکومی و نا حکومی بۆ یارمەتیدانی فەڵەستینییەکان. 7- جەخت لە هەڵوێستی عێراق دەکرێتەوە کە نەگۆڕاوە و پاڵپشتی دۆسیەی فەڵەستین دەکەن.
هاوڵاتی وتەبێژی بەنزینخانەکانی سلێمانی رایگەیاند ئێوارەی ئەمڕۆ نرخی هەر سێ جۆری بەنزین لە شاری سلێمانی بەرێژەی جیاواز دادەبەزێت. بەهمەن قادر، وتەبێژی بەنزینخانەکانی سلێمانی رایگەیاند، لە ئێوارەی ئەمڕۆ و لەدوای کاتژمیر 4:00 نرخی بەنزینی نۆرماڵ 50 دینار و بەنزینی مومحەسەن 25 دینار دادەبەزێت. بەهمەن قادر وتیشی، کە نرخی بەنزینی سوپەریش بەهەمان شێوە 25 دینار لێ کەم دەبێتەوە. بەهۆی بەرز و نزمی لە نرخی دۆلار، نرخی بەنزین لە شارەکانی هەرێمی کوردستان جێگیر نییە و لەگەڵ هەر بەرزبوونەوەیەکی نرخی دۆلار، نرخی بەنزینینش بەرز دەبێتەوە.
هاوڵاتی بۆ دووەم جار مەکتەبی سیاسی یەکێتی کۆبوەوە و لەکۆبونەوەکەدا ئەرکی ئەندامانی مەکتەبی سیاسی دیاریکرا. سەعدی ئەحمەد پیرە، وتەبێژی یەکێتی لە کۆنگرەیەکی رۆژنامەوانیدا رایگەیاند، لەکۆبونەوەی ئەمڕۆی مەکتەبی سیاسیدا ئەرکی ئهندامانی مەکتەبی سیاسی دەستنیشانکراوە. ئەندامانی مەکتەبی سیاسی یەکێتی ئەم ئەرکانەیان پێ سپێدراوە: قوباد تاڵەبانی لە ئەرکی سەرپەرشتیاری سکرتاریەتی سەرۆک مام جەلال دەمێنێتەوە و بەردەوام دەبێت. سەعدی ئەحمەد پیرە وەک وتەبێژی یەکێتی بەردەوام دەبێت. سەرکەوت زەکی لێپرسراوی مەکتەبی رێکخستن. تەلار لەتیف لێپرسراو ناوەندی کاروباری یاسایی. عیماد ئەحمەد لێپرسراوی راگەیاندن و روناکبیری. دەرباز کۆسرەت رەسوڵ رێکخستنی پەیوەندییەکان. بورهان سەعید سۆفی لێپرسراوی رێکخراوە دیموکراتییەکان. بڵێسە جەبار فەرمان لێپرسراوی مەکتەبی كاروباری شههیدان. یوسف گۆران لێپرسراوی مەکتەبی دیراساتی. نزار ئامێدی لێپرسراوی مەکتەبی یەکێتی لە بەغدا. رزگار حاجی حەمە بەردەوام دەبێت لە ئەرکی لێپرسراوی دەزگای هەڵبژاردن. شوان قادر ئەرکی دارایی و ئیدارەی گشتی. شاڵاو شێخ سەڵاح لێپرسراوی مەکتەبی سەرۆکی یەکێتی نیشتمانی کوردستان.
