هاوڵاتی وتەبێژی حکومەتی هەرێم رایگەیاند،ئەمڕۆ شاندێکى هەرێم لەسەر بڕیارى ئەنجوومەنى وەزیران سەردانى بەغدا دەکات بە مەبەستى گفتوگۆکردن و رێککەوتن لەسەر بودجە و شایەستە داراییەکانى هاووڵاتیانى هەرێمى کوردستان. ئهمڕۆ یهكشهممه 27ـی تشرینی دووهمی 2022، جووتیار عادل، گوتهبێژی حكومهتی ههرێمی كوردستان رایگهیاند، ئهمڕۆ یهكشهممه شاندی حكومهتی ههرێمی كوردستان بۆ گفتوگۆكردن لهگهڵ شاندی حكومهتی عێراق سهردانی بهغدا دهكات. ئاماژەی بەوەشکرد، شاندەکە لە بهرنامهیدایە كۆبوونهوه لهگەڵ وهزارهتی دارایی حکومەتى عێراق بكهن بۆ ئهوهی ئامادهكاری بكرێت بۆ نووسینهوهی یاسای بودجهی ٢٠٢٣ و له پلانیشیاندایه لهگهڵ بهرپرسانی حكومهتی عێراق لەسەر چەندین پرس كۆ ببنهوه. بهگوێرهی ئهو بهرنامهیهی كه دانراوه، ئەمڕۆ شاندی حكومهتی ههرێمی كوردستان لەگەڵ وەزارەتی دارایی عێراق كۆدهبێتهوه، بۆ ئەوەی ئامادەکاریی بکرێت بۆ نووسینەوەی یاسای بودجەی ساڵی 2023. ئهوهش خراوهتهڕوو، شاندەکەی حكومهتی ههرێمی كوردستان لە ئاوات شێخ جهناب وەزیری دارایی، كهمال محهممهد ساڵح وەزیری سامانە سروشتییەکان بە وەکالەت، دارا رهشید وەزیری پلاندانان، ئومێد سهباح سەرۆکی دیوانی ئەنجوومەنی وەزیران، ئامانج رهحیم سکرتێری ئەنجوومەنی وەزیران، عهبدولحهكیم خسرۆ، سەرۆکی فەرمانگەی هەماهەنگی و بەدواداچوون و جووتیار عادل، گوتەبێژی حکومەتی هەرێمی کوردستان پێکدێت. ئهم كۆبوونهوهیهی شاندی حكومهتی ههرێمی كوردستان یهكهم كۆبوونهوه دهبێت لهگهڵ شاندی حكومهتی عێراق دوای پێكهێنانی لهلایهن محهممهد شیاع سوودانی.
هاوڵاتی دوای جەنگی جیهانی یەكەم، دەوڵەتی عوسمانی بە پرۆژەیەكی وڵاتانی رۆژئاوا، بە تایبەتی فەڕەنسا و بەریتانیا، هەڵوەشێندرایەوە و لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست ژمارەیەك دەوڵەت – نەتەوە دروست كران. بەر لە دامەزراندنی دەوڵەت نەتەوەكان، لە توركیا مستەفا كەمال ئەتاتورك كە فەرماندەیەكی گەورەی عوسمانی بوو، جڵەوی سەربازی لەنێو پاشماوەكانی سوپای عوسمانی گرتە دەست و چەند ساڵێك لەدژی هێزە رۆژئاواییەكان دەستی بەشەڕ كرد. كورد لە باكوری كوردستان ڕۆڵێكی گەورەی لە جەنگەكانی نێوان تورك و هێزە رۆژئاواییەكاندا بینی، بەوپێیەی، ئەتاتورك بەڵێنی بە كورد دابوو كە لە دامەزراندنی دەوڵەتێكدا، كورد یەكێك لە نەتەوە سەرەكیەكان دەبێت و كۆماری توركیا، كۆماری تورك و كوردە. بەڵام دوای ئیمزاكردنی پەیمانی لۆزان و دروستبوونی دەوڵەت نەتەوەكانی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست، نە دەوڵەتە زلهێزەكان و نە گەلانی ناوچەكە هیچ حسابێكیان بۆ كورد نەكرد و كورد وەك یەكێك لە گەورەترین نەتەوەكانی جیهان بێ قەوارە و دەوڵەت مایەوە و بەسەر چوار دەوڵەت نەتەوەی توركیا، ئێران، عێراق و سوریادا دابەشكرا. لە توركیا و باكوری كوردستان، بەهۆی شكاندنی بەڵێنەكان، ناڕەزایەتیەكان لەنێو كەسایەتی و سەرۆك هۆزە كوردەكاندا دەركەوت و وردە وردە كورد دەەستی بە شۆڕش و راپەرین لەدژی، دەوڵەتی توركیای كەمالیستی كرد. لە ساڵی ١٩٢٥ەوە تاوەكو ساڵی ١٩٥٠ی سەدەی رابردوو، چەندین راپەرین و شۆڕشی كوردی، وەك، شۆڕشەكانی شێخ سەعیدی پیران، سەید رەزای دەرسیم، كۆماری ئاگری، شۆڕشەكانی شڕنەخ و سێرت و چەندین یاخیبوونی دیكە دەستیان پێكرد، بەڵام سەركەوتوو نەبوون و سەركوتكران. دوای پەنجاكانی سەدەی رابردوو، وردە وردە هزری چەپ و كۆمۆنیستی لەنێو كوردانی باكوری كوردستاندا سەری هەڵدا و شۆڕشەكانی بەشەكانی دیكەی كوردستانیش، كاریگەری زۆریان لەسەر رۆشنبیر و كەسایەتیەكانی باكوری كوردستان دروست كرد. جگەلەوە چەندین پارتی كوردی كە لەو كاتەدا دروست بوون و بە شێوەیەكی شاراوە دەستیان بە خەبات كرد، لەنێو گەنجانی توركیشدا هزری چەپی لێنینی و ستالینی سەری هەڵدا و ئەو ئایدۆلۆژیایە بە تایبەتی لەنێو خوێندكارانی زانكۆدا بڵاوبووەوە. یەكێك لەو گەنجانە عەبدوڵلا ئۆجەلان بوو كە لە زانكۆی ئەنقەرە زانستە سیاسیەكانی دەخوێند و تێكەڵ بە گروپە چەپ و كۆمۆنیستیەكانی نێو زانكۆكە بووە كە ئەو كاتە، دەنیز گەزمیش سەركردایەتی دەكرد. ئۆجەلان لەو كاتەدا هزری توركیایەكی كۆمۆنیستی لە مێشكیدا بوو و جارێكیش بەو هۆیەوە و بە تۆمەتی پەیوەندیەكانی لەگەڵ پارتە چەپەكان دەستگیركرا. دوای دەستگیركردن و لەسێدارەدانی سەرۆك و پێشەنگەكانی بزوتنەوەی چەپی تورك، عەبدوڵلا ئۆجەلان لەگەڵ چەند هاوڕێیەكی كە ژمارەیەكیان وەك حەقی كارەر تورك بوون، بیرۆكەی هەڵگیرسانی شۆڕشێكی سۆسیالیستی لە توركیا و باكوری كوردستان دادەڕێژن و تاوەكو ساڵێ ١٩٧٨ بە نهێنی كار بۆ دروستكردنی پارتێك و فراوانكردنی رێكخستنەكانیان دەكەن. دامەزراندنی پارتی كرێكارانی كوردستان (پەكەكە) لە ٢٧ی تشرینی دووەمی ساڵی ١٩٧٨دا، دوای رێكخستن و ئامادەكاریەكان، بڕیار دەدەن لە شارێكی باكوری كوردستان یەكەم كۆنگرە و راگەیاندنی پارتەكەیان ئەنجام بدەن. ئەوە بوو لەو مێژووەدا، بە سەرۆكایەتی عەبدوڵلا ئۆجەلان و بە بەشداری ٢٢ كەس، پارتی كرێكارانی كوردستان (پەكەكە) لە گوندی فیسێی سەر بە ناوچەی لیجەی ئامەد دامەزرێنرا و ناوی پەكەكەش لەلایەن