هاوڵاتی خاوهن نانهواخانهكانی ههولێر رهتیدهكهنهوه، بههۆی فشارهوه 10 نان و سهمون به ههزار دینار به هاوڵاتیان بفرۆشن و زیاتر لە 610 نانەواخانە مانیانگرتووەو و راشیدهگهیهنن، "ئهمڕۆ ههزار و 830 كرێكار كاریان نهبوه". لە بەیاننامەیەکدا خاوەن نانەواخانەکانى هەولێر کە ئاڕاستەى سەرۆکى حکومەتى هەرێمیان کردوە دەڵێن: 610 خاوەن نانەواخانەین و بەهۆى ئەو فشارە زۆرەى لەسەرمانە کارمان نەکردوە. ئاماژە بۆ ئەوە دەکەن کە دەست خراوەتە گیرفانیان و چاو بڕاوەتە نانى دەمیان، داوا لە سەرۆک وەزیراى هەرێم دەکەن بڕیارى هەرزانکردنى نان رابگرێت و دەڵێت: بەرپرسانى هەولێر رێگە نادەن کار بکەین. ئاماژهیان بهوهشكردوه، "ئێمه دهمانهوێت كاری خۆمان بكهین راسته ئێستا ئارد ههرزان بوه، بهڵام كاتێك شهڕی ئۆكرانیا و روسیا بو فهردهیهكی ئاردمان به 45 ههزار دینار دهكڕی ئهوكات بۆئهوهی كاریگهری لهسهر هاوڵاتیان نهكات، ئێمه له فرۆشتنی نان به نرخی خۆی بهردهوام بوین، ئێستاش خاوهن نانهواخانه ههیه زیاتر له 40 ملیۆن دینار قهرزاری ئهو كاتهیه، به نرخی ئاردی ئێستاش نه قازانجه نه زهرهره". هەروەک دەڵێن: "بەپێی ئەو بڕیارەی پارێزگاری هەولێر و قائیمقامی هەولێر جێ بەجێ دەكەن دەیانەوێت ئێمە پێشێلی یاسای بكەن، چونكە بەو نرخەی نان دەبێت ئێمە كرێكاری خۆمان دەربكەین و كرێكاری تر بهێنین بۆ شوێنەكانیان ئەمەیش پێشێلی یاسای كار و دەستەبەری كۆمەڵایەتییە كە نازانین بۆچی هێندە دژی كرێكاری خۆمان كار دەكەن و رقیان لێیان دەبێتەوە". هەر لەپەیامەكەیاندا بۆ مەسرور بارزانی باسیان لەوەكردوە، "ئهمڕۆ 610 نانهواخانه كارمان نهكردوه واتا ههزار و 830 كرێكار كاریان نهبوه، ئێمه دژی شاری خۆمان نین، دژی هیچ كهسێك نین، بهڵكو قرقرتۆكمان گیراوه ناهێڵن كار بكهین، ئهو ههمو ههڕهشهیهی لهلایهن بهرپرسانی ههولێر لێمان دهكرێت بهناوی تۆوە كه خۆمان بڕوا ناكهین ئهوه قسهی تۆ بێت و تۆ هێنده لهگهڵ ئێمه توند بیت بۆیه تكامان وایه خۆت بیانوهستێنه چیتر بێزارمان نهكهن".
هاوڵاتی شاندی حکومەتی هەرێمی کوردستان لەسەردانەکەیاندا بۆ بەغدا ژمارەیەك پێشنیازیان داوەتە حکومەتی عێراق، بەڵام بەغدا وەڵامی شاندەکەی هەرێمی نەداوەتەوە. بەگوێرەی زانیارییەکان شاندەکە دوو داواکاری سەرەکییان هەبووە، بەردەوامبوونی بەغدا لە ناردنی قەرز بۆ پێدانی مووچە و هەروەها جێگیرکردنی مانگانەی 913 ملیار دینار لە هەمواری یاسای بودجە بۆ مووچەی مووچەخۆرانی هەرێمی کوردستان. لهبارهی ئهو دو داواكاریهی ههرێمی كوردستانهوه، "شاندی ههرێم هیچ بهڵێنێكی له بهرپرسانی حكومهتی عێراق وهرنهگرتوه"، ئهوهش لهكاتێكدایه پێشتر محهمهد شیاع سودانی، سهرۆك وهزیرانی عێراق خواستی خۆی بۆ چارهسهری كێشهی موچهی فهرمانبهران راگهیاندبو. بەپێی دوایین گفتوگۆی نێوان هەولێر و بەغدا، تا ئەو کاتەی یاسای بودجە هەموار دەکرێتەوە، محەممەد شیاع سوودانی، سەرۆکوەزیرانی عێراق رەزامەندی نیشانداوە قەرزی دیکە بۆ مووچەی فەرمانبەران و مووچەخۆرانی هەرێمی کوردستان دابین بکات، بۆ ئەمەش پێویستی بە دەنگدان و بڕیاری فەرمی ئەنجومەنی وەزیرانە. ساڵی رابردو حكومهتی عێراق بڕیاریدا به رهوانهكردنی دو ترلیۆن و 100 ملیار دینار بۆ موچهی سێ مانگی كۆتایی ساڵی 2023، بهڵام حكومهتی ههرێمی كوردستان موچهی مانگهكانی 7، 8 و 9ی پێدابهشكرد، بهوهش چارهنوسی سێ موچهی مانگهكانی 10، 11 و 12ی فەرمانبەرانی هەرێمی کوردستان به نادیاریی ماوهتهوه.