هاوڵاتی مەسعود حەیدەر، بریکاری وەزارەتی دارایی حکومەتی عێراق، رایگەیاند عێراق ناتوانێت راستەوخۆ مووچە بۆ پاریزگایەکی عێراق بنێرێت و حکومەتی وڵاتەکە هیچ "ئامادەییەکی نییە" کارێکی لەو جۆرە بکات. ماوەی چەند هەفتەیەکە هەوڵی ئەوە دەدرێت کە مووچەی موچەخۆرانی هەرێم لە هەرێمەوە بگوازرێتەوە بۆ بەغدا و راستەوخۆ لە بەغداوە بنێردرێت. سەرجەم فراکسیۆنە کوردییەکان جگە لە فراکسیۆنی پارتی ئیمزایان لەسەر یاداشتیک کردووە کە لەگەڵ چەند پەرلەمانتارێکی عەرەب ئەو بابەتە بکەنە پرۆژە یاسایەک. لەوبارەیەوە مەسعود حەیدەر رایگەیاند، "من دەزانم کە خەڵک لە کێشەدان بەهۆی مووچەوە و هیوا لەسەر هەر چڵەدارێکیش هەڵدەچنن کە بۆیان بکرێت، بەڵام عێراق ناتوانێت راستەوخۆ مووچە بۆ پارێزگایەک بنێرێت و بە هیچ شێوەیەک ئامادەیی نییە" ئەو کارە بکات. مەسعود حەیدەر باسی لەوەشکرد لە ساڵی 2016 هەوڵێکی هاوشێوە هەبووە و لەگەڵ حەیدەر عەبادی سەرۆکوەزیرانی ئەوکات قسەی کردووە و پێی راگەیاندووە کە "ئەوە کاریکی نادەستوورییە" و ئەبێت "هەرێمی کوردستان هەڵبوەشێتەوە" دواتر هەر چوار پاریزگاکە دەتوانن داوای شتێکی لەو جۆرە بکەن. بریکاری وەزارەتی دارایی عێراق دەشڵێت، "من نامەێت خەڵکی هەرێمی کوردستان بە ئومێدێکی هیچەوە هیوا هەڵبچنێت چونکە حکومەتی عیراق ناتوانێت مووچە راستەوخۆ بۆ پارێزگایەکی عیراق بنێرێت." لە چەند رۆژی رابردوودا یوسف کیلابی، ئەندامی لیژنەی دارایی عێراق، بە هاوڵاتی راگەیاند کە هەموو کارێک دەکەن تا یاداشتەکە بکەنە پرۆژەیاسا و دواتریش مووچە راستەوخۆ لە هەرێمەوە بگوازرێتەوە بۆ عێراق تا مووچەخۆرانی هەرێم لە کاتی خۆیدا مووچە وەربگرن.
هاوڵاتی مەسرور بارزانی، سەرۆکی حکومەتی هەرێم رایگەیاند، بازرگانیکردن بە ماددەی هۆشبەر لە هەرێمی کوردستان رووی لە زیادبوونە و زەنگێکی مەترسیدارە. لەچوارچێوەی کۆنفرانسی بەرەنگاربوونەوەی ماددەی هۆشبەر و کارتێکەرە عەقڵییەکان مەسرور بارزانی وتارێکی پیشکەش کرد و رایگەیاند، ئەو ئامارانەی لەبەردەستی حکومەتی هەرێمدایە دەریدەخەن کە "بازرگانیکردن و بەکارهێنانی ماددە هۆشبەرەکان لە هەرێمی کوردستان لە بەرزبوونەوەدایە و ئەمەش زەنگی مەترسییە بۆ کۆمەڵگەکەمان." سەرۆکی حکومەتی هەرێم وتیشی، "حکومەتی هەرێمی کوردستان زۆر بە بەرفراوانی کار لەسەر قەڵاچۆکردن و بەرەنگاربوونەوەی ئەم هەڕەشە مەترسیدارە دەکات و هەموو هەوڵێک دەخاتە کار رێگە لە تەشەنەکردن و بڵاوبوونەوەی زیاتری بگرێت." هاوکات مەسرور بارزانی باسی لەوەشکرد، "هەرێمی کوردستان بە شێوازی جۆرواجۆر دژایەتی دەکرێت و هەوڵی لاوازکردنی دەدرێت، یەکێک لە شێوازە مەترسیدارەکان ماددە هۆشبەرەکانە کە یەکێکە لەو چەکانەی بە شارەزا و ئاشکرا بۆ مەبەستی تێکدانی شیرازەی کۆمەڵگەکەمان و لەباربردنی توانا و تەندروستی گەنجەکانمان بەکاردەهێندرێت، بۆیە پێویستە بە توندترین شێوە رووبەڕووی ئەم هەڕەشەیە ببینەوە، چونکە هەڕەشە و مەترسییەکانی ماددەی هۆشبەر هیچی لە تیرۆر کەمتر نییە."