ئەندامانی یەكەم كۆنگرە و دامەزرێنەری پارتەكە فەرهاد كورتایەوە پێشنیازكرا و قبوڵكرا. یەكەم كۆنگرەی پەكەكە لەگەڵ دامەزراندنی بەو شێوەیە سازدرا و عەبدوڵلا ئۆجەلان وەك سەرۆك هەڵبژێردرا. دامەزرێنەرانی پەكەكە بریتی بوون لە: عەبدوڵڵا ئۆجەلان، ساكینە جانسز، كەسیرە یڵدرم، عەلی حەیدەر قەیتان، حەقی كارەر، جەمیل بایك، دوران كاڵكان، مەزڵوم دۆغان، محەمەد خەیری دورموش، فاروق ئۆزدەمیر، فەرزەندە تاغاچ، عەبدوڵڵا كومرال، شاهین دۆنمەز، عەلی چەتینەر، حسێن تۆكگولەر، عەلی گوربوز، رەسول ئالتیۆك، سەیفەددین زوغورلو، سوبحی كاراكوش، محەمەد جاهید شەنەر، محەمەد دوران، عەبباس گۆكتاش. پارتی كرێكارانی كوردستان بەو شێوەیە دەستی بە خەباتی سیاسی لە هەموو توركیا و بە تایبەتی باكوری كوردستان كرد. هەر لە سەرەتادا، بەهۆی ئەوەی كێشەی بۆ دروست دەبوو لەلایەن ئاغا و سەرۆك هۆزەكانی نزیك لە دەسەڵاتەوە، لە ساڵەكانی ١٩٧٨ تاوەكو ١٩٨٠ شەڕی لەدژی ئاغا و سەرۆك هۆزەكانی ناوچەی سێوەرەكی سەر بە پارێزگای روحای باكوری كوردستان دەست پێكرد. دەستپێكردنی شەڕی چەكداری لەدژی دەوڵەتی توركیا زۆری نەبرد، لە توركیا كودەتای ١٢ی ئەیلولی ساڵی ١٩٨٠ بەسەرۆكایەتی كەنعان ئەڤرەن روویدا و چەندین كادر و دامەزرێنەری پەكەكە دەستگیركران و بە چالاكی خۆسووتاندن و مانگرتن لە خواردن، كۆتایی بە ژیانیان هات كە دیارترینیان مەزلۆم دۆغان بوو. لەو ساڵانەدا، پەكەكە بڕیاریدا بەهۆی فشار و هێرشەكانی دەوڵەتی سەربازیەوە، روو لە دەرەوەی وڵات بكات و بەشێك لە سەركردەكانی پەكەكە كە عەبدوڵلا ئۆجەلانی سەرۆكیشیان یەكێك بوو لەو كەسانە، لە رێگەی رۆژئاوای كوردستانەوە، خۆیان لە لوبنان و سەركردایەتی پەكەكە لە دەشتی بیقاعی سوریا جێگیر بوو و دواتر لە سوریا و لوبنان چەندین بارەگا و ئەكادیمیا كرانەوە. عەبدوڵلا ئۆجەلان، لە سەرەتای هەشتاكاندا چەندین كادری گەورەی، وەك دوران كاڵكان و محەمەد قەرەسونگوری بۆ ناوچە سنوریەكانی نێوان باكور، باشور و رۆژهەڵاتی كوردستان نارد بە مەبەستی دەستپێكردنی شەڕی چەكداری لەدژی توركیا، بەهۆی ئەوەی ناوچەیەكی سەخت بوو و دەتوانرا شەڕی گەریلایی لەو ناوچەیە بەڕێوەببرێت و دروشمی پەكەكە وردە وردە بۆ ئازادی چوار پارچەی كوردستان گۆڕا. دواجار لە ١٥ی ئابی ١٩٨٤دا، بە فەرماندەیی مەحسوم قورقمەز (عەگید)، یەكەم گولە لە نزیك گوندی دهێی سەر بە ناوچەی شەمزینانی جۆلەمێرگی باكوری كوردستان لەدژی بارەگایەكی سوپای توركیا تەقینرا و شەڕ و پێدادان لە ماوەیەكی كەمدا، لە هەموو باكوری كوردستان بڵاوبووەوە. پەكەكە لەسەرەتادا هێزی گەریلای خۆی ناونابوو هێزی رزگاری كوردستان (هەرەكە) دواتر گۆڕدرا بۆ سوپای رزگاری گەلی كوردستان (ئارگەكە) و ئێستاش كراوەتە هێزی پاراستنی گەل (هەپەگە). مێژووی پەكەكە تاوەكو دەستگیركردنی عەبدوڵلا ئۆجەلان رابەری پارتەكە لە ساڵی ١٩٩٩دا، زۆر قۆناغی سەختی تێپەڕاند. بەڵام بە دەستگیركردنی ئۆجەلان كە لە ساڵی ١٩٩٨دا لە سوریا چووە دەرەوە و لە ١٥ی شوباتی ساڵی ١٩٩٩دا لە كینیا دەستگیركرا، گۆڕانكاری لە شێوەی خەبات و دروشم و پێكهاتەی پەكەكەدا دروست بوو، بەهۆی ئەو رێنمایی و هزر و ئایدۆلۆژیایەی كە عەبدوڵلا ئۆجالان لە زیندانی ئیمڕالیدا بڵاویكردەوە. پیلانگێڕی نێودەوڵەتی (١٩)ی شوباتی (١٩٩٩) لەدژی ئۆجالان لە سەرەتای ساڵی ١٩٩٨، پەیوەندیەكانی توركیا و سوریا ئاڵۆزبوون، هۆكاری سەرەكی تێكچوونی پەیوەندیەكان، پەكەكە و جێگیربوونی عەبدوڵلا ئۆجەلان بوو لەو وڵاتە. لەو ساڵەدا بە فەرمی ئۆجەلان ئاگادار كرایەوە كە پێویستە سوریا جێبهێڵێت. حكومەتی سوریا فشاری خستەسەر ئۆجالان و بڕیاری بەجێهێشتنی سوریایدا. ئۆجالان ڕویكردە یۆنان، بەڵام بەهۆی فراوانی پیلانگێریەكە و فشارەكانی یۆنان داوای مانەوەی ئۆجەلان لەو وڵاتە ڕەتكرایەوە. دواتر ئۆجەلان بۆ هەمان مەبەست چوە روسیا، لەوێ رێگەی مانەوەی پێنەدرا. دوای روسیا روی كردە رۆمای پایتەختی ئیتاڵیا، بەڵام لەوێ دوای مانەوەی بۆ ماوەیەك مافی مانەوەی پێنەدرا. ئۆجالان جارێكی دیكە ڕوی كردە روسیا، ڕێگەی مانەوەی پێنەدرایەوە و ئەمجارە روی لەهۆڵەندا كرد. لەهۆڵەندا رێگەی مانەوەی پێنەدراو راستەوخۆ گەرێنرایەوە بۆ یۆنان، دواتر ئۆجەلان روی لەوڵاتی كینیا كرد. ئۆجەلان، لەكینیا لەماڵی باڵیۆزی یۆنان مایەوە، بەڵام دواتر بەپیلانێكی نێودەوڵەتیی وڵاتانی ئەمریكا، یۆنان، توركیا، ئیسرائیل، كینیا و چەندین دەزگای تری سیخوڕیی وڵاتانی دیكەی ناتۆ، رەوانەی فڕۆكەخانەی نایروبی پایتەختی كینیا كرا و لە ١٥ی شوباتی ساڵی ١٩٩٩دا ئۆجەلان دەستگیركرا و بە فڕۆكەیەك گواسترایەوە بۆ توركیا. دوای دەستگیركردنیی، دادگای توركیا لە ٢٨ی نیسانی ساڵی ١٩٩٩، بە تۆمەتی "خیانەتكردن لە نیشتمان" سزای لە سێدارەدانی بۆ دەركرد. بەهۆی ئەوەی زلهێزەكان بە مەرج ئۆجەلانیان رادەستی توركیا كردبو، سزای لەسێدارەدان بۆ زیندانی هەتا هەتایی گۆڕدرا. ٢٤ ساڵە ئۆجالان لە زیندانی ئیمراڵی لە دەریای مەڕمەڕە لە زینداندایە دوای دەستگیركردنی عەبدوڵلا ئۆجەلان، پەكەكە لە سەرەتای ساڵی ٢٠٠٠ تاوەكو ساڵی ٢٠٠٤ تووشی لەتبوونێك بوو و چەندین سەركردە و گەریلا