هاوڵاتی تیمە مەیدانییەکانی هەڵگرتنەوەو پووچەڵکردنەوەی مین لە هەرێمی کوردستان لە ساڵی تازەدا بەردەوامن لەسەر کارەکانیان و توانیویانە رووبەرێکی بەرفراوانی مینرێژکراو و ژینگەی پیسبوو بە پاشماوە جەنگییەکان پاک بکەنەوە. عەلی موحەمەد ئەمین، بەرێوەبەری تەکنیکی لە دەزگای گشتی کاروباری مین لە هەرێمی کوردستان لە میانەی لێدوانیکیدا بۆ رۆژنامەی "سەباحی" عیراقی وتی : تیمەکانی سەر بە دامەزراوەکە بەردەوامن لە پاککردنەوەی ئەو ناوچانەی کە مینرێژکراون یا بە پاشماوە جەنگییەکان پیس بوون. هەروەها ناوبراو ئەوەشی ووت کە لە ساڵی رابردوودا بەرەوپێچوونێکی بەرچاویان هەبووە و تیمەکانی سەر بە دامەزراوەکە بە هەماهەنگی لەگەڵ رێکخراوە نێودەوڵەتییەکان ، توانیویانە رووبەرێکی فراوانی ناوچەکانی هەرێمی کوردستان لە مین و پاشماوە جەنگییەکان پاکبەکەنەوە کە بریتین لە : 6284 پاشماوەی جەنگی و پاککردنەوەی 44 کێڵگەی مینرێژکراو و لەناوبردنی 3849 مین و بۆمب . هەروەها عەلی موحەمەد ئەوەشی ئاشکرا کردووە کە لە ساڵی رابردوودا 10 کەس لە ئەنجامی تەقینەوەی مین گیانیان لە دەستداوە و 13 کەسی تریش بریندار بوون . لە لایەکی دیکەوە جەبار مستەفا، سەرۆکی دەزگای گشتی کاروباری مین لە کۆنگرەیەکی رۆژنامەوانیدا ئاماری کاروچالاکی ساڵی 2023ـی راگەیاند و گوتی: ساڵی رابردوو دوو ملیۆن و 803 هەزار و 326 مەتر دووجا لە مین و پاشماوەی جەنگی پاککراوەتەوە، دەشڵێت: 19 کێڵگەی مین لەلایەن دەزگای گشتی کاروباری مینەوە پاککراوەتەوە، هەروەها لەلایەن رێکخراوەکانیشەوە 14 کێڵگە پاککراوەتەوە . سەرۆکی دەزگای گشتی مین ئاماژەی بەوەشکرد، چوار شەرگە لە لایەن دەزگای گشتی کاروباری مینەوە پاککراوەتەوە، لەلایەن رێکخراوەکانیش حەفت شەرگە پاککراوەتەوە، هەروەها ساڵی رابردوو کۆی گشتی کێڵگە پاککراوەکان لە مین گەیشتووەتە 44 کێڵگە .
.jpg)
هاوڵاتی ئەنجومەنی سەرتاسەریی مامۆستایانی ناڕازیی شكستهێنان بە هەوڵەكانی دەستپێكردنەوەی دەوامیان راگەیاندو دەڵێن "ئێمە بایکۆتمان کردوە تا جارێکی دیكه بایکۆت نەکەینەوە، بۆیە تا وەڵامێکی کرداریی دڵنیاکەرەوە وەرنەگرین، بەردەوام دەبین و لە نزیکترین دەرفەتدا لە شەقام دەبین". ئەنجومەنی سەرتاسەریی مامۆستایانی ناڕازیی ئهمڕۆ سێشهممه له بهیاننامهیهكدا باسی لهوهكردوه: "لە دوای ئەوەی دەسەڵات هەمو هەوڵە حزبیی و ئیدارییەکانی خۆی لەمڕۆدا بۆ کردنەوەی دەرگای خوێندگەکان چڕکردبوهوە، هەر لە ئاگادارکردنەوەوە تا زمانی هەڕەشە و سزادان بەرامبەر مامۆستایان و بەڕێوبەرە بەهەڵوێستەکان". لە هەمان كاتیشدا، "وەك بەشێك لە فشارەكان، میدیا فەرمیی و سێبەرەكانی دەسەڵات چاوەڕێی ڕووماڵی كردنەوەی دەرگاكانی خوێندن بوون، بەڵام خۆشبەختانە ئیرادەی بەهێزی مامۆستایان و پێداگرییان لەسەر بەدەستهێنانی مافەكانیان، هەنگاوێكی تری فشارەكانی دەسەڵات بۆ بە زۆر كردنەوەی دەرگاكانی خوێندن لەسەرجەم شاروشارۆچكەكان، شكستی پێهێنرا". له راگهیهندراوهكهدا هاتوه، "جارێکی دیكه بە دەسەڵات دەڵێینەوە، رێگهی کردنەوەی دەرگای خوێندنگەکان فشار و هەڕەشە نییە، بەڵکو جێبەجێکردنی داواکارییەکانە، ئێمە بایکۆتمان کردوە تا جارێکیتر بایکۆت نەکەینەوە، بۆیە تا وەڵامێکی کرداریی دڵنیاکەرەوە وەرنەگرین، بەردەوام دەبین و لە نزیکترین دەرفەتدا لە شەقام دەبین".
