هاوڵاتی کچێکی تەمەن ١٦ ساڵی خەڵکی شاری ڕەبەت بە ناوی هایدە حەسەنزادە لەلایەن بنەماڵەکەیەوە بە شێوەیەکی دڕندانە کوژراوە. تەرمی ئەم کچە ٤ مانگ لە دوای کوژرانی، چەند ڕۆژێک لەمەبەر لە بەنداوی سەردەشت دۆزرایەوە. ڕێكخراوی هه‌نگاو بۆ مافه‌كانی مرۆڤ له‌راپۆرتێكدا بڵاویكرده‌وه، ڕۆژی دوشه‌ممه 18ی (ئه‌یلول/9)ی 2023 ته‌رمی هایده حه‌سه‌نزاده، كچێكی ته‌مه‌ن 16 ساڵ خه‌ڵكی شاری ڕه‌به‌ت له ناو به‌نداوی شاری سه‌رده‌شت له كاتی به‌تاڵ كردنی ئاوی به‌نداوه‌كه له‌لایه‌ن هاوڵاتییانه‌وه دۆزرایه‌وه. ئاماژه‌ی به‌وه‌شكردوه، "ته‌رمی ئه‌م كچه له حاڵێكدا دۆزرایه‌وه كه بلۆكێكی چیمه‌نتۆی له پێیه‌كانی به‌ستراوه و ده‌ست چاوی و زاری به له‌زگه چه‌سپ به‌ستراوه". هایده حه‌سه‌نزاده نزیكی چوار مانگ له‌مه‌وبه‌ر بێسه‌رشوێن بوه، بنه‌ماڵه‌كه‌ی پێشتر بۆ په‌رده‌پۆشكاری له كوشتنی كچه‌كه‌یان، بانگه‌شه‌ی ئه‌وه‌یان كردوه كه كچه‌كه‌یان چوه‌ته ده‌ره‌وه‌ی ئێران، به وته‌ی سه‌رچاوه‌كانی هه‌نگاو، ئومێد حه‌سه‌نزاده، باوكی ئه‌م كچه ته‌مه‌ن 16 ساڵه و دو كچی دیكه، له‌ئێستادا ده‌ستبه‌سه‌ر كراوه و دانی به تاوانی كوشتنی كچه‌كه‌ی ناوه. سه‌رچاوه‌یه‌كی نزیكی ئه‌م بنه‌ماڵه‌یه، به هه‌نگاوی ڕاگه‌یاندوه، "هۆكاری كوشتنی هایده دره‌نگ گه‌ڕانه‌وه بۆ ماڵه و به پاساوی پاراستنی ناموس و شه‌ره‌ف بوه".
هاوڵاتی ئه‌نجومه‌نی سه‌ركردایه‌تی كۆمه‌ڵی دادگه‌ری كوردستان جارێكی دیكه بانگهێشتی لایه‌نه ناڕازییه‌كان ده‌كات بۆ دروستكردنی به‌ره و لیستی هاوبه‌ش و راشیده‌گه‌یه‌نێت، "حكومه‌تی كاربه‌ڕێكه‌ر مافی نییه به‌ناوی هه‌رێمه‌وه هیچ هه‌نگاوێكی ستراتیژی بنێت". به‌گوێره‌ى ڕاگه‌یه‌نراوێكى ئه‌نجومه‌نى سه‌ركردایه‌تى كۆمه‌ڵى دادگه‌رى، ئه‌مڕۆ له‌شاری سلێمانی ئه‌نجومه‌نه‌كه به‌سه‌رۆكایه‌تیی عه‌لی باپیر كۆبونه‌وه‌ی ئاسایی خۆی ئه‌نجامداوه، له‌و ڕوه‌شه‌وه ده‌ڵێت، "پێویسته حكومه‌ت به‌زوترینكات ده‌ست به‌دابه‌شكردنی موچه‌ی فه‌رمانبه‌ران بكات به‌و داهاته‌ی له‌به‌رده‌ستدایه تائه‌وكاته‌ی پاره له‌به‌غداوه ده‌گات". جه‌ختده‌كاته‌وه، "چونكه داهاتی ناوخۆ ئه‌وه‌نده له‌به‌رده‌سته كه بتوانرێت موچه دابه‌شبكرێت". هه‌ر به‌گوێره‌ی راگه‌یه‌ندراوه‌كه، كۆبونه‌وه‌كه جه‌ختی كرده‌وه له ئه‌نجامدانی هه‌ڵبژاردنی په‌رله‌مانی كوردستان له‌كاتی خۆیدا به‌وپێیه‌ی ئێستا هه‌رێم له غیابی ده‌سه‌ڵاتی یاساداناندایه و حكومه‌تی كاربه‌ڕێكه‌ر مافی نییه به‌ناوی هه‌رێمی كوردستانه‌وه هیچ هه‌نگاوێكی ستراتیژی بنێت، هه‌ر بۆیه گرنگه هه‌ڵبژاردنێكی پاكوبێگه‌رد به چاودێریی لایه‌نی نێوده‌وڵه‌تی به‌رێوه بچێت. بۆ ئه‌و مه‌به‌سته ئه‌نجومه‌ی سه‌ركردایه‌تی ته‌واوی ئۆرگانه‌كانی راسپارد به جددی ئاماده‌كاری بكه‌ن بۆ به‌شدارییه‌كی كارا له هه‌لبژاردن. له‌كۆتاییشدا كۆمه‌ڵى دادگه‌رى نوسیویه‌تى، "كۆمه‌ڵی دادگه‌ری بانگهێشتی ته‌واوی كه‌س‌و لایه‌نه نارازییه‌كانی هه‌رێم ده‌كات بۆ دروستكردنی به‌ره‌و لیستی هاوبه‌ش، بۆ ئه‌و مه‌به‌سته‌ش ئاماده‌ین له‌ده‌رگای ته‌واوی ئه‌و لایه‌نانه بده‌ین بۆ دروستكردنی ئه‌و به‌ره‌یه".