لە پارتەكە جیابوونەوە. بەڵام دوای ساڵی ٢٠٠٤ پەكەكە بە دەستپێشخەریەكانی عەبدوڵلا ئۆجەلان و سەركردایەتیەك كە نوێگەری لەسەر رێنماییەكانی ئۆجەلان توانی خۆی كۆبكاتەوە كە گۆڕانكاریەك بكات كە دامەزراندنی كۆما جڤاكێن كوردستان (كەجەكە) بوو. كەجەكە لە سەرەتادا ناوی (كۆما كۆمەڵێن كوردستان 'كەكەكە') بوو. لە ٢٠ی ئازاری ٢٠٠٥دا لەسەر پێشنیازی عەبدوڵلا ئۆجەلان دامەزرێنرا. لە كۆبونەوەی لیژنەی گشتی كۆنگرەی گەلدا كە لە ١٦ بۆ ٢٢ی ئایاری ٢٠٠٥دا ئەنجامدرا، ناوی كەكەكە بۆ كەجەكە گۆڕدرا. ئاگربەستەكان و دانوستانەكانی نێوان پەكەكە و دەوڵەتی توركیا پارتی كرێكارانی كوردستان پەكەكە تا ئێستا ٨ جار بە شێوەیەكی یەكلایەنە ئاگربەستی ڕاگەیاندووە. ئاگربەستی یەكەم: ١٤ی نیسانی ١٩٩٣ ئاگربەستی دووەم: ١٥ی كانونی یەكەمی ١٩٩٥ ئاگربەستی سێیەم: ١ی ئەیلولی ١٩٩٨ ئاگربەستی چوارەم: ٢ی ئابی ١٩٩٩ ئاگربەستی پێنجەم: ١٠ی تەموزی ٢٠٠٤ ئاگربەستی شەشەم: ١٩ی ئایاری ٢٠٠٩ ئاگربەستی حەوتەم: ٢١ی ئازاری ٢٠١٣ ئاگربەستی هەشتەم: ١٠ی تشرینی یەكەمی ٢٠١٥ یەكەم ئاگربەستی نێوان پەكەكە و توركیا بە گرنگترین ئاگربەستی لە مێژووی شەڕی چەكداری پەكەكەدا دادەنرێت. ئاگربەستەكە بە نێوەندگیری جەلال تاڵەبانی سكرتێری كۆچكردوووی، یەكێتی نیشتیمانی كوردستان راگەیەنرا. ئاگربەستی شەشەمیش كە لە ساڵی ٢٠٠٩دا ڕوویدا گرنگیەكی تایبەتی خۆی هەبوو، ئەویش ئەوەبوو، هەواڵگری توركیا ناسراو بە میت بە شێوەیەكی ڕاستەوخۆ لەگەڵ ئۆجەلان و بەرپرسانی قەندیل كۆبووە. لە ساڵی ٢٠١٢دا لەسەر ئاستی حكومەت ٢٢ كۆبوونەوە لەنێوان بەرپرسانی حكومەتی ئاكەپە و ئۆجەلاندا ئەنجامدران. لەنێوان ساڵەكانی ٢٠٠٩ بۆ ٢٠١٤ دا بە شێوەیەكی شاراوە ٩ كۆبوونەوە لەنێوان بەرپرسانی میت و بەرپرسانی پەكەكە لە ئۆسلۆ ئەنجامدران كە بە دانوستانەكانی ئۆسلۆ دەناسرێن. بەم شێوەیە پارتی كرێكارانی كوردستان ٤٤ ساڵە لە خەبات بەردەوامە و لە ئێستادا، سیستمی نەتەوەی دیموكراتی، مۆدێرنیتەی دیموكراتی، كۆنفیدڕالیزمی دیموكراتی لەسەر ئازادی، ژن، كۆمەڵگا و ژینگەپارێزی كە ئایدۆلۆژیای عەبدوڵلا ئۆجەلانە، پەیڕەو دەكات. بەگوێرەی ئامارە نافەرمیەكان، زیاتر لە ٦٠ هەزار كەس لەشەڕی نێوان پەكەكە و دەوڵەتی توركیادا كوژراون. زیاتر لە پێنج هەزار گوندی باكوری كوردستان لەلایەن دەوڵەتەوە سووتێنراون و زیاتر لە ١٧ هەزار هاوڵاتی كورد بێشەروشوێنكراون. عەبدوڵلا ئۆجەلان دەڵێت: كورد لە باكوری كوردستان نەمابوو، دوای شۆڕشی چیای ئاگری، دەوڵەتی توركیا رایگەیاندبوو، هەستی نەتەوەیی كورد لە ئاگری نێژراوە و چیمەنتۆی كراوە بەسەریدا، بەڵام پەكەكە كوردی لەژێر ئەو چیمەنتۆیە دەرهێنا و ژیانی بەبەركردەوە. بۆیەش دەتوانرێت بوترێت، پەكەكە ژیانەوەی و دووبارە لەدایكبوونەوەی كوردە.
هاوڵاتی بەڕێوبەرایەتی كەشناسی و بومەلەرزەزانی هەرێمی كوردستان بڵاویكردەوە كاریگەری ئەو شەپۆلە ڕووی لەناوچەكە كردبوو كۆتایی هاتووە، بەڵام بەپێی پێشبینییەكانی كەشناسی ئەمڕۆ ئاسمان نیمچە هەور دەبێت لەزۆربەی ناوچەكان و لەهەندێك ناوچەی شاخاویی ئەگەری تاوە باران هەیە. سەبارەت بە كەشوهەوای سبەینێ، كەشناسی هەرێم ئاماژەی بەوەكردووە ئاسمان نیمچە هەور دەبێت بەگشتی، هەندێك ناوچەی شاخاویی ئەگەری نمە بارانی كەمی دەبێت لەگەڵ دروستبوونی تەم. بەرزترین پلەكانی گەرمای پێشبینیكراو: هەولێر: 19 پلەی سیلیزی سلێمانی: 17 پلەی سیلیزی دهۆك : 17 پلەی سیلیزی كەركوك: 20 پلەی سیلیزی هەڵەبجە: 20 پلەی سیلیزی زاخۆ : 19 پلەی سیلیزی سۆران: 18 پلەی سیلیزی گەرمیان: 23 پلەی سیلیزی
هاوڵاتی ئاژانسی هەواڵی ئیرنا رایگەیاند، هەواڵی ئازادکردنی وریا غەفوری یاریزانی کوردی هەڵبژاردەی ئێران دوورە لە راستیەوە. پێشتر هەندێک سەرچاوە و میدیا، لەوانە پەیجی تویتەری ڕۆژنامەی شەڕق، دوای دوو رۆژ لە دەستبەسەرکردنی لەلایەن هێزە ئەمنییەکانەوە لە ئێوارەی رۆژی شەممەدا، ئازادکردنی وریا غەفوری راگەیاند. ئاژانسی هەواڵی فەرمی کۆماری ئیسلامیی ئێران (ئیرنا)، لەم بارەیەوە ئاشکرای کرد کە دوای بەدواداچوونەکانی پەیامنێرەکەیان دەرکەوتووە کە ئازادکردنی وریا عەفوری کاپتنی پێشووی تیمی ئیستقلالی تاران و یاریزانی کوردی هەلبژاردەی ئێران، دوورە لە راستیەوە. هەروەها بەشێک له بەکارهێنەرانی سۆشیال میدیاش هەواڵی ئازادکردنی عەفوریان رەت کردووەتەوە. وریا غەفوری سەردانی ماڵی فریشتە ئەحمەدی یەکێک لە قوربانیانی ناڕەزایەتییەکانی ئەم دواییەی ئێرانی کردبوو و بە بڵاوکردنەوەی چەند تویتێک، پشتیوانی لە خۆپیشاندەرانی ئێران کردبوو، بەو هۆیەوە رۆژی پێنجشەممە، ڕۆژێک پێش یاریی هەڵبژاردەی تۆپی پێی ئێران لەگەڵ وێڵز دەستبەسەر کرا. یەکێک لە تۆمەتەکان کە دراوەتە پاڵ ئەو یاریزانە "سووکایەتیکردنە بە هەڵبژاردەی نەتەوەیی ئێران". پارێزەرانی غەفوری تۆمەتێکی لەو شێوەیەیان بە نایاسایی وەسفکردووە. ڕاپۆرتەکان ئاماژە بەوە دەکەن کە پەرویز برومەند گۆڵپارێزی پێشووی یانەی ئیستقلال تارانیش لە کاتی ناڕەزایەتییەکاندا دەستبەسەر کراوە. پێشتریش، حسێن ماهینی، یاریزانی پێشووی یانەی پێرسپۆلیسی تاران، دەستبەسەر و دواتر ئازاد کرا.