هاوڵاتی – عەمار عەزیز گەشتوگوزاری دهۆك سەردانیكردنی 59 هەزار گەشتیاری بۆ ئەو پارێزگایە راگەیاند، بەڵام سەرۆكی كۆمەڵەی هوتێل و موتێلەكانی دهۆك دەڵێت ئەو داتاییە زۆر هەڵەیەو تەنها سێ هەزار گەشتیار هاتونەتە دهۆك. ئیحسان عیسا، سەرۆكی كۆمەڵەی هوتێل و موتێلەكان لە دهۆك بە هاوڵاتی وت " بەڕێوەبەرایەتی گەشتوگوزاری دهۆك ئاماری زۆر هەڵە بڵاودەكاتەوەو ئەوەش باجی دەرامەت و رسوماتی تر زیاتر لەسەریان هەژمار دەكرێت. بەڕێوەبەرایەتی گەشتوگوزاری دهۆك رایگەیاندبوو" لە رۆژی 22 تا 31ی مانگی رابردوو بۆ سەری ساڵی نوێ 59 هەزارو 358 گەشتیار سەردانی دهۆكیان كردوە. سەرۆكی كۆمەڵەی هوتێل و موتێلەكان لە دهۆك وتیشی "بەپێی داتاكانمان لەو ماوەیەدا تەنها سێ هەزار گەشتیار هاتونەتە دهۆك، لەشەوی سەر ساڵیش تەنها 517 گەشتیار لەئوتێلەكانی دهۆك ماونەتەوە". "گەشتوگوزاری دهۆك باسی لەوەشكردوە لەماوەی 2023دا دوو ملیۆن و 400 هەزار گەشتیار سەردانی دهۆكیان، بەڵام ئەو ئامارەشیان زۆر هەڵەیە، لەساڵی 2023دا تەنها 400 هەزار گەشتیار هاتونەتە سنوری پارێزگای دهۆك". ئیحسان عیسا وای وت. ئەوەشی خستەڕوو "داتای هەڵە وایكردوە باج و رسومات و دەرامەت 10 تا 20 هێندە بەسەرمان زیاد ببێت، بەنمونە مۆڵەتی ئوتێلێكی سێ ئەستێرە پێشتر 600 هەزار بووە، دوای بڵاوكردنەوەی داتای هەڵە موڵەتی ئۆتێلێكی سێ ئەستێرە بووەتە دوو ملیۆن و 600 هەزار دینار".
هاوڵاتی ئەنجومەنی سەرتاسەری مامۆستایان و فەرمانبەرانی ناڕازی رایانگەیاند دەسەڵات لەڕێگای بارەگایی حیزبی و بەكارهێنانی دامەزراوە پەروەردەییەكانەوە هەموو هەوڵی خۆی خستۆتەگەڕو دەیەوێت ئیرادەی مامۆستایان بشكێنێت و مامۆستایان بەگیرفانی خاڵیەوە بەرنەوە نێو هۆڵەكانی خوێندن، بەڵام مامۆستایان و فەرمانبەران بەئیرادەیەكی بەهێزترەوە ڕوبەڕووی فشارەكان دەبنەوە. ئەنجومەنی سەرتاسەری مامۆستایان و فەرمانبەرانی ناڕازی رونكردنەوەیەكیان بڵاوكردەوەو دەڵێن" لەدوای خۆپیشاندانە فراوانەكەی ئەمڕۆی شارو شارۆچكەكان و هەڵوێستی پێكەوەیی مامۆستایان و فەرمانبەران، لێرە و لەوێ دەسەڵات لەڕێگای بارەگایی حیزبی و بەكارهێنانی دامەزراوە پەروەردەییەكانەوە هەموو هەوڵی خۆی خستۆتەگەڕو دەیەوێت ئیرادەی مامۆستایان بشكێنێت و بەبێ هیچ دەستكەوتێك بچنەوە هۆڵەكانی خوێندن، لە بەرامبەریشدا مامۆستایان و فەرمانبەران بە ئیرادەیەكی بەهێزتر لە ڕابردوو بەڵێنی خۆڕاگری و ڕووبەڕوو بونەوەی فشارەكان دەدەن و هیچ كات ناچینە ژێر فشارەكانتان". "دەتانەوێت لە پاڵ ڕشتنی فرمێسكی تیمساحی بۆ خوێندن و منداڵی فەقیردا درێژە بەتاڵانكاریەكانتان بدەن و مامۆستایان بە گیرفانی خاڵی و دڵێكی شكاوەوە بەرنەوە نێو هۆڵەكانی خوێندن" ئەنجومەنی سەرتاسەری مامۆستایان و فەرمانبەرانی ناڕازی وا دەڵێن. ئەوەشیان خستوەتەڕوو "هەر بۆیە دەمانەوێت لێرەوە ڕوو بكەینە ئەو بەڕێوبەرو بەرپرسە پەروەردەییە بەهەڵوێستانەی