هاوڵاتی فهرمانگهی میدیا و زانیاری حكومهتی ههرێمی كوردستان رونكردنهوه لهبارهی خهرجكردنی موچهی فهرمانبهران له پرۆژهی "ههژماری من" دهدات و رایدهگهیهنێت، فهرمانبهر و موچهخۆران بڕیاردهر و خاوهن دهسهڵاتی تهواون له خهرجكردنی موچهكهیان". لە چەند رۆژی رابردوودا مەسرور بارزانی، سەرۆکی حکومەتی هەرێم رایگهیاند كه كاری تۆمارکردن لە پڕۆژەی "هەژماری من" لە ئایندەیەکی نزیکدا دەست پێدەکات و پرۆژهكه سوودی ههیه بۆ دابەشکردنی موچەی فەرمانبەرانی هەرێم. لهسهر پرۆژهكهش ئەمڕۆ شەممە، مژدە مەحمود، پەرلەمانتاری نەوەی نوێ لە خولی پێنجەمی پەرلەمانی کوردستان لە هەژماری فەرمی خۆی لە تۆڕی کۆمەڵایەتی فەیسبوک رایگەیاندبوو: "هەر فەرمانبەرێک ئەو حساب بانکیەی سەرۆکی حکومەتی ماوەبەسەرچوو بانگەشەی بۆ ئەکات بیکاتەوە نەک موچەکەی پێنادەن بەڵکو قەرزی ئاوو کارەباشی لێوەردەگرنەوە لەو ڕێگایەوە!" لەم پەیوەندەدا فەرمانگەی میدیا و زانیاری لهڕونكردنهوهیهكدا بڵاویكردهوه، "له چهند پهیج و دهزگایهكی میدیایی، لێدوانێكی چهواشهكارییانه سهبارهت به پرۆژهی ههژماری من بڵاو كراوهتهوه، كه ئامانج لێی لێدانه له پرۆژه ستراتیژییهكانی حكومهتی ههرێمی كوردستان و وهزارهتی دارایی و ئابوری". ئاماژهی بهوهشكردوه، "ئێمه سهرجهم فهرمانبهران و موچهخۆران دڵنیا دهكهینهوه، كه سهرلهبهری ئهو لێدوانانه دورن له راستییهوه و فهرمانبهر و موچهخۆرانی ههرێم بڕیاردهر و خاوهن دهسهڵاتی تهواون له خهرجكردنی موچهكهیان و ههر بڕه پارهیهك كه دهچێته سهر ههژماره بانكییهكهیان".
.png)
هاوڵاتی بەپێی بەدواچوون و لێکۆڵینەوەکانی ڕێکخراوی هەنگاو، دوای ساڵێک لە دەستپێکی بزووتنەوەی ژن، ژیان، ئازادی، زیاتر لە ٤٠٠ منداڵی قوتابی لە سەرانسەری شارەکانی کوردستان و لەلایەن ناوەندە حکومییەکانەوە دەستگیرکراون کە تاکوو ئێستا تیمی یاساییی هەنگاو توانیویەتی ناسنامەی ١٩٢ کەسیان ئاشکرا بکات. بە پێی ڕاپۆرتێکی ڕێکخراوی هەنگاو ئەو منداڵانە کە تەمەنیان لە خوار 18 ساڵەوەیە لە ماوەی پێنج مانگدا (واتە لە ١٦ی سێپتەمبەری ٢٠٢٢ تاکوو ١ی فێبریوەریی ٢٠٢٣) دەستگیرکراون. لە کۆی ئەم ١٩٢ منداڵە کە ناسنامەیان ئاشکرا بووە، ٣٣ کەسیان کچ و ١٥٩ کەسی دیکەیان کوڕن. بەپێی ئەم ئامارە زۆرترین منداڵ لە شاری جوانڕۆن کە ٣٠ کەس تۆمار کراون. هەروەها لە شارەکانی سنە ٢١ منداڵ و سەقز ١٤ منداڵن دەقی ئامارەکانی ڕێکخراوی هەنگاو: ئەم ئامارە بەگوێرەی پارێزگاکان بەم شێوەیەی خوارەوەیە: - پارێزگای سنە؛ ٧٧ کەس کە دەکاتە ٤٠% کۆی گشتیی ئەم ئامارە. - پارێزگای کرماشان؛ ٢٧% کە دەکاتە کۆی گشتیی ئەم ئامارە. - پارێزگای ئورمیە؛ ٢٢% کە دەکاتە کۆی گشتیی ئەم ئامارە. - پارێزگای ئیلام؛ ١٠% کە دەکاتە کۆی گشتیی ئەم ئامارە. ئاماری کچان و کوڕان بەگوێرەی پارێزگاکان بەم شێوەیەی خوارەوەیە: - پارێزگای ئیلام؛ ٤ کچ و ١٦ کوڕ. - پارێزگای کرماشان؛ ٨ کچ و ٤٤ کوڕ. - پارێزگای سنە؛ ١٥ کچ و ٦٢ کوڕ. - پارێزگای ئورمیە؛ ٤ کچ و ٣٨ کوڕ. - ناوچەکانی دیکەی ئێران؛ تەنیا ١ کەس کە کچ بووە. بەپێی دوایین زانیارییەکانی ئەو ڕیکخراوە ، بەشێکی بەرچاو لەم منداڵانە دوای چەند ڕۆژ و هەفتەیەک ئازاد کراون. بەوتەی سەرچاوەکانی