پێشەوا هەورامی: هەرێم بە یاسا داهات ڕادەست دەکات

هاوڵاتی بەپێی بەدواداچوونەكانی هاوڵاتی، كە لەئەنجومەنی وەزیرانی هەرێمی كوردستان دەستیكەوتووە،رێككەوتنی تیمی پارتی و یەكێتی لەسەر دانەوەی قەرزەكانی حكومەتی هەرێمی كوردستان نەكراوە كە زیاترە لە 30 ملیار دۆلارە بەپێی داتای فەرمی ئەنجومەنی وەزیران. بەڵام ئەو پرسەش پاش پەسەندكردنی بودجەو بەدیاركەوتنی مانەوەی پارە پاش دابینكردنی مووچە گفتوگۆی چڕی لەسەر دەكرێت، بۆ ئەوەی بەشێك لەو پارانە بۆ دابینكردنی پڕۆژەی وەبەرهێنان و خزمەتگوزاری تەرخان بكرێت و بەشێكی بۆ دانەوەی قەرزەكان بێت. بەپێی زانیارییەكانی بەردەست هاوڵاتی، پارتی دیموكراتی كوردستان بەرنامەی بۆ ئەو پارەیە دیاری كردووە كە لەبەغداوە بۆ هەرێم رەوانە دەكرێت و دەیانەوێت زۆرینەی ئەو پارەیە بۆ پاكتاوی قەرزەكانی حكومەت دابین بكەن، بەڵام یەكێتی دەیەوێت بەشی زۆری ئەو پارەیە بۆ پڕۆژەكان خەرجبكرێت. بەرپرسانی كارگێڕی لەسلێمانی هۆشدارییان داوەتە یەكێتی كە دوای پەسەندكردنی پڕۆژە بودجەی عێراق پێویستە ئاوەدانی و دەستپێكردنەوەی پڕۆژەكان بەچڕی لەسەرجەم ناوچەكان دەستپێبكاتەوەو پارەی بەڵێندەرانی سنورەكە بدرێتەوە تاپڕۆژەی نوێ وەربگرن، ئەو هۆشدارییەش بەفەرمی گەیەندراوەتە قوباد تاڵەبانی جێگری سەرۆكی حكومەتی هەرێم. بەو پێیەی هەرێمی كوردستان رێككەوتنی لەگەڵ حكومەتی عێراق كردووەو لەسەر پڕۆژە بودجەی عێراق كەبڕیارە مانگانە یەك ترلیۆن و 250 ملیار دینار بەكاش بگاتە هەرێمی كوردستان و لەبەرامبەردا هەرێم 400 هەزار بەرمیل نەوتی رۆژانەو نیوەی داهاتی گومرگ بداتەوە بە بەغداد، بۆیە پارتی و یەكێتی لەئاستی حكومەتدا پێیانوایە بەگەشتنی پارەكەی بەغدا زۆربەی كێشە داراییەكان بەتایبەت بۆ مووچە چارەسەر دەبن، چونكە بەغداد تەنها بۆ مووچەی فەرمانبەران و خانەنشینان و شایستەی دارایی پێشمەرگە نزیكەی 910 ملیار دینار رەوانە دەكات كە بەبێ كورتهێنان مووچەی پێ دابیندەكرێت. هەروەها بەغداد مانگانە زیاتر لە 300 ملیار دینار بۆ وەبەرهێنان رەوانەی هەرێمی كوردستان دەكات لەگەڵ داهاتی نانەوتی كەمانگانە زیاترە لە 200 ملیار دینار، هەرێمی كوردستان پاش دابینكردنی مووچە نیو ترلیۆن دیناری بۆ پڕۆژەكانی وەبەرهێنان و پڕۆژە خزمەتگوزارییەكان بۆ دەمێنێتەوە.  

هاوڵاتی بەپێی راپۆرتێکی تۆڕی هەواڵی سى ئێن بی سى ئەمریکی، هۆکاری سەرەکی لەپشت هەناردەنەکردنەوەی نەوتی هەرێم خودی رەجەب تەیب ئەردۆغانی سەرۆک کۆماری تورکیایە. وەک لە راپۆرتەکەدا هاتووە، دەستپێکردنەوەی ھەناردەکردنی نەوتی ھەرێمی کوردستان بۆ بەندەری جەیھان پەیوەستە بە ئەنجامی خولی دووەمی ھەڵبژاردنی سەرۆکایەتی تورکیاوە. ئاژانسی (سی ئێن بی سی) ئەمریکی لە راپۆرتێکدا ئاماژەی بەوە کردووە، ھەناردەی نەوتی ھەرێمی کوردستان لە رێگەی بەندەری جەیھانی تورکییەوە بۆ بازاڕەکانی جیھان کە لە ٢٥ ئاداری ئەمساڵەوە راگیراوە و رۆژانە ٤٥٠ ھەزار بەرمیل بووە، تائێستا بەھۆی خەمساردی حکومەتی تورکیاوە دەستیپێنەکردووە و خولی یەکەمی ھەڵبژاردنی سەرۆکایەتی ئەو وڵاتەش کە ١٤ی ئەم مانگە بەڕێوەچوو، ھۆکارێکی سەرەکی دەستپێنەکردنەوەی ھەناردەی نەوتی ھەرێمی کوردستانە. راشیگەیاندووە، بیانووەکەی تورکیا کە بریتییە لە پشکنینی بۆرییەکانی گواستنەوەی نەوت نەک بەھۆی بومەلەرزەکەی چەند مانگی رابردوو زیانی بەرکەوتبێت، بیانوویەکی زۆر لاوازە، بەڵکو راستییەکەی ئەوەیە ئەنجامی خولی دووەمی ھەڵبژاردنی سەرۆکایەتی تورکیا وادەی دەستپێکردنەوەی ھەناردەکردنی نەوتی ھەرێمی کوردستان لە رێگەی بەندەری جەیھانەوە دیاری دەکات و ھۆکارە سەرەکییەش خودی رەجەب تەیب ئەردۆغانە.