.jpeg)
هاوڵاتی پێگەی سەرۆکایەتی هەرێمی کورستان راگەیندراوێکی بڵاوکردەوە و تێیدا هاتووە، ئەمڕۆ یەکشەممە نێچیرڤان بارزانی سەرۆکی هەرێمی کوردستان بە مەبەستی تەواوکردنی بەرنامەی دیدار و کۆبووەکانی هەفتەی رابردوو لەگەڵ سەرکردایەتی عێراق، سەردانی بەغدای پایتەخت دەکاتەوە. رۆژی سێشەممە، 22-11-2022، نێچیرڤان بارزانی، سەرۆکی هەرێمی کوردستان سەردانی بەغدای کرد و لهگهڵ سهركرده و بهرپرسانى عێراق دۆخى وڵات و پهيوهندى و كێشهكانى ههولێر ـ بهغدا و گفتوگۆ و ههوڵهكانى چارهسهركردنيانی تاوتوێ کرد. وەک لە راگەیێندراوەکەی سەرۆکایەتیی هەرێمی کوردستاندا هاتووە، بڕیارە ئەمڕۆ یەکشەممە سەرۆکی هەرێمی کوردستان بەرنامەی سەردانەکەی بۆ بەغدا تەواو بکات و "لهگهڵ ژمارهيهكى ديكه له سهركرده و بهرپرسانى باڵاى عێراق ديدار و كۆبوونهوه ئهنجام بدات." ئەمەش لە دوای ئەوەدێت، لە رۆژی سێشەممەی رابردوو نێچیرڤان بارزانی سەرۆکی هەرێمی کوردستان لەگەڵ عەبدولـلەتیف رەشید سەرۆک کۆماری عێراق و چەند بەرپرسێکی دیکەی عێراق کۆبووەوە و بەرنامەی رۆژیی دووەمی کۆبوونەوەکەی هەڵوەشاندەوە، و بە مەبەستی بەشداری کردن لە پرسەی قوربانیانی تەقینەوەکەی پارێزگای دهۆک گەڕایەوە هەرێمی کوردستان. بڕیارە نێچیرڤان بارزانی لە سەردانەکەی ئەمڕۆیدا بۆ بەغدا، لەگەڵ هەر یەک لە موسەننا سامەڕایی، سەرۆکی هاوپەیمانیی عەزم، قاسم ئەلئەعرەجی، راوێژکاری ئاسایشی نەتەوەیی عێراق، عەممار حەکیم، سەرۆکی رەوتی حیکمە، عادل عەبدولمەهدی، سەرۆکوەزیرانی پیشووتری عێراق، ئەبو کەڕاڕ، سەرۆکی مەکتەبی سیاسیی نەهجی وەتەنی و رەوتی سەدر کۆببێتەوە.
هاوڵاتی هێرشەکانی تورکیا بۆ سەر خاکی رۆژئاوای کوردستان بەردەوامە و فڕۆکە جەنگیەکانی ئەو وڵاتە دوو ناوچەی کانتۆنی شەهبای نێوان کۆبانێ و عەفرینیان بۆردومان کرد. میدیاکانی تورکیا رایانگەیاند، سوپای تورکیا هەردوو ناوچەی تەل رەفعەت و مینخی سەر بە کانتۆنی شەهبایان بۆردومان کردووە. دەشڵێن، فڕۆکە جەنگیەکان، بارەگاکانی هێزەکانی سوریای دیموکراتیان کردووتەوە ئامانج. تاوەکو ئێستا سوپای تورکیا و هەسەدە هیچ راگەیەندراوێکیان لەبارەی هێرشەکەوە بڵاونەکردووەتەوە. هەشت رۆژە سوپای تورکیا لە رووی ئاسمانی و لە رێگەی تۆپخانەکانیەوە لە بارەگاکانی سەر سنورەوە، خاکی رۆژئاوای کوردستان بۆردومان و تۆپباران دەکات. دوێنێ ٢٦ی تشرینی دووەم، مەزلۆم کۆبانێ فەرماندەی گشتی هەسەدە، ئاماژەی بە ئاماری هێرشەکانی تورکیا کردبوو و رایگەیاندبوو، لە هێرشەکانی ئەم دواییانەی دەوڵەتی تورکیادا، ١٤ هاوڵاتی مەدەنی و ١٦ شەڕڤانیان گیانیان لەدەستداوە. هەروەها ٤٥ ناوەندی ژێرخانی باکور و رۆژهەڵاتی سوریا زیانیان بەرکەوتووە. هەرچەندە، بەگوێرەی قسەی مەزلۆم عەبدی، ئەمریکا، لە رێگەی مەکگۆرکەوە پێی راگەیاندووە کە ئەمریکا بۆ راگرتنی هێرشەکانی تورکیا، لەسەرخەتە، بەڵام هێرشەکان بەردەوامە و بەرپرسانی تورکیا بە بەردەوامی باسی ئەنجامدانی ئۆپراسیۆنی زەمینیش دەکەن.
عەمار عەزیز ئەمڕۆ 26ی تشرینی دووەم کۆمەڵێک لەمامۆستایانی وانەبێژ بەمەبەستی دامەزراندیان لەگەڵ وەزیری پەروەردەو و سەرۆکی ئەنجۆمەنی ڕاژە کۆبوونەوە. عەلی رەئوف ، نوێنەری مامۆستایانی وانەبێژان لە هەرێمی کوردسان بە هاوڵاتی ی وت" ئەنجامی کۆبوونەوەی نوێنەرانی دەستەی مامۆستایانی وانەبێژ لەگەڵ وەزارەتی پەروەردە و ئەنجومەنی ڕاژە ، بەم شێوەیە بوو،یەکەم کۆبوونەوەمان لەگەڵ وەزارەتی پەروەردە د. ئالان حمە سعید وەزیری پەروەردە زۆر بە ڕوونی وتی ، پڕۆژەمان پێشکەش بە ئەنجومەنی وەزیران کردووە ، کە لە دوو خاڵ پێکهاتووە . خاڵی یەکەم : دامەزراندنی سەرجەم وانەبێژان بە گرێبەست بەم پارە مقطوعەیە خاڵی دووەم : ساڵانە دامەزراندنی مامۆستایانی وانەبێژ بە وەجبە وەجبە بێت ، هەموو ساڵێک وانەبێژان دابمەزرێت" عەلی رەئووف ووتیشی" سەبارەت بە کاتی دامەزراندن وەزیری پەروەردە وتی هیچ کاتێکی دیاریکراو نیە بۆ دامەزراندن، لەکاتی دامەزراندنیش بە وەجبە وەجبە ڕەچاوی ساڵی خزمەتی وانەبێژی دەکرێت وەزیری پەروەردە وتی ، تا ئێستا ڕوون نیە کەی پڕۆژەکە دەکەوێتە بواری جێبەجێ کردن ،حکومەت توانای نیە هەموو وانەبێژان بەیەکجار دامەزرێنێت بەهەمیشەیی یان بە گرێبەست". نوێنەری مامۆستایانی وانەبێژان ووتیشی کۆبوونەوەمان لەگەڵ ئەنجومەنی ڕاژەسیراج بارزانی سەرۆکی ئەنجومەنی ڕاژە ڕایانگەیاند گرنگی بەساڵانی خزمەتی وانەبێژی دەدەن ،لەگەڵ وەزیری پەروەردە و سەرجەم وەزارەتەکان لە پەیوەندیداین ، ئەنجومەنی ڕاژە پێیڕاگەیاندین کە حکومەتی هەرێمی کوردستان مادەی 178 ی دەرچوواندووە بۆ پەسەندکردنی نەخشەڕێگای دامەزراندن و پەسەند کردنی دید و ڕای ئەنجومەنی ڕاژە بۆ پڕکردنەوەی پلەی وەزیفی ، ئەنجومەنی ڕاژە وتیشی ، پێش کۆتایی ئەم ساڵ پڕۆژەی خۆمان پێشکەش بە ئەنجومەنی وەزیران دەکەین ،هەروەها پێوەر دادەنرێت بۆ دامەزراندن وەک ساڵی خزمەتی وانەبێژی و خاڵبەندی"
هاوڵاتی گۆڤاری "میدل ئیست ئای" ڕاپۆرتێکی لەسەر دانوستانەکانی نێوان ڕووسیا و تورکیا سەبارەت بە ئۆپەراسیۆنی سەربازیی سنووردار لەدژی کوردەکانی سووریا لە باکووری ئەو وڵاتە بڵاو کردەوە. تورکیا کە لە هەفتەی ڕابردووەوە ئۆپەراسیۆنی ئاسمانیی دژ بە کوردەکانی سووریا زیاتر کردووە، هەوڵ بۆ دەست پێکردنی ئۆپەراسیۆنی زەمینی دەدات بە مەبەستی داگیر کردنی بەشێکی دیکەی ناوچەکانی ژێر دەسەڵاتی ئیدارەی خۆسەری کورد لە باکوور و باکووری ڕۆژهەڵاتی سووریا. گۆڤاری "میدل ئیست ئای" لە زاری چەند سەرچاوەیەکی تورکیاوە باس لە هەوڵەکانی تورکیا دەکات بۆ ڕازی کردنی ڕووسیا بۆ ئەنجامدانی ئۆپەراسیۆنی زەمینی دژی کوردەکان. ئەمریکا و ڕووسیا دژی ئۆپەراسیۆنی سەربازیی بەربڵاوی تورکیان لەدژی کورد. بە گوێرەی ڕاپۆرتی ئەو گۆڤارە، تورکیا لە ئێستادا بە مەبەستی ئەنجامدانی ئۆپەراسیۆنی سەربازیی سنووردار لە ڕۆژئاوای ڕووباری فورات لەگەڵ ڕووسیا لە دانووستاندایە. هەر بەگوێرەی ڕاپۆرتەکەی میل ئیست ئای؛ تورکیا بەنیازە تەلڕەفعەت لەژێر کۆنترۆڵی کوردەکانی سووریا دەربێنێت، چوونکە دەسەڵاتدارانی تورکیا ئیدیعای ئەوەیان کردووە کە کوردەکان لەم شارەوە ١٠٠ ئۆپەراسیۆنیان بۆسەر ئەو ناوچانە ئەنجامداوە کە لەژێر کۆنترۆڵی تورکیا سەربزیوانی سەر بەو وڵاتەدان.