هاوڵاتی پۆلیسی زاخۆ رایگەیاند، ناسنامەی ئەو کەسەی دوێنێ تەرمەکەی لە ئاوی روباری دیجلە لە زاخۆ دۆزرایەوە ئاشکرا کراوە، ئەو کەسە گەنجێکی تەمەن 32 ساڵە و 13 رۆژ لەمەوبەر هەوڵیداوە بە مەلەکردن لە سوریاوە بچیتە تورکیا، بەڵام لە ئاوی روباری دیجلە خنکاوە. بەرێوەبەرایەتی پۆلیسی زاخۆ لە راگەیەنراوێکدا بڵاویکردەوە، دوێنێ هەینی تەرمی کەسێکی بێ ناسنامە لە روباری دیجلە لە ئیدارەی زاخۆ دۆزرایەوە، دوای دەرهێنانی لە ئاوی روباری دیجلە رەوانەی پزیشکی داد کرا. پۆلیسی زاخۆ دەڵێت: ئەو کەسە بە ڕەگەز عەرەب و خەڵکی سوریا و دانیشتوی قامیشلۆ بوە بە ناوی عەبدوڵا ساڵح حسێن، تەمەنی 32 ساڵ بوە. ئاماژەی بەوەشكردوە، ئەو هاوڵاتییە سوریا گەشتی تورکیای کردوە بەمەبەستی کۆچکردن بۆ ئەوروپا بەڵام لە ڕێگادا لە ڕوباری دیجلەدا خنکاوە و لە بیشخابور تەرمەکەی دەرکەوتوە.
.png)
هاوڵاتی وەزیری بەرگری تورکیا لە چاوپێکەوتنێکدا پەیامێک بۆ باڤڵ تاڵەبانی دەنێرێت و دەڵێت، "بە بەردەوامی" هۆشداری بە بافڵ تاڵەبانی، سەرۆکی یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان دەدەن" و داوایشی لێ دەکەن کە پەیوەندییەکانی لەگەڵ پەکەکە بپچڕێنێت. یەشار گولەر، وەزیری بەرگریی تورکیا لە چاوپێکەوتنێکدا لەگەڵ رۆژنامەیەکی وڵاتەکەی، سەبارەت بە هێرشەکانی وڵاتەکەی بۆسەر خاکی هەرێمی کوردستان ڕایگەیاند، لەسەر کار و چالاکییەکانی پارتی کرێکارانی کوردستان - پەکەکە بە بەردەوامی هۆشداری دەدەنە بافڵ تاڵەبانی. وتیشی "بە بافڵ تاڵەبانی دەڵێین ئەمە هەرچۆنێک بێت لە دژی ئێوە دەبێت. ئێمە چاودێریی هەموو کار و چالاکییەکانیان دەکەین. ئەم شتانە لەگەڵ دۆستەکانمان لە عێراق و پارتی دیموکراتی کوردستان باس دەکەین." گولەر ئه‌وه‌شى ڕاگه‌یاندوه، چاودێریی جموجۆڵه‌كانی یەکێتی دەکەین‌و تێبینییەکانی خۆشمان بەعێراق‌و پارتی دەدەین". وەزیری بەرگری تورکیا باسى له‌وه‌كردوه، "ئێمه چەندینجار هۆشداریمان بەیەکێتیداوە، بەهۆی داخستنی فڕۆکەخانەی سلێمانیش پەیوەندییەکانمان بەتەواوی لەگەڵ یەکێتی پچڕاندوە". ئامارێکی رێکخراوی CPT دەریدەخات کەساڵی 2022 کوشندەترین ساڵ بووە لەساڵی 2015ەوە بۆ کوژرانی خەڵکی سڤیل بەهێرشی تورکیا لەهەرێمی کوردستان. لەساڵی 2023ش، تورکیا 87 پێگەی بەئامانج گرتووە لەهەرێمی کوردستان، لەوبارەیەوە کامەران عوسمان، ئەندامی رێکخراوی CPT بەهاوڵاتی وت، «لە 1ی کانونی دووەمی 2022 تا 18ی ئەیلولی 2023 تورکیا 87 پێگەی لەهەرێمی کوردستان بەئامانج گرتووە لەڕێی درۆن و فرۆکەی جەنگی و ئۆپەراسیۆنەکانیەوە». بەپێی بەدواداچوونی هاوڵاتی لەڕۆژی 6ی مانگی رابردوو، واتە مانگی ئاب، تا 18ی ئەم مانگە، تورکیا پێنج هێرشی درۆنی لەناوچەکانی سلێمانی ئەنجامداوە کە ناوچەی مەدەنین و دوورن لەپێگە سنورییەکان.