هاوڵاتی لە کۆبوونەوەی شەوی پێنجشەممەیدا، لیژنەی دارایی پەرلەمانی عێراق مادەکانی 13 و 14ـی رەشنووسی بودجەی عێراقی بە کۆمەڵێک گۆڕانکارییەوە پەسندکرد. دیارترینی ئەو گۆڕانکارییانەشی کراون بریتییە لەوەی وەزارەتی دارایی سەرپەرشتیی هەژماری بانکیی تایبەت بە داهاتەکانی نەوتی کوردستان بکات و دوای رەزامەندیی وەزارەتی دارایی ئینجا هەرێمی کوردستان دەتوانێت پارەی لێ خەرجبکات. بەپێی بەڵگەنامەی پەسندکراوی نێو کۆبوونەوەکەی شەوی پێنجشەممەی لیژنەی دارایی پەرلەمانی عێراق تایبەت بەو دوو مادەیەی پەیوەندییان بە هەرێمی کوردستانەوە هەیە، گۆڕانکاریی  لە ئەو دوو ماددەیەدا کراون، ئەوەش وایکردووە بەشێک لە ئەندامانی کوردستان لە لیژنەکە ناڕازی بن و دەنگی پێنەدەن و بچنەدەرەوە لە کۆبوونەوەکە تائێستا نزیکەی 80 ماددەی رەشنوسەکە پەسەندکراوە و بڕیارە ئەمڕۆ بەشەکانی دیکە پەسەند بکرێن بۆ ئەوەی رەوانەی سەرۆکایەتی پەرلەمان بکرێت بۆ دیاریکردنی وادەیەک بۆ دانیشتن و دەنگدان لەسەر پڕۆژە یاساکە ئەمەی خوارەوە  هەردوو مادەکەیە کە لە رەشنووسی بودجەی ساڵی 2023 پەیوەندییان بە هەرێمی کوردستانەوە هەیە ماددەی 13 : یەکەم: شایستە داراییەکانی نێوان حکومەتی فیدراڵی و حکومەتی هەرێم بۆ ساڵانی 2004 تا 2022 یەکلایی دەکرێتەوە، لەدوای وردبینیکردنی لەلایەن دیوانی چاودێری دارایی ناوەندیی و بە هەماهەنگی دیوانی چاودێریی دارایی لە هەرێم، ئەویش بە پشتبەستن بەو ماف و ئەرکانەی لە یاساکانی بودجەی فیدراڵیی تایبەت بە هەر ساڵێکی داراییدا هاتوە. دوەم: ا: حکومەتی هەرێم و وەزارەتی سامانە سروشتییەکان پابەند دەبێت بە رادەستکردنی نەوتی بەرهەمهێنراو بە تێكڕای 400 هەزار بەرمیلی رۆژانە بە وەزارەتی نەوتی فیدراڵ یان ئەو پاڵاوگانەی وەزارەتی نەوت گرێبەستی لەگەڵ کردون، بەو پێیە داهاتە کۆتاییەکان بگەڕێتەوە بۆ گەنجینەی فیدراڵی. ب: حکومەتی هەرێم پابەند بێت بە رادەستکردنی داهاتە نانەوتییەکانی بە خەزێنەی دەوڵەت و بەپێی یاسای بەڕێوەبردنی دارایی فیدڕاڵیی، دیوانی چاودێریی دارایی عێراقیش بە هەماهەنگی دیوانی چاودێری دارایی هەرێم کاری وردبینکردن دەکات لەو داتایانە. ج: وەزارەتی دارایی عێراق پابەندە بە پێدانی شایستە داراییەکانی مانگانەی هەرێمی کوردستان بەپێی حوکمەکانی ئەم یاسایە بەپێی خشتەی هاوپێچ، دوای ئەوەی هەرێم بڕگەکانی ئەلف و با جێبەجێ دەکات، دواتریش هەماهەنگی دەکرێ لەگەڵ وەزارەتی دارایی و ئابوری هەرێم بە ناردنی بودجەی خەرجکراوی مانگانە بۆ فەرمانگەی ژمێریاری بۆ دانانی لە چوارچێوەی کۆی هەژمارەکانی مانگانە دەوڵەت، بەو پێیەی یەکلاییکردنەوەی ژمێرەیی تایبەت بە ماف و ئەرکە نەوتی و نانەوتییەکانی هەردولا بکرێت. د: ئەو پارەیەی لەسەر حکومەتی هەرێمە لە پارەکانی بانکی عێراقی بۆ بازرگانی ناسراو بە (تی بی ئای) لەلای بانکە حکومی و تایبەتەکان یەکلایی دەکرێنەوە و پارەکە لە پشکی هەرێمی کوردستان دەبڕدرێت و لە ساڵی دارایی 2023 دەستپێدەکات و بۆ پێنج ساڵ بەردەوام دەبێت. گرنگترین خاڵەکانی ماددەی 14: ١-وەزارەتی دارایی عێراق داهاتەکانی نەوتی هەرێم لە هەژمارێکی بانکی لەلای بانکی ناوەندیی عێراق دادەنێت، سەرجەم ئەو داهاتانەی لە هەناردەکردن و فرۆشتنی نەوتی خاو و بەرهەمەکانییەوە دەست دەکەوێت بەبێ لێبڕین بۆ هەر مەبەستێک بێت دادەنرێت، تا ئەو کاتەی وەزارەتی دارایی عێراق دەسەڵاتی خەرجکردنیان دەداتە سەرۆک وەزیرانی هەرێم یان ئەو کەسەی کە لە شوێنی ئەو دەبێت، دەبێت ئەو هەژمارەش لەلایەن لیژنەی پسپۆڕان لە دیوانی چاودێری دارایی فیدڕاڵی و حکومەتی عێراق وردبینی بکرێت و سەرجەم هەژمارەکانی دیکەی هاوشێوەی دادەخرێن. ٢-وردبینی ئەو هەژمارە بانکییەی لە بڕگەی یەکەمدا هاتوە بە سەرجەم هاتو و دەرچوەکانی لەلایەن ئەو کۆمپانیا نێودەوڵەتییەوە دەکرێت کە لە بڕگەی دوەم ئاماژەی بۆ کراوە و راپۆرتی خولی تایبەت بەو بابەتە دەدرێت بە دیوانی چاودێریی دارایی فیدراڵی و دیوانی چاودێریی دارایی لە هەرێمی کوردستان. ٣-وردبینی داتاکانی دارایی ساڵانە، نیوەساڵی، چارەکەساڵی، مانگانە دەکرێت و بەواژۆی وەزیری دارایی و ئابوری هەرێمی کوردستان و چاودێری ژمێرەی سەربەخۆ "کۆمپانیا نێودەوڵەتییەکە" و کۆپییەکی پشتپێبەستراوی دەدرێتە وەزارەتی دارایی فیدراڵی. ٤-لیژنەیەکی هاوبەش لەنێوان هەردولا پێکدەهێنرێت ئەرکی پێداچونەوەیەکی گشتگیرە بۆ ماوەکانی رابردو لە هەرچییەک کە پەیوەندیی بە کەرتی نەوت و گازەوە لە هەرێمی کوردستان و پەیوەندییەکان لەنێوان نەوتی فیدراڵی و هەرێم پێکدەهێنرێت و دەرچون بە تێڕوانینێک لەگەڵ دەستوردا بگونجێت بەمەبەستی یەکلاییکردنەوە بۆ قۆناخی رابردو. ٥-ئەوەی لە حوکمەکانی بڕگەکانی یەکەم و دوەم و سێیەم و چوارەم و پێنجەمی ئەم ماددەیەدا هاتوە لە رۆژی دەرچونی ئەم یاسایە و تاوەکو پەسندکردنی یاسای نەوت و گاز جێبەجێدەکرێت. ٦-هەرێمی کوردستان پابەنددەکرێت بە پێدانی لیستی ژمارەی فەرمانبەرانی هەمیشەیی (مەدەنی و سەربازی) بە وەزارەتی دارایی فیدراڵی لەدوای وردبینیکردنی لەلایەن دیوانی چاودێریی و بە هەماهەنگی لەگەڵ دیوانی چاودێریی هەرێم، بەشێوەیەک بەپێی پلە و ناونیشانی کار بەپێی ژمارە بۆ دیاریکراوەکانی و بەپێی خشتەی هێزی کاری هاوپێچی ئەم یاسایە دەدات بە وەزارەتی دارایی فیدراڵی لە ماوەیەکدا 30-9-2023 تێنەپەڕێنێت. ٧-لە دۆخێکدا ئەگەر ناکۆکیی لە تێڕوانینەکان لەنێوان حکومەتی فیدراڵی و حکومەتی هەرێمی کوردستان هەبێت لەبارەی ماف و ئەرکەکان یان پابەندنەبون بەوەی لە ماددەی 13 بڕگەکانی (یەکەم و دوەم) و ماددەی 14 بڕگەکانی (یەکەم، دوەم، سێیەم، چوارەم، پێنجەم، شەشەم، حەوتەم) هاتوە ماوەی 15 رۆژ دەدرێت بۆ چارەسەرکردنی ناکۆکییەکە، دوای ئەوە رەوانەکردنی شایستە داراییەکانی هەرێمی کوردستان نانێردرێت و کار بە بڕیاری دادگای باڵای فیدراڵی دەکرێت. ٨-حکومەتی هەرێمی کوردستان پابەند دەبێت بە پێدانی لەپێشترێتی بە خەرجکردنی شایستەکانی موچەی فەرمانبەرانی هەرێمی کوردستان و خانەنشینان، لەگەڵ پابەندبون بە خەرجکردنی شایستەکانی دارایی پارێزگاکان بەپێی پێوەرە پشتپێبەستراوەکان لەم یاسایە و دادپەروەری و بێ جیاکاری، بەپێچەوانەوە حکومەتی فیدراڵی هەڵدەستێت بە بڕینی پشکی پارێزگای ناڕازی بەپێی ئەم یاسایە دەبڕدرێت و راستەخۆ رادەستی پارێزگا ناڕازییەکە دەکرێت. ٩-حکومەتی فیدراڵی و حکومەتی هەرێمی کوردستان پابەند دەبن بە راگرتنی دەرهێنانی نەوت لە کێڵگەکانی کەرکوک و نەینەوا کە ئێستا لەلایەن حکومەتی هەرێمی کوردستانەوە دەردەهێنرێت.  ١٠-حکومەتی فیدراڵی پابەند دەبێت بە بەشداریکردن لەگەڵ حکومەتی هەرێمی کوردستان بە بەڕێوەبردنی دەروازە سنورییەکان لە هەرێمی کوردستان. ١١-پێویستە لەسەر حکومەتی هەرێمی کوردستان لە پشکی خۆی بڕەپارەیەک کە لە رێژەی 10٪ کەمتر نەبێت، مانگانە بخاتە سەر موچەی هەر فەرمانبەرێک، جگە لە تەواوی موچەکەی بۆ قەرەبوکردنەوەی پاشکەوتی ناچاری کە لە ساڵانی رابردودا بڕدراوە، بەردەوامیش دەبێت لەسەر دانەوەی ئەو رێژەیە تاوەکو تەواوی لێبڕینە داواکراوەکان دەدرێتەوە. هاوکات بەوتەی سەرۆکی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق، ئه‌گه‌ر هه‌یه‌ سبەینێ شه‌ممه‌ پڕۆژەیاسای بودجەی گشتی عێراق بۆ سێ ساڵی داهاتوو بخرێتە دەنگدانەوە.