مەزلۆم کۆبانێ: ئەمریکا لە رێگەی مەکگۆرکەوە پێی راگەیاندم کە هەوڵی راوەستاندنی هێرشەکانی تورکیا دەدەن
هاوڵاتی مەزلۆم کۆبانێ فەرماندەی گشتی هێزەکانی سوریای دیموکراتی (هەسەدە) رایگەیاند، هەرچەندە ئەمریکا هەوڵ دەدات هێرشەکان بوەستێنێت، بەڵام تورکیا خۆی ئامادە دەکات بۆ دەستپێکردنی هێرش بۆ سەر کۆبانی، منبج و تەل رەفعەت. مەزلۆم کۆبانێ، لە کۆنگرەیەکی ڕۆژنامەوانیدا کە لە ڕێگەی ئەپی زوومەوە کە نۆرس پرێس ڕێکی خستبوو، ئەوەی خستەڕوو، روسیا و ئەمریکا دژی هێرشی تورکیان، بەڵام هەڵوێستە نێودەوڵەتییەکان پێویستە بەهێزتر بن، چونکە تورکیا بەنیازە هێرشەکە دەستپێبکات. کۆبانێ ئاشکرای کرد، لە هێرشەکانی ئەم دواییانەی دەوڵەتی تورکیادا، ١٤ هاوڵاتی مەدەنی و ١٦ شەڕڤانی گیانیان لەدەستداوە. هەروەها ٤٥ ناوەندی ژێرخانی باکور و رۆژهەڵاتی سوریا زیانیان بەرکەوتووە. فەرماندەی هەسەدە جەختی لەوە کردەوە، ئەمریکا بە فەرمی لە ڕێگەی برێت مەکگۆرکەوە ئاگاداری کردمەوە کە لەسەرخەتن و ئەمریکا پەیوەندی بە تورکیاوە دەکات بۆ ڕاگرتنی هێرشەکان و داوای کرد، حکومەتی ئەمریکا، تورکیا سزا بدات، بەهۆی ئەوەی رێککەوتنی ئاگربەستی پێشێل کردووە. دوابەدوای لەشکرکێشیەکانی تورکیا لە تشرینی یەکەمی ٢٠١٩، تورکیا دوو ڕێککەوتننامەی ئاگربەستی واژۆکرد، یەکێکیان لەگەڵ روسیا و ئەوی دیکەیان لەگەڵ ئەمریکا. بەگوێرەی رێککەوتنەکە، هێزەکانی هەسەدە ٣٢ کیلۆمەتر لە سنورەکانی تورکیا دوور کەوتنەوە. کۆبانێ جارێکی دیکە رەتیکردەوە کە هەسەدە و رۆژئاوای کوردستان دەستیان لە هێرشەکەی ئەستەنبوڵدا هەبێت کە ١٣ی تشرینی دووەم، لە شەقامی ئیستقلالی ناوچەی تەقسیمی ئەستەنبوڵ روویدا و لە ئەنجامدا شەش کەس کوژران و ٨١ کەس بریندار بوون. مەزلۆم کۆبانێ فەرماندەی گشتی هێزەکانی سوریای دیموکراتی (هەسەدە) لە بەردەوامی قسەکانیدا، ئاماژەی بەوەکرد، سوریا بەشێکە لە کۆمکاری عەرەبی، میسر و وڵاتانی دیکەی عەرەبی دەبێت هەڵوێستی بەهێزیان هەبێت و دەڵێت، "هێزەکانی هەسەدە و خەڵکی کۆبانی ئامادەن رووبەرووی هەر جۆرە هێرشێکی تورکیا ببنەوە و ئەم شەڕە جیاواز دەبێت لە شەڕەکانی پێشوو." کۆبانێ هوشداری ئەوەیدا کە لە ئەگەری هێرشی تورکیادا، بە دریژایی سنوری سوریا و تورکیا، شەڕ بڵاودەبێتەوە و حکومەتی سوریاش دەبێت، هەماهەنگی بکات و هەسەدە ئامادەیە لەگەڵ هێزەکانی سوریا لەدژی هێرشەکانی تورکیا بەرەنگاری بکات. لەگەڵ ئەوەی چەندین جار، بەرپرسانی رۆژئاوای کوردستان و خۆبەڕێوەبەری باکور و رۆژهەڵاتی سوریا، رایانگەیاندووە، ئەوان بە هیچ شێوەیەک پەیوەندیان بە تەقینەوەکەی ئەستەنبوڵ نییە، بەڵام تورکیا سوورە لەسەر دەست پێکردنی ئۆپراسیۆنی زەمینی و رەجەب تەیب ئەردۆغان سەرۆککۆماری تورکیا، رایگەیاندووە، رۆژێک لە ناکاودا دەست بە ئۆپراسیۆنەکە دەکەن.
هاوڵاتی بریكاری وهزیری تهندروستی ههرێمی كوردستان رایگهیاند، دهرگای دامهزراندنیان بهڕوی 500 كارمهنددا كردوهتهوه، كه له سهردهمی كۆرۆناوه ئهزمونیان پهیداكردوه و بهردهوامیش دهبن بۆ ئهوهی دهرچوان دابمهزرێنن. ئهمڕۆ شهممه د. رههێڵ فهرهیدون، بریكاری وهزیری تهندروستی ههرێمی كوردستان له كۆنگرهیهكی رۆژنامهوانیدا له سلێمانی رایگهیاند، بهههوڵی تهواو توانیویانه بڕی پارهی سێكتهری تهندروستی كه مانگانه كۆی دهكهنهوه له چهند مانگی رابردودا بگهیهننه حهوت ملیار دینار،و دهرگای دامهزراندنیان بهڕوی ئهو 500 كارمهندهدا كردوهتهوه، كه له سهردهمی كۆرۆناوه ئهزمونیان پهیداكردوه و بهردهوامیش دهبن بۆ ئهوهی دهرچوان دابمهزرێنن. لهسهر پرسی دهرچوانی زانكۆكان كه لهكاتی كۆرۆنادا وهك تیمی چڕ دامهزران، د. رههێڵ فهرهیدون وتی، "ئێمه لهسهر ئهم پرسه لهگهڵ نوێنهرهكانیان كۆبوینهتهوه و لهسهر ئهو پرسهش بهڕێز د. سامان، وهزیری تهندروستی لێدوانیداوه، ئێمه لهسهر پرسی ئهو دهرچوانه پێشتر لهكاتی كۆرۆنادا وهك تیمی بهرهنگاربونهوهی خێرا و چڕ دامهزران، بهتایبهت له یاریدهدهری سڕكردن و پهرستاری زانكۆیی، ئێستاش له چهند بهشێكی نهخۆشخانهی شار و دامهزراوهی دیكه كاردهكهن، بهڵێنی دامهزراندنیان بۆدراوه و له ههفتهی داهاتوتردا رێكارهكانیان بهتهواوهتی كۆتایی پێدێت". ئهوهشی خستهڕو، "ئێمه كارمان لهسهر دامهزراندنی ئهو دهرچوانه كردوه كه پێشتر لهلایهن حكومهتهوه له سهردهمی كۆرۆنادا گرێبهستهكانیان شهش مانگ جارێك بۆ تازه دهكرایهوه، سهرهڕای ئهوهی ئێستا مانیان گرتوه و دهوامناكهن، بهڵام لهكاتی ئهو روداوه نهخوازراوهی سلێمانیدا بهشێكیان گهڕانهوه سهركارهكانیان بۆ ئهوهی كورتهێنان له پێشكهشكردنی خزمهتگوزاری تهواو لهسهر هاوڵاتیان و ههم نهخۆشخانهكانیشمان نهبێت". رونیشیكردهوه، "لهلایهكی دیكهشهوه شوێنی دیكهمان ههیه كه پێویستی به كارمهند ههیه وهك نهخۆشخانهی ئهڵمانی كه داوای دامهزراندنی 100 كارمهندمان بۆ كردون و شوێنی دیكهشمان ههیه كه پێویستیان به كارمهندی تهندروستی ههیه بۆ چاودێری چڕ، بهڵام له ئێستدا دهرگای دامهزراندن بۆ ئهو 500 كهسه كردوه كه ماوهی دوساڵه بهبهردهوامی كارمان لهگهڵدا دهكهن لهسهردهمی كۆرۆناوه ئهزمونی تهواویان ههیه لهو بارهیهوه پاشان دامهزراندن بۆ دهرچوانی دیكهش دهكرێتهوه". لهبارهی بهرزبونهوهی ژمارهی توشبوانی شێرپهنجهش دهڵێت، "بههۆی نهبونی پاره و بودجهوه ژمارهكه بهرزبوهتهوه و لهسهر پێدانی قهرزیش به توشبوانی شێرپهنجه هیچ نوسراوێكی فهرمیمان بهدهست نهگهیشتوه".