نەبونەتە بەشێك لە فشارەكان و پێیان بڵیین: ئێوە لەگەڵ خۆتان و پەیامی پەروەردەیتاندا ڕاستگۆن و داهاتوو ئەمەتان وەك شانازی بۆ تۆماردەكات، لە هەمان كاتدا بەو بەڕێوبەرو بەرپرسە پەروەردەییانەش كە بوونەتە بەشێك لە فشارەكانی دەسەڵاتی ستەمكارو بەزمانی هەڕەشەو سزا لەگەڵ مامۆستایاندا دەدوێن دەڵێین ئەوەی ئێوە دەیكەن درێژەدانە بەو ستەمكاریەی كە بوەتە هۆی بڕینی قوتی مناڵەكانمان و پشتیوانی ئەو بەرپرسانەیە كە هیچ باكیان بەژیانی هاوڵاتیان و كەرتە خزمەتگوزاریەكان نیەو تەنها چاویان لە بەردەوامی ئەو تاڵانكاریەیە كە بە شێوازێكی سیستماتیك ئەنجامی دەدەن". لەبەشێكی تری رونكردنەوەكەیاندا ئاماژەیان بەوەداوە "مێژوو هەر جۆرە هەوڵێكی ناپەروەردەییانەو زمانی هەڕەشەی حیزبیانەتان وەك خاڵێكی ڕەش بۆ دەنوسێتەوە، چونكە ئەوەی ئەمڕۆ بەرامبەر مامۆستایان و فەرمانبەران دەكرێت ستەمێكی بێ وێنەو برسیكردنێكی ڕوونەو فشاركردنیش پشتیوانی ستەم و برسیكردنە". "لێرەوە دەمانەوێ ڕوو بكەینە مامۆستایانی خاوەن هەڵوێست و بڵێین بەئیرادەیەكی بەهێزەوە ڕووبەڕووی ئەو نامەو بڵاوكراوەو زمانی هەڕەشانە ببنەوە كە ئاراستەتان دەكرێن، چونكە ئەوەی بڕیارە سزابدرێت حكومەتێكی نابەرپرس و بەرپرسانێكی مشەخۆری گەندەڵن نەك مامۆستایەكی گیرفانخاڵی ستەم لێكراو، بەپێی یاساش بەرپرسی یەكەمی هەموو گرفتەكان حكومەتی هەرێمی كوردستانە كە پابەندی ئەو گرێبەستە مەدەنیە نەبوە كە لە نێوان خۆیی و مامۆستاو فەرمانەردا هەیە، لە كاتێكدا مامۆستایان بە ئەركی خۆیان هەستاون" ئەنجومەنی سەرتاسەری مامۆستایان و فەرمانبەرانی ناڕازی ئەوەشیان وتوە.
هاوڵاتی وتەبێژی وەزارەتی كشتوكاڵی هەرێم رایگەیاند لەبەرھەمھێنانی هێلكەو گۆشتی سپی گەیشتوینەتە ئاستی خۆبژێوی و حكومەتی هەرێم ئامادەكاری دەكات بۆ هەناردەكردنی هێلكەو مریشكی كوردستان بۆ بازاڕەكانی جیهان. هیوا عەلی، وتەبێژی وەزارەتی كشتوكاڵی هەرێم بە ماڵپەڕی فەرمی پارتی وتوە " لەبەرھەمھێنانی هێلكەو گۆشتی سپی گەیشتوینەتە ئاستی خۆبژێوی و زیاتریش، چونكە بازاڕی هەرێمی كوردستان ڕۆژانە پێویستی بە حەوت هەزار كارتۆن هێلكەیە، بەڵام بەرهەمی ڕۆژانەی كێڵگەكان 14 هەزار كارتۆنە، واتە حەوت هەزار كارتۆن زیادە لەبازاڕو پێویستی بەهەناردەكردنە". "ساڵانە هەرێمی كوردستان پێویستی بە 147 هەزار تۆن گۆشتی سپی هەیە، لەكاتێكدایە بەرهەمی ساڵانەی گۆشتی سپی گەیشتوەتە 285 هەزار تۆن، واتە ساڵانە 135 هەزار تۆن گۆشتی سپی زیادەیە لەبازاڕی ناوخۆیی و دەگاتە 45%ی گۆشتی بەرهەمهێنراو لە هەرێمی كورستان" وتەبێژی وەزارەتی كشتوكاڵ وا دەڵێت. ئەوەشی خستوەتەڕوو "بەشێكی بەرهەمی هێلكەو مریشكی كوردستان دەچێتە ناوەڕاست و باشووری عێراق، پلانی حكومەتی هەرێمی كوردستانیش ئەوەیە بازاڕ بۆ بەرهەمی ناوخۆ پەیدا بكەین، ئێستا ئامادەكاری دەكرێت بۆ هەناردەكردنی هێلكەو مریشكی كوردستان بۆ بازاڕەكانی جیهان".