هەنگاو، ئەم منداڵانە دوای ئازادبوونیان لە بارودۆخێکی دەروونیی دژواردان، بەگشتی لەگەڵ هیچ کەس قسە ناکەن و تووشی گۆشەگیری و گرفتی دەروونی بوون. لە ڕاپۆرتەکەدا ئەوەش ڕونکراوەتەوە کە، لە کاتی دەستگیرکردن و دەستبەسەربوونی ئەم منداڵانە لێپێچینەوەی توندیان لێکراوەو ئازار دراون و هیچ گرنگییەک بە مافەکانی منداڵ و کەسانی خوار تەمەن هەژدە ساڵ نەدراوە لەو مافانەش ، ئامادەبوونی خێزان و کەسی گەورەتر لە خۆیان یانیش پارێزەر. ئەو ڕێکخراوە دەڵێت: پێشێلکاریی یاسای تایبەت بە منداڵان تەنیا لە کاتی پێش بەڕێوەچوونی دادگاییکردنیاندا نەبووە، بەڵکوو لە کاتی دادگاییکردنیشیاندا ئەم منداڵانە لە مافەکانی منداڵێک کە دادگایی دەکرێت، بێبەری و بێبەش بوون. بەگوێرەی ئەو زانیارییانەی بە هەنگاو گەیشتوون: "دۆسیەی بەشێک لەم منداڵانە بۆ لقەکانی دادگای شۆڕش نێردراوە؛ بەپێی یاساکانی کۆماری ئیسلامیی ئێران، منداڵان لە کاتێکدا تاوانێکیان کردبێت، دەبێت لە لقی ١ دادگای تاوانەکان و بە لەبەرچاوگرتنی هەموو خاڵە پێشبینیکراوەکان و لە دادگای منداڵاندا دادگایی بکرێن. بەڵام لە زۆربەی حاڵەتەکاندا دۆسیەی ئەم منداڵانە بە شێوەیەکی نایاسایی نێردراون بۆ دادگای شۆڕش کە دادگایەکی تایبەت و زۆر نادادپەروەرانەیە." بەپشتبەستن بە ئاماری تۆمارکراو لە ناوەندی ئامار و بەڵگەنامەکانی هەنگاو؛ لە کۆی گشتیی ئەو ١٩٢ منداڵە، لانی کەم ٤ کەسیان لەلایەن دەزگای دادوەریی کۆماری ئیسلامییەوە سزای پێبژاردنی پارە، بەندکردن و لێدانی قامچاییان بەسەردا سەپێندراوە. کورش گەڕاوەند، تەمەن ١٧ ساڵ و خەڵکی سەراوڵە، سزای ٧ مانگ بەندکردن فەرهاد نەوایی، تەمەن ١٦ ساڵ و خەڵکی شاری مەهاباد، سزای ٢ ساڵ بەندکردن دوو منداڵی خەڵکی شاری جوانڕۆ بە ناوەکانی ئەرشیا بەرزین، سزای ٣ ساڵ بەندکردن و لێدانی ٧٤ قامچی کیانووش ئەعزەمی، سزای ١٠ مانگ بەندکردن و لێدانی ٧٤ قامچی بەسەریاندا سەپێندراوە.
هاوڵاتی ئێوارەی ئەمرۆ فڕۆکەی بێفڕۆکەوانی سوپای تورکیا ئۆتۆمبێلێکیان کردە ئامانج،بەپێی زانیاریەکان سێ کەس گیانیان لەدەستداوە. سەرچاوەیەکی تایبەت لەقەزای ئامێدی بە هاوڵاتی وت" ئەو شوێنەی ئۆتۆمبێلەکەی لێ کراوەتە ئامانج لەنێوان گوندی میسکا و دەرگەلێی سەر بە ناحیەی کانیماسێ لە سنوری قەزای ئامێدیە ." وتیشی " تا ئێستا نازانرێت ئەو ئۆتومبێلە هی کێ یە و بەگوێرەی زانیارییە سەرەتاییەکان و سێ کەس لەناو ئۆتۆمبێلەکە بوونەتە قوربانی و گیانیان لەدەستداوە". جێگەیباسە سەبارەت بە بەئامانجگرتنی ئەو ئوتومبێلە لەلایەن تورکیاوە بهڕێوهبهرایهتی دژه تیرۆری كوردستان (پارتی) رایگهیاند، ئێوارهی ئهمڕۆ فڕۆكهی بێفڕۆكهوانی توركیا ئۆتۆمبێلێكی چهكدارانی پارتی كرێكارانی كوردستان (پهكهكه)ی كرده ئامانج و بههۆیهوه بهرپرسێكی باڵا و دوو چهكدار گیانیان لهدهستدا. سهبارهت به زیانهكانیش، دژه تیرۆری كوردستان دهڵێت، "بههۆی بردومانهكهوه بهرپرسێكی باڵای پهكهكه و دو چهكداری یاوهری گیانیان لهدهستداوه". تاوهكو ئێستا پارتی كرێكارانی كوردستان بهفهرمی زانیاریهكانی دژه تیرۆری كوردستان (پارتی) پشتڕاست نهكردۆتهوه و پێشتریش چهندجارێك زانیاریهكانی ئهو دهزگا ئهمنیهی كوردستان رهتكراونهتهوه.