هاوڵاتی بەڕێوەبەرایەتیی ئاوی کۆیە رایگەیاند، بەهۆی لێڵبوون و قوڕاوبوونی ئاوی زێی بچووکەوە دابەشکردنی ئاو بۆ شاری کۆیە وەستێندراوە. قایمقامی قەزاکە دەڵێت، لە هەوڵدان و ئێوارەی ئەمڕۆ کێشەکە چارەسەر دەکەن. رۆژی شەممە، 26-11-2022، تاریق حەیدەری، قایمقامی کۆیە رایگەیاند، دابەشکردنی ئاوی ماڵان بەهۆی بارانبارین و زۆربوونی ئاوی زێی بچووکەوە راگیراوە. قایمقامی کۆیە گوتیشی: "کە ئاوی رووبارەکان زیاد دەکەن، لێڵبوون روودەدات. تیمەکان لە هەوڵدان بۆئەوەی تاوەکو ئێوارەی ئەمڕۆ کێشەکە چارەسەر بکەن". هاوکات دوێنێ لە راگەیێندراوێکدا بەڕێوەبەرایەتیی ئاوی کۆیە رایگەیاند: "پڕۆژەی ئاوی تەقتەق- کۆیە و پرۆژەی ئاوی بۆگد - کۆیە وەستێندراوە، ئەوەش بەهۆی ئەو بارانبارینە بەخوڕەی چەند شوێنێکی گرتووەتەوە و بووەهۆی لێڵبوونی ئاوی زێی بچووک، کە سەرچاوەی دابینکردنی ئاوی پاکە بۆ قەزای کۆیە و بەشێک لە شارۆچکە و گوندەکانی دەوروبەری". ئاماژەی بەوەشداوە، بۆیە بە ناچاری هەردوو پرۆژەی دابین کردنی ئاوی پاک بۆ شاری کۆیە رابگیرێن بەهۆی ئەوەی رێژەی لێڵێ ئاو(NTU) لە سەرووی ١٠ هەزارەوەیە کە ئەم رێژەیەش زۆرە و فلتەرەکانی پاڵاوتی ئاو ناتوانن کاری خۆیان ئەنجام بدەم وە ئاوەکە شیاونیە بۆ خواردنەوە. دەشڵێت، "داواکارین لە هاولاتیانی شاری کۆیە بەوریاییەوە ئاو بەکار بهێنن تاوەکو ئەو کاتەی ئاوی زێی بچووک روون دەبێتەوە پڕۆژەکان دەکەونەوە کار". جێگەی باسە هەردوو پڕۆژەی ئاوی بۆگد – کۆیە و تەق تەق ئاو بۆ نزیکەی ۱۰۰ هەزار هاوڵاتی کۆیە دابین دەکەن.
هاوڵاتی بەپێی پێشبینییەکانی کەشناسی، ئەو شەپۆلە بارانبارینەی ناوچەکانی هەرێمی کوردستانی گرتووەتەوە، ئەمڕۆ کاریگەرییەکانی بەردەوام دەبێت و لە هەندێک کاتدا بارانی بەلێزمە دەبارێت بەرێوەبەرایەتی کەشناسی و بومەلەرزەزانی هەرێم راگەیندراوێکی بڵاوکردەوە و تێیدا هاتووە، ئەمڕۆ شەممە ئاسمان لە ناوچەکانی هەرێم هەور دەبێت و هەندێک کات بە پچڕ پچڕی باران دەبارێت و لە ناوچە شاخاوییەکان لێزمە باران دەبارێت و پلەکانی گەرما بەراورد بە رۆژانی رابردوو یەک بۆ سێ پلە بەرزدەبنەوە. ئاماژەی بەوەشدا، سبەی یەکشممە ئاسمانی ناوچەکانی هەرێم نیمچە هەوردەبێت و لە بەرەبەیاندا ئەگەری دروستبوونی تەم لە ناوچە شاخاوییەکان هەیە و پلەکانی گەرما هاوشێوەی رۆژی شەممە دەبێت. بەپێی بەشی پێشبینی لە بەرێوەبەرەیەتی کەشناسی هەرێم بەرزترین پلەکانی گەرمای ئەمڕۆ لە ناوچەکانی هەرێم بەم ریژەیە دەبێت: هەولێر ١٨ سلێمانی ١٦ دهۆک ١٧ کەرکوک ٢٠ هەڵەبجە ١٧ زاخۆ ١٧ سۆران ١٢ گەرمیان ٢٣
هاوڵاتی تورکیا رایگەیاند لە شەڕوپێکدادانێکی سوپا لەگەڵ گەریلاکانی پەکەکە سێ سەربازی سوپاکەی لە هەرێمی کوردستان کوژراوە و چوار سەربازی دیکەشی برینداربو. وەزارەتی بەرگریی تورکیا لە راگەیەنراوێکدا بڵاوی کردەوە؛ لە چوارچێوە ئۆپەراسیۆنی چنگ،قوفڵدا پێکدادان لە نێوان سەربازەکانی سوپای وڵاتەکەی و گەریلاکانی پارتی کرێکارانی کوردستان پەکەکە رویداوە و بەو هۆیە سێ سەرباز کوژراون و چوار سەبازیش برینداربون. ئۆپەراسیۆنی چنگ قوفڵ لە 17ی مانگی نیسانی ئەمساڵ لە ناوچەکانی زاپ، ئاڤاشین و مەتینا لە خاکی هەرێمی کوردستان دژی گەریلاکانی پەکەکە دەستی پێکرد و تا ئێستاش بەردەوامە. بە پێی ئامارە فەرمییەکانی وەزارەتی بەرگریی تورکیا تا ئێستا تەنها 50 سەربازیی سوپای وڵاتەکە کوژراون و لە بەرامبەردا پەکەکە رایگەیاندوە زیاتر لە دو هەزار سەربازی تورکیا لەو ئۆپەراسیۆنەدا کوژراون.