هاوڵاتی سەلاحەدین دەمیرتاش رایگەیاند لەبەرئەوەی باسی كوردو كوردستانی كردووە دادگایی دەكەن و بابەتەكە گرێدراوە بەكوردەوەو تەنها قسەكانم دەربارەی كوردو كوردستان وەك تاوان سەیركراوە. ئەمڕۆ 8ی كانونی دووەمی 2024، لە دادگای سزا قورسەكانی ئەنكەرە لە زیندانی سینجان 22هەمین دانیشتنی دادگا لە دۆسیەی كۆبانێ ئەنجام دراو تیایدا دەمیرتاش لەڕێگەی ڤیدیۆ كۆنفڕانسەوە بەشداری دادگاییەكەی كرد. سەلاحەدین دەمیرتاش هاوسەرۆكی پێشوتری پارتی دیموكراتی گەلن (هەدەپە) ڕووی لە دادوەران كردوەو وتویەتی “زۆربەی هاوڕێیان دەڵێن، دەمیرتاش لەسەر كوردو كوردستان دەستی بەقسەكردن كردووە، حوكم دەدرێم، چونكە وتم كوردو كوردستان، نزیكەی 20 ساڵە لە سیاسەتدام. قسەكانم سەبارەت بە كوردو كوردستان كراوە بەبابەتی تاوانكاری، هەروەها باسی سۆمام كرد، بۆ بەو هۆیەوە دۆسیەیەك لە دژم تۆمار نەكرا، چونكە لەو قسەیەی مندا باسی كوردی تێدا". "12 ساڵە پەرلەمانتارەو حەوت ساڵە لە زیندانە، هەزاران جار قسەی كردووە، بەڵام لەبەرئەوەی 40 بۆ 50 جار باسی كوردو كوردستانی كردووە دادگایی دەكەن و بابەتەكە گرێدراوە بە كوردەوە، تەنها قسەكانم دەربارەی كوردو كوردستان وەك تاوان سەیركراوە، لەبەر وتنی وشەكانی كورد و كوردستان دادگایی دەكرێم". دەمیرتاش وای وتوە. لەسەر كەیسی كۆبانێ كە بە بیانوی چالاكییەكانیان لە نێوان شەش بۆ هەشتی تشرینی یەكەمی ساڵی 2014 بۆ ئیدانەكردنی هێرشكردنە سەر كۆبانێ لە دژی هێرشەكانی داعش كراوەتەوەو هاوسەرۆكانی پێشوی هەدەپە، فیگن یوكسكداغ، سەلاحەدین دەمیرتاش و ئەندامانی دەستەی جێبەجێكاری ناوەندی لەناودایەو بەگشتی 108 كەس دادگای دەكرێن. دەمیرتاش لەكاتی دادگاییەكەدا ئەوەشی خستوەتەڕوو كە تۆمەتەكانی سەری و بەتایبەت تۆمەتی ژمارە 19 پەیوەست بەقسەكردنی لەبارەی عەبدوڵڵا ئۆجالان، لەكاتی بەڕێوەچوونی یادی نەورۆزی ئامەدا، وتیشی "ئەگەر بە عەبدوڵڵا ئۆجالان بڵێم ڕێبەری گەلی كورد، ئەمە چۆن دەبێتە تاوان، با قسە لەسەر ئەمە بكەین، كەسێك چۆن لەلایەن گەلێكەوە وەك ڕێبەر قبوڵ دەكرێت، ئەمە جێگەی ڕەخنەو گفتوگۆی سیاسییە، مەسەلەكە گرێدراوی دادگا نییە، نەوەك من، ملیۆنان كەس ئۆجالان وەك ڕێبەری خۆیان دەبین”. سەلاحەدین دەمیرتاش لەكاتی دادگاییەكەدا ئەوەشی وتوە "ئێمە خاوەندارێتی لە هەوڵەكانی ئاشتی دەكەین، لەساڵی 1993ەوە ئۆجالان بۆ ئاشتی هەوڵدەدات، لە دەرەوەی وڵات وەك موخاتەب قبوڵ دەكرا، كاتێك بەرپرسانی لەگەڵی كۆدەبوونەوە وەك بەڕێز ئۆجالان ناوی دەبرا".
.jpg)
هاوڵاتی پارێزگای هەولێر رایگەیاند ئەمڕۆ هەندێك كەس بەناوی خاوەن سەمونخانەو نانەواخانە گردبونەوەو ناڕەزایەتیان ئەنجامدا لەبەرامبەر بڕیاری هەرزانكردنی نرخی نان و سەمون كە جگە لە مەرام و مەبەست بۆ شێواندنی بارودۆخەكە هیچی تر نەبوو. پارێزگای هەولێر لەبارەی بڕیاری دابەزاندنی نرخی نان لە سەمونخانەو نانەواخانەكان رونكردنەوەیەكی بڵاوكردەوەو ئاماژەی بەوەداوە "دوابەدوای فەرمانی سەرۆكی حكومەتی هەرێمی كوردستان، لەپێناو یەكخستنی نرخی نان لە سەرجەم پارێزگاكانی هەرێمی كوردستان، كە 10 نان و سەمون بكرێت بە هەزار دینار لە چوارچێوەی جێبەجێكردنی بڕیارەكەو پابەندكردنی سەرجەم سەمونخان و نانەواخانەكان، لەقائیمقامیەتی ناوەندی هەولێر بەئامادەبوونی لایەنە پەیوەندیدارەكان و نوێنەرایەتی نزیكە 1800 نانەواخانە و سەموونخانەی شاری هەولێر كۆبوونەوەیەك ئەنجامدرا". "لەكۆبوونەوەكەدا بڕیاردرا وەك پاڵپشتی و هاوكارییەك بۆ نانەواخانە و سەموونخانەكان، لەمەودوا نرخی هەر لیترێك غاز 50% داشكاندنی بۆ بكرێت و ڕۆژانە بە بڕی 300 دینار بۆ هەر لیترێك غازیان بۆ دابین بكرێت، كە خۆیان پێشتر بە 600 دینار بۆ هەرلیترێك غازیان كڕیووە، جگە لەدابینكردنی ئارد بۆیان بە نرخی 30 هەزار دینار بۆ هەر فەردەیەك" پارێزگای هەولێر وا دەڵێت. پارێزگای هەولێر راشیگەیاند "ئەوەی ئەمڕۆش ڕویدا كە هەندێك كەس بەناوی خاوەن سەمونخانە و نانەواخانە گردبوونەوەو ناڕەزایەتیان ئەنجامدا لە بەرامبەر بریارەكە، جگە لە مەرام و مەبەست بۆ شێواندنی بارودۆخەكە هیچی تر نەبوو، بەڵگەش بۆ ئەوە هەندێك لەوانەی لە نێو گردبوونەوەكەدا بوون بە دوور و نزیك پەیوەندیان بە سەمونخانەو نانەواخانەكان نەبوە". رونیشیكردوەتەوە"هەر ئەمڕۆ تەواوی ئەم بڕیارانە چونە بواری جێبەجێكردنەوەو هەمولایەكیش ڕەزامەندی و پابەندبونی خۆیان بەبڕیارەكە ڕاگەیاندوە، لە هەولێر نرخی هەر 10 نان و سەمونێك بە هەزار دینار بێت، هەر سەمونخانەو نانەواخانەیەكیش پابەندی بڕیارەكە نەبێت روبەڕووی ڕێكاری یاسایی دەبێتەوە".