هاوڵاتی ئەندامێکی لیژنەی دارایی لە ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق پێشبینی دەکات، بەهای دینار لە بازاڕەکانی ئاڵوگۆڕی دراو بەرامبەر بە دۆلاری ئەمەریکی بەرزببێتەوە. موعین کازمی ئەندامی لیژنەی دارایی لە ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق لە لێدوانیکی رۆژنامەوانیدا رایگەیاند، بەهای دیناری عێراقی لە چەند مانگی داهاتوودا بەرزدەبێتەوە بەهای دۆلارێک دەگاتە 1450 دینار، هۆکارەکەشی بۆ رێوشوێنەکانی حکومەت دەگەڕێنێتەوە. ئەو ئەندامەی لیژنەی دارایی راشیگەیاند، بە جێبەجێکردنی رێوشوێنەکانی بانکی ناوەندی بۆ ئاسانکاری لە حەواڵەکان و رێوشوێنەکان باج و پێدانە راستەوخۆکان بێ گەڕانەوە بە بەڕێوەبەرایەتی باج، کاشی دۆلار لە بازاڕەکان بە گشتی زیاد دەکات. لەبارەی ئەگەری دابەزینی بەھای دۆلار بۆ نرخی رەسمی، موعین کازمی ئاماژەی بەوەکرد، بە لەبەرچاوگرتنی دۆخی دارایی ئێستا دابەزینی بەھای ١٠٠ دۆلار بۆ ١٣٢ ھەزار دینار ئەگەرێکی دورە. ماوەی چەند رۆژێکە بەھای دۆلار بەرامبەر دینار لە دابەزیندایە و ١٠٠ دۆلار بۆ خوار ١٥٥ ھەزار دینار دابەزیوە.
هاوڵاتی بەپێی راپۆرتێکی ئاژانسی (عێراق ئۆیڵ ریپۆرت)،هەرێمی کوردستان بەرهەمهێنانی نەوتی بەرزکردۆتەوە لە بازارە ناوخۆییەکان دەیفرۆشیت، لەکاتێکدا هەناردەکردنی نەوتی هەریم لە ڕێگەی بۆریی بەندەری جیهانی تورکییەوە ڕاگیراوە. ئەو ئاژانسە دەڵێت بڕی بەرهەمهێنانی نەوت لە مانگی هەشدا لە هەرێمی کوردستان بە شێوەیەکی بەرچاو بەرزبۆتەوە بەتایبەت دوای ئەوەی کێڵگە نەوتییەکانی هەرێم بەرهەمهێنانی نەوتی زیاتکردووە و "گه‌یشتووه‌ته نزیكی نیوه‌ی ئه‌و به‌رهه‌مه‌ی له پێشووتردا به‌رهه‌می ده‌هێنا و ره‌وانه‌ی بازاڕه‌كانی جیهانی ده‌كرد". وەک لە ڕاپۆرتەکەدا هاتووە بەپێی هەژمارکردنی داتاکان لەسەر بنەمای داتای کێڵگە بە کێڵگە بەرهەمهێنانی نەوت له‌مانگی ئابدا بە تێکڕا گەیشتۆتە 4.71 ملیۆن بەرمیل لە ڕۆژێکدا ئەمەش لەکاتێکدایە مانگی تەمووز 4.56 ملیۆن بەرمیل بووە لە ڕۆژێکدا. (IRAQ OIL REPORT) روونیشیكردووه‌ته‌وه كه حكومه‌تی هه‌رێم نه‌وتی به‌رهه‌مهاتوو له بازاڕه ناوخۆییه‌كان ده‌فرۆشێت. ئەم زیادبوونە لە بەرهەمهێناندا سەرەڕای داخستنی بەردەوامی بۆرییەکانی بەندەری جیهانە بۆ هەناردەکردنی نەوتی هەرێم، کە لە کۆتایی مانگی سێوە ڕێگری لە هەناردەکردنی نەوتی خاوی حکومەتی هەرێمی کوردستان بۆ بازاڕەکانی جیهان کردووە.