هاوڵاتی بەپێی یاسایەك كە لەپەرلەمانی كوردستان دەرچووە خانووە زیادەڕۆیی و ئەوانەی فۆرمی شارەوانیان هەیە لەسەرانسەری هەرێم تاپۆ دەكرێن و هەر یەكەیەك 10 هەزار دینار بۆ 1م دووجاو شوێنی بازرگانی 25 هەزار دینار بۆ 1م دووجا دەدرێتە حكومەت. بەپێی ئەو ئامارە نافەرمییەی دەست هاوڵاتی كەوتووە نزیكەی 400 هەزار یەكەی نیشتەجێبوون و شوێنی بازرگانی بەزیادەڕۆیی دروستكراون یان فۆرمی شارەوانیان هەیەو هەموو ئەوانە تاپۆ دەكرێن. ئەگەر هەر یەكەیەك بەگشتی بە 150 مەتر دووجا بخەمڵێندرێت و بۆ هەر مەترێك 10 هەزار دینار وەربگیرێت،  ئەوا 400 هەزار یەكەی نیشتەجێبوون 600 ملیار دینار داهات دەست حكومەتی هەرێم دەكەوێت. هەرچەندە بڕیاردراوە كە 30% داهاتی تاپۆكردنی یەكەكان بۆ خزمەتگوزارییەكانیان بەكاربهێندرێتەوە كەكۆی گشتی 180 ملیار دینار لەو پارەیە بۆ خزمەتگوزاری ناوچەكان پێویستە دابین بكرێت. لوقمان وەردی، سەرۆكی لیژنەی شارەوانی و گواستنەوەو گەیاندنی پەرلەمانی كوردستان لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتی وت» لەسەرانسەری هەرێمی كوردستان زیاتر لە 300 هەزار خانووی زیادەڕەو هەیەو  تائێستا زیاتر لە 100 هەزار كەس مامەڵەی خۆیان پێشكەش بەلایەنی پەیوەندیدار كردووە. مامەڵەی هاووڵاتیان بۆ تاپۆكردنی خانووەكان لەڕێگەی پشتگیریكردنی موختاری گەڕەك و رەوانەكردنی بووە بۆ بەشی یاسایی پارێزگاكان. سەرۆكی لیژنەی شارەوانی و گواستنەوەو گەیاندنی پەرلەمانی كوردستان ئاماژەی بەوەكرد بەپێی ئەو یاسایەی لەپەرلەمانی كوردستان دەرچووە خانووە زیادەڕەویەكان تاپۆ دەكرێن، راستە موڵەتەكەی تا 2024-ە، بەڵام دەرفەتی هەیە ماوەكەی درێژبكرێتەوە بۆ ئەوەی زوورترین كەس سوود لەبڕیارەكە وەربگرێت.  قایمقامیەتی قەزای دهۆك و شارەوانی رۆژهەڵات و رۆژئاوا چەند لیژنەیەكیان پێكهێناوە بۆ بەتاپۆكردنی خانووە زیادەڕەوەكان، لیژنەكان لەسەرەتای ساڵی 2022 دەستبەكاربوون و تائێستا لەكۆی چوار هەزار خانووی بێ تاپۆ 409 خانوو تاپۆكراون. عیسام محەمەد، سەرۆكی لیژنەی تاپۆكردن لەسەر ئاستی قایمقامیەتی قەزای دهۆك بەهاوڵاتی ی وت: «لەسەنتەری دهۆك نزیكەی چوار هەزار خانووی زیادەڕەو هەیەو تائێستا 409 خانوو مامەڵەكانیان تەواوبوونەو تاپۆكراون، هەر خانوونەیەك كەبڕیاردەدرێت تاپۆ بكرێت بەپێی شوێنەكە بڕی پارەكەی بۆ دەستنیشان دەكرێت ئەوەش لەڕێگای لیژنەی خەمڵاندن». عیسام محەمەد، باسی لەوەشكرد بەپێی بڕیاری ئەنجومەنی وەزیران هەر خانوویەك ئەگەر پارەی تاپۆكەی بگاتە دوو ملیۆن دینار دەكرێتە چوار قیست، بەڵام ئەگەر لەخوار دوو ملیۆن بێت، ئەوا دەبێت خاوەنەكەی پارەكە لەسەریەك بدات. عیسام محەمەد پێشیوابوو كاتەكە بۆ دوای ساڵی 2024 درێژ دەكرێتەوە، چونكە تائەوكاتە هەموو كەسێك ناتوانێت مامەڵەكانی خۆی تەواوبكات، وتیشی:» راستە رۆتینێكی زۆر لەبەڕێكردنی مامەڵەكان هەیە، ئەوەش وایكردووە پرۆسەكە زۆر دوابكەوێت». خانووە زیادەڕەوەكان دەكەونە سنوری شارەوانی رۆژهەڵات و رۆژئاوای سەنتەری دهۆك، هاووڵاتیانیش دەڵێن روتینێكی یەكجار زۆر لەمامەڵەكانیاندا هەیە. رەمەزان خورشید، ماڵی لەگەڕەكی گژە بەرایە لەسەنتەری دهۆك، خانووەكەی زیادەڕەویە، ئەو نیگەرانە لەڕۆتینەكانی بەڕێكردنی مامەڵەكانی بەتاپۆكردنی خانووی زیادەڕەوی بەهاوڵاتی وت:»زیاتر لەساڵێكە چاوەڕێی ئەوە دەكەین لیژنە سەردانمان بكات تائێمەش دەست بەمامەڵەكانی خۆمان بكەین و خانووەكەم تاپۆ بكەم، هەر دەڵێن ئەم مانگە یاخود مانگێكی تر دێن تائێستاش هیچ دیارنیە، وابڕاوت نەك ساڵێكی تر چەند ساڵێكی تری پێدەچێت تاهەموو خانووە زیادەڕەویەكان تاپۆ دەكرێن».

هاوڵاتی لیژنەى دارایی پەلەمانى عێراق  لە کۆبونەوەی ئەمشەویدا مادەکانى 13 و 14ى پڕۆژەیاساى بودجەى گشتیی بەگۆڕانکارییەوە پەسندکرد کە تایبەتن بە پشکى هەرێمى کوردستان  مستەفا سنەد، ئەندامی لیژنەی دارایی لە ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق رایگەیاند؛ لە کۆبونەوەی لیژنەکەدا دەنگدرا لەسەر هەمواری دو ماددەی پەیوەست بە پشکی کورد لە بودجەدا. وتیشی:"بەپێی هەموارەکە پێویستە هەرێم پابەند بێت بە رادەستکردنی نەوت بە سۆمۆ و هەروەها هەناردەکردنی، لەگەڵ کردنەوەی هەژماری بانکی لەلایەن وەزیری داراییەوە". لەلایەکی دیکەوە ھەرێم کەمال ئاغا، ئەندامی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق رایگەیاندوە؛ بابەتی ( موچەی فەرمانبەران و خانەنشینانی ھەرێم و گێڕانەوەی پاشەکەوتی مووچەی فەرمانبەرانی ھەرێم بەرێژەی ١٠%ی مانگانە) لە پرۆژە یاسای بودجە جێگیرکراوە.

شەنای فاتیح مەسرور بارزانی دەڵێت پارەی موەلیدەی ئەهلی بدەنە حكومەتی هەرێم و كارەبا دەكەنە 24 كاتژمێر، لەكاتێكدا لەپارێزگای دهۆك و هەولێر حەوت هەزار موەلیدە و لەناوەندی سلێمانی و هەڵەبجەش زیاتر لە 700 موەلیدە بوونی هەیە كە ژەهر بڵاودەكەنەوە لەهەوادا. مەلا بەختیار، ئەندامی دەستەی كارگێری مەكتەبی سیاسی یەكێتی پێشتر رایگەیاندبوو ئەگەر حكومەتی هەرێم 2008 كارەبای نەكردە 24 كاتژمێر دەستلەكاربكێشنەوە، ئەوە 15 ساڵ بەسەر ئەو وتانەدا تێپەڕ بوون و چەندین كەسی دیكەش ئەو قسانەیان كردووە و كارەبا نەكراوە 24 كاتژمێر، لەوەرزی زستان 10 بۆ 12 كاتژمێر دەدرێتە هاوڵاتیان. هەفتەی ڕابردوو مەسرور بارزانی سەرۆكی حكومەتی هەرێمی كوردستان ڕایگەیاند:» ئەگەر ئەو پارەیەی هاوڵاتیان دەیدەنە موەلیدەی ئەهلی بیدەنە حكومەت كارەبای نیشتیمانی زۆر باش دەبێت». ئەوەش لەكاتێكدایە حكومەتی هەرێم لەساڵی 1991 ەوە نەیتوانیوە 24 كاتژمێر كارەبا بۆ هاوڵاتیان دابین بكات، لەكاتێكدا ملیۆنان دۆلار لەپێوەری زیرەك وكەرتی كارەبادا خەرج كراوە. وتەبێژ و بەڕێوەبەری كۆنترۆڵی وەزارەتی كارەبای هەرێم ئەوە بۆ هاوڵاتی ئاشكرادەكات ئێستا كارەبا لەدۆخێكی باشدایە و ڕۆژانە بەتێكڕا 22 كاتژمێر كارەبا دەدرێتە هاوڵاتیان، لەكاتێكدا لیژنەی موەلیدە ئەهلیەكانی پارێزگاكانی هەولێر و دهۆك و سلێمانی و هەڵەبجە دەڵێن زیاتر لەسێ كاتژمێر كارەبایان داوە. لەهەرێمی كوردستان هەزاران موەلیدەی ئەهلی لەگەڕەك و كۆڵانەكاندا دانراون و ئەوانیش كارەبا دەدەنە هاوڵاتیان و  كورتهێنانی كارەبای نیشتمانی پێ پڕدەكرێتەوە. ئومێد محەمەد، وتەبێژی وەزارەتی كارەبا لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتی وت:» دەتوانین دڵنیایی بدەین كە هاوینی ئەمساڵ كارەبای نیشتیمانی  لەهاوینی ساڵی ڕابردوو باشتر دەبێت، هەروەك چۆن بەهاری ئەمساڵ لەبەهاری رابردوو  بەجیاوازی دوو كاتژمێر كارەبا زیاتربوو، لەئێستادا نزیكەی ٢٢ كاتژمێر كارەبا دەدرێتە هاوڵاتیان و لەهەندیك ناوچەش زیاترە». وتەبێژی وەزارەتی كارەبا ئاماژەی بەوەشكرد كە زیاتر لە ترلیۆنێك و ٣٠٠ ملیار دینار قەرزیان لای هاوبەشەكانیانەو  پێیوابوو ئەگەر بێت و بگەڕێنەوە بەدڵنیایەوە كاری گەورەی پێدەكرێت و دەتوانرێت ئەو پلان و پڕۆژانەی وەستاون لەڕووی بەرهەم و گواستنەوە و دابەشكردنەوە جێبەجێبكرێن و  دۆخەكە بەرەو ئەوە دەبەن كەرتی كارەبا باشتر بكەن  تا دەگاتە ٢٤ كاتژمێر. لەچوار پارێزگای هەرێم زیاتر لە حەوت هەزار موەلیدەی ئەهلی بوونیان هەیە  و سێجۆر پێدانی كارەبای موەلیدەی ئەهلی بوونی هەیە. وتەبێژی وەزارەتی کارەبای هەرێم: هاوڵاتیان زیاتر لە تریلیۆنێک و ٣٠٠ ملیار دینار قەرزاری کارەبان و ئەگەر بۆمان بگەڕێتەوە ئەو پارەیە دەتوانین کارەبا بکەینە ٢٤ کاتژمێر قارەمان مەولود، سەرۆكی لیژنەی بەدواداچوونی موەلیدە ئەهلییەكانی هەولێر لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتی وت: «لە سنوری پارێزگای هەولێر دوو هەزار موەلیدە هەیە كە مۆڵەتیان هەیە، مانگی ڕابردوو ڕۆژانە چوار بۆ پێنج كاتژمێر كارەبا بە هاوڵاتیان دراوە». لەسلێمانیش بەوتەی سەرۆكی كۆمەڵەی موەلیدە ئەهلیەكان مانگی ڕابردوو سێ كاتژمێر كارەبا دراوە تاریق سەمین، سەرۆكی كۆمەڵەی موەلیدە ئەهلییەكانی سلێمانی لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتی وت: «لە سلێمانیدا ٥٤٦ موەلیدەی ئەهلی هەیە كە لەتاسڵوجەوە تا قەرەتۆغان دەگرێتەوە، نرخی پارەی مانگانەش  لەسەر بنەمای نرخی گازو كاتژمێرەكانی كاركردن دیاریدەكرێت». وتیشی: «لەئێستادا موەلیدەكان كەمتر كار دەكەن، چونكە كارەبای نیشتیمانی باشە، مانگی ڕابردوو بەشێوەیەكی گشتی سێ كاتژمێرێك كارەبا دراوە، ئەمەش لە گەڕەكێكەوە بۆ گەڕەكێكی تر دەگۆڕێت». لەپارێزگای هەڵەبجە زیاتر لەنیوەی موەلیدە ئەهلیەكان مۆڵەتیان نییە، پێشەوا حەیدەر، سەرپەرشتیاری گشتی موەلیدە ئەهلییەكانی هەڵەبجە ئەوەی خستەروو ٤٣ موەلیدەی ئەهلی هەیە و لەو ژمارەیەش ٢٠یان مۆڵەتی فەرمیان هەیە، بەڵام ٢٣یان مۆڵەتی فەرمیان هێشتا نوێنەكردووەتەوە و شارەوانی  بۆیان نوێناكەنەوە، چونكە كێشەیان لەگەڵ شارەوانیدا هەیەو زێدەڕۆییان كردووەتە سەر موڵكی شارەوانی. وتیشی: « لەوەرزی زستاندا زۆرترین ماوە كارەبای موەلیدە هەبووە لەپارێزگای هەڵەبجەدا كەنزیكەی ٣٦٠ كاتژمێر بووە لەماوەی مانگێكدا چونكە كارەبای نیشتیمانی نزیكەی چوار كاتژمێر هەبووە». هاوكات هەكار هروری، وتەبێژی كۆمەڵەی موەلیدە ئەهلییەكانی دهۆك لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتی وت:» لەسنوری پارێزگای دهۆك نزیكەی پێنج هەزار موەلیدەی ئەهلی هەیەو لەسەنتەری شاریشدا نزیكەی هەزارو ٥٠٠ موەلیدە هەیە، لەئێستادا ڕۆژانە سێ كاتژمێر كارەبا دەدەنە هاوڵاتیان». وتیشی: « مانگی كانوونی دووەمی ساڵی ٢٠٢٣ زۆرترین بڕە پارە بۆ ئەمپێرێك كارەبای موەلیدە لەهاوڵاتیان سەندرا ئەویش بڕی ٢٤ هەزار دینار بوو، كە لەنەوەدەكانەوە تائێستا گرانترین بڕە پارەی موەلیدە بووە لەدهۆكدا  كە لەهاوڵاتیان سەندرابێت». سەرۆكی پارتی سەوزی كوردستان ئەوە دووپاتدەكاتەوە كە موەلیدە ئەهلیەكان هۆكارێكن بۆ پیسبوونی ژینگە و ژەهر بڵاودەكەنەوە ملكۆ بازیانی لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتی وت: «یەكێك لەهۆكاری سەرەكی پیسبوونی هەوا ئەم موەلیدە ئەهلیانەن كە ئێستا لەسەر ئاستی پارێزگاكانی هەرێمی كوردستان بەقەزاو ناحییەكانەوە چەند كاتژمێرێك كاردەكەن و دوكەڵ و ژەهر دەكەنە هەواوە». سەرۆكی پارتی سەوزی كوردستان وتیشی:» ژینگە لەسێ ڕەگەزی سەرەكی پێكدێت، یەكێك لەڕەگەزە سەرەكییەكانیش هەوایە، هەوای ئەم وڵاتەی ئێمەش بەبۆنەی ئەم موەلیدە ئەهلیانەوە بەرەو پیسبوون دەڕوات». سەرۆکی پارتی سەوزی کوردستان ئەوە دووپات دەکاتەوە کە مووەلیدە ئەهلییەکان هۆکارێکن بۆ پیسبونی ژینگەو ژەهر بڵاودەکەنەوە «بەشێك لەموەلیدەكانیش لەناو باخچەو پاركەكاندا دانراون كە هۆكارێكی دیكەی پیسبوونی ژینگەو كەمكردنەوەی ڕێژەی سەوزاییە، هەروەها دەنگی موەلیدەكانیش هۆكارێكی دیكەی پیسبوونی ژینگەیەو بەژاوەژاو هەژماردەكرێت، كەكاریگەری لەسەر پیسبوونی ژینگە دەبێت» ملكۆ بازیانی وا دەڵێت.  