هاوڵاتی کارکردن لە فراوانکردنی سیستمی کارەبایی پریپەید لە سنووری پارێزگای دهۆک بەهۆی کێشەی تەکنیکییەوە راگیرا دوای ئەوەی شەوی ڕابردوو کارەبای دوو گەڕەک بەهۆی سیستەمەکەوە نەبوو. ئەمڕۆ دووشەممە حازم ئەحمەد، بەرپرسی سیستەمی پریپەید و جێگری بەرێوبەری گشتی کارەبای دهۆک بە هاوڵاتی وت:دوای ئەوەی لە چەند رۆژی رابردوودا لەو گەڕەکانەی کە سیستمی پریپەیدی تێدا جێگیرکرابوو، کێشە بۆ بەشێک لە هاووڵاتییان دروست ببوو، ئەمڕۆ بە ئامادەبوونی نوێنەری وەزارەتی کارەبا و جێگری پارێزگاری دهۆک، بە بڕیاری پارێزگاری دهۆک فراوانکردنی سیستمەکە لە سنووری پارێزگاکە راگیرا." حازم ئەحمەد ئەوەشی ڕونکردەوە، "هۆکاری ئەو کێشەیەی شەوی رابوردوو روویدا لە دوو گەرەکی سەنتەری دهۆک ئەوەبوو کە ئەوانەی پێشتر سیستەمی پریپەیدیان چاککردوە باڵانسەکەیان پرنەکردوەتەوە ، هاوکات هەندێک لە ماڵەکانی ئەو گەڕەکانە سیستەمی پریپەیدیان نەبووە کە ئەوەش نابێت چونکە چونکە ئەگەر لەگەرەکێک کارەبا بووە پریپەید ئەوا دەبێت هەموو ماڵەکانی ئەو گەڕەکە بگرێتەوە" دەربارەی چارەنووسی ئەو 22 هەزار هاوبەشی کارەبای پریپەید لە پارێزگاکە، ئەو بەرپرسەی کارەبای دهۆک دەڵێت، سیستمەکە بۆ نزیکەی 22 هەزار هاوبەشی کارەبا کاراکراوە، ئەو شوێنانەی سیستمەکەی تێدا کەوتووەتە کار وەکو خۆیان بەردەوام دەبن لە کارکردن و هیچ کێشەیەکیان بۆ دروست نابێت. نزیکەی حەوت مانگە بەستنی سیستمى کارەبای پریپەید بۆ کارەبای نیشتمانى لە سنورى دهۆک دەستیپێکردووە، 6.3% دانیشتووانی دهۆک لە سیستمەکە سوودمەند بوون
هاوڵاتی بهڕێوهبهرایهتی گشتی پهروهردهی پارێزگای سلێمانی، ساڵنامهیهكی نوێی خوێندن بۆ ساڵی 2023-2024 بڵاوکردەوەو و بهپێی ساڵنامهكهش، له سبهینێ سێشهممهوه دهوامی فهرمی دهستپێدهكاتهوه. بهگوێرهی ساڵنامهیهكی نوێی خوێندن، كه لهلایهن بهڕێوهبهرایهتی گشتی پهروهردهی سلێمانیهوه ئاڕاستهی ههریهك له بهڕێوهبهرێتیهكانی پهروهردهی (رۆژههڵات، رۆژئاوا، شارباژێڕ، شارهزور، قهرهداغ، سهیدسادق، دوكان، چهمچهماڵ، دهربهندیخان، پێنجوێن) كراوه تێیدا هاتوه، ئاگادارتان دهكهینهوه دهوامی وهرزی یهكهم له رۆژی سێشهممه 9ی (كانونی دوهم/1)ی 2024 دهستپێدهكات. سەبارەت بە وەرزی دوەمی خوێندن، پەروەردەی سلێمانی دەڵێت: لە رۆژی یەکشەممە (24/3/2024) دەستپێ دەکات تا (16/5/2024)، هەروەها رۆژی یەکشەممە (19/5/2024) تا رۆژی پێنجشەممە (30/5/2024) تاقیکردنەوەی کۆتایی وەرزی دوەم لە (80) نمرە ئەنجام دەدرێت. ئاماژە بەوەشکراوە، لەماوەی خوێندنی هەردو وەرزەکەدا دو هەڵسەنگاندن دەکرێت و بۆ هەر هەڵسەنگاندنێک (10) نمرە دیاری کراوە، جگە لەوەش بۆ تاقیکردنەوەی نیوەی هەر وەرزێک، نمرەی تاقیکردنەوەی کۆتایی وەرز دابەشی (4) دەکرێت. لهلایهن مامۆستایان و فهرمانبهرانی ناڕازیشهوه بڕیارهكان رهتكرانهوه و ئهمڕۆ لهزۆربهی ناوچهكانی پارێزگای سلێمانی و دهوروبهری خۆپیشاندانی بهرفراوان ئهنجامدرا.