هاوڵاتی وەزارەتی بازرگانی ڕایگەیاند لە کۆی زیاتر لە 400 ملیار دینار پارەی گەنمی جووتیارانی هەرێمی کوردستان، بەغدا زیاتر لە 200 ملیار دیناری ناردووە. وەزارەتەکە لە راگەیەندراوەێکدا ئاماژەی بەوە کردوە: تەواوی پارەی گەنمی جوتیارانی هەرێمی کوردستان، 411 ملیار و 24 ملیۆن و 196 هەزار دیناری عێراقییە، لەو بڕە پارەیە تا ئێستا، 233 ملیار دیناریان بۆ نێردراوە. لە ر اگەیەندراوەکەی وەزارەتی بازرگانی ئەوەش هاتوە: لە ئێستادا بڕی 178 ملیار و 24 ملیۆن و 196 هەزار دیناری عێراقی لە پارەی گەنمی جوتیاران لای وەزارەتی بازرگانیی عێراق ماوە. لەلایەکی دیکەوە، نەوزاد شێخ کامیل، بەڕێوەبەری بازرگانی هەرێم بە میدیاکانی راگەیاندوە: بەمنزیکانە بڕێک پارەی دیکەی گەنمی جوتیارانیان پێدەگات و دابەشی دەکەن. ئەمساڵ حکومەتی عێراق 500 هەزار تۆن گەنمی جووتیارانی هەرێمی کوردستانی وەرگرت، کە 230 هەزار تۆن گەنمی پارێزگاکانی سلێمانی و هەڵەبجە؛ 145 هەزار تۆنی پارێزگای هەولێر و 125 هەزار تۆن گەنمی پارێزگای دهۆک بوو؛ بۆ هەر تۆنێکیش 850 هەزار دیناری تەرخان کرد.
هاوڵاتی لە سەرەتای ساڵی ٢٠٢٣ەوە، واتە کەمتر لە ٩ مانگ ، بەلایەنی کەمەوە١١٠ منداڵ و قوتابی و ٤٣ مامۆستای قوتابخانه لە سەرتاسەری ئێراندا لەلایەن هێزە ئەمنییەکانەوە دەستبەسەرکراون و ١٧ مامۆستا و ٥ قوتابیش سزای بەندکردن و لێدانی قامچی بەسەریاندا سەپێندراوە. بە پێێ راپۆرتێک کە بەشی ئاماری ماڵپەڕی هەنگاو بڵاوی کردۆتەوە: لانی کەم ١١٠ قوتابی کە ناسنامەیان ئاشکرابووە لەلایەن هێزەکانی ئیدارەی ئیتلاعات و ئیتلاعاتی سوپاوە لە ئێراندا دەستبەسەرکراون. لە کۆی ئەو ١١٠ منداڵ و مێرمنداڵە دەستبەسەرکراوەدا، ٤٧ کەسیان کورد و ٤٧ کەسیان بەلوچ بوون کە دەکاتە زیاتر لە ٨٥٪ی دەستبەسەرکراوەکان لە ئێراندا. ١٦ منداڵ و مێرمنداڵە دەستبەسەرکراوەکانی دیکە خەڵکی ناوچەکانی دیکەی ئێرانن، کە بە دەستبەسەرکرانی ٦ منداڵ لە کەرەج، زۆرترین ڕێژەی دەستبەسەرکرانی تێدا تۆمارکراوە. لەنێو دەستبەسەرکراواندا ١٦ کەسیان کچ و ٩٤ کەسی دیکەیان کوڕبوون کە هەموویان تەمەنیان خوار ١٨ ساڵە و وەک منداڵ هەژمار دەکرێن. هەروەها ١٢ کەس لەم منداڵانە ئەندامی ئەو خێزانانەن کە ئەندامێک یان زیاتریان لە خۆپیشاندانەکانی ئێراندا لەدەست داوە بەپێی ئاماری ئەم ماڵپەڕە، ٤٧ مامۆستا لە شارەکانی ئێراندا دەستبەسەرکراون کە لەو ژمارەیە٢٦ کەسیان کورد بوون و لە شارەکانی کوردستاندا مامۆستابوون.لە کۆی ٤٧ مامۆستای دەستبەسەرکراو ٦ کەسیان ژن و ٤١ کەسیان پیاوبوون.
هاوڵاتی محەممەد شیاع سودانی، سەرۆکوەزیرانی عێراق لەمیانی وتارێکیدا لە نەتەوەیەگرتووەکان رایگەیاند، گفتوگۆکانیان لەگەڵ هەرێمی کوردستان بەردەوام دەبێت و کار دەکەن بۆ ئەوەی بە باشترین شێوە پەیوەندیان لەگەڵ هەرێمی کوردستان هەبێت. محەمەد شیاع سودانی لە 78ھەمین کۆبوونەوەی کۆمەڵەی نەتەوەیەکگرتووەکان وتارێکی پێشکەش کرد کە بەشیکی تەرخان کردبوو پەیوەست بە هەرێمی کوردستانەوە و رایگەیاند، حکومەتی فیدراڵ بە پلانێکی فراوان لە رێگەی سەرجەم دامودەزگاکانییەوە کاردەکات بۆ ئەوەی باشترین پەیوەندی لەگەڵ ھەرێمی کوردستان ھەبێت. سەرۆک وەزیرانی عێراق وتیشی، کاردەکەن بۆ ئەوەی بە ھەماھەنگی و کاری پێکەوەیی نێوان پارێزگاکانی عێراق و ھەرێمی کوردستان داھات و ئابووری عێراق زیاتر بەرەوپێش بەرن. پێشتریش سودانی لەمیانی چاوپێکەوتنێکدا پێش وتارەکەی نەتەوە یەکگرتووەکان وتی، "هیچ قەیرانێکی سیاسی لە نێوان هەرێم و بەغدا نییە، تەنها کێشەی دارایی هەیە ئەویش لەرێی هەماهەنگی و گفتوگۆوە تێپەرێندراوە."