هاوڵاتی میدیا جیهانییەکان بڵاویانکردەوە، بەرپرسانی تورکیا لەڕێگەی کۆمپانیای بوتاشەوە نامەیەکیان ئاڕاستەی بەرپرسانی حکومەتی عێراق کردوە کە هێڵی نەوتی عێراقی- تورکی ئامادەیە بۆ هەناردەکردنی نەوتی هەرێمی کوردستان. ماڵپەڕی "Iraq oil report" بڵاویکردەوە، کۆمپانیای هێڵی بۆرییەکانی حکومەتی تورکیا "بۆتاس" نوسراوێکی فەرمی ئاڕاستەی کۆمپانیای بە بازاڕکردنی نەوتی عێراق "سومۆ" کردوە و تێیدا هاتوە، پێتان رادەگەینن کە هێڵی بۆرییەکانی ITP (هێلی بۆرییەکانی نێوان عێراق و تورکیا) بۆ گواستنەوەی نەوت ئامادە دەبێت. ئاماژە بەوەشکراوە، لە رۆژی 4ی مانگی (تشرینی یەکەم/10)ی ئەمساڵەوە بۆرییە نەوتییەکانی نێوان عێراق و تورکیا ئامادەی دەستپێکردنەوەی هەناردەی نەوتی هەرێمن. ئەوەش لەکاتێکدایە، ڕۆژی چوارشەممەی ڕابردوو محەمەد شیاع سودانی، سەرۆک وەزیرانی عێراق لە میانی بەشداریکردن لە کۆنگرەی وزە لە مۆسکۆ ڕایگەیاند: حکومەتی تورکیا بە فەرمی بە حکومەتی عێراقی ڕاگەیاندوە کە ئامادەی هەناردەکردنەوەی نەوتی هەرێمی کوردستانن. پێشتریش نێچیرڤان بارزانی سەرۆکی هەرێمی کوردستان لە دیداری مێری رایگەیاند، کێشەکانی دەستپیکردنەوەی هەناردەی نەوتی هەرێم لە نێو بەغدایە نەک تورکیا، تورکیا دوای ئامادەکارییەکانی خۆی رەزامەندی لەسەر دەستپێکردنەوەی هەناردەی نەوتی هەرێم دەدات. ئاماژەی بەوەشکرد، کێشەی سەرەکی دەستپێنەکردنەوەی هەناردەی نەوت بڕی ئەو پارەیەیە کە بۆ کۆمپانیا نەوتییەکانی هەرێم بۆ دەرهێنانی نەوت تەرخانکراوە، بۆ نمونە کۆمپانیاکانی کێلگەی نەوتی گەیارە بڕی 30 دۆلاریان بۆ هەر بەرمیلە نەوتێک بۆ تەرخانکراوە، بەڵام کۆمپانیاکانی هەرێم تەنها شەش دۆلاریان بۆ دابینکراوە.