هاوڵاتی هەدەپە و پارتی چەپی سەوز رایانگەیاند کە لە خولی دووەمی هەڵبژاردنەکانی سەرۆکایەتیدا دەنگ بە کلچدارئۆغلۆ دەدەنەوە و رژێمی تاکەکەسی دەگۆڕن. پارتی دیموکراتی گەلان و پارتی چەپی سەوز، کە بڕیاریاندا لە خولی یەکەمی هەڵبژاردنی سەرۆکایەتیدا پشتیوانی لە کاندیدی هاوپەیمانی گەل کەمال کلیچدارئۆغلو بکەن، هەڵسەنگاندنی بارودۆخەکەیان کرد بۆ خولی دووەم و بڕیاری كۆتاییاندا. بەم مەبەستە هاوسەرۆکانی هەدەپە و هاووتەبێژانی پارتی چەپی سەوز کۆنفڕانسێکی رۆژنامەنوسیان ئەنجامدا. پەرورین بوڵدان هاوسەرۆکی هەدەپە وتی: لە ۲۸ی ئایاردا دەچینە هەڵبژاردنێکەوە، کە ساڵانی داهاتوو لە ڕووی ئەنجامەکانیەوە دیاری دەکات، ئێمە ڕووبەڕووی بیرکردنەوە و پێکهاتەیەکی دەسەڵاتی تۆتالیتاری و لایەنگری ڕەها دەبینەوە. ماوەی ۲۱ ساڵە سیستەمێکی تاک پیاو بنیات نراوە، بۆیە هەڵبژاردنی ۲۸ی ئایار ڕیفراندۆمێکە لە نێوان ئەوانەی پشتیوانی لە گۆڕانکاری دیموکراسی دەکەن لە سیستەمەکەدا و ئەوانەی دەیانەوێت ئەم ڕژێمە تاکڕەوە بپارێزن. بوڵدان دەشڵێت، " ئامانجی سەرەکی خەباتی ئێمە بنیاتنانی سیستەمەکە بە ستانداردێکی جیهانی، کە ئەولەویەت بە ماف و ئازادییەکانی هاوڵاتیان و دادپەروەری کۆمەڵایەتی و دیموکراسی بدات. چەند رۆژ لەمەوبەر پارتی سەرکەوتن بە سەرۆکایەتی ئومید ئوزداغ بریاریدا کە دەنگ بە کەمال کلچدارئۆغلۆ بدات و بەم شێوەیە پرۆتۆکێل لەنێوانیاندا واژۆ کرا. ئوزداغ کە کەسێکی نەتەوەپەرستە و زۆر جار لە قسەکانیدا دژایەتی پارتەکەی بۆ هەدەپە دەربڕێوە، داوا دەکات سیستمی قەیوم کە لەو رێگەیەوە دەست بەسەر شارەوانیەکانی هەدەپەدا گیراوە، بەردەوام بێت. بەو هۆیەوە، باسی ئەوە دەکرا کە هەدەپە لەم دۆخە ناڕازیە و ئەگەری هەدەپە لە هەلبژاردنەکان بکشێتەوە، بەڵام ئەمڕۆ هەدەپە و پارتی چەپی سەوز بە هەڵوێستەکەیان ئەو دەنگویانەیان رەت کردەوە.