هاوڵاتی دوای ونبوونی ژن و پیاوێک، کە هاوسەری یەکترن، لە قەزای شەنگال؛ ئەمڕۆ تەرمەکانیان دۆزرانەوە و سەرچاوەیەکی پۆلیس دەڵێت، هەردووکیان "کوژراون." دوو رۆژ لەومەوبەر ئەو ژن و پیاوە، کە خەڵکی خانەسورن، دیارنەمان و دەرەنگانی شەوی رابوردوو تەرمی هەردووکیان لەدەوروبەری ناحیەی سنون دۆزرانەوە. سەرچاوەیەک لە پۆلیسی قەزای شەنگال بەهاوڵاتی راگەیاند، دوای بیسەروشوێنبونی ئەو دوو هاوسەرە " پۆلیس و هەموو دەزگا ئەمنیەکان ئاگادارکرابوون بەڵام هیچ هەواڵیان نەبوو، درەنگانی شەوی رابردوو تەرمی هەردووکیان بە کوژراوی لەدەوروبەری ناحیەی سنون دۆزراونەتەوە." سەرچاوەکە دەڵێت، "ئەو ژن و پیاوە خەڵکی ناوچەی خانەسورن، تەمەنیان لەنێوان 28 بۆ 30 ساڵە و هاوسەوری یەکترن." سەرچاوەکەی پولیس وتیشی"هەردووکیان بە فیشەک کوژراون، تەرمەکانیان رەوانەی پزیشکی داد کراون بۆ لێکوڵینەوە، تا ئێستا هۆکاری کۆژرانیان دیارنییە."
هاوڵاتی محەممەد شیاع سودانی، سەرۆکوەزیرانی عێراق رایگەیاند هیچ کێشەیەکی سیاسی لەنێوان بەغدا و هەولێر نییە ئەوەی هەیە کێشەی داراییە کە تێپەڕێندراوە، دەشڵێت، "لە هیچ لایەنێکی دەرەکی قبوڵ ناکەین بیەوێت گۆڕانکاری لە عێراق دروست بکات." لەمیانی پانێڵێکدا له كۆبوونه‌وه‌كانی كۆمه‌ڵه‌ی گشتی نه‌ته‌وه یه‌كگرتووه‌كان و ئه‌نجومه‌نی په‌یوه‌ندییه‌كانی ده‌ره‌وه‌ی ئه‌مه‌ریكا، سودانی سەبارەت بە سەرەوەری عێراق رایگەیاند، "لە هیچ لایەنێکی دەرەکی قبوڵ ناکەین، ببێتە لایەنی سێیەم بۆ گۆڕانکاری سیاسی لە عێراق... بڕیارەکانی عێراق بڕیاری نیشتمانین و لە بەرژەوەندی ئەمریکا و ئێران و تورکیا نییە." لەسەر ناکۆکییەکانی نێوان حکومەتی هەرێم و حکومەتی عێراق، سەرۆکوەزیرانی عێراق وتی، "هیچ قەیرانێکی سیاسی لە نێوان هەرێم و بەغدا نییە، تەنها کێشەی دارایی هەیە ئەویش لەرێی هەماهەنگی و گفتوگۆوە تێپەرێندراوە، سودانی باسی لەوەشکرد، "هەرێمی کوردستان بکەرێکی سەرەکی کاری سیاسی عێراقە، هەروەها بەشێکی گرنگی پڕۆژە ئابورییەکانە کە سودی بۆ هەموو عێراقییەکان هەیە."