هاوڵاتی پارێزگاری سلیمانی ڕایدەگەیەنێت، داوا لە حکومەتی هەرێمی کوردستان دەکەم ئەرکی حوکمڕانیی خۆی بەرامبەر موچەخۆران بەتایبەتیی جێبەجێبکات و موچەی مامۆستایان خەرجبکات و دەشڵێت: داوا لە مامۆستایان دەکەم لەپێناوی نەوەی داهاتو دەست بکەنەوە بە دەوامی خوێندن. د. هەڤاڵ ئەبوبەکر ئهمڕۆ شهممه له پهیامهكهیدا بۆ مامۆستایان باسی لهوهكرد، "هەوڵ و هیممەت و خۆڕاگریی و دڵسۆزیی و بەخششی بەردەوامی ئێوەی بەڕێز، لە هەمو سات و کات و سەردەم و قۆناغێکی ژیانی هەر یەکەمان و میللەتەکەشماندا؛ هەمیشە شایانی ڕێزو وەفاو ئەمەکداریی هەمومانە، مافی ئێوەی بەڕێزو سەرجەم موچەخۆرانی تریش؛ مافێکی سروشتیی و یاسایی و کەسیی هەریەکەمانەو، نکۆڵیی لە کەمتەرخەمیی و خراپئی دارەدانی وڵات و دارایی و زامننەکردنی یاساییانەو ئاساییانەی موچەو بوجە؛ لە هەردو حکومەتی ئیتحادیی و هەرێمی کوردستان بەدرێژایی دەیان ساڵی ڕابردوو ناکرێت". لە درێژەی ڕاگەیەندراوەکەیدا، د. هەڤاڵ دەشڵێت:سەدان هەزار قوتابی و سەدان هەزار خوێندکار؛ لە هەموو قۆناغەکانی خوێندنی بنەڕەتیی و ئامادەیی و پەیمانگاو زانکۆکاندا؛ چاویان لە دەستێشخەریی پەیامدارییانەی ئێوەیە، موچەو ماف و شایستە داراییەکان بە یاسا نابێت زایەبن و لە هەر دۆخێکدا دەبێت قەرەبووبکرێنەوە، ئەوەی قەرەبووناکرێتەوە ماوەی خوێندن و پێگەیاندنی نەوەیەکی هۆشیارە کە لەسەر دەستی ئێوە گەندەڵیی و خراپئیدارەدان بنەبڕبکات. له پهیامهكهی د. هەڤاڵ ئەبوبەکردا هاتوه، "لە ساڵی 2003وە موچە لە عێراقدا مانگانە دەدرێت، بەڵام لەوکاتەوە تا ئێستا زیاتر لە 10 ملیۆن کەس بەرەو نەخوێندەواریی ڕۆیشتون، ئەوەش ئەوە دەسەلمێنێت کە پەیامداریی پێش هەر دەسکەوتێکی ترە، بەهەوڵی زانایانەو جوامێرانەتان سلێمانی لە ئاستی پەروەردەو فێرکردن و کەمترین ڕێژەی نەخوێندەوارییدا یەکەمی هەمو عێراقە، وەک هەڵسوڕێنەری باڵیۆزخانەی ئەمریکا لە عیراق وتی، مەهێڵن ئەو پێشەنگییەتان لە دەستبچێت". د. هەڤاڵ ئەبوبەکر دهشڵێت، "بۆیە بە ناوی هەمو خەڵکی سنوری پارێزگای سلێمانییەوە، داوا لە بەڕێزتان دەکەین دەوامی خوێندن دەستپێبکەنەوەو پۆلەکانی خوێندن گەرمبکەنەوە، تەنها لە پێناوی نەوەکانمانداو هیچی تر". پارێزگاری سلێمانی داوا لە حکومەتی ئیتحادیی دەکات کۆتایی بەم دۆخە ناهەموارە بهێنێت و مافی خەڵک و موچەو بوجەی هاووڵاتیان تێکەڵ بە هیچ دۆسییەیەکی تر نەکات، بەردەوام بونی حکومەتی ئیتحادیی لە خەرجنەکردنی موچەو مافە داراییەکانی هاووڵاتیان لە هەرێمی کوردستاندا؛ تەواکردنی پرۆسەی جینۆسایدکردنی خەڵکی کوردستانە، کە دادگای باڵای تاوانەکان لە عیراقدا؛ بە تاوانی ناساندووە. داواش لە حکومەتی هەرێمی کوردستان دەکات ئەرکی حوکمڕانیی خۆی بەرامبەر هاووڵاتیانی کوردستان بەگشتیی و بەرامبەر موچەخۆران بەتایبەتیی جێبەجێبکات و موچەی بەردەوامی کەرتی پەروەردە بێوەستان و دواخستن دابینبکات و خەرجبکات.