ئیمان زەندی كەمی و گرانی نەوت و هاوكارینەكردنی خەڵك لەپێنجوێن خەڵكی قەزاكەی نیگەران كردووە، ناوچەكە ساردەو خەڵك داوای نەوت دەكەن، قوتابخانەكانیان سیستمی گەرمكەرەوەیان نیەو منداڵ هەیە بەهۆی سەرماوە لەقوتابخانە تووشی رۆماتیزم بووە، ئەوان هەفتەی رابردوو خۆپیشاندانیان كرد، بەڵام وەڵام نەدرانەوە، مەرزێكی گەورە وەكو باشماخ دەكەوێتە سنوری قەزاكە بەڵام هیچ داهاتێكی مەرزەكە بۆ پێنجوێن خەرج ناكرێت، پێنجوێن گرفتی زۆرە، هاووڵاتیەك دەڵێت: «كارمەندی بەشی تیشكمان نیە كاتێك ئەشیعەكە دەردەچێت پشكنەرەكە مۆبایلەكامان لێوەردەگرێت وێنەی پشكنینەكە دەگرێت و دەڵێت؛ بیبەرەوە بۆ پزیشك». كاروان عەتیە چالاكی مەدەنی لەپێنجوێن، كەیەكێكە لەئەندامانی دەستەی ناڕازی لەوەرگرتنی نەوت بەنرخی ١٠٣ هەزارو ٥٠٠ دینار، بەهاوڵاتی وت: «ناڕەزایەتیەكە رۆژی ١٩ی تشرینی یەكەم بوو كەویستمان یاداشتێك پێشكەش بەقایمقامیەت بكەین، لەكاتێكدا پێرار نرخی نەوت ٣٠ هەزار بوو پار كرا بە ٥٥ هەزار بۆ ئەمساڵیش كردیان بەدوو هێندە، بەوهۆیەوە خۆپیشاندانی ناڕەزایمان دژی ئەو بڕیارە ئەنجامدا، كەبەداخەوە بێئەنجام بوو»، «بەڵام قایمقام پێی وتین؛ لەگەڵ سەرەوە قسە دەكەم كە لەمساڵدا دوو بەرمیل دابەشبكەن، بەڵام ئێمە پێمان وایە حكومەت كاری واناكات، هەر لەبەر ئەمەیە هاووڵاتیان كۆتاییان هێناوە بەخۆپیشاندان، بەڵام حكومەت دوو بەرمیل نەنێرێت سەرلەنوێ خۆپیشاندان دەكەینەوە، بەناچاری ئەم هەفتەیە نەوت بەو نرخە وەردەگرین» كاروان وا دەڵێ. لەبەرامبەردا زانا رەحمان قایمقامی پێنجوێن بەهاوڵاتی راگەیاند: «بابەتی سووتەمەنی لای ئێمە دوو سەرەیە، سووتەمەنی و دارستانەكانن، ساڵانە بەهەزاران درەخت دەبڕرێنەوە، بۆ ئەمساڵ ئەو نەوتەشی دابەشدەكرێت بەرمیلێكی تەواو نیەو ٢٠٠ لیترە، هاووڵاتی چاوەڕوانی بەرمیلی ٣٠ هەزاری بەغداد بوو دواتر دەركەوت بە ١٥٠ هەزارە، گەر نرخەكەش كەمنەكرێتەوە ناچارین وەریبگرین، چونكە لەسەرەوە دەڵێن ئەم نەوتە بە ٢٨٤ هەزار كڕدراوەو بە پاڵپشتیكراوی حكومەت نرخەكە دابەزیوە، بۆ ساڵەكە هەر ماڵێك سێ بۆ چوار بەرمیلی دەوێت ئەویش بەهاوكاری كارەباكەمان كە ٢٤ كاتژمێرییە». قایمقام دەڵێت: «كێشەی پێنجوێن تەنها سووتەمەنی نیە، زەویە كوشتوكاڵییەكانمان بەبۆمب چێنراون و رووبەرێكی زۆری پاكنەكراوەتەوە بەهۆی سەختی ناوچەكە، پێنجوێن دواكەوتووە لەئاوەدانكردنەوە، گرفتەكانیش كەرتی پەروەردە، تەندروستی، كارەبا، ئاوەڕۆ، رێگاوبان، داهاتی دەروازەو كشتوكاڵە لەگەڵ گەشتیاری»، وتیشی: «گەورەترین گرفتی پێنجوێن قوتابخانەیە، ١٠ هەزار خوێندكارمان هەیە لەگەڵ یەك هەزار مامۆستا، قوتابخانەو مامۆستا بەپێی پێویست نیە، بەشێك لەئاوەدانكردنەوەی پێنجوێن بەهۆی بودجەی پەرەپێدانی پارێزگاكانەوە بوو كەدوو ملیار دینار بوو لەدوای ٢٠١٤ یەك سەنت لەو بودجەیەمان وەرنەگرتووە، بەم بڕەش یەك قوتابخانەی پێ دروستناكرێت»، ئاماژەی بۆ ئەوەشكرد: «هەموو كێشەكانی پێنجوێن پەیوەندیدارن بەیەكەوە كەقوتابخانەو رێگاوبان باش نەبوو تەندروستیش باش نابێت، هەشت ساڵە نەمانتوانیوە یەك كارمەند بۆ كەرتی تەندروستی و پەروەردە دابمەزرێنین. سیستەمی گەرمكەرەوەش لەقوتابخانەكاندا بەپێی پێویست نیە، منداڵ هەیە تووشی رۆماتیزم بووەو تەندروستیەكەشی لەسەر داناوە، بەداخەوە لەسەر ئاستی وەزارەت نەمبینیوە كەسێك بێت هەڵسەنگاندن بۆ كێشەكانی قەزاو ناحیەكەمان بكات». د.خالید عەبدوڵا، بەڕێوەبەری پێشووی تەندروستی پێنجوێن بۆ هاوڵاتی وتی: «نەخۆشخانەی گشتی پێنجوێن هەر لەسەرەتاوە تایتڵەكەی هەڵەیە، چەندین ساڵ هەوڵمانداوە ناوەكەی بگۆڕین بۆ دەزگا یان بەڕێوەبەرایەتی تەندروستی پێنجوێن بەڵام فەرمانگەی تەندروستی سلێمانی هاوكار نەبووە، سێ مەڵبەندی تەندروستی هەیە گەرمك و ناڵپارێزو باشماخ كە ٢٤ كاتژمێرین لەگەڵ نەخۆشخانەیەكی گشتی ٥٠ قەرەوێڵەیی و ١٤ بنكەی تەندروستی، چەند بنكەیەك داخراون لەگەڵ نەخۆشخانەی كۆرۆنا»، وتیشی: «بەشی بووژانەوەی دڵ و شۆردنی گورچیلە لەگەڵ چاودێری وردو بەشی منداڵبوون كەموكوڕی تێدایە هۆكارەكەشی كەمی كارمەندو پزیشكە لەگەڵ ئەوەی دامەزراندن نیە ناوچەیەكی دوورە دەستە، پێدەچێت تەندروستی سلێمانیش فشاری زۆر نەكات بۆ ناردنی پزیشك بۆ دەرەوە، هەرچی ئامێرەكانیشە باشە، بەڵام ئامێری ناكوزری و سیتی سكان (تەنوری)مان نیە، هۆڵەكانی نەشتەرگەریش تاڕادەیەك باشە بۆ حاڵەتی كتوپڕ، بەڵام گرفتی كەمی جل هەیەو هەفتانەش نەشتەرگەری پێویست دەكرێت»، دەڵێت: «سێ بینای سەرەكیمان هەیە، بەڵام بینا گشتیەكە وێرانەو كێشەی گەرمكەرەوەی هەیە، ئەوە نزیكەی حەوت ساڵە نووسراومان كردووە بۆ نۆژەنكردنەوە، بینایەكی خێرخوازیمان بۆ كراوەتەوەو لۆدی كەمكردووەتەوەو زۆربەی پزیشكەكان لەوێ نەخۆش دەبینن، هەروەها هیچ پڕۆژەیەكی نوێ بۆ بینا لەئاردا نیەو هیچ بڕیارێكیش نیە، بەلایەنی كەمەوە ٥٠ بۆ ٦٠ كارمەندی گرێبەستمان هەیە، بەشێكی زۆر لەكارەكان بەخۆبەخش پڕكراوەتەوە كەژمارەیان ٢٥ بۆ ٣٠ خۆبەخشە. محەمەد جەلیل، بەڕێوەبەری رێگاوبانی سلێمانی بەهاوڵاتی وت: «دوو ساڵە ئەركی رێگاوبانی ئەو قەزایەمان گرتووەتە دەست، دەرخستەمان بۆ كردووە كێشەكە ئەوەیە رێگای لادێكان زۆرن، بۆ گوندەكان هیچ پارەیەك تەرخاننەكراوە، یەك كیلۆمەتر ١٣٠ بۆ ١٥٠ ملیۆن دیناری تێدەچێت كەبریتیە لەچینێك تێكەڵەو قیر بەپانتایی شەش مەتر، پڕۆژەی دووسایدكردنی نێوان باشماخ بۆ پێنجوێن یازدە ملیار دیناری دەوێت بۆ تەواوكردنی، داوای ئەو كوژمەمان كردبوو، بەڵام رەزامەندی لەسەر سێ ملیار هاتووەتەوە، ئەو بڕەش وەكو پێویست خەرجناكرێت بۆ بەڵێندەر چونكە نەختینە نیە لەبانكەكان، نزیكەی ٧٥٪ تەواو بووەو چینی سێیەمی قیری