شەنای فاتیح پاش ئەوەی لەساڵی ٢٠١٩وە نوێنەرایەتی حکومەتی هەرێمی کوردستان لەئیسپانیا داخرا، ماوەی زیاتر لە 20 رۆژە نوێنەرایەتی حکومەتی هەرێمی کوردستان لەئیسپانیا و پرتوگال کراوەتەوە، بەمەبەستی برەودان بەپەیوەندییەکانی نێوان هەرێمی کوردستان و ئیسپانیا. بەشێوەیەکی گشتی پەیوەندی نێوان هەرێمی کوردستان و وڵاتی ئیسپانیا لەئاستێکی مامناوەندا بووە، بەڵام پاش ریفراندۆمەکەی هەرێمی کوردستان لە ٢٥ی ئەیلوولی ٢٠١٧ تاڕادەیەک پەیوەندییەکانی نێوان هەردوولا ئاستێکی خراپی بەخۆیەوە بینی، چونکە ریفراندۆمەکەی هەرێمی کوردستان هاوکات بوو لەگەڵ ریفراندۆمی هەرێمی کەتەلۆنیاو هەرێمی کوردستان پشتگیری ریفراندۆمەکەی هەرێمی کەتەلۆنیا بوو. لەساڵی ٢٠١٩وە حکومەتی هەرێمی کوردستان نوێنەرایەتی لەئیسپانیا نییە، بەڵام لە ٢٩ی ئابی ٢٠٢٣ نوێنەرایەتی حکومەتی هەرێمی کوردستان لەئیسپانیاو پرتوگال کرایەوە بەئامانجی گەشەدان بەپەیوەندی نێوان هەرێمی کوردستان و ئیسپانیا، وەك نوێنەرایەتیەكە دەڵێت لەڕوانگەی پێشخستنی ئابووری و سێکتەری کەرتی کشتوکاڵ و گەشتوگوزار و هاندانی کۆمپانیاکان لەڕێی وەزارەتی بازرگانی و پیشەسازییەوە. لەیەکەم هەنگاویشدا بانگهێشتی سێ وەزارەتی حکومەتی هەرێمی کوردستانیان کردووە لەگەڵ دەستە خوشکی نێوان شاری هەڵەبجە و شاری گێرنیکای ئیسپانیادا. دارەوان حاجی حامید، نوێنەری حکومەتی هەرێمی کوردستان لەئیسپانیاو پرتوگال لەلێدوانێکدا بەهاوڵاتی وت: لەئیسپانیا تازە هەڵبژاردن تەواو بووەو چاوەڕێی پێکهێنانی حکومەتی نوێن، تا لەگەڵیدا پەیوەندی دروستبکەین لەنێوان وەزارەتەکان بەتایبەت وەزارەتی دەرەوە کەسیاسەتی دەرەوەی ئیسپانیا دادەڕیژێت. وتیشی: ئامانجمان گرنگیدانە بەسێکتەری گەشتوگوزارو کشتوکاڵ و هاندانی کۆمپانیاکانی ئیسپانیا بۆ وەبەرهێنان لەهەرێمی کوردستاندا بەهەماهەنگی نێوان وەزارەتی بازرگانی و پیشەسازی لەگەڵ دەستەی وەبەرهێنان، هەروەها پلان هەیە هەندێ فێرگەی وەرزشی ئەکادیمی بهێندرێنە کوردستان بەتایبەت ئێستا کار لەسەر ئەتلەتیکۆ مەدرید کراوە کەیاریزانی تۆپی پێ بەشێوەیەکی پیشەیی پێبگەیەنن کەنوێنەرایەتی حکومەتی هەرێم کارئاسانی دەکات بۆ بەنێودەوڵەتیکردنی یاریزانەکانی کوردستان. نوێنەری حکومەتی هەرێم لەئیسپانیا ئاماژەی بۆ ئەوەشکرد بەمەبەستی سودوەرگرتن لەئەزموونی وڵاتی ئیسپانیا بەفەرمی بانگهێشتی هەردوو وەزارەتی کشتوکاڵ و بازرگانی حکومەتی هەرێممان کردووە بۆ ئیسپانیا، بڕیارە کۆتایی مانگی تشرینی یەکەم سەردانی ئیسپانیا بکەن، هەروەها بانگهێشتنامەی فەرمی نێردراوە بۆ وەزارەتی تەندروستی هەرێمی کوردستان و ئەوانیش مانگی تشرینی دووەم دێنە ئیسپانیا بۆ سودوەرگرتن لەکەرتی تەندروستی وڵاتی ئیسپانیا. «پلانێکی دیکەی درێژخایەنمان گەشەدانە بەپەیوەندییە دووقۆڵییەکانی نێوان هەرێمی کوردستان و ئیسپانیا، یەکێک لەئامانجەکانمانیشمان لەنزیکترین کاتدا بریتییە لەئامادەکاری بکەین بۆ دیداری ئاستی باڵا کەسەرۆکی هەرێم یان سەرۆکی حکومەت و جێگرەکەی لەگەڵ سەرۆکوەزیرانی ئیسپانیا.» دارەوان حاجی حامید وای وت. نوێنەری حکومەتی هەرێمی کوردستان لەئیسپانیاو پرتوگال وتیشی: لەنوێنەرایەتی حکومەتی هەرێم لەئیسپانیاو پرتوگالدا هەفتانە حەوت رۆژ دەوام دەکرێت بەبێ بوونی هیچ پشوویەک بۆ ئەوەی ئەو پلانەکانانەی دامانناون بەباشی جێبەجێیان بکەین، یەکێک لەئامانجە سەرەکییەکانیشمان کردنەوەی کونسوڵخانەی ئیسپانیایە لەڕێی دەستەخوشکی شارەکانەوە. دەشڵێت: یەکێکی دیکە لەهەوڵەکانی نوێنەرایەتی حکومەتی