هاوڵاتی وەزارەتى پەروەردەى حکومەتى هەرێمى کوردستان رایدەگەیەنێت؛ لەسەر دەوامکردنى مامۆستایان هەر پەیج و ئەکاونت و گروپێک لە سۆشیاڵ میدیا بێڕێزى بە مامۆستایان و بەڕێوەبەرى قوتابخانەکان بکات، دەدرێتە دادگا، جەختیش دەکاتەوە کە ئەگەر ئەو کەسانەى "بێڕێزى" دەکەن مامۆستا بن پلەکانیان لێ وەردەگیرێتەوە. سامان سیوەیلی، وتەبێژی وەزارەتی پەروەردەی حكومهتی ههرێمی كوردستان له رونكردنهوهیهكدا باسی لهوهكردوه، "ماوەیەکە چەندین (ئەکاونت)و (پەیج)و (گروپ) لە سۆشیال میدیا، کەوتونەتە بێرێزیکردن و سوکایەتی و هەڕەشە لەچەندین بەڕێوەبەری قوتابخانە لە پارێزگای سلێمانی کە دەستیان بە دەوامکردن کردوهتەوە، وەزارەتی پەروەردە بەفەرمی دەزگای ئاسایشی کوردستانی لەو هەڕەشە و تەشهیرکردن و بێڕێزیکردنە ئاگادارکردوهتەوە و رایگەیاندوە کە سکاڵای یاسایمان هەیە وەک وەزارەتی پەروەردە، دەمانەوێت روبەڕوی دادگایان بکەینەوە". هەروەک جەخت دەکەنەوە؛ قبوڵ ناکەن بەڕێوەبەر و مامۆستایان بیانەوێت درێژە بە خوێندن بدەن و سوکایەتیان پێبکرێت، پاش ئەوەشی دەرکەوت هەر یەک لەوانە و ئەدمینی ئەو گروپانە پلەی مامۆستایەتییان هەبوە ئەو پلەیان بە بریارێکی فەرمی لێوەردەگرینەوە. وتەبێژی وەزارەتی پەروەردە دهڵێت، "ئەو بەڕێوەبەر و مامۆستایانەش دڵنیادەکەینەوە وەزارەتی پەروەردە دەستخۆشی خەمخۆریتان لێدەکات و پاڵپشتی تەواوتان دەکات و هێرشکاران ڕوبەروی دادگاکان دەکرێنەوە وەک چۆن لە ئەزمونەکانی پۆلی 12 ئەو هەماهەنگییە لەگەڵ بەڕێزان لە ئاسایش و پۆلیس بەرهەمی هەبو". ئەوەش لە کاتێکدایە، بەهۆى بایکۆتى مامۆستایانەوە، تا ئێستا خوێندن لە بەشێکى زۆرى ناوچە جیاوازەکانى هەرێمى کوردستان دەستپان پێنەکردوەتەوە و مامۆستایان داواى موچەکانیان دەکەن و وانەبێژانیش دامەزراندن. ههر چهنده له 15ی ئهیلولی ئهمساڵهوه پڕۆسهی خوێندن له ههرێمی كوردستان دهستیپێكردوه، بهڵام هێشتا له پارێزگاكانی سلێمانی و ههڵهبجه بایكۆتی خوێندن بهردهوامه و له پارێزگاكانی ههولێر و دهۆكیش ناوهندهكانی خوێندن كراونهتهوه.
هاوڵاتی سبەی یەکشەممە، تیمی نیشتیمانی هەڵدانەوە گۆڕە بەکۆمەڵەکانی عیراق دەست بەکردنەوەی گۆڕێکی تازە دەکەن. ئەوگۆڕە بەکۆمەڵە دەکەوێتە مەفرەقی ناحیەی گرعوزێر سەر بەقەزای شەنگال بەپێی قسەی شاهد حاڵەکان نزیکەی 12روفات لەگوڕەکەدا هەن، لەکاتی هێرشی داعش بۆسەرشەنگال لەلایەن چەکدارانی داعش بەچەندین رێگای جیاواز کۆژراون. خەیری عەلی، بەرپرسی رێکخراوی بەتریکۆر بۆمافەکانی مرۆڤ لەشەنگال بە هاوڵاتی وت"سبەی گۆرێکی تازە لەمەفرەقی گرعوزێر لەلایەن تیمی نیشتیمانی عێراق تایبەت بەهەڵدانەوەی گورە بەکۆمەڵەکان هەڵدەدرێتەوە، نزیکەی 12روفات لە گوڕەکەدا هەن" خەیری عەلی ووتیشی" بەهەڵدانەوەی ئەو گۆڕە ژمارەی گۆڕەهەڵدراوەکان دەبن بە 42 گۆڕ لەکۆی نزیکەی 90 ، هاوکات هێشتا لە نیوە زیاتر ماوە هەڵبدرێنەوە ". بەگوێرەی نوێترین ئاماری نووسینگەی رزگارکردنی کوردانی ئێزدی لە دەستی داعش، کە ئابی 2023 تۆمار کراوە، تاوەکو ئێستا 83 گۆڕی بەکۆمەڵی کوردانی ئێزدی و ژمارەیەک گۆڕی تاکەکەسی لە شنگال دۆزراونەتەوە. بەپێی ئامارەکە، ژمارەی ئەو کەسانەی بەهۆی هێرشی داعشەوە لە 3ی ئابی 2014دا رفێندراون، 6417 کەس بوون؛ 3548 کەسیان لە رەگەزی مێ و 2869 کەسیان لە رەگەزی نێر بوون ولەو ژمارەیە 3570 کەسیان رزگار کراون؛ 1208 ژن، 339 پیاو، 1066 منداڵی کچ و 957 منداڵی کوڕن. لە ئامارەکەی نووسینگەی رزگارکردنی کوردانی ئێزدی لە دەستی داعشدا هاتووە، ژمارەی ئەو کەسانەی بەهۆی شەڕی داعشەوە شەهیدبوون نزیکەی 5000 کەسن. ژمارەی کوردانی ئێزدی لە عێراقدا پێش شەڕی داعش لە 3ـی ئابی 2014دا 550 هەزار کەس بووە. لە ئامارەکەدا هاتووە، ئێستا 135 هەزار و 860 کەسیان لەنێو کامپەکانی هەرێمی کوردستاندا دەژین و زیاتر لە 120 هەزار کەسیان کۆچیان کردووە بۆ وڵاتانی دەرەوە.