ماوەو كۆمپانیای (ئێم ئای تی سی) میلادی ئێرانی جێبەجێی دەكات، هەر سایدێكی هەشت مەترو ٢٨ سم پانەو ١٠ كیلۆمەترە»، دەشڵێت: «هیچ پڕۆژەیەكی رێگاوبان بۆ دەروازەی سەیرانبەن و گەرمك دەرنەچووە لەكاتێكدا پێویستیەتی، بەڵام زیاتر كوژمە بۆ پڕۆژە بەردەوامەكان خەرج دەكرێت، پڕۆژە نوێكان هیچی بۆ تەرخاننەكراوە. هاوكات لەبەرامبەردا زانا رەحمان وتی: «تەواونەكردنی دووسایدكردنی باشماخ بۆ پێنجوێن و راوەستانی بووە بەسەرئێشەیەكی گەورە، بۆ ئێمە پردێكی یەكتربڕی ٥٠٠ بۆ ٦٠٠ مەتری تێدایە كەپێنجوێن گەرمك بەیەكەوە دەبەستنەوە، ساڵ و نیوەكە نەتوانراوە قیربكرێت كەئاستەنگی زۆری بۆ هاتوچۆو باركردنی كشتوكاڵ دروستكردوە، رێگای پێنجوێن بۆ سلێمانیش كە یەك سایدەو بارهەڵگرەكانی لەسەرە نەكراوە بەدووساید. هاوكات سامان كەریم، بەڕێوەبەری كشتوكاڵی پێنجوێن باس لەگرفتەكانی كەرتی كشتوكاڵی قەزاكە بۆ هاوڵاتی دەكات و دەڵێت: «لەبەرئەوەی كشتوكاڵ تایبەتە بەخودی جوتیارەوە خۆیان پێی هەڵدەستن و حكومەت پڕۆژەی كشتوكاڵی نییە، بەمەش هیچ كاریگەری لەسەر داهاتی پێنجوێن نییە، بەرهەمە كشتوكاڵییەكان زیاتر بەروبوومی هاوینەن لەسنورەكەمان، ئەوانیش وەكو (شووتی، تەماتە، كاڵەك، خەیار، پەتاتە، بیبەرو كولەكە)یە، هەندێك بەرهەمی دی دەكرێت بەڕێژەی كەم وەكو (پیازو لۆبیاو نۆك و نیسك)، تائێستا بەرهەمی قەزاكەمان تەنها هەناردەی ناوچەكانی خوارووی عێراق كردووە، ئەویش لەڕێگەی هاووڵاتیانی عەرەبەوەیە. لەبارەی ساغنەكردنەوەی بەرهەمەكانیان وتی: «بەهۆی رێكنەخستنی رۆژژمێری بەرهەمەكانەوەیە لەنێوان هەرێم و بەغداد، ئەمە وایكردووە لەكاتی پێگەشتنی بەرهەمی ناوچەكانی عێراق لەسنوری هەرێم مەرز كراوەبێت و بەپێچەوانەشەوە، بەمە كاریگەری لەسەر ساغنەبوونەوەی بەرهەمی جوتیاران هەبووە یاخود فرۆشتنی بەنرخێكی كەمتر، باج وەرناگیرێت بەڵام ساڵانە وەك بەڕێوەبەرایەتیمان بەهاوكاری قایمقام پشتگیری جوتیاران دەكرێن هەتاوەكو رێگری لەبەرهەمەكەیان نەكرێت و بیسەلمێنن كەناوخۆییە، بەڵام لەبازگەكانی كەركوك و خانەقین 10 بۆ 20 هەزار وەرگیراوە لەخاوەن بارەكان». هەروەها كاروان عەتیە چالاكوانی مەدەنی لەبارەی گرفتەكانی ناوچەكەی بۆ هاوڵاتی دواو وتی: «كێشەی نەپاراستنی دارستانەكانمان هەیە، لەبەر نەبوونی سووتەمەنی چەندین قوتابخانەی لادێكان چۆڵكراوەو قوتابخانە هەیە مەڕوماڵاتی تێدا بەخێودەكرێت، هۆكارێكی تر داخستنی مەرزە لاوەكییەكانە، لەكەرتی تەندروستیش پزیشكی ژنانمان زۆر كەمە، كارمەندی بەشی تیشكمان نیە كاتێك ئەشیعەكە دەردەچێت پشكنەرەكە مۆبایلەكامان لێوەردەگرێت و وێنەی پشكنینەكە دەگرێت و دەڵێت؛ بیبەرەوە بۆ پزیشك، داخستنی مەرزی شایەنونشیاو زیاتر لە ١٠ دێی ئاوەدانكردبووەوە، بەڵام دەڵێن بەهۆی باری قاچاخیكردنەوە داخراوە، دەروازە داخراوەكان كونەمێرو سیاگوێزو بایەڵانەن، ...هتد، «، ناوبراو راشیگەیاند: «هەلیكار بۆ گەنجان نەماوە تەنانەت كرێكاریش، هەرچی تۆڕەكانی ئاویشە وێرانە كارەبا ببڕێت ئاو نامێنێت، بەو هۆیەوە ناتوانن خەزانەكانی ئاو پڕبكەن، بەڕێوەبەریش پێمان دەڵێت مۆلیدەیان لێ قەدەغەكردوین، زۆربەری خەڵك پشتی بەبیر بەستووە. سەبارەت بەنەبوونی بودجە بۆ چارەسەركردنی كێشەكانی پێنجوێن، قایمقام دەڵێت: هیچ داهاتێكی مەرزەكان نەدراوە بەئێمە گرفتی خزمەتگوزاری پێ چاك بكەین چەندینجار یاداشتمان بۆ ئەنجومەنی وەزیران بەرزكردووەتەوە چونكە ئەو ناوچەیە نەوتی لێدەردەهێنرێت بەناوی پتڕۆ دۆلار بەشێكی بۆ سنوری ئەو قەزایەیە، لەبەرامبەردا پێیان راگەیاندین یاسای پێویستە لەپەرلەمان بەداخەوە ئەو یاسایە تائێستا دەرنەچووە»، راشیگەیاند: «پڕۆژەی نوێمان نیە، هەموو پڕۆژەكانی تریش وەستاون، بڕیابوو رێگای ناو پێنجوێن و ناحیەی ناڵپارێزو گوندێك لەگەرمك لەسەر بودجەی پەرەپێدانی پارێزگاكان نۆژەن بكرێتەوە، بەڵام هەر رەقەمە، ئەو پڕۆژانەشی كە لەسەر بودجەی نەوت بوو ئەویش وەستێنراوە كەڕێگایەكی ستراتیژیە لەسەدا ٦٠ی تەواوبووە، هەموو پڕۆژەكان زیاتر لە ١٣ ملیار دیناری دەوێت»، دەشڵێت: «لەڕووی گەشتیارییەوە نەمانتوانیوە هیچ خزمەتگوزارییەك پێشكەش بكەین و دوو پڕۆژەی گەشتیاری سەیرانگای سێساكان و سێگوانە وەستێنراوە، سەیرانگای گۆڵێشمان هەیە هیچ خزمەتگوزاریەكی نیە بەڵام گەشتار دێت بۆ یاری خلێسكێنە، دوو خزمەتگوزاری ئاگركوژێنەوەمان پێویستە بۆ ناحیەی ناڵپارێزو گەرمك، هەرچی گرفتی كارەباشە یەك چاكسازی كارەبامان هەیە، ئەویش لەناو پێنجوێنە نزیكەی ١٥٠ گوندی لەسەرە.
عەمار عەزیز ئاوارەکانی دەرەوەی کەمپ لەسنوری پارێزگای دهۆک ماوەی پێنج ساڵەنەوت یان وەرنەگرتووە،ئەوەش بە بیانۆی نەوت بەشی هەمووان ناکەت و لەدەرەوەی کەمپ دەژین. سێڤێ عەڤدۆ، خەڵکی ناحیەی سنونە زیاترلە هەشت ساڵە لە کۆمەڵگای شاریا سەر بەقەزای سێمێل دەژیت بە هاوڵاتی ی وت"لە 2014تاوەکو ئێستا تەنیا دوو جار نەوت مان وەرگرتووە، زیاترلەپێنج ساڵە هەموو ساڵێک لەسەر حسابی خۆمان دەکڕین،کەدەبێتە زستان دۆخی ژیانمان دووئەوەندە قوڕس دەبێت،چونکە ناتوانین بڕێکی زۆر لەنەوت بکڕین بوویە زۆر بە لەحێف وبەتانی خۆمان گەرمدەکەینەوە" سێڤێ،خاوەنی هەشت منداڵە،پیاوەکەی هیچ مووچەیەکی نیە و بژێوی ژیانیان لەسەر کرێکاری یه،سێڤێ زیاتر دەڵێ"دەیانجار داوامانکردوە بەلایەنی کەمی نەوت بۆمان دابین بکەن بەڵام بێسوود بووە، ئەمساڵ یەک بەرمیل سەرووی250هەزار بەدڵنیایەوە لەتواناماندانیە بکرین" ئاوارەکانی شنگال ونەینەوا لە2014 لە دهۆک دەژین ئێستا ژمارەیان بەم شێوەیەیە: ئاوارەکانی ناوکەمپ 26هەزار و 963خێزانن کەله15کەمپ دەژین، ئاوارەکانی دەرەوەی کەمپ 38هەزارو225خێزان، کۆی گشتی دەبن بە65هەزار و188خێزان.