هەرێمی کوردستان لەئیسپانیاو پرتوگال پارێزگای هەڵەبجە بکرێتە دەستەخوشکی شاری گێرنیکای ئیسپانیا. شاری هەڵەبجە ساڵی ١٩٨٨ لەلایەن رژێمی بەعسەوە کیمیابارانکرا، شاری گێرنیکاش ساڵی ١٩٣٧ بەڕابەرایەتی سەرۆکی دیکتاتۆری ئیسپانی فرانکلین بەهاوکاری هیتلەر کەئەوکات شاری گێرنیکا داوای ئازادیان دەکرد بەو هۆیەوە خاپورکرا. نوێنەری حکومەتی هەرێم لەئیسپانیا باسی لەوەکرد کە لەیەکەم هەنگاویاندا شاری دهۆک و هەڵەبجەیان هەڵبژاردووە چونکە پێشتر شارەکانی هەولێرو سلێمانی چەندین کرانەوەیان هەبووەو دەستەخوشکی دیکەیان هەبووە بۆیە نابێت ئەو دوو پارێزگایەش لەبیربکرێن، پێشنیاری شاری بلباومان کردووە کەببێتە دەستەخوشکی شاری دهۆک، بەڵام هێشتا دڵنیا نین، وردتر دەگەڕێین تاشارێک بکەیەنە دەستەخوشکی دهۆک، بۆیە شاری بلباومان پێشنیارکردووە چونکە لەڕووی کەشوهەواو هەبوونی چیاوە لەدهۆکەوە نزیکە بەڵام هێشتا رێکارەکانی ماوە، لەئێستادا تەنها هەنگاوەکانی دەستەخوشکی هەڵەبجەو گێرنیکامان خستووەتە بواری جێبەجێکردنەوە. دارەوان حاجی حامید ئاماژەی بۆ ئەوەشکرد کەسەردانی شاری گێرنیکایان کردو لەلایەن پارێزگاری گێرنیکاوە پێشوازیان لێکراوە، باسی بیرۆکەی دەستەخوشکییەکەو شاری هەڵەبجەو کیمیابارانکردنی شارەکەیان کردووە، ئەوانیش رایگەیاندووە کە لەگەڵ سێ شاردا دەستەخوشکیان هەیەو دەستەخوشکی زۆر ناکەن کەتەنها بڕیارێک و نووسراوێک بێت و بەکرداری کاری لەسەر نەکرێت، دەبێت هەردوولا سودمەند بن، بۆ ئەوەش پێشنیاری کرد کەپارێزگاری هەڵەبجە بانگهێشت دەکات لەکۆتایی مانگی تشرینی دووەم و دواتر وەفدێکی ئەوان دێنە پارێزگای هەڵەبجە، پێشنیارکراوە ئەگەر هەموو رێکارەکان باش بەڕێوەبچن لە ٢٦ی نیسانی ٢٠٢٤ دەستە خوشکییەکە ئیمزا بکرێت. ئەگەر دەستەخوشکی نێوان دوو شار بکرێت کۆمپانیاکان، زانکۆکان، کەرتی کشتوکاڵ و گەشتوگوزاری ئەو دوو شارە پەیوەندیدار دەبن بەیەکەوە، هەروەها پەیوەندییەکان پێشدەخات و خەڵکی گێرنیکا سەیردەکەن بزانن شارەکەیان دەستەخوشکی چ شارێکی سەردانی ئەو شارە دەکەن بەمەش خەڵکی ئەو شارە هەڵەبجە دەناسن و کاریگەری لەسەر پێشکەوتنی شارەکە هەیە. دەستەخوشکی شارەکان، ساڵانی ١٩٣٩-١٩٤٥ پاش جەنگی دووەمی جیهانی کاتێک ئەوروپا داڕووخا، کاتێک کلتورو وەرزشی شارەکان زیندوو بکرێتەوە بۆیە دەستەخوشکی لەوکاتەوە لەنێوان شارەکانی فەڕەنساو ئەڵمانیادا هەنگاوی نا، پاشان بۆ هەموو جیهان سەریهەڵدا. رۆژنامەی هاوڵاتی پەیوەندی بەبرپرسانی پارێزگای هەڵیبجەوە کرد بۆ وەرگرتنی زانیاری سەبارەت بەو پرسە، بەڵام هیچکامێکیان ئامادە نەبوون لێدوان لەوبارەیەوە بدەن.
هاوڵاتی ئیبراهیم رەئیسی، سەرۆکی ئێران لەبارەی رێککەوتنی ئەمنی عێراق و ئێران رایگەیاند، هەنگاوێکی ئەرێنییە و ناهێڵن هیچ گروپێکی چەکدار لەنزیک سنورەکانی هەرێمی کوردستان چالاک بن. ئیبراهیم رەئیسی لەمیانی رێورەسمی ساڵیادی دەستپیکی شەڕی ئێران و عێراق وتارێکی پیشکەش کرد و سەبارەت بە رێککەوتنەکە وتی، "چەککردنی گرووپە چەکدارەکان"ی نشتەجێی عێراق هەنگاوێکی ئەرێنی بووە. رێککەوتنەکە کۆتا وادەی 19ی ئەم مانگە بوو، کە وەزارەتی دەرەوەی عێراق دەڵێت بەتەواوی جێبەجێکراوە و حزبەکانی رۆژهەڵاتی کوردستان چەککراون و دوورخراونەتەوە لە سنوری ئێران. سەرۆکی ئێران لەسەر رێککەوتنەکە وتی، "ئێمە رێگە نادەین هیچ گروپێکی چەکدار لە نزیک سنورەکانی ئێران چ لە ناو هەرێمی کوردستان و چ لە هەر شوێنێکی دیکە چالاک بێت و دەبێ دڵنیا بینەوە ئەو گروپە چەکدارانە چەک دەکرێن."