هاوڵاتی لە تازەترین راپۆرتی بانکی جیهانی لەبارەی عیراق و ئەو زەرەرو زیانانەی کە بەر کەرتی نەوت و کشتوکاڵ و پیشەسازی ئەم وولاتە کەوتووە لە ئەنجامی جەنگە یەک بە دوای یەکەکانی، ئەوە خراوەتە روو کە نزیکەی 3.5 ترلیۆن دیناری عیراقی (3ملیار دۆلاری ئەمریکی) دەبێت و هەروەها ٪47 ی دارستانە سرووشتییەکانی لەناوچوون و 2.4 ملیۆن هێکتار زەوی کشتوکاڵی مینرێژکراوە . لەراپۆرتە فراوانەکەی بانکی جیهانی کە بە ناوی " ژینگەی ناوچە پیسبووەکانی عیراق لە ئەنجامی جەنگەکانیدا ، چارەسەر کردنی پیسبوونی زەوییەکەی بەمەبەستی گەرانەوەی ژیان بۆی" دا باس لەوە کراوە کە بەمەبەستی دەستنیشانکردنی ئاستی پیسبوونی ژینگەی پارێزگەکانی ' بەغداد و ئەنبارو وبابل و دیالە و کەرکوک و موسڵ و سەڵاحدین " کە لە ئەنجامی جەنگدا زیانیان بەر کەوتووە پێویستە کە بەرنامەیەکی نیستمانی تۆکمە دابرێژرێت و بە وردی ناوچەی ژینگەی پیسبوو دەستنیشان بکرێت ، ئەم کارەش پێنج ساڵ دەخایەنێت و نزیکەی 422 ملیۆن دۆلاری پێویستە. هەروەها جگە لەو پاریزگایانەی کە لە سەرەوە باسکراون ، راپۆرتەکە ئاماژەی بە پیسبوونی ژینگەی ناوچەکانی باشووریش کردووە و داوای کردووە بە دواداچوونیکی بەپەلە بۆ پیسبوونی ژینگەی ناوچەکانیان بکرێت . هەروەها راپۆرتەکەی بانکی جیهانی ئاماژەی بۆ ئەوەش کردووە کە جەنگە یەکبەدوای یەکەکانی عیراق هۆکاریکی سەرەکی زیانەکانی کەرتی نەوت و پیشەسازی بوون و جگە لە زیانە ئابوورییەکانی ئەو جەنگانە ، زیانێکی فراوانیان بە ژینگە و ئاو و هەواو خاکی ووڵاتەکە گەیاندووە . راپۆرتەکە باسی لەوەشکردووە کە بە پێی هەڵسەنگاندنەکانەکان ،٪47ی دارستانە سرووشتییەکانی عیراق لەناوچوون و نزیکەی 2.4 هیکتار زەوی کشتوکاڵی مینرێژکراون و ناتوانرێت بەکاربهێنرێت ، هەروەها نزیکەی 10 هەزار و 569 هیکتار زەوی دیکەش بە هۆی پیسبوون و پاشماوەکانی کاربۆن و مادە کیمیاوییەکانی تر لەناو چوون و بۆ کشتوکاڵ و نئشتەجێ بوون ناشێن. هەروەها بانکی جیهانی ئاماژەی بەوە کردووە گەر بێتوو ئەم مەترسییانە چارەسەر نەکرێن و پشتگوێ بخرین ئەوا دەرئەنجامیکی مەترسیدارییان لێدەکەوێتەوە و دەبنە هەڕەشەیەکی ڕاستەقینە بۆ سەر نەوەکانی داهاتوو لە عیراقدا . راپۆرتەکەی بانکی جیهانی بەم جۆرە هەندێک لەو ناوچە جوگرافییانەی کە ژینگەکانیان زیانیان بەرکەوتووە و پیس بوون دابەشکردووە : ٪36 ی پارێزگای کەرکووک کە 28 ناوچە لە خۆ دەگریت ، ٪22 ی موسڵ کە 17 ناوجە لە خۆدەگرێت ، ٪19.73 ی پارێزگای سەڵاحدین کە 15 ناوچە لە خۆ دەگرێت . بانکی جیهانی باسی لەوەشکردووە کە لەم راپۆرتەدا تەنها زیانە ژینگەییەکانی ئەو حەوت پارێزگایەی عیراق خراوەتە روو کە راستەوخۆ ئاگری جەنگەکانیان بەرکەوتووە کە بریتین لە " بەغداد و ئەنبار و بابل و دیالە و کەرکوک و موسڵ و سەڵاحدین" و بێگومان 12 پارێزگاکەی دیکەی عیراقیش بەدەر نین لەم مەترسییانە و لە ساڵی 2022 دا دوای ئەوەی لە لایەن کادێرانی وەزارەتی ژینگەی عیراقی خاکی ئەو ناوچانەی کە گوماندەکرا ژینگەیان پیس بێت پشکنینیان بۆ کرا دەرکەوت کە نزیکەی یەک ملیۆن و 333 هەزار و 3 هیکتار زەوی ئەو ناوچانە پیسن و کاریگەرییەکی مەترسیداریشی لەسەر تەندرووستی یەک ملیۆن و 750 هەزار کەس داناوە، کە دەکاتە ٪8.55 ی ژمارەی دانیشتوانی ئەو ناوچانە.