هاوڵاتی ململانێی دەسەڵات و ئۆپۆزسیۆنی توركیا بۆ كورسی دەسەڵات سەرەتای هەفتەی داهاتوو یەكلاییدەبێتەوە، هەرچەندە ئاژانسەكان ئەوەیان دووپاتكردووەتەوە كەچانسی ئەردۆغان بۆ وەرگرتنی سەرۆك كۆمار زیاترە بەراورد بە كلیچدار ئۆغلۆ، بەڵام هێشتا ئۆپۆزسیۆن هیوای ماوە بۆ كەوتنی ئەردۆغان. سەرەتای هەفتەی داهاتوو هەڵبژاردنی ئەردۆغان و كلیچدار ئۆغلۆ دەستپێدەكات كەبڕیارە رۆژی یەكشەممە 28ی ئایار ئەنجامبدرێت. لەخولی یەكەمی هەڵبژاردنی سەرۆكایەتی و پەرلەمانی توركیادا 88% دەنگدەران بەشدارییان كردبوو، چاوەڕواندەكرێت بۆ ئەم هەڵبژاردنە 85% دەنگدەران بەشداری هەڵبژاردنەكە بكەن. چوار رۆژی دیكە (یەكشەممە ٢٨ی ئایار)، دوای ١٤ رۆژ لەخولی یەكەمی هەڵبژاردنی سەرۆكایەتی و پەرلەمانی، هاووڵاتیانی توركیا دەچنەسەر سندوقەكانی دەنگدان، هەڵبژاردنی ئەم جارە لەڕووی تەكنیكیەوە ئاسانترە، بەڵام لەڕووی كێبڕكێ و ركابەرایەتیەوە یەكێكە لەسەخترین هەڵبژاردنەكان لەمێژووی توركیادا. هاووڵاتیانی توركیا لەم هەڵبژاردنەدا تەنیا دوو رێگەیان لەبەردەمدایە، یان كەمال كلیچدار ئۆغلۆ كاندیدی ئۆپۆزسیۆن، یانیش رەجەب تەیب ئەردۆغان سەرۆككۆماری پێشوو و كاندیدی دەسەڵات هەڵدەبژێرن.  لەخولی یەكەمی هەڵبژاردنی سەرۆكایەتیدا ئەردۆغان زیاتر لە ٤٩٪ی دەنگەكان و كلیچدار ئۆغلۆش نزیكەی ٤٥٪ی دەنگەكانی بەدەستهێنابوو و بەم شێوەیە هیچیان رێژەی یاساییان بەدەستنەهێنا كە ٥٠ +١ی كۆی رێژەی دەنگەكانە. لە پلەی سێیەمدا سینان ئۆغان دێت كەئەویش ١٧.٥٪ی دەنگەكانی بەدەستهێنا. ئەردۆغان لەگەڵ سینان ئۆغان رێككەوتووەو ئەوەش شەقامی توركیای هەژاندو چەندین رەخنەی توند رووبەڕووی  سینان ئۆغان بووەتەوە، بەشێكی كەمیش لەدەنگدەرانی پشتگیریان كردووە. چاوەڕوان دەكرێت رەجەب تەیب ئەردۆغان، سەرۆكی پارتی دادو گەشەپێدان (ئەكەپە) و سەرۆك كۆماری ئێستای توركیا دەنگی 50 زائید یەك ببات و بۆ ماوەی پێنج ساڵی دیكە ببێتەوە بەسەرۆك كۆمار. لەماوەی ١٠ رۆژی رابردوودا، ئەردۆغان و كلیچدار ئۆغلۆ هەوڵێكی زۆریاندا كەدەنگەكانی دەنگدەرانی سینان ئۆغان بەدەستبهێنن، بەڵام ٢٢ی ئەم مانگە لەكۆنفڕانسێكی رۆژنامەنووسیدا سینان ئۆغان بەفەرمی پشتگیری خۆی بۆ ئەردۆغان ئاشكرا كردو داوای لەدەنگدەرانی كرد، دەنگ بەئەردۆغان بدەن. هاوپەیمانیی ئاتا هەڵوەشایەوە هەرچەندە سینان ئۆغان پشتگیری لەئەردۆغان دەكات، بەڵام ئەو دەنگانەی كە لەخولی یەكەمدا پێی دراون، تەنیا دەنگی لایەنگرانی ئەوو پارتەكەی نین، بەڵكو دەنگی چەندین پارتی دیكەیە كە لەژێر ناوی هاوپەیمانی ئاتا كۆببوونەوە. لەئێستادا پارتی سەركەوتن و پارتی دادپەروەری ناڕەزایەتیان بەهۆی بڕیارەكەی سینان ئۆغان دەربڕیوەو رایانگەیاندووە كە رای ئەوان جیاوازە. پارتی دادپەروەری بەئاشكرا رایگەیاند پشتگیری لەئەردۆغان دەكات و پارتی سەركەوتنیش لەئان و ساتدایە كە پشتگیریەكەی بۆ كلیچدار ئۆغلۆ رابگەیەنێت. بەم شێوەیە هاوپەیمانی ئاتا كە ١٧.٥٪ی دەنگەكانی بەدەستهێناوە لەخولی یەكەمدا، بەسەر دوو لایەندا دابەشبووە و بەئەگەرێكی زۆر دەنگەكانی بەسەر كلیچدار ئۆغلۆ و ئەردۆغاندا دابەشببێت. پارتی چەپی سەوز جەخت لەسەر دەنگدان بە کلیچدار ئۆغلۆ دەکاتەوەو دەڵێن هیوایان هەیە پارتە ئۆپۆزسیۆنەكانی توركیا بەشێوەیەكی زۆر توند رەخنەیان لە سینان ئۆغان گرت و چەندین هەواڵ و راپۆرت لەبارەی هۆكاری پشتگیریكردنی ئۆغان لە ئەردۆغان بڵاوكرانەوە. بەگشتی ئۆپۆزسیۆن دەڵێت:» سینان ئۆغان هەرچەندە باسی ئەوە دەكات كەچەندین مەرجی هەبووە بۆ ئەوەی دەنگ بەكاندیدێك بدات، بەڵام بەتەواوەتی خۆی فرۆشتووەو پارەیەكی زۆری لە ئەردۆغان وەگرتووە». هەروەها هەندێك هەواڵیش بڵاوكرانەوە كە ئۆغان لەسەر راسپاردەی ئیلهام عەلیەف سەرۆكی ئازەربایجان پشتگیری لە ئەردۆغان كردووە، بەهۆی ئەوەی سینان ئۆغانیش بەڕەچەڵەك ئازەریە».   راپرسیەك: زۆربەی دەنگدەرانی سینان دەنگ بە كلیچدارئۆغلۆ دەدەن كۆمپانیای سۆدەڤ كە لەبواری لێكۆڵینەوەو راپرسی كاردەكات، راپرسیەكی لەنێو ئەو كەسانەدا ئەنجامدا كە لەخولی یەكەمی هەڵبژاردنەكاندا دەنگیان بە سینان ئۆغان داوە. كۆمپانیای سۆدەڤ ئاماژەی بەوەكرد كەپرسیار لەهەزارو 906 دەنگدەری پێشووی سینان ئۆغان كراوە كە لەخولی دووەمدا دەنگ بەكام كاندید دەدەن؟ ئەنجامەكەی بەم شێوەیە بووە: كلیچدار ئۆغلۆ ٤٠%، ئەردۆغان ٢٢.١%، دەنگ نادەم ٢٨.٦% و ٤.٣ی دەنگدەرانی پێشووی ئۆغانیش خۆیان یەكلایی نەكردووەتەوە. هەروەها لەزۆربەی ئەو راپرسیانەی كە لەلایەن كۆمپانیاكانەوە بەرەوڕوو لەشەقامەكاندا ئەنجامدەدرێن، هاووڵاتیانی توركیا رەخنەی توند لە سینان ئۆغان دەگرن، بەهۆی ئەوەی پشتگیری لە ئەردۆغان كردووە. ماڵپەڕی ئارتی گەرچەكی نزیك لەهەدەپەش لەهەواڵێكی رایگەیاند، تەنیا لەتویتەردا زیاتر لە ٦٠ هەزار كەس، وەك كاردانەوەیەك لاپەڕەی تایبەتی ئۆغانیان ئەن فۆڵۆ كردووە. هاوپەیمانی ئاتا کە لە ٪٥،١٧ ی دەنگەکانی بەدەستهێناوە لە خولی یەکەمدا لە نێوان کلیچدارئۆغلۆو ئەردۆغاندا دابەشبووە پارتی چەپی سەوز جەخت لەسەر دەنگدان بەكلیچدار ئۆغلۆ دەكاتەوەو دەڵێن هیوایان هەیە پەرلەمانتارێكی هەدەپە بۆ هاوڵاتی ئەوە ئاشكرادەكات كەژمارەی كورسیەكانی پارتی چەپی سەوز بۆ 65 كورسی لەپەرلەمانی توركیا بەرزبووەتەوە، هاوكات هەڵوێستی خۆیان دووپاتدەكەنەوە كە لەخولی دووەمیشدا دەنگ بە كەمال كلیچدار ئۆغلۆ دەدەن بۆ سەرۆكایەتی توركیا. حەسەن ئوزگونەش پەرلەمانتاری پارتی دیموكراتی گەلان (هەدەپە) كە پارتەكەی لەسەر پارتی ناوی پارتی چەپی سەوز بۆ هەڵبژاردنی پەرلەمانی توركیا بەشدارییان كرد، لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتی وت:»تائێستا بەهۆی ئەو سكاڵایانەی پارتی چەپی سەوز كردوونی، ژمارەی كورسیەكانی بەرزبووەتەوە بۆ 65 كورسی». وتیشی:» تائێستا سوورین لەسەر ئەوەی دەنگ بە كەمال كلیچدار ئۆغلۆ بدەین بۆ خولی دووەمی هەڵبژاردنی سەرۆكایەتی توركیا». سەبارەت بەو هەواڵەی گوایە جەهەپە داوای لە سەڵاحەدین دەمیرتاش هاوسەرۆكی پێشووی هەدەپە كەئێستا لەزیندانە كردووە ریكلام بۆ كلیچدار ئۆغلۆ نەكات، پەرلەمانتارەكەی هەدەپە رەتیكردەوەو وتی:»ئەوە بانگەشەی ئاكپارتییەو بەهیچ شێوەیەك راست نییە». بەوتەی حەسەن ئوزگونەش پارتی چەپی سەوز تانەی لە 193 هەزار سندوقی هەڵبژاردنی پەرلەمان و سەرۆكایەتی توركیا داوەو چاوەڕێی ئەنجامەكەیەتی، ئەو پەرلەمانتارە دەشڵێت « ژمارەیەك پارتی دیكە پشتیوانی خۆیان بۆ كلیچدار ئۆغلۆ راگەیاندووەو ئامادەن لەخولی دووەمدا دەنگی پێبدەن، ئەمەش رەنگە ئەنجامەكە بگۆڕێت».   كلیچدار ئۆغلۆ هیوای ماوە رێژەی بەشداریكردن لەخولی یەكەمی هەڵبژارندەكاندا ٨٨٪ بوو، زیاتر لەملیۆنێك و ٢٠ هەزار دەنگیش هەژمار نەكران. هەروەها زیاتر لە ٥٠ هەزار دەنگدەری نوێ هەیەو بەم شێوەیە زیاتر لە ١٨٪ی دەنگدەران، دەنگیان بە ئەردۆغان و كلیچدارئۆغلۆ نەداوە. كەمال كلیچدار ئۆغلۆ تیمی بانگەشەی هەڵبژاردنی گۆڕیوەو ئەكرەم ئیمام ئۆغلو كەسەرۆكی شارەوانی ئەستانبوڵە كردووەتە بەرپرسی یەكەمی بانگەشەی هەڵبژاردنەكان. لەلایەكی دیكەوە دەوترێت نزیكەی دوو ملیۆن دەنگی ئەردۆغانیش نائاسایین و ئەم رێژەیەش دەتوانێت، هاوكێشەی هەڵبژاردن بگۆڕێت و بۆیە تاوەكو ئێستا كلیچدارئۆغلۆ هیوایەكی هەیە كە لەهەڵبژاردنەكاندا سەربكەوێت.