هاوڵاتی فواد حوسێن، وەزیری دەرەوەی عێراق رایگەیاند، بەندەکانی رێککەوتنی نێوان بەغدا و تاران لەسەر چەککردنی حزبەکانی رۆژهەڵات جێبەجێکراوە و هیوادارن رێکەوتنێکی هاوشێوەش لەگەڵ تورکیا واژۆ بکەن. رێكەوتنی ئەمنی نێوان ئێران و عێراق، لەڕۆژی 19ی ئازاری ئەمساڵدا لەشاری بەغدا واژۆكرا کە تێیدا عێراق بە نوێنەرایەتی قاسم ئەعرەجی سەرۆكی ئەنجومەنی ئاسایشی نیشتمانی عێراق و ئێرانیش بەنوێنەرایەتی عەلی شەمخانی سەرۆكی پێشووی ئەنجومەنی باڵای بەرژەوەندییەكانی كۆماری ئیسلامی ئێران ئیمزایان لەسەر رێککەوتنەکە کرد کە دیارترین خاڵەکانی چەکداماڵینی حزبەکانی رۆژهەڵات و دوورخستنەوەیان بوو لە سنوری ئێران، دواتریش دانانیان بوو لەو کەمپانەی عێراق بۆی دیاریکردوون. لەسەر رێککەوتنەکە فواد حوسێن لە چاوپێکەوتنێکدا لەگەڵ کەناڵی حورە وتی، "سەرجەم بەندەکانی رێککەوتنی ئەمنی نێوان عێراق و ئێران جێبەجێکراوە، سەرجەم ئەو هێزە کوردیانەی لە سنوری نێوان هەرێم و ئێران جێگیرببون، دورخراونەتەوە بۆ چەند بنکەیەکی سەربازی لە نزیک کەمپی ئاوەرەکان." وەزیری دەرەوەی عێراق باسی لەوەش کرد، یەکێک لە بەندەکانی رێککەوتنەکە ئەوە بووە کە ئێران بۆردومانەکانی رابگرێت لەبەرامبەردا هێزە ئۆپۆزسیۆنەکانی ئێران دووربخرێنەوە. لەسەر بەرێوەچوونی رێککەوتنەکە وەک خۆی و ئەگەری گەیشتن بە رێککەوتنێکی هاوشێوە لەگەڵ تورکیا، فواد حوسێن دەڵێت، بەغدا هەمیشە دیالۆگی ویستووە لەسەر ئەو بابەتانە و هیوای خواست "دیالۆگی قووڵ و جدی بکرێت بەهامانشێوەی" رێککەوتنەکەی ئێران لەسەر ئەو پرسە کە مەبەست لێی دوورخستنەوەی پارتی کرێکارانی کوردستان (پەکەکە)یە لە ناوچە سنورییەکان. وەزیری دەرەوەی عێراق ئەوەی خستەڕوو کە تا ئێستا ئەنقەرە بۆشایی ئەوەی نەرەخساندووە گفتوگۆ لەسەر ئەو بابەتە ئەنجامبدرێت و چارەسەرێک بۆ کێشەکە بدۆزرێتەوە جگە لە بەکارهێنانی چەک و توندوتیژی.
هاوڵاتی کۆشکی سپی رایگەیاند برێت مەکگۆرک، جێگری یاریدەدەری سەرۆکی ئەمریکا لەگەڵ محەممەد شیاع سودانی، سەرۆکوەزیرانی عێراق، کۆبووەتەوە و "دەستخۆشی" لە رێککەوتنی نێوان بەغدا و هەولیر کردووە سەبارەت بە دابینکردنی موچەی فەرمانبەرانی هەرێم. لە راگەیاندراوێکدا کۆشکی سپی دەڵێت، هەردوولا باسیان لە چەند بابەتێکی نێوان هەردوو وڵات کردووە و کۆبونەوەکە مەبەست لێی ئەوە بووە جەخت لە هاوبەشیەتی بەهێزی ئەمریکا بکرێتەوە بۆ عێراق. لە بەشێکی گفتوگۆکانیاندا برێت مەکگۆرک "دەستخۆشی" لە رێککەوتنەکەی نێوان حکومەتی عێراق و هەرێم کردووە سەبارەت بە دابینکردنی موچە بۆ موچەی فەرمانبەرانی هەرێم، هەروەها جەختی لەوە کردووەتەوە "بەزوترین کات بۆری نەوتی عێراق-تورکیا بکرێتەوە." هەفتەی رابردوو شاندێکی هەرێم بە سەرۆکایەتی مەسرور بارزانی، سەرۆکی حکومەتی هەرێم، سەردانی بەغدایان کرد و لەگەڵ سودانی کۆبونەوە بۆ چارەسەرکردنی کێشەی نەناردنی پارە لەلایەن بەغداوە. دوای کۆبونەوەکان هەردوولا، سەرەتایی ئەم هەفتەیە ئەنجومەنی وەزیرانی عێراق بڕیاریدا بۆ ماوەی سێ مانگ 700 ملیار دیناری مانگانە بنێرێت بۆ پێدانی موچەی فەرمانبەرانی هەرێم.