هاوڵاتی بەڕێوبەرایەتی نەوت و کانزاکانی سلێمانی لە ڕونکردنەوەیەکدا ئەمڕۆ دووشەممە دەڵێت، ئەو نەوتەی عێراق دەینێرێت بەشی ناوشار ناکات و تەنها لە ناوچە شاخاوییەکان دابەشدەکرێت. بهڕێوهبهرایهتی نهوت و كانزاكانی سلێمانی له ڕونكردنهوهیهكدا بڵاویكردهوه، "رۆژانه هاوڵاتیان و دهزگاكانی ڕاگهیاندن و چهندین لایهنی دیكه پهیوهندیمان پێوه دهكهن سهبارهت به دابهشكردنی ئهو بڕه نهوتهی كه بڕیاره له ڕێگای حكومهتی ناوهندیهوه بێت بۆ ههرێمی كوردستان". دەشڵێت "بڕی ئهو نهوتهی كه بڕیاره بنێردرێت بریتییه له 21 ملیۆن لیتر بۆ سنورهكانی پارێزگای سلێمانی و ههردو ئیدارهی ڕاپهرین و گهرمیان كه ئهمهش تهنها بهشی ناوچه شاخاویه ساردهكان دهكات و لهناو شار دابهشناكرێت". لە چەند ڕۆژی ڕابردودا ئەو بڕە نەوتەی عێراق دابینی کردووە بۆ هەرێم گەشتە دەستی وەزارەتی نەوت و کانزاکانی هەرێم و بۆ ههر بهرمیلێك به 50 ههزار دینار بهسهر هاووڵاتییاندا دابهش دهكرێت.
هاوڵاتی وەزیری بەرگری ئیسرائیل "یوئاف گالاند"، بە تووندی بەرگری لە تەکتیکەکانی ووڵاتەکەی لە جەنگی غەزە کرد و ئەوەی دووپات کردەوە کە ئیسرائیل لە دژی بەرەیەکی فراوان لە جەنگدایە نەک تەنها لە دژی دوژمنێکی دیاریکراو. ناوبراو لە لێدوانێکیدا بۆ رۆژنامەی "وۆڵ ستریت جۆرناڵی" ئەمریکی وتی : لە 1945 ەوە ، رۆژی 7 ی ئۆکتۆبەری 2023 خوێناویترین رۆژ بووە بۆ گەلی جوولەکە . گالاند ئەوەشی ووت : کە فراوانی و تووندی هێرشەکەی بزووتنەوەی حەماس کاریگەرییەکی زۆری لەسەر سیاسەت و دارشتنەوەی باری ئەمنی ئیسرائیل داناوە و وای لێکردین کە بە جۆرێکی تر لە چواردەورمان بڕوانین. "هەر لەبەر ئەمەش بە تووندی هێرشمان کردە سەر بزووتنەوەی حەماس و مەبەستمان لەم هێرشە تەنها لەناوبردنی بزووتنەوەکە نییە ، بەڵکوو ئامادە سازییەکە بۆ بەرپەرچدانەوەی هەموو جۆرە هێرشێکی گرووپە چەکدارەکانی سەر بە ئێرانە بە تایبەتیس حزبوڵای لوبنانی." هەروەها ناوبراو ئەوەشی ووت: بەبۆچوونی ئیمە لە دژی بەرەیەکی فراواندا دەجەنگین ، نەک تەنها دوژمنێکی دیاریکراو و ئێران خەریکی بنیاتنانی هیزە چەکدارییەکانی سەر بە خۆیەتی تا لە دژی ئیسرائیل بە کاریان بهینێت. لە بەشێکی تری قسەکانیدا وەزیری بەرگری ئیسرائیل ئەوەی دووپتکردەوە کە قۆناغی دووەمی جەنگەکە درێژخایەن دەبێت و ئیسرائیل واز لە ئامانجە سەرەکییەکەی ناهێنێت کە بریتییە لە ، لە ناوبردنی بزووتنەوەی حەماس و کۆتایی هێنان بە دەسەڵاتی ئەو بزووتنەوەیە لە کەرتی غەزە و ئازادکردنی بارمتەکان.
هاوڵاتی دادگای باڵای فیدڕاڵی عێراق ئهمڕۆ دوشهممه بهمهبهستی گفتوگۆكردن و بڕیاردان لهسهر سكاڵای پهرلهمانتارێكی عێراق كۆدهبێتهوه كه دژ به ناردنی قهرز بۆ موچهی موچهخۆرانی ههرێمی كوردستان لهسهر محهمهد شیاع سودانی سهرۆك وهزیران تۆماریكردوه. بهگوێرهی خشتهی دانیشتنهكانی دادگای باڵای فیدڕاڵی، ئهمڕۆ دادگاكه لهبارهی سكاڵای مستهفا سهند ئهندامی ئهنجومهنی نوێنهرانی عێراق كۆدهبێتهوه كه له دژی محهمهد شیاع سودانی سهرۆك وهزیرانی عێراق سهرهڕای ئهركهكهی تۆماریكردوه، بهوهی كه سهرۆك وهزیران به پێچهوانهی دهستوری عێراق پارهی بۆ ههرێمی كوردستان ناردوه. مستەفا سەند پهرلهمانتارى عێراق لهدادگاى باڵاى فیدراڵى سكاڵاى لهسهر محهمهد شیاع سودانى سهرۆك وهزیرانى عێراق تۆماركردوه سهبارهت بهو قهرزانهى بهههرێمى كوردستانى داوهو داوایكردوه، دادگا بڕیارەكە بەنایاسایی دابنێت. سکاڵاکە تایبەتە بە پێدانی دوو ترلیۆنو (100) ملیار دینار بەقەرز بەهەرێمی كوردستان. ساڵی 2023 لهدوای سهردانێكی شاندی حكومهتی ههرێم، ئهنجومهنی وهزیرانی عێراق به كۆی دهنگ بڕیاریدا بڕی دو ترلیۆن و 100 ملیار دینار وهك پارهی تهواوكاری بۆ موچهی موچهخۆرانی ههرێم بنێرێت بهمهبهستی خهرجكردنی موچه.
.jpg)