هاوڵاتی بهیانی ئهمڕۆ بههۆی ههڵكهندی شهقامێكی سهرهكی له شاری سلێمانی ئاستهنگی هاتوچۆ بۆ شۆفێران و هاوڵاتیان دروستبوه، ئهوهش لهكاتێكدایه بهڕێوهبهرایهتی شارهوانی سلێمانی و بهرپرسانی هاتوچۆی سلێمانی پێشوهخت هیچ ئاگاداركردنهوهیهكیان بۆ هاوڵاتیانی بڵاونهكردوهتهوه ئهمڕۆ شهممه 14ی تشرینی یهكهمی 2023، بهڕێوهبهرایهتی هاتووچۆی سلێمانی ئاگادارییهكی ئاراستهی شۆفێران كرد. هاتووچۆی سلێمانی دهڵێت: "سایدی ڕۆشتن بهئاڕاستهی ڕاپهڕین بهرامبهر پارێزگای سلێمانی «شهكرهكه» كاری تێدهكرێت و بهربهستكراوه". ئاماژهشی بهوهداوه كه "لۆدێكی زۆر لهسهر شهقامهكه ههیه، بۆیه هاتوچۆی پارێزگای سلێمانی داواكاره لهشۆفێران ڕێگهی بهدیل بهكاربهێنن". ژمارهیهك شۆفێر كه بهیانی ئهمڕۆ كهوتونهته قهرهباڵغیهكهوه دهڵێن، لانیكهم ماوهی كاتژمێرێك وهستان و بهڕێگهوهبون بۆ ئهوهی بگهنه شوێنی كارهكهیان.
.png)
هاوڵاتی ئیدارەی ئەمریکا حاڵەتی باری نائاسایی لە رۆژئاوای کوردستان بۆ ساڵێکی دیکەش درێژکردەوە، کە چوار ساڵ لەمەوبەر لەکاتی ھێرشەکانی تورکیا بۆسەر رۆژئاوای کوردستان رایگەیاندبوو. کۆشکی سپی بڵاویکردەوە، ئیدارەی جۆ بایدن بڕیاریداوە حاڵەتی باری نائاسایی لە رۆژئاوای کوردستان تا ١٤ی تشرینی یەکەمی ساڵی ٢٠٢٤ درێژ بکرێتەوە. کۆشکی سپی لە راگەیەندراوێکدا بڕیاری 13894ی درێژکردەوە، کە لە 14ی تشرینی یەکەمی ساڵی 2019دا، تایبەت بە هەڕەشەکان بۆسەر سیاسەتی دەرەوە و ئاسایشی نیشتمانیی وڵاتەکەی دەرکراوە و بەشێکی تایبەتە بە دۆخی سووریا و هێرشەکانی تورکیا بۆ سەر رۆژئاوای کوردستان. لە راگەێنراوێکی “توند”دا دژ بە هێرشەکانی تورکیا بۆ سەر رۆژئاوا، کۆشکی سپی ئەوەی خستووەتەڕوو، کە سەرۆکی ئەمەریکا هێرشەکانی تورکیا بە مەترسی بۆسەر بەرژەوەندییەکانی وڵاتەکەی و خەڵکی مەدەنی ناوچەکە دەبینێت. ساڵی ٢٠١٩ ئیدارەی پێشووی ئەمریکا لەگەڵ دەستپێکی ھێرشەکانی تورکیا بۆ سەر سەرێ کانی و گرێ سپی لە رۆژئاوای کوردستان، باری نائاسایی نیشتیمانی لە سوریا راگەیاند و ھێرشەکەی ئەنقەرەی بە ھەڕەشە بۆسەر سیاسەتی دەرەوەی ئەمریکا ناوبرد، بەھۆی بڕیارەکەی ئەمریکاش ھێرشی زەمینی تورکیا لە رۆژئاوای کوردستان ڕاگیرا.
.jpg)