هاوڵاتی حکومەتى هەرێمى کوردستان، بە هاوکاریى ڕێکخراوى یونیسێف، دەستپێشخەریى "پۆندى هەرەوەزی" بۆ پشتیوانیکردنى ماددی و تەکنیکی لە دروستکردنى پۆندی گلدانەوەى ئاو لە گوندەکانی کوردستان ڕادەگەیەنێت. بەگوێرەی راگەیەندراوێکی حکومەتی هەرێمی کوردستان:  ئەو دەستپێشخەرییە کێشەى کەمئاوى و کاریگەرییەکانى وشکەساڵى کەمدەکاتەوە و دەبێتە سەرمایەیەکى نیشتیمانی بۆ گەشەپێدانى کەرتەکانى کشتوکاڵ و گەشتیارى. باسلەوەشکراوە، "ئەو پۆندانە لەسەر ڕێڕەوە ئاوییەکانى باراناو دروست دەکرێن بە مەبەستی نەهێشتنی زیان و مەترسییەکانی لافاو، هەروەها بوونی سەرچاوەیەکى گرنگی ئاو بۆ کەرتەکانى کشتوکاڵ، گەشتیاری و ئاودێرى." "ئەو پۆندە هەرەوەزییانە له‌سه‌ر بنه‌مای ڕێنماییی پۆنده‌كان (ساڵی ٢٠٢٢) به‌ هاوبه‌شی لەنێوان حكومه‌ت، گوندنشین و جووتیاران دروست دەکرێن، بە مەرجێک کە سوودی گشتی لەبەرچاو بگیرێت." "هه‌رێمی كوردستان، بەهۆی گۆڕانی ئاووهەواوە ڕووبەڕووی گرفت دەبێتەوە، وەکوو دووباره‌بوونه‌وه‌ی وشكه‌ساڵی، كه‌مبوونه‌وه‌ی ئاستی ئاوی ژێرزه‌وی و لێدانی زۆری بیره‌ قووڵه‌كان؛ به‌ گوێره‌ی ڕووپێوی به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تیی گشتیی سه‌رچاوه‌كانی ئاو “نزیكه‌ی ٨٠٠ گوند مه‌ترسیی وشكبوونی سەرچاوەى ئاو و چۆڵبوونیان له‌سه‌ره‌”. بە گوێرەی ڕاگەیەندراوەکە" ئەم پرۆژەیە، سنوورێک بۆ‌ هەڵگۆزینی ئاوی ژێرزه‌وی دادەنێت و گلدانەوەى باراناو زیاتر دەکات، دەبێتە هۆکارێکیش بۆ مانەوەی گوندنشینان و چۆڵنەبوونى گونده‌كان."  

رێکخراوەکانی مافی مرۆڤی رۆژهەڵاتی کوردستان و ئێران بڵاویان کردەوە ژمارەیەک بەندکراو لە زیندانەکانی ورمێ و کرمان و ئەسفەهان لەسێدارە دراون. ناوەندی هەنگاو بۆ مافەکانی مرۆڤ بڵاوی کردەوە؛ بەرەبەیانی ئەمڕۆ پێنجشەممە هاوڵاتییەکی کورد بە ناوی عەلی پیری، تەمەن 40 ساڵ لە زیندانی ورمێ لە رۆژهەڵاتی کوردستان لەسێدارەداروە. بە پێی زانیارییەکان ئەو ناوەندە، پیری بە تۆمەتی کوشتنی بەئەنقەست ماوەی سێ ساڵ لە زیندانی ورمێ بەند کراوە بەرەباینی ئەمڕۆ لەو زیندانە لەسێدارەدراوە. هاوکات رێکخراوەکانی مافی مرۆڤی ئێران بڵاویان کردوەتەوە؛ دوو کەسی تەمەن 39 و 55 ساڵ رۆژی پێنجشەممە لە زیندانی کرمان لەسێدرارە دراون کە تۆمەتی بازرگانیی بە ماددە هۆشبەرەکانیان روبەڕو کراوەتەوە. رێکخراوەکان ئاماژەیان بەوە کردوە رۆژی سێشەممەی ئەم هەفتەیە چوار کەس لە زیندانکانی ئەسفەهان و جیرۆفت لە کرمان بە تۆمەتی بازرگانیی ماددە هۆشبەرەکان لەسێدارە دراون. بە پێی ئامارەکانی مافی مرۆڤ؛ لە سەرەتای ئەمساڵەوە تا ئەمڕۆ پێنجشەممە لانیکەم 284 کەس لە ئێران و رۆژهەڵاتی کوردستان لەسێدارە دراون.      

هاوڵاتی رۆژى شەممە دەرگاى سایلۆکانى هەرێمى کوردستان بەڕوى وەرگرتنى گەنمى جوتیاراندا دەکرێتەوە، لە ئیستادا بڕیارە بڕى 375 هەزار تۆن گەنم لە جوتیاران وەربگیرێت، بۆ هەر تۆنێک لەو گەنمەش بڕى 850 هەزار دینار دیاریکراوە بدرێت بە جوتیاران بەرامبەر گەنمەکەیاندا. بێگەرد تاڵەبانی، وەزیری کشتوکاڵ و سەرچاوەکانی ئاوی هەرێمی کوردستان ئەمڕۆ پێنجشەممە ، لە کۆنگرەیەکی رۆژنامەوانیدا رایگەیاند، بۆ ئەمساڵ وەزارەتی کشتوکاڵی عێراق، 375 هەزار تۆن گەنم، لە جووتیارانی هەرێمی کوردستان وەردەگرێت. بێگەرد تاڵەبانی دەڵێت، ''چاوەڕێمان دەکرد حکومەتی فیدراڵی، وەکو ناوچەکانی دیکەی عێراق مامەڵە لەگەڵ جووتیارانی هەرێمی کوردستان بکات، بەڵام بەداخەوە دەکرێت بڵێم هەموو ساڵێک غەدرێک لە جووتیارانی هەرێمی کوردستان دەکرێت کە بۆ وەرگرتنی گەنم رێژەمان بۆ دیاری دەکەن.'' وەزیری کشتوکاڵی هەرێمی کوردستان ئەوەشی خستەڕوو، لە رێککەوتنەکەیاندا لەگەڵ وەزارەتی کشتوکاڵی عێراق، ئەوەش هاتووە ئەگەر جووتیارانی هەرێمی کوردستان لە سەرووی ئەو رێژەیەی کە بۆیان دیاری کراوە بەرهەمیان هەبوو، ''دەبێ لەسەر بڕی دووەمی وەرگرتنی گەنمی جووتیاران رێکبکەوین کە زیاد بکرێت، بۆ ئەوەی بتوانن بازاڕ بۆ بەرهەمی گەنمی خۆیان بدۆزنەوە.'' وەرگرتنى گەنم بەپێى پارێزگاکان بەمجۆرەیە: لە پارێزگاى سلێمانى و هەڵەبجە و ئیدارە سەربەخۆکان بڕى 160 هەزار تۆن گەنمى جوتیاران وەردەگیرێت، لە پارێزگاى هەولێر بڕى 115 هەزار و لە پارێزگاى دهۆکیش 100 هەزار تۆن گەنم لە بەرهەمى ئەمساڵى جوتیاران وەردەگیرێت کە بڕیارە ئەو بڕە بەهۆى ناڕەزایەتیی جوتیارانەوە زیاد بکرێت. لە ئێستادا بڕى 40 ملیار دینار هاتوە بۆ هەرێمى کوردستان بۆ پارەى گەنمى جوتیاران و لەو بڕەش 20 ملیارى بۆ شارى سلێمانییە و 10 ملیاریش بۆ هەولێر و 10 ملیارى دیکە بۆ پارێزگاى دهۆک. وەرگرتنى ئەو بڕە گەنمەش ناڕەزایەتیی جوتیارانى لێکەوتوەتەوە و دەڵێن: ئەمساڵ بەرهەمەکان باش و بەپیتن و گەنمێکى زۆریان دەمێنێتەوە و دەبێت بە هەرزان بیفرۆشنەوە. هاوکات، بەگوتەی وەزیری کشتوکاڵی هەرێمی کوردستان، ئێستا دوو کۆمپانیای گەورە کە خاوەنی 13 کارگەی جۆراوجۆرن بۆ بەپیشەسازیکردنی دانەوێڵەی گەنم کار دەکەن کە ساڵی رابردووش بە هەمان نرخی عێراق بەشێک لە گەنمی جووتیارانیان وەرگرتووەتەوە و ئەمساڵیش لەسەر نرخێکی باش دانوستاندنیان لەگەڵ دەکرێت.  

هاوڵاتی لە بەیاننامەیەکدا محەمەد حەلبوسی سەرۆکی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق رایگەیاند: پرۆژە یاسای بودجە گرنگە و چەندین پڕۆژەی وەبەرهێنانی تێدایە کە رەنگدانەوەی ئەرێنی لەسەر واقیعی خزمەتگوزاری دەبێت. ئاماژەی بەوەشکردوە، پێداچونەوەی بودجه له کۆتایدایه و لیژنەی دارایی پەرلەمان ئامادەیە سبەینێ هەینى بودجە رادەستی سەرۆکایەتیی پەرلەمان بکات بۆ دەنگدان. باسی لەوەشکردوە، لیژنەکە هەندێک بڕگەی زیادکردوە و هەموارکردوەتەوە بۆ ئەوەی بەشێوەیەکی گشتی خزمەت بە وڵات بکات، وتیشی: رۆژی شەممە 27ی ئایار رەشنوسی یاسای بودجە لە پەرلەمان پەسەند دەکرێت.

سازدانی: سەركۆ جەمال بەڕێوەبەری گشتی وەبەرهێنانی سلێمانی ئاماژە بەوەدەدات كەپرۆژەی نیشتەجێبوونی كەمدەرامەتان لەسلێمانی لەدیزاین كردندایەو دەشڵێت:»شوێنی پرۆژەی نیشتەجێبوونی كەمدەرامەتانی سلێمانی لەتاسڵوجە دەبێت». عەزیز سەعید بەڕێوەبەری گشتی وەبەرهێنانی سلێمانی لەم چاوپێكەوتنەدا لەگەڵ هاوڵاتی ئەوەشی خستەڕوو كە لەمانگی 10ی ساڵی رابردووەوە مۆڵەتی نوێی پرۆژەی نیشتەجێبوون راگیراوە، بەڵام ئەو پرۆژانەی پێشتر مۆڵەتیان هەبووە سەرجەمیان لەكاردان و بەشێكی زۆریشیان تەواوبوون، دەشڵێت» تائێستا زیاتر لە 60 هەزار یەكەی نیشتەجێبوون لەپارێزگای سلێمانی دروستكراوە». هاوڵاتی: ئایا مۆڵەتی پرۆژەی نیشتەجێبوون راگیراوە یان دەنگۆیە؟ عەزیز سەعید: بۆ ئەو پرۆژانەیە كە لەمەودوا دەستپێدەكەن، لەمانگی 10ی ساڵی رابردووەوە مۆڵەتی پرۆژەی تازە پێشكەش ناكرێت، بەڵام ئەو پرۆژانەی پێشتر مۆڵەتی شارەوانی و لایەنە پەیوەندیدارەكانی بۆ كرابێت بەردەوام دەبێت. هاوڵاتی:  كەرتی نیشتەجێبوون لەسلێمانی تاچەند بووەتە هۆی ئەوەی رێژەی كرێچی كەمبكاتەوە؟ عەزیز سەعید: ئەوەی تائێستا ئێمە كردوومانە زیاتر لە 60 هەزار یەكەی نیشتەجێبوونە لەپارێزگای سلێمانی كەئەمانە بوونەتەهۆی ئەوەی سێ كاریگەری گەورەیان هەبێت، خەڵكانێك كەخاوەنی یەكەی نیشتەجێبوون نەبوون بوون بەخاوەنی، بەشێوەیەكی ئۆتۆماتیكی دروستكردنی یەكەی نیشتەجێبوون وادەكات نرخی كرێی نیشتەجێبوون كەمبێتەوە، هەروەها ئەم پرۆژانە دەستی كار زیاتر دەكات، لەكەرەستەكانەوە تائەندازیارو كرێكارو چەندین خەڵكی دیكە، بەمەش پارە جموجوڵ دەكات و بازاڕ دەبوژێتەوە، ئەمەش وایكردووە سلێمانی یەكەمی عێراق بێت و 3%ی رێژەی بێكاری تێدایە. پرۆژەی واهەیە لەسلێمانی نزیكەی هەشت هەزار كەس كاری تێدادەكات، لەكاتێكدا حكومەت 10 ساڵە نەیتوانیوە كەس دابمەزرێنێت، جگە لەوەی مۆڵەتمان بەزیاتر لە 365 پرۆژەی بازرگانی و وەبەرهێنان داوە كەئەمانە خەڵكێكی زۆری خستووەتە سەر كار. ئەو ئامارەش كەدەڵێت 40 هەزار كرێچی بوونی هەیە لەپارێزگای سلێمانی لای ئێمە زۆر كەمبووەتەوە، بەڵام بەوردی لامان نییە هێشتا. هاوڵاتی: حكومەتی هەرێم بڕیاریداوە پڕۆژەی نیشتەجێبوون بۆ كەمدەرامەتان بكرێت؟ كەی ئەم پڕۆژانە دەستپێدەكرێت و ئەگەر زەوی بۆ تەرخانكراوە دەكەوێتە كوێی سلێمانی؟ عەزیز سەعید: ئەو پرۆژەیە شوێنێكی زۆر باشمان بۆ هەڵبژاردووە لەسلێمانی، نزیك لەبەڕێوەبەرایەتی هاتوچۆی سلێمانییە، شوێنێكی گرنگەو ئێستا لەشارەوانی دیزاینی بۆ دەكرێت و بۆ سلێمانی و ئیدارە سەربەخۆكان هەشت هەزارو 600 یەكەیە، بەڵام بۆ خودی سلێمانی نزیكەی چوار هەزار شوقەیە. هاوڵاتی:  پێشتر قوباد تاڵەبانی بڕیاری زیاتر لەسەر  پەنجا پڕۆژەداو بەشێكی زۆری ئەو پڕۆژانە مۆڵەتیان پێدراوە، بەڵام هێشتا سەرۆكی حكومەت واژۆی نەكردووە؟ كەی مۆڵەتی ئەو پڕۆژانە دێتەوە؟ عەزیز سەعید: ئەو پرۆژانە هەمووی تەواوبوون و مۆڵەتیان وەرگرتووە، زۆربەشیان كارەكانیان تەواو بووەو 35 پرۆژەیان ساڵی رابردوو تەواو بووەو ئەوانی دیكەش كارەكانیان نێردراوە بۆ ئەنجومەنی باڵای وەبەرهێنان، ئێستا هەموویان بێ كێشەن. پڕۆژەی (داون تاون) لەبەر ئەوەی پابەند نەبوو بەوکاتەی کە ئەنجومەنی شارەوانی بۆی دانابوو نووسراومان کردووە بۆ هەڵوەشاندنەوەی پڕۆژەکە هاوڵاتی:  بەپێی یاسای وەبەرهێنان زەوی دابین دەكرێت بۆ پڕۆژەكان، لە 2022 بەبەهای چەند پڕۆژەی وەبەرهێنان مۆڵەتی وەرگرتووەو لەمساڵیشدا ئەگەر ئاماری ئەم چەند مانگەت لابێت باسی بكەی؟ عەزیز سەعید: 2022 باشترین ساڵی وەبەرهێنانی سلێمانی بوو، لە 60٪ی هەموو وەبەرهێنانی هەرێمی كوردستان لەسلێمانی بوو، 39 پرۆژە مۆڵەتی بەسەرمایەی یەك ملیارو 340 ملیۆن دۆلارو 15 پرۆژەی تریشمان ئامادەكردبوو لەئەنجومەنی وەزیران بەگوژمەی یەك ملیارو 100 ملیۆن دۆلار، بەڵام هێشتا مۆڵەتیان پێنەدراوە. هاوڵاتی: پڕۆژەی گەشتیاری دوكان بەچی گەیشت كەماوەیەكی زۆرە باسدەكرێت كەسەرمایەدار فاروق مەلا مستەفا بەهاوبەشی لەگەڵ كۆمپانیاو حكومەت ئەنجامی دەدات؟ عەزیز سەعید: ئەو پرۆژەیە هاوبەشە، سەرۆكی لیژنەی باڵای پڕۆژەی گەشتیاری دوكانم، هەموو ئامادەكارییەكمان بۆ كردووەو زۆربەی كارەكانمان بۆ كردووە، تەنها رادەستکردنەوەی زەویەكان ماوە، چونكە دەبێت زەوی بێ كێشە رادەستمان بكرێت و لەئایندەیەكی نزیكدا دەكەوێتە بواری جێبەجێكردنەوە. هاوڵاتی: ئایا هیچ پرۆژەیەك هەیە مۆڵەتی نەبووبێ و ریكلامی كردبێت؟ عەزیز سەعید: رێگەمان نەداوە هیچ پرۆژەیەك بێ مۆڵەت كاربكات، بەنووسراو و لەڕێگەی میدیاكانەوە بانگەوازمان كرد هەر پرۆژەیەك مۆڵەتی نەبوو كڕین و فرۆشتن نەكات و ریكلامیشی بۆ نەكات، هیچ پرۆژەیەك نابێت پێش مۆڵەت كاربكات و تەنها بۆی هەیە زەوییەكەی پاكبكاتەوە، هەركەسێك پابەندنەبێت پرۆژەكەی رادەگرین و سزای دەدەین، هەركەسێك تووشی كێشەیەك ببێت لەپرۆژەیەك بەو مەرجەی پرۆژەكە مۆڵەتی هەبووبێت ئێمە بۆمان چارەسەر كردووە، بەڵام ناچینە ژێر بەرپرسیارێتی كێشەیەك لەپرۆژەیەكدا كەمۆڵەتی نییەو هاووڵاتیان مامەڵەیان كردووە. هاوڵاتی: دوای بومەلەرزەكەی توركیا هیچ پێداچوونەوەیەك بەلایەنی ئەندازیاری ئەو پڕۆژانەدا كراوە كەمۆڵەتیان هەیەو هێشتا دەستیان پێنەكردووە كەبەرگەی زەمین لەرزە بگرن؟ عەزیز سەعید: هەنگاوی باشمان ناوە لەوردبینی دیزاینەكان، ئاگاداری هەموو نووسینگەكانمان كردووەتەوە، هەموو پرۆژەكانمان ئاگاداركردووەتەوە بەبێ چێك دیزاینی بومەلەرزە هیچ پرۆژەیەك پەسەندناكرێت، بەڕاستی پرۆژەكانمان نامەوێت زیادەڕەوی بكەم، بەڵام لەڕووی كوالێتیەوە پرۆژەكانی سلێمانی زۆر باشن، بەڵام لەهەندێك پرۆژەشدا كێشە هەر دروستدەبێت ئەمەش لەهەموو دنیا هەیە، رەنگە هەڵەی ئەندازیارێك كێشەیەك دروستبكات. سەرۆکی لیژنەی باڵای پڕۆژەی گەشتیاری دوکانم، تەنها ڕادەستکردنەوەی زەوییەکان ماوەو لە ئایندەیەکی نزیکدا دەکەوێتە بواری جێبەجێکردنەوە هاوڵاتی:  ئەگەر خاوەن یەكەكانی پڕۆژەكانی نیشتەجێبوون گلەییان هەبێت پەنا بۆ كوێ ببەن؟ دادگا یان بەڕێوەبەرایەتی وەبەرهێنانی سلێمانی؟ عەزیز سەعید: ئەگەر پرۆژەی ئێمە بوو پێش ئەوەی بچنە دادگا ئێمە هاوكارییان دەكەین ئەگەر پێشمان چارەسەر نەكرا رەوانەی دادگای دەكەین. هاوڵاتی:  هیچ پڕۆژەیەك هەیە مۆڵەتی وەرگرتبێت و زەوییەكەتان لێسەندبێتەوە؟ عەزیز سەعید: بەتەئكید بەڵێ، پێشتر چەند پرۆژەیەكمان هەبووە، لەوانە مینا ستی لەبەرئەوەی وەبەرهێنەرەكە پەیوەست نەبوو بەپرۆژەكە لێمان وەرگرتەوەو لێپێچینەوەشمان لەگەڵ كردووە. هاوڵاتی:  پڕۆژەی (داون تاون) سەرمایەدار هیوا رەئوف بەچی گەیشت؟ كەهێشتا كاری تێدا نەكراوە؟ عەزیز سەعید: لەبەرئەوەی پابەندنەبوو بەوكاتەی كەئەنجومەنی شارەوانی بۆی دانا، نووسراومان كردووە بۆ ئەنجومەنی وەزیران و ئەنجومەنی باڵای وەبەرهێنان بۆ هەڵوەشاندنەوەی پرۆژەكە. هاوڵاتی: پێتانوایە دوای پەسەندكردنی بودجەی عێراق پڕۆژەی زیاتری وەبەرهێنان ئەنجامدەدەرێت؟ عەزیز سەعید: بەڵێ بێگومان ئەگەر سەقامگیری مووچەو بودجەی هەرێمی كوردستان دروست ببێت، كاریگەری زۆری دەبێت و سەقامگیری ئابوری دروستدەبێت. هاوڵاتی:  ساڵانە سلێمانی پێویستی بەچەند هەزار یەكەی نیشتەجێبوون هەیە؟ عەزیز سەعید: ناتوانین بەدیاریكراوی ئەوە بڵێین، چونكە لەهەموو دنیا گۆڕانكاری روودەدات، بەڵام بەحسابی خۆمان ئەگەر لەپێنج بۆ 10 هەزار یەكە بكەین لەوە زیاترمان پێویست نیە ساڵانە، ئێستا ساڵانە ئەوەندە دەكرێت و زیاتریش، چونكە پێشتر 10 ساڵ وەستا بەهۆی قەیرانی داراییەوە، ئێستا خەڵك داواكاری زیاترە، چونكە دەترسێت جارێكی دیكە رابوەستێتەوە. هاوڵاتی: بۆچوونێك هەیە كەزەوی بەبێ بەرامبەر نەدرێتە وەبەرهێن ئەگەر خزمەتگوزارییەكانی ناو پڕۆژەكە ئەنجامنەدات، ئایا سزای وەبەرهێن دەدرێت یان چ ئالییەتێك بۆ جێبەجێكردنی خزمەتگوزارییەكان دیاری دەكەن؟ عەزیز سەعید: لە 2012ەوە هەموو پرۆژەیەك بەپێی رێنمایی 92 و 94 دەبێت خزمەتگوزارییەكان بكات، لیژنەیەكی تایبەتمان هەیە لەوەبەرهێنان و شارەوانی و بەڕێوەبەرایەتی نەخشەدانانی سلێمانی، ئێمە خۆمان پرۆژەكە واژۆ دەكەین، هیچ پرۆژەیەك ئەگەر تەواو نەبێت پەسەندناكرێت. هاوڵاتی: لەبەشێكی زۆری وڵاتانی جیهان تەنها چەند پرۆژەیەكی كەمی نیشتەجێبوون نەبێت كەكەسانی تایبەتی تێدان، هیچ پرۆژەیەك كۆمپانیای سیكیورتی تێدا نییەو بۆ چوونە ژوورەوە دەرگای نییە بۆچی لەهەرێمی كوردستان بەو شێوەیە نییە؟ عەزیز سەعید: لەڕاستیدا هەرێمی كوردستان زۆرتر ئەوە بوونی هەیە، چونكە داوای خەڵكە، ئەگینا بەپێی یاسا دەبێت وەكو گەڕەكەكانی دیكە مامەڵەی لەگەڵ بكرێت، بەڵام بەشێكی زۆری خەڵكی وای پێخۆشە.  

لە مانگێکدا زیاتر لە 450 بومەلەرزە لە ئێران تۆمار دەکرێت کە ژمارەیەکیان گوڕەکەیان زیاتر لە 4 پلە بەپێوەری ریختەر بوە وپارێزگای ورمێ لە رۆژهەڵاتی کوردستان دووەم پارێزگا بوە کە زیاترین بومەلەرزەی تۆمار کردوە. ناوەندنی چاودێریی بومەلەرزەی ئێران لە زانکۆی تاران بڵاوی کردوەتەوە؛ لە مانگی گوڵانی ئەمساڵدا لانیکەم 454 بومەلەرزە لە سەرتاسەری ئەو وڵاتە تۆمار کراوە. لەو مانگەدا 393 بومەلەرزە بە گوڕێ کەمتر لە چوار پلە بە پێوەری ریختەر و 50 بومەلەرزە لە نێوان سێ بۆ چوار ریختەر و 11 بومەلەرزە چوار بۆ پێنج ریختەر تۆمار کراوە. ئەو ناوەندە ئاماژەی بەوە کردوە؛ پارێزگای خوراسانی باکور بە 66 بومەلەرزە و پارێزگای ورمێ بە 49 بومەلەرزە لە مانگی گوڵاندا زیاترین بومەلەرزەیان تێدا تۆمار کراوە.

هاوڵاتی دوایین دانیشتنی پەرلەمانی كوردستان ناكۆكی نێوان پارتی و یەكێتی جارێكی دیكە زەقكردەوە، پارتی دەڵێت كۆمسیۆنی كاراكردووەتەوەو رێكارەكانیشی یاسایین، یەكێتیش پێیوایە دانیشتنەكە هیچ بەهایەكی نییە، لایەنەكانی دیكەش داوای سازان دەكەن. لوقمان وەردی، جێگری سەرۆكی فراكسیۆنی یەكێتی نیشتیمانی كوردستان لەپەرلەمانی كوردستان لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتی وت:»رۆژنامەی وەقایع لەژێر كۆنترۆڵی حزبدایە، لەدیدی یەكێتی و فراكسیۆنەكەیەوە هیچ پرۆسەیەكی هەڵبژاردن دوای ئەوەی سەرۆكی پەرلەمان چەكوشەكەی كێشا بەمێزەكەدا بەڕێوەنەچووە، ئەگەر لەوەقایعی ئەمریكاش بڵاوبكرێتەوە بەگاڵتەجاری دەزانین». «ئەوە مەترسییە لەسەر قەوارەی سیاسی هەرێم نەك دوژمنانی دەرەكی، بۆیە دەبێت ئەو گاڵتەجاڕییە رابگیرێت، سەرۆك بافڵ تاڵەبانی بۆ ئەو هەنگاوەی نامان لەپەرلەمان دەستخۆشی لێكردین كە نەمانهێشتووە كارێكی نایاسایی بكرێت و شكۆی پەرلەمانمان پاراستووە»، لوقمان وەردی وای وت. دوێنێ سێشەممە بافڵ تاڵەبانی لەگەڵ فراكسیۆنی یەكێتی لەپەرلەمانی كوردستان كۆبووەتەوەو چاوەڕوان دەكرێت یەكێتی گفتوگۆ لەگەڵ كۆمەڵ و گۆڕان و یەكگرتوو ئەنجامبدات تا بە»سازان» پرسەكە یەكلابكرێتەوەو هیچ رێكارێك ئەنجامنەدرێت، هەروەها هاوهەڵوێستی یەكێتی بن بۆ رێگری لە رێكارە «تاك لایەنەكەی پارتی لەپەرلەماندا». جێگری سەرۆكی فراكسیۆنی یەكێتی دەڵێت:» هەریەك لەكۆمەڵ و یەكگرتوو گۆڕانیش لەگەڵ ئەو هەنگاوەدا نین، بەڵام سەرەڕای ئەوەش لەبەرئەوەی پرسێكی نیشتیمانییە دەرگای گفتوگۆ دانەخراوەو رێگا راستەكە ئەوەیە پارتی واز لەو سەركێشییە بهێنێت و بەگفتوگۆ چارەسەربكرێت». وەك لوقمان وەردی دەڵێت:»ئەوەی لەپەرلەمان روویدا دەریخست كۆتاكان خاوەنی نوێنەری راستەقینەی خۆیان نین«. ڕۆژنامەی هاوڵاتی لە ژمارە ٢٠١٩ ی ئەم هەفتەیەیدا  هەڵوێستی لایەنەكانی دەرەوەی یەكێتی‌و پارتی لەسەر پرۆسەی كاراكردنەوەی كۆمسیۆن ئاشكراکرد لێرە ڕاپۆرتەکە بخوێنەرەوە